ကျင်းပပြီးသွားတဲ့ ၂၀၂၀ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကြီးရဲ့ ထူးခြားချက် တစ်ခုကတော့ မဲဆန္ဒနယ် အတော်များများမှာ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်ခဲ့ခြင်းပါ။ ပြည်သူ့လွှတ်တော် အတွက် ၁၅ နေရာ၊ အမျိုးသားလွှတ်တော် အတွက် ၇ နေရာ၊ ပြည်နယ်နဲ့တိုင်းအဆင့် လွှတ်တော် အတွက် ၃၂ နေရာ စုစုပေါင်း ၅၄ နေရာ၊ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ၄.၆% ရှိတာမို့ အထိုက်အလျောက် များတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေ အပြည့်အ၀ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ဝနဲ့ မိုင်းလားက မဲဆန္ဒနယ် ၁၅ နေရာမှာ မကျင်းပနိုင်တာ သိပ် မထူးခြားပေမယ့် ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲက နယ်မြေ အများအပြား ကျင်းပနိုင်ခြင်း မရှိတာကတော့ လွှတ်တော် အသီးသီးအတွက် ရခိုင်ပြည်သူတွေရဲ့ ကိုယ်စားပြုမှုကို အားနည်းသွားစေပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ မဲဆန္ဒနယ် စုစုပေါင်း ၆၄ နေရာရှိတဲ့အထဲ ၃၆ နေရာ မကျင်းပနိုင်တာမို့ ၅၆%အထိ ရှိနေပြီး အရည်အတွက် များတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်တာဟာ လုံခြုံရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်း ဆိုင်ရာတွေရဲ့ နယ်မြေ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု မရှိဘူး ဆိုတဲ့ တင်ပြချက်ကြောင့်လို့ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ဖြေရှင်းထားပါတယ်။ ခုတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ လက်နက်ကိုင် လှုပ်ရှားနေတဲ့ AA ရခိုင်တပ်ဖွဲ့ဘက်ကနေ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပပေးစေလိုတယ်လို့ အစိုးရနဲ့ တပ်မတော်ဘက်ကို တင်ပြတောင်းဆိုမှု လုပ်လာပါတယ်။ တပ်မတော်ဘက်ကလည်း ဒီလို တင်ပြလာတာကို ကြိုဆိုတယ်လို့ ထုတ်ပြန်ထားတဲ့အတွက် သိပ်မကြာခင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ နောက်ဆက်တွဲ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပနိုင်မလား ဆိုပြီး မျှော်လင့်မှုတွေ ရှိလာပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်နဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ပြသနာအကြောင်း လေ့လာကြည့်ကြရအောင်ပါ။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးနိုင်ခြင်း ရှိမရှိ ကိစ္စပေါ်လာတဲ့အခါ ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုင်ရာ ဥပဒေတွေကို ပြန်ကြည့်လာကြပါတယ်။ ဥပဒေအရ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွေကို လွှတ်တော်ရဲ့ ပထမ သက်တမ်းနဲ့ ပဉ္စမ သက်တမ်းတွေမှာ မကျင်းပရဘူးလို့ ဖော်ပြထားတာကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွေ လုပ်ဖို့ အခု ၂၀၂၀ နဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွေမှာ ကျင်းပဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ တစ်ချို့ ဥပဒေရေးရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေကတော့ လက်ရှိ ရခိုင်ပြည်နယ် မဲဆန္ဒနယ် တစ်ချို့မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ခြင်း မရှိတဲ့ ကိစ္စ၊ လုံခြုံရေးကြောင့် ဖြစ်ပြီး လုံခြုံရေးအခြေအနေ စိတ်ချရတယ် ဆိုရင် ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲ မဟုတ်ပဲ နောက်ဆက်တွဲ အနေနဲ့ ကျင်းပပေးရင် ဖြစ်နိုင်တယ်၊ အဲလို ကျင်းပပေးနိုင်ဖို့ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် နဲ့ အစိုးရအပေါ် မူတည်တယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။ ဒါတွေက ဥပဒေရေးရာ ရှုဒေါင့်ကနေ ချဉ်းကပ် ကြည့်ကြတာပါ။ တကယ့်တကယ် ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု ကျင်းပမယ် ဆိုရင်တော့ လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်တဲ့ အခင်းအကျင်း ဖြစ်နေဖို့ လိုမယ် ဆိုတာကတော့ ငြင်းပယ်လို့ မရပါဘူး။ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ဖို့ သက်ဆိုင်ရာ မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေမှာ ဘယ်လို အခင်းအကျင်းမျိုး လိုအပ်သလဲ ဆိုတာကလည်း လေ့လာကြည့်ဖို့ ကောင်းပါတယ်။
ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ လတ်တလော ကိုဗစ်-19 ဖြစ်ပွားဆဲ အခြေအနေအောက်မှာ ကျင်းပပြီးသွားတဲ့ ၂၀၂၀ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကိုပဲ ပြန်ကြည့်ရပါမယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု ကျင်းပဖို့ ဆိုရင် အဓိက ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က အလုပ်လုပ်ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဟာ ခြိမ်းခြောက်မှု ကင်းကင်း၊ အန္တရာယ်ကင်းကင်း သွားလာ လှုပ်ရှား အလုပ်လုပ်နိုင်ရပါမယ်။
ဒါ့အပြင် ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ် အဆင့်ဆင့်အတွက် ဆိုရင်တော့ ကော်မရှင် တစ်ခုတည်း အလုပ်လုပ်လို့ ရတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ မဲစာရင်းကိစ္စ ဆိုရင် အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းဆိုင်ရာတွေက ဝိုင်းကူညီကြရပါတယ်။ ကျင်းပပြီးသွားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ကာလဟာ ကိုဗစ် ဖြစ်ပွားနေဆဲမို့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနနဲ့ ဝန်ထမ်းတွေရဲ့ အကူအညီကိုလည်း ရယူရပါတယ်။
ရွေးကောက်ပွဲအတွက် နောက်ထပ် အရေးပါတဲ့သူတွေကတော့ ပညာရေး ဝန်ထမ်းတွေပါ။ မဲရုံတွေမှာ ပညာရေးဝန်ထမ်း အများကြီး အသုံးပြုကြရပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ နမူနာကိုကြည့်ရင် မဲရုံတွေအတွက် အထူးရဲတွေ သောင်းနဲ့ချီ ခန့်ထား လုံခြုံရေး လုပ်ပေးကြရပါတယ်။ တစ်ချို့နေရာတွေမှာ တပ်မတော် အကူအညီ ယူရတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။ ဥပမာ ကချင်ပြည်နယ် ဘက်မှာ ဝေးလံခေါင်ဖျား နေရာတွေဆီ မဲပုံးတွေ၊မဲလက်မှတ်တွေ ပို့ဆောင်ရေးမှာ တပ်မတော် ရဟတ်ယာဉ်တွေ အသုံးပြုကြရတာမျိုးပါ။
ဒါတင်မက ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာ ပြည်တွင်း ပြည်ပ လေ့လာစောင့်ကြည့်သူတွေကို လွတ်လွတ်လပ်လပ် စောင့်ကြည့်ခွင့်ပြုရပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု အောင်အောင်မြင်မြင် ကျင်းပဖို့ ဆိုရင် ကော်မရှင် အဖွဲ့ဝင်တွေ အပါအဝင် ကူညီမယ့်၊ ပါဝင်မယ့် ဌာနဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်းတွေ၊လုံခြုံရေး ဆိုင်ရာတွေ၊ လေ့လာစောင့်ကြည့်မယ့်သူတွေ လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားလာ လှုပ်ရှား၊ ခြိမ်းခြောက်မှု မရှိ အလုပ်လုပ်နိုင်၊ စောင့်ကြည့်နိုင်ကြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာ နိုင်ငံရေးပါတီတွေ၊ အမတ်လောင်းတွေ ပြိုင်ဆိုင်ကြတာမျိုး ဖြစ်လေတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်မယ့် ပါတီတွေ၊ အမတ်လောင်းတွေ အားလုံးနဲ့ သူတို့ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ ပါတီဝင်တွေ၊ ဝန်းရံထောက်ခံကြသူတွေ ခြိမ်းခြောက်မှုကင်းကင်း၊ အန္တရာယ်ကင်းကင်း၊ လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားလာလှုပ်ရှား၊ စည်းရုံးနိုင်ဖို့၊ မဲဆွယ်နိုင်ဖို့၊ မဲပေးတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေမှာ ပါဝင်နိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အားလုံးကို ခြုံပြီးပြောရရင် ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု အောင်အောင်မြင်မြင် ကျင်းပဖို့ ဆိုတာဟာ တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်မနေရုံ အခြေအနေမျိုးလောက်နဲ့ မလုံလောက်ဘူး ဆိုတာပါပဲ။ နမူနာအားဖြင့် ပြီးခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ရှမ်းပြည်နယ် မိုင်းကိုင်မြို့နယ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးဖို့ ဝင်ပြီးပြိုင်ကြမယ့် NLD, ရှမ်းပါတီတွေဖြစ်တဲ့ SNLD, SNDP နဲ့ ပြည်ခိုင်ဖြိုး စုစုပေါင်း (၄) ပါတီက တောင်းဆိုပေမယ့် တအဲန်းအမျိုးသားပါတီကတော့ သူတို့ပါတီကို RCSS/SSA ရှမ်းလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့က ခြိမ်းခြောက် ဟန့်တားတယ် ဆိုပြီး ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဆီ ကန့်ကွက်တိုင်ကြားမှု လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပါတီ အများစုက သဘောတူသည့်တိုင် ဝင်ပြိုင်မယ့် ပါတီတစ်ခု ခြိမ်းခြောက်ခံရတာကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဟာ မိုင်းကိုင်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးခြင်း မရှိခဲ့ပါဘူး။
တကယ်တော့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းက ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ခြင်း မရှိတဲ့ မြို့နယ်တွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ANP ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ အားကောင်းတဲ့ နယ်မြေတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲသာ ကျင်းပဖြစ်ခဲ့ရင် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီက နေရာ အများစု အနိုင်ရဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေ များသလို ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်တဲ့အပေါ် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီရဲ့ ဆုံးရှုံးမှု၊ တစ်နည်း ရခိုင်နိုင်ငံရေးသမားတွေရဲ့ ဆုံးရှုံးမှုအဖြစ် မှတ်ယူကြမှာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ AA ရခိုင် လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့အနေနဲ့ အဲလို အခြေအနေ ဖြစ်ပေါ်လာရတာဟာ သူတို့တာဝန် မကင်းဘူးလို့ ခံယူရင်း ခုလို ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးဖို့ တောင်းဆိုတာ ဖြစ်ကောင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်း အရေးကြီးတာက AA ရခိုင်တပ်ဖွဲ့အနေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာ ဒီမိုကရေစီ စနစ်ဆီ သွားရာလမ်းမှာ အရေးကြီးတဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခု ဖြစ်တယ်၊ ဒီမိုကရေစီ နဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ် ဆိုတာကလည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ခေါင်းနဲ့ ပန်းလို ခွဲခြားလို့ မရတာမျိုး ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီမိုကရေစီ ဆိုတာကို ယုံကြည်ဖို့၊ ဥပဒေတွင်း တိုက်ပွဲရဲ့ အရေးကြီးပုံကို နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီလို နားလည်မှသာ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု အောင်အောင်မြင်မြင် လုပ်နိုင်မယ့် ရေခံ မြေခံ အခြေအနေမျိုး ဖန်တီးပေးနိုင်မှာ ဖြစ်ပြီး နောက်ဆက်တွဲ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပဖြစ်သည့်တိုင်အောင် သင့်တော်တဲ့ကာလမှာ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲ တစ်ခု ကျင်းပနိုင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ရကြောင်းပါ။
--------------------------------------
ရခိုငျပွညျနယျမှာ နောကျဆကျတှဲ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျမလား
ကငြျးပပွီးသှားတဲ့ ၂၀၂၀ အထှထှေေ ရှေးကောကျပှဲကွီးရဲ့ ထူးခွားခကြျ တဈခုကတော့ မဲဆန်ဒနယျ အတောျမြားမြားမှာ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျခဲ့ခွငျးပါ။ ပွညျသူ့လှှတျတောျ အတှကျ ၁၅ နရော၊ အမြိုးသားလှှတျတောျ အတှကျ ၇ နရော၊ ပွညျနယျနဲ့တိုငျးအဆင့ျ လှှတျတောျ အတှကျ ၃၂ နရော စုစုပေါငျး ၅၄ နရော၊ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျ ၄.၆% ရှိတာမို့ အထိုကျအလြောကျ မြားတယျလို့ ဆိုနိုငျပါတယျ။ ဒီအထဲမှာ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျတှေ အပွည့ျအ၀ ထိနျးခြုပျထားတဲ့ ဝနဲ့ မိုငျးလားက မဲဆန်ဒနယျ ၁၅ နရောမှာ မကငြျးပနိုငျတာ သိပျ မထူးခွားပမေယ့ျ ရခိုငျပွညျနယျထဲက နယျမွေ အမြားအပွား ကငြျးပနိုငျခွငျး မရှိတာကတော့ လှှတျတောျ အသီးသီးအတှကျ ရခိုငျပွညျသူတှရေဲ့ ကိုယျစားပွုမှုကို အားနညျးသှားစပေါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ မဲဆန်ဒနယျ စုစုပေါငျး ၆၄ နရောရှိတဲ့အထဲ ၃၆ နရော မကငြျးပနိုငျတာမို့ ၅၆%အထိ ရှိနပွေီး အရညျအတှကျ မြားတယျလို့ ဆိုနိုငျပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျတာဟာ လုံခွုံရေးနဲ့ အုပျခြုပျရေးပိုငျး ဆိုငျရာတှရေဲ့ နယျမွေ တညျငွိမျအေးခမြျးမှု မရှိဘူး ဆိုတဲ့ တငျပွခကြျကွောင့ျလို့ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ဖွရှေငျးထားပါတယျ။ ခုတော့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ လကျနကျကိုငျ လှုပျရှားနတေဲ့ AA ရခိုငျတပျဖှဲ့ဘကျကနေ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပပေးစလေိုတယျလို့ အစိုးရနဲ့ တပျမတောျဘကျကို တငျပွတောငျးဆိုမှု လုပျလာပါတယျ။ တပျမတောျဘကျကလညျး ဒီလို တငျပွလာတာကို ကွိုဆိုတယျလို့ ထုတျပွနျထားတဲ့အတှကျ သိပျမကွာခငျ ရခိုငျပွညျနယျမှာ နောကျဆကျတှဲ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပနိုငျမလား ဆိုပွီး မြှောျလင့ျမှုတှေ ရှိလာပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျနဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ပွသနာအကွောငျး လေ့လာကွည့ျကွရအောငျပါ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပပေးနိုငျခွငျး ရှိမရှိ ကိစ်စပေါျလာတဲ့အခါ ရှေးကောကျပှဲ ဆိုငျရာ ဥပဒတှေကေို ပွနျကွည့ျလာကွပါတယျ။ ဥပဒအေရ ကွားဖွတျရှေးကောကျပှဲတှကေို လှှတျတောျရဲ့ ပထမ သကျတမျးနဲ့ ပဉ်စမ သကျတမျးတှမှော မကငြျးပရဘူးလို့ ဖောျပွထားတာကွောင့ျ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ကွားဖွတျရှေးကောကျပှဲတှေ လုပျဖို့ အခု ၂၀၂၀ နဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈတှမှော ကငြျးပဖို့ဆိုတာ မဖွဈနိုငျပါဘူး။ တဈခြို့ ဥပဒရေေးရာ ကြှမျးကငြျသူတှကေတော့ လကျရှိ ရခိုငျပွညျနယျ မဲဆန်ဒနယျ တဈခြို့မှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျခွငျး မရှိတဲ့ ကိစ်စ၊ လုံခွုံရေးကွောင့ျ ဖွဈပွီး လုံခွုံရေးအခွအေနေ စိတျခရြတယျ ဆိုရငျ ကွားဖွတျ ရှေးကောကျပှဲ မဟုတျပဲ နောကျဆကျတှဲ အနနေဲ့ ကငြျးပပေးရငျ ဖွဈနိုငျတယျ၊ အဲလို ကငြျးပပေးနိုငျဖို့ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျ နဲ့ အစိုးရအပေါျ မူတညျတယျလို့ ဆိုကွပါတယျ။ ဒါတှကေ ဥပဒရေေးရာ ရှုဒေါင့ျကနေ ခဉြျးကပျ ကွည့ျကွတာပါ။ တကယ့ျတကယျ ရှေးကောကျပှဲ တဈခု ကငြျးပမယျ ဆိုရငျတော့ လှတျလပျပွီး တရားမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျတဲ့ အခငျးအကငြျး ဖွဈနဖေို့ လိုမယျ ဆိုတာကတော့ ငွငျးပယျလို့ မရပါဘူး။ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျဖို့ သကျဆိုငျရာ မဲဆန်ဒနယျမွတှေမှော ဘယျလို အခငျးအကငြျးမြိုး လိုအပျသလဲ ဆိုတာကလညျး လေ့လာကွည့ျဖို့ ကောငျးပါတယျ။
ဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ လတျတလော ကိုဗဈ-19 ဖွဈပှားဆဲ အခွအေနအေောကျမှာ ကငြျးပပွီးသှားတဲ့ ၂၀၂၀ အထှထှေေ ရှေးကောကျပှဲကိုပဲ ပွနျကွည့ျရပါမယျ။ ရှေးကောကျပှဲ တဈခု ကငြျးပဖို့ ဆိုရငျ အဓိက ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက အလုပျလုပျရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဟာ ခွိမျးခွောကျမှု ကငျးကငျး၊ အန်တရာယျကငျးကငျး သှားလာ လှုပျရှား အလုပျလုပျနိုငျရပါမယျ။
ဒါ့အပွငျ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျ အဆင့ျဆင့ျအတှကျ ဆိုရငျတော့ ကောျမရှငျ တဈခုတညျး အလုပျလုပျလို့ ရတာမြိုး မဟုတျပါဘူး။ မဲစာရငျးကိစ်စ ဆိုရငျ အုပျခြုပျရေးပိုငျးဆိုငျရာတှကေ ဝိုငျးကူညီကွရပါတယျ။ ကငြျးပပွီးသှားတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ကာလဟာ ကိုဗဈ ဖွဈပှားနဆေဲမို့ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနနဲ့ ဝနျထမျးတှရေဲ့ အကူအညီကိုလညျး ရယူရပါတယျ။
ရှေးကောကျပှဲအတှကျ နောကျထပျ အရေးပါတဲ့သူတှကေတော့ ပညာရေး ဝနျထမျးတှပေါ။ မဲရုံတှမှော ပညာရေးဝနျထမျး အမြားကွီး အသုံးပွုကွရပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ရှေးကောကျပှဲ နမူနာကိုကွည့ျရငျ မဲရုံတှအေတှကျ အထူးရဲတှေ သောငျးနဲ့ခြီ ခန့ျထား လုံခွုံရေး လုပျပေးကွရပါတယျ။ တဈခြို့နရောတှမှော တပျမတောျ အကူအညီ ယူရတာမြိုးလညျး ရှိပါတယျ။ ဥပမာ ကခငြျပွညျနယျ ဘကျမှာ ဝေးလံခေါငျဖြား နရောတှဆေီ မဲပုံးတှေ၊မဲလကျမှတျတှေ ပို့ဆောငျရေးမှာ တပျမတောျ ရဟတျယာဉျတှေ အသုံးပွုကွရတာမြိုးပါ။
ဒါတငျမက ရှေးကောကျပှဲဆိုတာ ပွညျတှငျး ပွညျပ လေ့လာစောင့ျကွည့ျသူတှကေို လှတျလှတျလပျလပျ စောင့ျကွည့ျခှင့ျပွုရပါသေးတယျ။ ဒါကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲ တဈခု အောငျအောငျမွငျမွငျ ကငြျးပဖို့ ဆိုရငျ ကောျမရှငျ အဖှဲ့ဝငျတှေ အပါအဝငျ ကူညီမယ့ျ၊ ပါဝငျမယ့ျ ဌာနဆိုငျရာ ဝနျထမျးတှေ၊လုံခွုံရေး ဆိုငျရာတှေ၊ လေ့လာစောင့ျကွည့ျမယ့ျသူတှေ လှတျလှတျလပျလပျ သှားလာ လှုပျရှား၊ ခွိမျးခွောကျမှု မရှိ အလုပျလုပျနိုငျ၊ စောင့ျကွည့ျနိုငျကွဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲဆိုတာ နိုငျငံရေးပါတီတှေ၊ အမတျလောငျးတှေ ပွိုငျဆိုငျကွတာမြိုး ဖွဈလတေော့ ရှေးကောကျပှဲ ဝငျမယ့ျ ပါတီတှေ၊ အမတျလောငျးတှေ အားလုံးနဲ့ သူတို့ရဲ့ ကိုယျစားလှယျတှေ၊ ပါတီဝငျတှေ၊ ဝနျးရံထောကျခံကွသူတှေ ခွိမျးခွောကျမှုကငျးကငျး၊ အန်တရာယျကငျးကငျး၊ လှတျလှတျလပျလပျ သှားလာလှုပျရှား၊ စညျးရုံးနိုငျဖို့၊ မဲဆှယျနိုငျဖို့၊ မဲပေးတဲ့ ဖွဈစဉျတှမှော ပါဝငျနိုငျဖို့ လိုအပျပါတယျ။ အားလုံးကို ခွုံပွီးပွောရရငျ ရှေးကောကျပှဲ တဈခု အောငျအောငျမွငျမွငျ ကငြျးပဖို့ ဆိုတာဟာ တိုကျပှဲတှေ ဖွဈမနရေုံ အခွအေနမြေိုးလောကျနဲ့ မလုံလောကျဘူး ဆိုတာပါပဲ။ နမူနာအားဖွင့ျ ပွီးခဲ့တဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ရှမျးပွညျနယျ မိုငျးကိုငျမွို့နယျမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပပေးဖို့ ဝငျပွီးပွိုငျကွမယ့ျ NLD, ရှမျးပါတီတှဖွေဈတဲ့ SNLD, SNDP နဲ့ ပွညျခိုငျဖွိုး စုစုပေါငျး (၄) ပါတီက တောငျးဆိုပမေယ့ျ တအဲနျးအမြိုးသားပါတီကတော့ သူတို့ပါတီကို RCSS/SSA ရှမျးလကျနကျကိုငျအဖှဲ့က ခွိမျးခွောကျ ဟန့ျတားတယျ ဆိုပွီး ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဆီ ကန့ျကှကျတိုငျကွားမှု လုပျခဲ့ပါတယျ။ ပါတီ အမြားစုက သဘောတူသည့ျတိုငျ ဝငျပွိုငျမယ့ျ ပါတီတဈခု ခွိမျးခွောကျခံရတာကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဟာ မိုငျးကိုငျမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပပေးခွငျး မရှိခဲ့ပါဘူး။
တကယျတော့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးက ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျခွငျး မရှိတဲ့ မွို့နယျတှကေိုကွည့ျလိုကျရငျ ANP ရခိုငျအမြိုးသားပါတီ အားကောငျးတဲ့ နယျမွတှေေ ဖွဈပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲသာ ကငြျးပဖွဈခဲ့ရငျ ရခိုငျအမြိုးသားပါတီက နရော အမြားစု အနိုငျရဖို့ ဖွဈနိုငျခွေ မြားသလို ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျတဲ့အပေါျ ရခိုငျအမြိုးသားပါတီရဲ့ ဆုံးရှုံးမှု၊ တဈနညျး ရခိုငျနိုငျငံရေးသမားတှရေဲ့ ဆုံးရှုံးမှုအဖွဈ မှတျယူကွမှာလညျး ဖွဈပါတယျ။ AA ရခိုငျ လကျနကျကိုငျ တပျဖှဲ့အနနေဲ့ အဲလို အခွအေနေ ဖွဈပေါျလာရတာဟာ သူတို့တာဝနျ မကငျးဘူးလို့ ခံယူရငျး ခုလို ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပပေးဖို့ တောငျးဆိုတာ ဖွဈကောငျး ဖွဈနိုငျပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ တကယျတမျး အရေးကွီးတာက AA ရခိုငျတပျဖှဲ့အနနေဲ့ ရှေးကောကျပှဲဆိုတာ ဒီမိုကရစေီ စနဈဆီ သှားရာလမျးမှာ အရေးကွီးတဲ့ ဖွဈစဉျတဈခု ဖွဈတယျ၊ ဒီမိုကရစေီ နဲ့ ဖကျဒရယျစနဈ ဆိုတာကလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှကျ ခေါငျးနဲ့ ပနျးလို ခှဲခွားလို့ မရတာမြိုး ဖွဈတဲ့အတှကျ ဒီမိုကရစေီ ဆိုတာကို ယုံကွညျဖို့၊ ဥပဒတှေငျး တိုကျပှဲရဲ့ အရေးကွီးပုံကို နားလညျဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဒီလို နားလညျမှသာ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှာ ရှေးကောကျပှဲ တဈခု အောငျအောငျမွငျမွငျ လုပျနိုငျမယ့ျ ရခေံ မွခေံ အခွအေနမြေိုး ဖနျတီးပေးနိုငျမှာ ဖွဈပွီး နောကျဆကျတှဲ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပဖွဈသည့ျတိုငျအောငျ သင့ျတောျတဲ့ကာလမှာ ကွားဖွတျရှေးကောကျပှဲ တဈခု ကငြျးပနိုငျလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျရကွောငျးပါ။
စညျသူအောငျမွင့ျ။