ကြယ္လြန္သြားၿပီျဖစ္တဲ့ အင္ဒုိနီးရွားသမၼတ
ေဟာင္း ဆူဟာတုိ (Suharto) ရဲ႕ ႐ုပ္
အေလာင္းကို ဂ်ာဗားအလယ္ပိုင္း ဆုိလုိ
(Solo) ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ မိသားစုဂူဗိမာန္မွာ ႏုိင္ငံ ေတာ္စ်ာပနအခမ္းအနားနဲ႔ ဂုဏ္ျပဳထားပါ
တယ္။ မစၥတာဆူဟာတုိဟာ ခႏၶာတြင္းအဂၤါ
အေတာ္မ်ားမ်ား ပ်က္စီးတဲ့ဒဏ္နဲ႔ပဲ အသက္
၈၆ ႏွစ္အရြယ္မွာ တနဂၤေႏြေန႔က ကြယ္လြန္
သြားခဲ့ပါတယ္။ သူကြယ္လြန္ခ်ိန္မွာပဲ သူ႕ရဲ႕
၃၂ ႏွစ္တာ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလအတြင္း
လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ရွိခဲ့တာေတြ
အတြက္ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံရသူေတြ
တရားမွ်တမႈ ျပန္ေပးႏုိင္ဖို႔ဆုိၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႕ေတြက ေတာင္းဆိုေနၾကပါတယ္။
ဒီအေၾကာင္း ဂ်ကာတာကေန ဗီြအုိေအသတင္းေထာက္ Nancy-Amelia Collins
သတင္းေပးပို႔ထားတာကို ကိုသားၫြန္႔ဦးက တင္ျပထားပါတယ္။
မစၥတာဆူဟာတုိရဲ႕႐ုပ္အေလာင္းကို ကားတန္းနဲ႔သယ္ေဆာင္အလာမွာ အလယ္ပုိင္း
ဂ်ာဗားက ဆုိလုိၿမိဳ႕မွာေတာ့ ေထာင္နဲ႔ခ်ီတဲ့လူေတြက သူ႕ရဲ႕႐ုပ္အေလာင္းကို တန္းစီ ေစာင့္ဆုိင္းၾကည့္႐ႈခဲ့ပါတယ္။ မစၥတာဆူဟာတိုလုိပဲ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေဟာင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ လက္ရွိအင္ဒုိနီးရွားသမၼတ ဆူဆီလုိဘန္ဘန္း ယူဟုိယုိႏုိ
(Susilo Bambang Yudhoyono) က ကြယ္လြန္သြားတဲ့ သမၼတေဟာင္းအတြက္ အင္ဒို
နီးရွားတႏုိင္ငံလုံး ၀မ္းနည္းေၾကကြဲဖြယ္အျဖစ္ ရက္သီတင္းတပတ္ သတ္မွတ္ေၾကညာ
ပါတယ္။
အခုစ်ာပနမွာလည္း အင္ဒိုနီးရွားသမၼတ ယူဟုိယုိႏုိက မစၥတာဆူဟာတုိကုိ ဂုဏ္ျပဳ
ခ်ီးမြမ္းစကား ေျပာခဲ့ပါတယ္။ မစၥတာယူဟုိယုိႏုိက မစၥတာဆူဟာတုိဟာ စစ္တပ္
အတြင္းမွာရရွိခဲ့တဲ့ ဆုတံဆိပ္ေတြ၊ ေအာင္ျမင္မႈေတြကို တသီတတန္းႀကီး ဖတ္ျပခဲ့
ပါတယ္။ စ်ာပနပြဲၿပီးခ်ိန္မွာလည္း မစၥတာယူဟုိယုိႏုိေျပာတာကေတာ့ မစၥတာဆူဟာ
တုိရဲ႕ တုိင္းျပည္အတြက္ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ အားလုံးအတြက္ စံနမူနာျပျဖစ္တယ္
လို႔ ဆုိပါတယ္။ မစၥတာဆူဟာတုိဟာ အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံကို ၃၂ ႏွစ္ၾကာ တင္းတင္း
က်ပ္က်ပ္ ကုိင္တြယ္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သူပါ။ ဒီ့ေနာက္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္အတြင္းမွာေတာ့ အင္ဒိုနီး
ရွားႏုိင္ငံမွာ လူမႈေရးနဲ႔ စီးပြားေရးဖ႐ိုဖရဲျဖစ္မႈေတြကေန ႀကီးမားတဲ့ဆႏၵျပမႈေတြျဖစ္
လာၿပီး သူရာထူးကေန ဆင္းေပးခဲ့ရပါတယ္။ မစၥတာဆူဟာတုိဟာ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံကုိ
ေခတ္မီႏုိင္ငံ၊ စီးပြားေရးအလားအလာေကာင္းတဲ့ႏုိင္ငံအျဖစ္ ဦးေဆာင္မႈေပးခဲ့တယ္
ဆုိတာကို အမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံၾကေပမယ့္ သူ႕ကာလအတြင္းမွာ အဂတိ လိုက္စားခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ရွိခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ေတြဟာလည္း သူ႕အတြက္ တင္က်န္ေနတဲ့မွတ္တမ္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏုိင္ငံအ၀ွမ္း အစုိးရေတြ၊ ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ အဂတိလုိက္စားမႈကို ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့
Transparency International အဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ အဆုိအရေတာ့ မစၥတာဆူဟာတုိရဲ႕ သား
သမီးေျခာက္ဦးဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မသမာမႈေတြကေန အေမရိကန္ေဒၚလာ
၃၅ ဘီလ်ံ ရရွိခံစားခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ဖခင္ မစၥတာဆူဟာတုိေရာ သူတို႔
အားလုံးပါ လက္ေဆာင္ပစၥည္းေတြ၊ တရားမ၀င္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ခ်မ္းသာ
ႂကြယ္၀ခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ စြပ္စြဲခံထားရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ မစၥတာဆူဟာတုိဟာ သူ႕ရဲ႕က်န္းမာေရးအေျခအေနေၾကာင့္ သူဟာ အဂတိ လိုက္စားမႈစြဲခ်က္ေတြကို ရင္မဆုိင္လုိက္ရပါဘူး။ မစၥတာဆူဟာတုိဟာ သူ႕ရဲ႕ လူမႈေရး ေဖာင္ေဒးရွင္းတခုကေန အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁.၄ ဘီလ်ံဖုိး ခုိးယူခဲ့တယ္ဆုိတဲ့ မစၥတာ ဆူဟာတုိအေပၚစြဲခ်က္ကုိ အစုိးရက ထူးထူးျခားျခား အရပ္ဖက္တရား႐ုံးကို တင္ခဲ့တာ
ပါ။ တခ်ိန္တည္းမွာ မစၥတာဆူဟာတုိ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလအတြင္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံရမႈေတြအတြက္ နစ္နာမႈေတြ၊ တရားမွ်တမႈေတြ ျပန္လည္ခံစားခြင့္ရဖုိ႔ကို
လည္း လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႕ေတြက ေတာင္းဆုိထားပါတယ္။
မစၥတာဆူဟာတုိဟာ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ အာဏာရယူၿပီးေနာက္ ကြန္ျမဴနစ္ဆန္႔က်င္ေရး
ဆုိၿပီး လူေပါင္း အနည္းဆုံး ငါးသိန္းေလာက္ကို လပုိင္းအတြင္းမွာ သတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ မစၥတာဆူဟာတုိလက္ထက္မွာ အခုလုိ စနစ္တက်ကူးလြန္ခဲ့တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး
ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြမွာ တာ၀န္ရွိတဲ့လူေတြကို အင္ဒိုနီးရွားအစိုးရအေနနဲ႔ ျပန္လည္အေရး
ယူ ကိုင္တြယ္သင့္တယ္လုိ႔ နယူးေယာ့ခ္အေျခစုိက္ လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္မႈအဖြဲ႕
(Human Right Watch) က ဂ်ဳိးေဆာန္ဒါးစ္ (Joe Saunders) က အခုလိုေျပာပါတယ္။
“အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံ ျပန္လည္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ႀကီးမွာ ေပ်ာက္ ေနတဲ့အပုိင္းကေတာ့ တရားမွ်တမႈေတြ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ေရးအပုိင္းပါ။ မစၥတာ
ဆူဟာတုိဟာ သူအုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလအတြင္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိခဲ့ေပမယ့္ သူဟာ ေသသာေသသြားတယ္၊ ဘာမွအျပစ္ေပး အေရးယူတာ မခံလုိက္ရပါဘူး။ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္တုန္းက အေၾကာင္းေတြပဲေျပာေျပာ၊ တီေမာကိစၥ၊
ပါပူ၀ါကိစၥပဲေျပာေျပာ ဒီကိစၥေတြမွာ တုိက္႐ုိက္ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ၾကတဲ့ မစၥတာဆူဟာ
တုိ အုပ္စုအႏြယ္၀င္ေတြကုိ ျပန္လည္အေရးယူကုိင္တြယ္ဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္” လုိ႔
သူက ေျပာခဲ့တာပါ။
မစၥတာဆူဟာတုိဟာ သူ႕ရဲ႕ေနာက္ဆုံးအခ်ိန္ ဆယ္စုႏွစ္ပုိင္းေတြမွာေတာ့ ဂ်ာဗား
အလယ္ပုိင္းက သူ႕ရဲ႕ေနအိမ္မွာပဲ အေႏွာင့္အယွက္မရွိဘဲ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ေနထုိင္ ခြင့္ရသြားခဲ့ပါတယ္။
