နာဂစ္မုန္တိုင္းဒဏ္ခံရၿပီး ႏွစ္လေက်ာ္
ၾကာလာခဲ့ေပမယ့္ ဧရာ၀တီတိုင္းအတြင္း
ေလေဘးဒဏ္ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒသမွာ လူဦးေရရဲ႕
၇၀% ဟာ ေဘးကင္းတဲ့ ေသာက္ေရသန္႔
မရေသးတဲ့အေၾကာင္း ကုလသမဂၢ အရာရွိ
ေတြက ေျပာပါတယ္။ ေသာက္ေရသန္႔နဲ႔
ေရအဆိပ္သင့္တာေတြကို စစ္ေဆးတဲ့
ဆုိင္ရာကၽြမ္းက်င္သူေတြကလည္း ျမန္မာ
ႏုိင္ငံ အပါအ၀င္ အာရွေဒသေတြမွာ
ေရေတြအဆိပ္သင့္တဲ့အတြက္ က်န္းမာ
ေရးအရ ႀကဳံလာရႏုိင္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြ
ကို သတိေပးေနၾကပါတယ္။ အျပည့္အစုံကို ကိုသိန္းထိုက္ဦးက တင္ျပ
ေပးထားပါတယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္လေက်ာ္ မုန္တုိင္းဒဏ္ခံရၿပီးေနာက္မွာ ဧရာတီတုိင္းအတြင္း ေရသန္႔ရႏုိင္တဲ့
ေနရာေတြ ပ်က္ဆီးခဲ့တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ OCHA ကုလသမဂၢ လူသား
ခ်င္းစာနာေထာက္ထားမႈေရးရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး႐ုံး ေျပာေရးဆုိခြင့္ရွိသူ
လီယန္ ကုပန္းစ္ (Lianne Kuppeans) က အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ေရေပေ၀းတဲ့စနစ္ အမ်ားစုက ပ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ ေရေပးေ၀တဲ့ ေနရာေတြ၊ ေရတုိင္
ေတြ၊ ေရကန္ေတြ ပ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသမွာ ေနရာတုိင္းလိုလို
ေရလႊမ္းမိုးခဲ့ၿပီးေတာ့ လယ္ကြင္းေတြ စပါးခင္းေတြ ေရလႊမ္းခဲ့ပါတယ္။ ေရပိုက္ေတြ
လည္း အဆိပ္သင့္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေရကန္ေတြလည္း အလားတူပါပဲ၊ လူအမ်ားစု
အတြက္ စိတ္ခ်လက္ခ် ေဘးကင္းကင္းသုံးႏုိင္တဲ့ ေရမရႏုိင္ေသးပါဘူး။”
ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသမွာ လူဦးေရရဲ႕ ၇၀% ေလာက္ ေဘးကင္းတဲ့ေရသန္႔ မရႏုိင္ေသးတဲ့
အခ်ိန္ ကုလသမဂၢအေနနဲ႔ ေသာက္ေရသန္႔အျပင္၊ ေရသန္႔ရႏုိင္တဲ့ စနစ္ထူေထာင္ေရး
အကူအညီေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ေပးေနတယ္လုိ႔ လီယန္ ကုပန္းစ္က ေျပာပါတယ္။
တခ်ိန္တည္းမွာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ သတိေပးႏႈိးေဆာ္တာေတြလည္း လုပ္ေန
ရတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေအာင္ ေနထိုင္ဖို႔အတြက္ ႏႈိးေဆာ္ပညာေပးတာေတြ လုပ္ရပါ
တယ္။ ေရေၾကာင့္ ဘယ္လုိေရာဂါအႏၱရာယ္ေတြ ႀကဳံလာရႏုိင္တယ္ဆုိတာမ်ဳိးနဲ႔
လက္ေတြ စင္ၾကယ္ေအာင္ေဆးဖို႔၊ ေရကိုအသုံးမျပဳခင္ ဘယ္လိုသိုေလွာင္ရမယ္
ဆုိတာကအစ ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ေနပါတယ္” လို႔ ေျပာသြားတာပါ။
အခုလို မိုးရာသီမွာ မိုးေရေတြကို ဘယ္လုိသိုေလွာင္မယ္၊ အသုံးျပဳမယ္ဆိုတာကအစ
ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြ က်န္းမာေရးအရ ႏႈိးေဆာ္တာေတြ လုပ္ေနပါတယ္။ ေရျဖည့္ဖို႔
ပုံးေတြလည္း ေပးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လုပ္ဖို႔လိုအပ္ေနတာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါ
တယ္လို႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ OCHA ကုလသမဂၢ လူသားခ်င္းစာနာေထာက္ထားမႈေရးရာ
ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး႐ုံး ေျပာေရးဆုိခြင့္ရွိသူ လီယန္ ကုပန္းစ္က ေျပာသြားတာပါ။
ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ေသာက္ေရသန္႔ရွားပါးမႈ အႏၱရာယ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ႏုိင္ငံ
တကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ သတိေပးေနခဲ့တာ ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ ပုဂၢလိက အလႉရွင္ေတြအေနနဲ႔
ေရသန္႔ဘူးသြားလႉတာေတြရွိသလို ေရရွည္ ေရသန္႔ေရေကာင္းရႏုိင္ေအာင္ ျပင္ဆင္
ေပးတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းကပဲ အန္န္အယ္လ္ဒီ အမ်ဳိးသားဒီမို
ကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ မုန္တုိင္းဒဏ္ ကယ္ဆယ္ေရးေကာ္မတီဥကၠ႒ ဦးအုန္းႀကိဳင္က သူတုိ႔
အဖြဲ႕၀င္ေတြ ေရကန္ေတြ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ေနတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခုလိုေျပာပါ
တယ္။
“လပြတၱာၿမိဳ႕နယ္မွာ ဇူလုိင္လ ၁ ရက္ေန႔ကစၿပီးေတာ့ ရြာေပါင္း ၆ ရြာမွာ ေရကန္ေပါင္း
၁၀ လုံးကို က်ေနာ္တုိ႔က ေစတနာရွင္မ်ား ေရကန္သန္႔ရွင္းေရးအဖြဲ႕ဆုိၿပီး နာမည္ေပး
လုိက္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေရစုပ္စက္ ၆ လုံးနဲ႔ ရြာေတြကုိေရာက္သြားၿပီး ေရကန္သန္႔ရွင္း
ေရး သြားၿပီးေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ ေက်းရြာေတြအထိ စက္ေတြသယ္သြားတယ္။ ဟုိမွာ
ေရကန္ေတြကို ေရဆုိးေတြ စုပ္ထုတ္ပစ္တယ္။ ႏြံေတြပါ ဆယ္ေပးတယ္။”
ဦးအုံးႀကိဳင္ ေျပာသြားတာပါ။
ေဒသခံ ကူညီေပးေရး လုပ္ကိုင္ေနသူေတြကေတာ့ ဒီလို ေသာက္ေရသန္႔ရေရး
ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ေနတယ္ ဆုိေပမယ့္လည္း ေနရာတုိင္းမွာ
က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔လုပ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနေတာ့ မရွိေသးဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။
“မုိးေရေတြကလည္း တကယ္တမ္းက်ေတာ့ မလုံေလာက္ဘူး။ မလုံေလာက္တဲ့အခါက်
ေတာ့ အဲဒီေရကန္ေတြက ေရေတြအကုန္လုံးကို ထုတ္ပစ္ဖို႔လိုတာေပါ့။ အဲဒီက ႏုံးေတြ
ဘာေတြဆယ္ၿပီးေတာ့မွ ေဆးေတြဘာေတြနဲ႔ ျပန္လုပ္ရတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္မွ ေရကန္
ေတြက ျပန္သုံးလုိ႔ရတယ္။ အဲဒီမွာ လုိက္ၾကည့္တဲ့အခါက်ေတာ့ ေရကန္ အားလုံး ၉၇
ကန္ေတြ႕တယ္၊ လပြတၱာမွာ။ အခုထိ လုပ္ေတာ့လုပ္ေနဆဲပဲ။ ေဒသတခုလုံး ျဖစ္တယ္
ဆုိေတာ့ လုပ္ႏုိင္တဲ့အတုိင္းအတာက ေတာ္ေတာ္နည္းပါတယ္။”
မၾကာေသးခင္တုန္းကပဲ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ေရသန္႔သုံးစြဲမႈနဲ႔ ေရအဆိပ္သင့္မႈေတြကို
ေလ့လာတဲ့ ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံ ဒူဘန္းဒိုး (Dubendor) အေျခဆုိက္ Swiss Federal
Institute of Aquatic Science and Technology အဖြဲ႕က သုေတသနမႉးေတြ ျမန္မာ
ႏုိင္ငံ ဧရာ၀တီျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသနဲ႔ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံ ဆူမားၾတားကၽြန္းေတြမွာ
ေျမေအာက္ကထြက္လာတဲ့ ေရအဆိပ္သင့္ႏုိင္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြ ရွိေနတယ္ဆိုၿပီး
သတိေပးခဲ့ပါတယ္။
ဒီလို ေသာက္ေရေတြကတဆင့္ အဆိပ္သင့္ႏုိင္တဲ့အတြက္ ကင္ဆာနဲ႔ အျခားေရာဂါေတြ
ျဖစ္ပြားႏုိင္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြ ရွိလာႏုိင္တယ္လို႔ သတိေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီ ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံအေျခဆိုက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ေရသန္႔သုံးစြဲမႈကို ေလ့လာတဲ့
အဖြဲ႕ရဲ႕ အႀကီးအကဲ၊ ၫႊန္ၾကားေရးမႉး ခရစၥ ဇာဘရပ္ဂ္ (Chris Zurbrugg) က
ေသာက္ေရသန္႔ရႏုိင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို သူတုိ႔အေနနဲ႔ အတတ္ႏုိင္ဆုံး ရွာေဖြေန
တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြမွာ အကုန္အက်နည္းနည္းနဲ႔ ေသာက္ေရသန္႔ကို ဘယ္လိုထုတ္လုပ္
မလဲ နည္းလမ္းရွာတယ္၊ ဒီလမ္းေတြကို အကူအညီေပးေနတဲ့ အစိုးရလက္ေအာက္ခံ
မဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြကတဆင့္ ျဖန္႔ေ၀တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“ေရကို ႏွစ္ဖက္ျမင္ရတဲ့ ပုလင္းအၾကည္တခုထဲမွာထည့္ၿပီး မေသာက္ခင္ ေနေရာင္
ေအာက္မွာ ေျခာက္နာရီေလာက္ ထားလိုက္မယ္ဆုိရင္ ေရထဲမွာပါတဲ့ ပိုးေတြကို
သတ္ၿပီးသားျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါက ေနေရာင္ျခည္ကိုသုံးၿပီး ေရကို သန္႔ေအာင္
ထုတ္လုပ္ႏိုင္တဲ့နည္းပါ။ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏုိင္ငံေတြမွာ အထူးသျဖင့္ ဆုိင္ကလုန္း
မုန္တိုင္းဒဏ္ ထိၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ေသာက္ေရသန္႔ရေအာင္ အထိေရာက္ဆုံး
ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့နည္းလမ္းပါ” လို႔ ၫႊန္ၾကားေရးမႉး ခရစၥ ဇာဘရပ္ဂ္က ေျပာသြားတာ
ပါ။ သူတုိ႔အဖြဲ႕ေတြအေနနဲ႔ အဆိပ္သင့္ေနတဲ့ ေရတြင္းေရကန္ေတြထဲက ေရေတြကို
သန္႔စင္တဲ့ နည္းပညာေတြ ေလ့လာေနတယ္လို႔လည္း ေျပာပါတယ္။
ေသာက္ေရသန္႔မရတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ ႀကဳံေနရတဲ့ႏုိင္ငံေပါင္း ၇၀
ေက်ာ္ရွိၿပီး လူေပါင္း သန္း ၁၃၀ ေက်ာ္ ေရာဂါအႏၱရာယ္ ရင္ဆုိင္ေနရတယ္လို႔
ကၽြမ္းက်င္သူပညာရွင္ေတြက ခန္႔မွန္းထားၾကပါတယ္။ အာရွႏုိင္ငံေတြထဲမွာ အဆုိးဆုံး
ႏုိင္ငံကေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဗီယက္နမ္နဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ
ေတြမွာလည္း အလားတူ ျပႆနာမ်ဳိးေတြ ရင္ဆုိင္ရႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံ
ဒူဘန္းဒိုးအေျခဆုိက္ Swiss Federal Institute of Aquatic Science and Technology
အဖြဲ႕က ေျပာဆုိထားပါတယ္။
