ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔ဟာ ကမၻာ့ AIDS ေရာဂါ တုိက္ဖ်က္ေရးေန႔ ျဖစ္တာနဲ႔အမွ် ကမၻာတ၀န္း AIDS ေရာဂါအသစ္ ျဖစ္ပြား တဲ့ႏႈန္း က်ဆင္းလာၿပီး HIV ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အစီအစဥ္ေတြဟာ ထိေရာက္မႈေတြ ရွိတယ္လို႔ ကုလသမဂၢ HIV/AIDS အစီအစဥ္က ထုတ္ျပန္လိုက္တဲ့ သုေတသန စစ္တမ္းအသစ္မွာ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ HIV ေရာဂါအေပၚ စိုးရိမ္ ေၾကာက္လန္႔မႈ ေတြေၾကာင့္ ေရာဂါရွိတယ္ ဆုိတာကို ဖုံးကြယ္ထားၾကျခင္းက ပိုၿပီး ထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္မႈေတြကို လုပ္ဖို႔ အတားအဆီး ေတြ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ကေန ေဆလာ ဟန္နက္စ္ဆီ (Selah Hennessy) သတင္းေပးပို႔ထားတာကို ကိုရန္ႏုိင္က တင္ျပေပးထားပါတယ္။
လန္ဒန္ၿမိဳ႕မွာ ေနထိုင္တဲ့ ယူဂန္ဒါႏြယ္ဖြား ၀င္နီ ဆန္ညဴ ဆ႐ူးမား (Winnie Ssanyu Sseruma) ဟာ သူ႔အသက္ ၂၀ ေက်ာ္ အရြယ္မွာ သူ႔မွာ HIV ေရာဂါ ရွိတယ္ဆုိတာကို သိရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး သူ႔ဘ၀ဟာ လုံး၀ အေျပာင္းအလဲ ေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
“အဲဒီလို သိလိုက္ရတဲ့ အခ်ိန္တုန္းက အဓိကကေတာ့ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားသြားတာပါ။ အဲဒါၿပီးေတာ့ ငါဘာလုပ္ရမလဲ၊ ငါ ဒီေလာကႀကီးမွာ အသက္ရွည္ရွည္ အၾကာႀကီး ေနရဦးမွာလား၊ ငါ ေသေတာ့မွာလား၊ အခု ငါ ဘာျဖစ္မွာလဲ ဆုိၿပီး အေတြး ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။”
သူ႔မွာ HIV ေရာဂါ ရွိတယ္ဆုိတာကို သူ႔မိသားစုနဲ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြကို ႏွစ္အေတာ္ၾကာတဲ့အထိ မေျပာခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီ အခ်ိန္ အတြင္းမွာ သူ႔အစ္ကိုဟာ HIV ေရာဂါနဲ႔ ဆုံးပါးသြားခဲ့ပါတယ္။ သူ႔မွာ HIV ေရာဂါ ခံစားေနရတယ္ ဆုိတာကို ထုတ္ေဖာ္ မေျပာခင္မွာ သူ ရွက္တယ္လို႔ ခံစားရတာနဲ႔အတူ ဒါကို ဘယ္လိုေျပာရမလဲ ဆိုတာကိုပါ စဥ္းစားလာရပါတယ္။
“တခ်ဳိ႕အခ်ိန္ေတြမွာ က်ေနာ့္ရဲ႕ စိုးရိမ္ထိတ္လန္႔မႈေတြ၊ ရွက္ရြံ႕မႈေတြ ခံစားရတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုေျဖရွင္းမလဲ ဆုိတာကို ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးတာေတြ လုပ္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီလိုလုပ္ၿပီး သိလည္းသိသြားေရာ က်ေနာ့္ရဲ႕ HIV အေျခအေနကို ရင္ဆုိင္လာႏုိင္ၿပီး ေျပာျပလာႏုိင္ပါတယ္။”
လူအေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ သူ႔တုိ႔မွာ HIV ေရာဂါ ရွိတယ္ဆုိတာကုိ သိသြားရင္ သူတုိ႔ဟာ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္း အျပင္ဘက္ကို ေရာက္သြားလိမ့္မယ္၊ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္း ၾကားကေန ဖယ္ထုတ္ခံထားရလိမ့္မယ္ ဆုိၿပီး စိုးရိမ္ထိတ္လန္႔ ေနၾကတယ္လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။
“ေရာဂါရွိတဲ့ က်ေနာ့္တုိ႔လို လူမ်ဳိးေတြဟာ၊ ရွက္ရြံ႕မႈကို ဆက္ၿပီး ခံစားေနရတုန္းပါ။ က်ေနာ့္မွာ HIV ေရာဂါ ရွိပါတယ္လို႔ ထုတ္မေျပာရဲတဲ့ သူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနတုန္းပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ လူေတြက ဘယ္လိုပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ တုံ႔ျပန္လာမလဲ သူတို႔ ေတြးေနၾကလို႔ပါ။”
အခုအခါ ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ လူေပါင္း ၃၃ သန္းဟာ HIV/ AIDS ေရာဂါေ၀ဒနာကို ခံစားေနရပါတယ္။ အသစ္ထုတ္ျပန္လိုက္ တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ အာဖရိက ေဒသဟာ HIV AIDS ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ားဆုံး ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအစီရင္ခံစာကပဲ HIV ေရာဂါပိုး အသစ္ေတြ႕ရွိသူ အေရအတြက္ဟာ က်ဆင္းလာတယ္လို႔ ဆုိၿပီး ဒါဟာ ေရာဂါကာကြယ္ အစီအစဥ္ ထိေရာက္မႈ ေတြ ရွိလာတဲ့ လကၡဏာ ျဖစ္တယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ေျပာပါတယ္။
ဆ႐ူးမားရဲ႕ မိသားစု ေနထိုင္ရာ ယူဂန္ဒါႏုိင္ငံမွာေတာ့ လူဦးေရ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၆% ဟာ HIV ေ၀ဒနာကို ခံစားေနရပါတယ္။ HIV/AIDS ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အမ်ားက မသတီသလို လုပ္ေနသေရြ႕ေတာ့ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူ အေရအတြက္ဟာလည္း ေလ်ာ့က်လာႏုိင္စရာ မရွိဘူးလို႔ ဆ႐ူးမားက ေျပာပါတယ္။
လန္ဒန္မွာရွိတဲ့ အာဖရိကလူမ်ဳိး HIV ေ၀ဒနာရွင္ေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္ခဲ့ဖူးတဲ့ ၿဗိတိန္အေျခစိုက္ AIDS ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး လႈပ္ရွားတဲ့ The Terrence Higgins Trust အဖဲြ႕က မာ့ခ္ ေသာမ္ဆင္ (Marc Thompson) က HIV ေရာဂါရဲ႕ အမည္းစက္ ႀကီးက အဓိက ျပႆနာ ျဖစ္တယ္ဆုိတာကို သေဘာတူေၾကာင္း အခုလို ေျပာပါတယ္။
“က်ေနာ္တို႔ ေသခ်ာေပါက္ ေတြ႕ခဲ့တာေတြက လူနာရဲ႕ အမည္းစက္ေတြအျဖစ္နဲ႔ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈေတြ ရွိေနမယ္၊ ဒါကို အမည္းစက္ႀကီးလို႔ ထင္ေနမယ္ဆုိရင္ လူေတြအေနနဲ႔ စိုးရိမ္ေၾကာက္လန္႔ၿပီး အစမ္းသပ္ခံဖို႔ သိပ္ၿပီး ဆႏၵရွိလာၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။”
တကယ္လို႔ HIV ေရာဂါေ၀ဒနာ ရွိတဲ့သူက စစ္ထားတာ မရွိဘူးဆုိရင္ သူတို႔ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အိမ္ေထာင္ဖက္ေတြ၊ မိခင္ေတြက ေန ကေလးေတြအထိပါ ေရာဂါကို ပ်ံ႕ႏွံ႔လာေစႏုိင္တယ္လို႔ မစၥတာ ေသာမ္ဆင္က ေျပာပါတယ္။ HIV ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အမည္းစက္ဟာ အထူးသျဖင့္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕က အာဖရိကန္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းမွာ ပိုၿပီးေတာ့ မ်ားတယ္လို႔ မစၥတာ ေသာမ္ဆင္ က ေျပာပါတယ္။
“အဲဒါေၾကာင့္ ဒီအတားအဆီးကို ႀကိဳးစားၿပီး ေက်ာ္ျဖတ္ႏုိင္ဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔လည္း တဲြၿပီး လုပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားရပါတယ္။ အဲဒီလိုဆုိရင္ လိင္ဆက္ဆံတာဟာ မေကာင္းတာလုပ္တာ၊ HIV နဲ႔ AIDS ဟာ လူတကာနဲ႔ လိင္ ဆက္ဆံလို႔ ဘုရားက ဒဏ္ခတ္တာ ျဖစ္တယ္လို႔ သူတို႔ထင္လာေတာ့မွာ မဟုတ္ပါဘူး။”
အခုအခါမွာ HIV ေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာဟာ ေရာဂါကာကြယ္ေဆးေတြကို သုံးစဲြလာၾကတာေၾကာင့္ AIDS ေရာဂါဟာ ေသမိန္႔ခ်လိုက္တဲ့ ေရာဂါေတာ့ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အာဖရိက ေဒသမွာေတာ့ ေဆး၀ါးကုသမႈ ခံယူရတဲ့ HIV ေ၀ဒနာရွင္ အေရအတြက္ဟာ ထက္၀က္ေအာက္ ေလ်ာ့နည္းပါတယ္။ HIV ေရာဂါကို တုိက္ဖ်က္ဖို႔အတြက္ ကာကြယ္ေရးက အေရးႀကီးတယ္လို႔ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ဆုိပါတယ္။
အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ HIV/ AIDS မဟာမိတ္အဖဲြ႕က အႀကံေပးလည္းျဖစ္၊ ေဆးပညာရွင္လည္းျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာ အာဒီ ဖာကုိယာ (Dr. Ade Fakoya) က အခုလို ေျပာပါတယ္။
“ကာကြယ္မႈေတြက ေဆး၀ါးကုသမႈေတြထက္ အၿမဲလိုလို ပိုၿပီးနည္းပါတယ္။ ဒါဟာ အလြန္ကို ၀မ္းနည္းဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ေရာဂါအသစ္ ၅ ခုတိုင္းအတြက္ ၂ ခုကိုပဲ ကုသမႈ ရပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ဟာ ကာကြယ္မႈေတြကို အဓိက အာ႐ုံစိုက္ဖို႔ လိုတယ္ဆုိတာ ထင္ရွားပါတယ္။”
HIV ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ ဆ႐ူးမားအတြက္ေတာ့ HIV ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အမည္းစက္ေတြကို ဖယ္ရွားႏုိင္မယ္ဆိုရင္ HIV ေ၀ဒနာ ကာကြယ္တားဆီးေရးအတြက္ ေရွ႕တလွမ္း တိုးလိုက္ႏုိင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
“HIV ဟာ က်ေနာ့္ဘ၀ကို ၀ါးမ်ဳိသြားမယ့္အရာ မဟုတ္ဘူး ဆုိတာကို က်ေနာ္ ဆုံးျဖတ္ထားၿပီးပါၿပီ။ ၿပီးေတာ့ က်ေနာ့္ကို လူေတြ ကဲ့ရဲ႕ေျပာဆိုတာကိုလည္း ခံမွာမဟုတ္ဘူး။ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္ လူသိရွင္ၾကား ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခဲ့တယ္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ ဘယ္လို အေကာင္းဆုံး ေနရမလဲဆုိတာ က်ေနာ္သိတဲ့အတိုင္း ေနတယ္။ က်ေနာ့္ရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳေတြကို ေ၀မွ်တယ္။ က်ေနာ့္လို အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ေနတဲ့သူေတြကို ကူညီတယ္။ ၿပီးေတာ့ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တျခားလူေတြကို ပညာေပးတယ္။”
ကုလသမဂၢရဲ႕ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာအရ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ HIV ေရာဂါ အသစ္ထပ္ျဖစ္တဲ့သူ အေရအတြက္ဟာ ၂.၇ သန္း ရွိၿပီး လူေပါင္း ၂ သန္းေလာက္ဟာ AIDS နဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြနဲ႔ ေသဆုံးခဲ့ပါတယ္။ အာဖရိကတုိက္ ဆဟာရလြင္ျပင္ ေတာင္ပိုင္းေဒသမွာေတာ့ HIV အသစ္ထပ္ျဖစ္တဲ့သူ အေရအတြက္ဟာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္က စလုိ႔ ၁၅% က်ဆင္းခဲ့ပါတယ္။
