ဒီကနေ့ဟာ အီရန်နိုင်ငံမှာ ၁၉၇၉ ခုနှစ်က အစ္စလာမ်မစ် တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ နှစ်ပတ်လည်နေ့ ဖြစ်ပါတယ်။ အစိုးရက တရားဝင် ကျင်းပမယ့် တော်လှန်ရေးနေ့ အခမ်းအနားတွေကို ဘယ်လိုလူမျိုး နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးတာကိုမှ ခွင့်ပြုမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ အီရန်ရဲချုပ်က အတိုက်အခံ ဆန္ဒပြသူတွေကို သတိပေးထားပါတယ်။ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် တွေကတော့ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲအတွက် စုဝေးကြဖို့ သူတို့ကို ထောက်ခံသူတွေကို နှိုးဆော်ထားပါတယ်။ ဒီအခြေအနေ တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗွီအိုအေ သတင်းထောက် အက်ဒ်ဝါ့ဒ် ယေရာနီယမ် (Edward Yeranian) အီဂျစ်နိုင်ငံ ကိုင်ရိုမြို့ကနေ သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။ ကိုကျော်ကျော်သိန်းက အပြည့်အစုံ တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ဒီကနေ့ကျရောက်မယ့် ၃၁ ကြိမ်မြောက် တော်လှန်ရေး အခမ်းအနား အကြိုအဖြစ် ကွယ်လွန်သူ အယာတိုလာ ရူဟိုလာ ခိုမေနီ (Ayatollah Ruhollah Khomeini) ရဲ့ ရုပ်ပုံတွေကို အီရန်အစိုးရ ရုပ်မြင်သံကြားကနေ ထပ်ခါတလဲလဲ ထုတ်လွှင့် ပြသ နေပါတယ်။ အယာတိုလာ ခိုမေနီဟာ အစ္စလမ်မစ် တော်လှန်ရေးကို အဓိက ဦးဆောင်ခဲ့သူပါ။ အီရန်သမ္မတ မာမုဒ် အမာဒနီးဂျက် (Mahmoud Ahmadinejad) အပါအဝင် ထိပ်တန်း အီရန်ခေါင်းဆောင်တွေက ၁၉၇၉ ခုနှစ် တော်လှန်ရေး အကြောင်း တက်တက်ကြွကြွ ပြောတာတွေကိုလည်း ရုပ်မြင်သံကြားက တချိန်လုံး ပြနေပါတယ်။
“ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့ကို မဟာ အီရန်လူထု တရပ်လုံးက ပိုင်ဆိုင်တဲ့အကြောင်း၊ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီနေ့ဟာ တော်လှန်ရေးရဲ့ ရဲစွမ်းသတ္တိ၊ စွမ်းအင်နဲ့ ခွန်အားတို့ သွေးသစ်လောင်းတဲ့နေ့ ဖြစ်ကြောင်း။” သမ္မတ အမာဒနီးဂျက်က ဖာဆီဘာသာစကားနဲ့ ပြောသွားပါတယ်။ လူသားမျိုးနွယ်အတွက် အလားအလာသစ်တရပ် ပေါ်ထွန်းလာတဲ့နေ့ ဖြစ်တာ ကြောင့် ဒီနေ့ကို လူသားမျိုးနွယ် တရပ်လုံးက ပိုင်ဆိုင်ပါတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
အစိုးရက တရားဝင်ကျင်းပမယ့် တော်လှန်ရေးနေ့ အခမ်းအနားနဲ့အတူ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတခုအတွက် ဒီကနေ့မှာ အားလုံး စုဝေးထွက်လာကြဖို့ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်တွေ ဖြစ်ကြတဲ့ မီယာ ဟူစိန် မူဆာဗီ (Mir Hossein Mousavi) နဲ့ မက်ဒီ ကာရူဘီ (Mehdi Karroubi) တို့က သူတို့ကို ထောက်ခံသူတွေကို တိုက်တွန်းနေပါတယ်။
ပုန်ကန်ထကြွမှုလို့ အီရန်ရဲချုပ်က ကင်ပွန်းတပ် ခေါ်ဆိုတဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက အနီးကပ် စောင့်ကြည့် သွားမယ်လို့ အီရန်ရဲချုပ် အစ်စ်မေးလ် အာမာဒီ မိုဂါဒမ် (Ismail Ahmadi Moghaddam) က သတိပေးထားကြောင်း အစိုးရ အာဘော် Fars သတင်းဌာနက ကြေညာပါတယ်။ အစိုးရထောက်ခံတဲ့ စုဝေးပွဲကို နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးဖို့ ပြင်ဆင်နေတယ် ဆိုတဲ့ လူအများအပြားကို ဖမ်းဆီးထားပြီးပြီလို့လည်း ရဲချုပ်က ပြောပါသေးတယ်။
အစိုးရကို ထောက်ခံတဲ့ အဓိက စုဝေးပွဲကြီး ကျင်းပမယ့် လွတ်လပ်ရေး ဒါမှမဟုတ် အာဇာဒီ (Azadi) ရင်ပြင် သွားရာလမ်း တွေကို အစိုးရက သတိကြီးကြီးထားပြီး ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။
အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် မက်ဒီ ကာရူဘီကလည်း သူ့ကို ထောက်ခံသူတွေ အာဇာဒီရင်ပြင်ဆီ ချီတက်ကြဖို့ ပြောထားတယ် လို့ ဗြိတိန်နိုင်ငံ ဘာမင်ဂမ် (Birmingham) တက္ကသိုလ်က စကော့ လူးကပ်စ် (Scott Lucas) က ပြောပါတယ်။ အဲဒီရင်ပြင်မှာ နှစ်ဘက်အုပ်စုတွေ ထိပ်တိုက် တွေ့နိုင်တယ်လို့ ‘အမေရိက အဓွန့်ရှည်ပါစေ’ ဆိုတဲ့ လူကြိုက်များတဲ့ အီရန်ဘလော့ဂ်ကို ရေးသားနေတဲ့ စကော့ လူးကပ်စ်က ပြောပါတယ်။
“ကာရူဘီက အာဇာဒီရင်ပြင်ကို သူ လမ်းလျှောက်သွားမယ်လို့ သူ့ အင်တာနက် စာမျက်နှာမှာ ပြောထားပါတယ်။ ဒါဟာဖြင့် အဲဒီမှာရှိနေမယ့် အစိုးရကို ထောက်ခံသူတွေနဲ့ ထိပ်တိုက် ပဋိပက္ခဖြစ်မယ့် သဘောပါပဲ။ ရင်ပြင်က အကြီးကြီးဆိုတာတော့ ကျနော်သိတယ်။ ဒါပေမယ့် အာဇာဒီရင်ပြင်မှာ အစိုးရကို ထောက်ခံသူတွေရော ကန့်ကွက်သူတွေရော နှစ်ဘက်စလုံး ရှိနေ ကြမယ့် သဘောပါ။
“အစိုးရအနေနဲ့က ကြာသပတေးနေ့မှာ လူတိုင်း လမ်းပေါ်ထွက်မလာအောင် မလုပ်နိုင်ပါဘူး။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ အစိုးရကို ထောက်ခံသူတွေက ထွက်လာမှာပဲလေ။ တော်လှန်ရေး အထိမ်းအမှတ် ဆင်နွှဲနေကြတာကိုး။ ဒါကြောင့် အုပ်စု နှစ်စုကို သီးခြားစီ ခွဲထုတ်ဖို့ မကြိုးစားဘူး ဆိုရင်တော့ ဒီတကြိမ်မှာ ထိန်းသိမ်းဖို့ အင်မတန် ခက်ခဲပါလိမ့်မယ်။”
ကာရူဘီက သူ့ကိုထောက်ခံသူတွေ ဘယ်မှာစုဝေးရမယ်ဆိုတာ အတိအကျပြောပြီး အစိုးရကို စိန်ခေါ်လိုက်တယ်လို့ သူ ထင်ကြောင်း စကော့က ပြောပါတယ်။
“အခုဆိုရင် ဒီကနေ့ ကာရူဘီ လုပ်ခဲ့တာက တကယ့်ကို ထူးခြားပါတယ်။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ မနက်ဖြန် သူ ဘယ်မှာ ရှိမယ်ဆိုတာ အစိုးရကို ပြောထားတာလေ။ အခြေခံအားဖြင့် သူပြောထားတာက ‘ကြည့်နေ၊ ကျနော် အဲဒီရင်ပြင်ကို သွားမယ်’ ဆိုတာပါ။ လူတွေ အဲဒီမှာ သွားစုကြမယ် ဆိုတာကို သူသိနေတယ်လေ။ ဇူလိုင်လကတည်းက စခဲ့တဲ့ အစိုးရရဲ့ ဗျူဟာက အဓိကရင်ပြင်ကြီးကို လူတွေ မရောက်နိုင်ရေးပါ။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီလို မရောက်မှ ဖြိုခွဲနိုင်ပြီး စုလိုက်၊ ဆန္ဒပြလိုက်၊ ပြေးလိုက်ဆိုတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲမျိုးတွေ ဖြစ်လာမှာပါ။”
အစိုးရဆန့်ကျင်တဲ့ ဆန္ဒပြပွဲကြီးတွေ အီရန်မှာ နောက်ဆုံးဖြစ်ခဲ့တာက ဒီဇင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်တဲ့ အာရှူရာ (Ashoura) ရှီးယား ဘာသာရေး အထိမ်းအမှတ် နှစ်ပတ်လည်နေ့ကပါ။ အဲဒီတုန်းက လူ ၈ ယောက်ထက် မနည်း သေဆုံးပြီး ဒါဇင်ပေါင်းများစွာ အဖမ်းခံခဲ့ရပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ဇွန်လက ကျင်းပခဲ့ပြီး သမ္မတ မာမုဒ် အမာဒနီးဂျက် ပြန် ရွေးကောက်ခံ ခဲ့ရတဲ့ သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲကို အီရန်ရဲ့ အစိမ်းရောင်လှုပ်ရှားမှု အတိုက်အခံတွေက အတုအယောင် ရွေးကောက်ပွဲလို့ ခေါ်ဆိုပြီး ဆန့်ကျင် ကန့်ကွက်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
