ကမာၻတ၀န္းမွာ အသတ္ခံရ၊ ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ခံရတဲ့ သတင္းေထာက္အေရအတြက္ဟာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ ကတည္းကေနဆိုရင္ က်ဆင္းသြားတယ္လို႔ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႔တဖြဲ႔က ထုတ္ျပန္တဲ့ အစီရင္ခံစာ အသစ္တခုမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမွန္တရားကို ဖံုးအုပ္ဖိႏွိပ္ဖို႔ရည္ရြယ္ၿပီး သတင္းေထာက္ေတြကို အၾကမ္းဖက္တာ၊ အေႏွာက္အယွက္ ေပးတာေတြကေတာ့ ဆက္ၿပီးရွိေနတုန္းပါပဲ။ ဒီအေၾကာင္း ကုလသမဂၢဌာနခ်ဳပ္ကေန ဗီြအိုေအသတင္းေထာက္ Margaret Besheer က သတင္းေပးပို႔ထားပါတယ္။ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္သိန္းက အျပည့္အစံု တင္ျပထားပါတယ္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္အတြင္း သတင္းေထာက္ ၄၁ ေယာက္ အသတ္ခံခဲ့ရတဲ့အတြက္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္က ၆၃ ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့တာနဲ႔စာရင္ ေလ်ာ့က်သြားတယ္လို႔ သတင္းေထာက္ကာကြယ္ေရးေကာ္မတီ CPJ က ႏွစ္စဥ္ထုတ္ျပန္တဲ့ စာနယ္ဇင္းေပၚ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားလို႔ အမည္ရတဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာပါ။
CPJ ဥကၠ႒ Paul Steiger က -
“သတင္းေထာက္တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ရင္း အသတ္ခံရတဲ့ သတင္းေထာက္ အေရအတြက္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ အတြင္းမွာ သိသိသာသာ က်ဆင္းသြားတာ ဒါ ပထမဆံုးအႀကိမ္ပါ။ အီရတ္ႏုိင္ငံက အေသအေပ်ာက္ႏႈန္းေတြ က်သြားလုိ႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ အသတ္ခံရတဲ့ သတင္းေထာက္ အေရအတြက္က ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္မွာ ၄၀ ေက်ာ္ ႏွစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ ၁၀၀ ေက်ာ္ဆုိေတာ့ မ်ားေနတုန္းပါပဲ။ အဲဒီထဲက ၇၀% ဟာ သတင္းေထာက္မွန္းသိသိနဲ႔ တမင္ကုိ အသတ္ခံၾကရတာပါ။”
အခုလို အေသအေပ်ာက္ႏႈန္း အရင္ႏွစ္ကထက္ က်ဆင္းလာရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြထဲမွာ အမ်ားဆံုးကေတာ့ အီရတ္မွာ လံုၿခံဳေရး အေျခအေန ပိုၿပီး တုိးတက္လာလို႔ ျဖစ္တယ္လုိ႔ အစီရင္ခံစာေရးသူေတြက မွတ္ခ်က္ျပဳလုပ္ထားပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္အတြင္း အီရတ္က သတင္းေထာက္ ၁၁ ဦး သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီအေရအတြက္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္ကထက္စာရင္ အေတာ္ႀကီး သိသိသာသာ က်ဆင္းသြားတယ္ဆုိေပမယ့္ အီရတ္ ႏုိင္ငံဟာ သတင္းေထာက္ေတြအတြက္ အင္မတန္ အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ေနရာအျဖစ္ ရွိေနတုန္းပဲလုိ႔ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္အတြင္း သတင္းေထာက္ ၁၂၅ ဦး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ခံရတယ္လို႔ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ျပထားပါေသးတယ္။ အဲဒီအထဲက ၄၅% ေက်ာ္ဟာ ဘေလာ္ဂါေတြ၊ ၀က္ဆုိက္ဒ္သတင္းေထာက္ေတြ၊ အြန္လိုင္း အယ္ဒီတာေတြ စသျဖင့္ အင္တာနက္နဲ႔ ဆုိင္တဲ့ သတင္းသမားေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
အခု စီပီေဂ်ရဲ႕ အစီရင္ခံစာကိုေတာ့ အေမရိကန္သတင္းေထာက္ ကားလ္ ဘန္းစတုိင္း (Carl Bernstein) က နိဒါန္းေရးေပးထားပါတယ္။ စာနယ္ဇင္းေတြအေနနဲ႔ ေရးသားတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ ကိုယ့္ဘာသာ သတိထား စိစစ္ တည္းျဖတ္ေအာင္ ၿခိမ္းေျခာက္တာေတြ၊ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ လုပ္တာေတြနဲ႔ အမွန္တရားကို ဖံုးကြယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာေတြေၾကာင့္ တုိင္းျပည္အေတာ္မ်ားမ်ား မွာ သတင္းလြတ္လပ္မႈကို ထိခုိက္ေစတဲ့အေၾကာင္း ဘန္းစတုိင္းက အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္တဲ့ အဂၤါေန႔ ကုလသမဂၢသတင္းစာ ရွင္းလင္းပဲြမွာ ေျပာပါတယ္။
“စာနယ္ဇင္းသမားေတြအေပၚ ဆုိးဆုိးရြားရြား ယုတ္မာလာတာေတြကို ေတြ႔ရပါတယ္။ သတင္းေထာက္ မိသားစုေတြကို ျပန္ေပးဆဲြတာမ်ိဳး၊ သတင္းေထာက္ေတြကုိ တမင္ေရြးၿပီး သတ္ျဖတ္တာမ်ိဳး၊ သတင္းေထာက္ေတြက ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ သတင္းေတြကို စိစစ္ထိန္ခ်န္လာေအာင္ ဖိအားေပးတာမ်ိဳး၊ အဆုိးရြားဆံုး အေျခအေနေအာက္မွာ အဲဒီနည္းေတြဟာ သတင္းစာနယ္ဇင္း ပိတ္ဆုိ႔မႈအတြက္ ထိထိေရာက္ေရာက္ရွိေနပါတယ္။”
သတင္းေထာက္ေလာကကို ရန္လုိ မုန္းတီးတဲ့ ႏုိင္ငံေတြထဲမွာေတာ့ ရုရွား၊ တရုတ္၊ အီရန္၊ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ပါကစၥတန္၊ ျမန္မာ၊ ဇင္ဘာေဘြနဲ႔ က်ဴးဘားႏိုင္ငံတုိ႔ ပါ၀င္ၾကပါတယ္။ အဲဒီႏုိင္ငံက ဘေလာ္ဂါေတြဟာ၊ အစိုးရေတြ၊ တျခား လက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ရာဇ၀တ္ဂုိဏ္းေတြရဲ႕ သတ္ျဖတ္တာ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တာေတြ ခံၾကရတယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပပါတယ္။ သတင္းသမားေတြရဲ႕ မိသားစု၊ ေဆြမ်ိဳးေတြဟာလည္း ျပန္ေပးဆဲြခံရတာမ်ိဳး၊ ႏွိပ္စက္ညႇဥ္းပန္းခံရတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္လုိ႔လည္း ေရးသားထားပါတယ္။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ဆက္ၿပီး ေထာက္ခံသြားဖုိ႔ သမၼတ ဘရက္ အုိဘားမားကိုလည္း စီပီေဂ်က ေတာင္းဆုိထားပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ အီရတ္၊ အာဖဂန္နစၥတန္နဲ႔ ဂြမ္တာနာမို စစ္အက်ဥ္းစခန္းမွာ သတင္းေထာက္ ၁၄ ဦးကို တရား ဥပေဒအရ စီရင္မႈ မရွိဘဲ အခ်ိန္ၾကာၾကာ ထိန္းသိမ္းထားတာကိုလည္း အစီရင္ခံစာက ေရးသား ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဒီကိစၥဟာ ကမၻာတ၀န္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ မီးျပ တန္ေဆာင္လုိျဖစ္ေစတဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခုိက္ေစတယ္လုိ႔လည္း စီပီေဂ်က ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
