မြန်မာအာဏာပိုင်တွေက ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ပေးမယ်လို့ ကြေညာခဲ့ပေမဲ့ အများယုံကြည် လက်ခံနိုင်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့ အခြေအနေတွေကိုတော့ စောင့်ကြည့် အကဲဖြတ်သွားမယ်လို့ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဌာနက ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန် အထက်လွှတ်တော်ရဲ့ အရှေ့အာရှနဲ့ ပစိဖိတ်ရေးရာ နိုင်ငံခြားရေး ကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဂျင်မ်ဝက်ဘ် (Jim Webb) ရဲ့ ကြေညာချက်မှာတော့ မြန်မာစစ်အစိုးရက ၂၀၁၀မှာ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ပေးမယ်ဆိုတဲ့ အပေါ်မှာ ကျေနပ်အားရမိတယ်လို့ သုံးနှုံးထားပါတယ်။ ဒီကွဲလွဲချက်အပေါ်မှာ ဘယ်သဘောထားက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန် မူဝါဒကို ထပ်ဟပ်နိုင်မလဲ ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကိုသားညွန့်ဦးက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ပုံမှန်အားဖြင့်ဆိုရင်တော့ အစိုးရပိုင်း နိုင်ငံခြားရေးဌာနတွေ ဆိုတာက မူဝါဒပိုင်းတွေကို လက်တွေ့ အကောင်အထည်ဖော်ရတဲ့ အပိုင်းမှာရှိပြီး လွှတ်တော်ကတော့ မူဝါဒတွေအတွက် ငြင်းခုံဆွေးနွေးကြတဲ့ နေရာပါ။ အဆုံးအဖြတ် ပေးရာမှာလည်း အခရာကျပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်းပဲ နိုင်ငံခြားရေးဌာန ပြောခွင့်ရသူ အီယန် ကယ်လီ (Ian Kelly) ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာတော့ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု အနေနဲ့ ဘယ်လိုတိုင်းတာ စောင့်ကြည့်မလဲဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေ မထွက်သေးတာနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ဘယ်တော့ကျင်းပမလဲဆိုတဲ့ ရက်အတိအကျ မထုတ်ပြန်သေးတာကိုလည်း နိုင်ငံံခြားရေးဌာန ပြောခွင့်ရသူက ထောက်ပြထားပါတယ်။
နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေ လွှတ်ပေးပြီးတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အပါအဝင် အတိုက်အခံတွေ၊ တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေး ညှိနှိုင်းမှသာ အများက လက်ခံယုံကြည်နိုင်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အထက်လွှတ်တော်အမတ် ဂျင်မ်ဝက်ဘ်ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာတော့ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်မယ်လို့ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေက ကြေညာတာကို ကျေနပ်အားရမိကြောင်း ဖော်ပြပြီး ဒီရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်အတွက် နိုင်ငံတကာက အထောက်အပံ့ အကူအညီတွေ ပေးနိုင်ဖို့ကို ပြောထားပါတယ်။
ဒီတော့ ဒီနှစ်ခုမှာ ဘယ်ထုတ်ပြန်ချက်က အမေရိကန် မူဝါဒကို တကယ်ပဲ ထင်ဟပ်မလဲ၊ အမေရိကန် မူဝါဒလို့ ပြောနိုင်မလဲ၊ USCB အမေရိကန် အခြေစိုက် မြန်မာ့အရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ အမှုဆောင် ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်ဒင်ကို မေးကြည့်ပါတယ်။
“တကယ်တမ်း အမေရိကန် အစိုးရရဲ့ မူဝါဒကို ထင်ဟပ်တာကတော့ နိုင်ငံခြားရေးဌာနက ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ အီယန် ကယ်လီ ပြောကြားခဲ့တဲ့ ကြေညာချက်ပါပဲ။ အမေရိကန် အစိုးရ အနေနဲ့ကတော့ မြန်မာစစ်အစိုးရ အပေါ်မှာ ကြိမ်ဖန်များစွာ သတိပေးခဲ့တာပါ။ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်မယ်ဆိုရင်လည်း ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင်မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အပါအဝင် နိုင်ငံရေး အင်အားစုများနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပြီးတော့ နိုင်ငံရေးပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းမှု ရှိရမယ်၊ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေကို လွှတ်ပေးရမယ်။ ပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အားလုံးပါဝင်နိုင်လောက်အောင် ဖန်တီးပေးရမယ်၊ အာလုံး ပါဝင်နိုင်လောက်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တွေ ဖန်တီးပေးရမယ်။ အဲဒီမှာ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုဆွေးနွေးခွင့်တို့၊ လွတ်လပ်စွာ ဟောပြောခွင့်တို့၊ ဖွဲ့စည်းခွင့်တို့၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်တို့ စတာတွေ ပါတာပေါ့ဗျာ။
“ဒီအချက်အလက်တွေ မပြည့်စုံဘဲနဲ့ လုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲကို သန့်ရှင်းမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ အမေရိကန် အစိုးရက ထပ်ခါထပ်ခါ ပြောခဲ့ပြီးသားပါ။ အခုလည်း အဲဒါကိုပဲ ထပ်ပြီး ပြောလိုက်တာပါပဲ။ သူတို့က စောင့်ကြည့်မယ်တော့ မဟုတ်ဘူးဗျ။ အဲလိုပြောရင်းနဲ့ပဲ နအဖအစိုးရဘက်က အပြောင်းအလဲတွေ မလွဲမသွေလုပ်ဖို့ အမေရိကန် အစိုးရက လိုအပ်တဲ့ ဖိအားပေးမှုတွေကိုလည်း ဆက်ပြီး လုပ်နေမှာပါ။
“ဆီနိတ်တာ ဂျင်မ်ဝက်ဘ်ရဲ့ စတိတ်မင့် (Statement) ကတော့ တမျိုးပေါ့။ သူကတော့ မြန်မာစစ်အစိုးရ အပေါ်မှာ ယုံကြည်မှုတွေ၊ အားကိုးမှုတွေ ရှိနေတဲ့ အတိုင်းအတာမျိုးပေါ့။”
ဒါပေမဲ့ အထက်လွှတ်တော်အမတ် ဂျင်မ်ဝက်ဘ်ကလည်း တကယ်တမ်း သူ့ရဲ့ Constituency နဲ့ ထောက်ခံမှုနဲ့ အထက်လွှတ်တော်ထဲမှာ ရှိလာတယ်။ နောက်တခုက အရှေ့အာရှနဲ့ ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာ ဆပ်ကော်မတီရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌတဦးအနေနဲ့ ဆိုတော့ တစုံတရာတော့ သြဇာမလွှမ်းနိုင်ဘူးလား၊ သူ့အမြင်က။
“အဲဒီလို မဟုတ်ဘူးဗျ။ အမှန်တော့ ခင်ဗျားပြောတာ မှန်တယ်။ ဆပ်ကော်မတီတခုရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌဆိုတာ သြဇာအာဏာကြီးတဲ့ နေရာတွေပေါ့ဗျာ။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေက တခြား သူ့ရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက် လွှတ်တော်အမတ်တွေကြားမှာ သင်းကွဲဖြစ်နေတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကိစ္စ တခုတည်းတင် မဟုတ်ဘူး၊ တခြားတခြားသော နိုင်ငံခြားရေးရာ ကိစ္စတွေမှာပါ သူ့ရဲ့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုတွေကို ကျန်တဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေက၊ သူ့ရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက် လွှတ်တော်အမတ်တွေက မကျေနပ် သဘောမတူကြသလိုဘဲ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဌာနကလည်း လက်မခံတာတွေ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့မြင်တာတော့ သူက သင်းကွဲပုဂ္ဂိုလ် တယောက်ပါပဲ၊ အခုအချိန်မှာတော့။”
အမေရိကန် အခြေစိုက် မြန်မာအရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့က ဦးအောင်ဒင် ပြောပြသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
လွှတ်တော်ထဲမှာပဲ မစ္စတာဂျင်မ်ဝက်ဘ်က မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ သီးခြားသဘောထား ဖြစ်နေတယ်ဆိုတော့ လွှတ်တော်တရပ်လုံးကရော မြန်မာ့အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘယ်လိုသဘောထား ရှိနိုင်မလဲ ဆိုတာကိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်မူဝါဒ ပုံဖော်ရေးမှာ သြဇာညောင်းတဲ့ မြန်မာ့အရေး ကျွမ်းကျင်သူ ပါမောက္ခ ဒေးဗစ် စတိုင်းဘတ် (David Steinberg) က အခုလို ပြောပါတယ်။
“နိုင်ငံရေးအားဖြင့်တော့ ဘယ် အမေရိကန် အစိုးရကမှ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လွတ်မြောက်ရေး တောင်းဆိုချက်ကို လျှော့ပေးမယ်လို့ မထင်ဘူး။ အမေရိကန် ကွန်ဂရက် သမိုင်းကို ၁၉၈၈ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ပြန်ကြည့်ရင် ဒလိုင်းလားမားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကလွဲလို့ ပြည်ပရေးရာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေထဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လွတ်မြောက်ရေး ဆုံးဖြတ်ချက်က အများဆုံးဖြစ်နေတာ တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် အမေရိကန် အစိုးရတိုင်းအတွက် ဒါဟာ မလုပ်မနေရ လုပ်ရမယ့်အချက် ဖြစ်နေပါတယ်။”
ပါမောက္ခ ဒေးဗစ် စတိုင်းဘတ် ပြောပြသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဌာန ပြောခွင့်ရသူ အီယန် ကယ်လီရဲ့ ကြေညာချက်ထဲမှာတော့ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်တွေ အကျဉ်းထောင်ထဲမှာ ရှိနေသေးတာ၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ကင်းမဲ့တာ၊ အတိုက်အခံ အမြင်တွေကို ခွင့်မပြုတာတွေကို ပြန်ထောက်ပြပြီး ဒီအခြေအနေတွေအရ ဆိုရင်တော့ အများလက်ခံနိုင်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့ စစ်အစိုးရဘက်က အဓိပ္ပာယ်ရှိရှိ လုပ်တာကိုင်တာ လက်တွေ့ မတွေ့ရသေးဘူးလို့ ပြောထားပါတယ်။
