ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနေတြဟာ အဆိုး၀ါးဆံုး ျဖစ္ေနဆဲလို႔ Geneva ၿမိဳ ႔ေတာ္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ ႏွစ္ပတ္လည္ အစည္းအေ၀းမွာ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢရဲ႕ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး စုံစမ္းစစ္ေဆးေရးမႉး အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥတာ ေသာမတ္စ္ အုိေဟး ကင္တားနား (Tomas Ojea Quintana) က ေျပာဆိုသြားပါတယ္။ မတ္လ (၁) ရက္ေန႔ကေန မတ္လ (၂၆) ရက္ေန႔အထိ က်င္းပမယ့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ (Human Rights Council) အစည္းအေ၀းအၿပီးမွာ ထုတ္ျပန္မယ့္ ျမန္မာ့အေရး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ လတ္တေလာ ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ဥပေဒနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးပါတီ ထူေထာင္ခြင့္ ဥပေဒမ်ားအျပင္ လက္တေလာ ႏိုင္ငံေရးအရ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ခြင့္ေတြကိုပါ ထည့္သြင္း ေ၀ဖန္ခံရဖြယ္ ရွိတယ္လို႔လည္း ၾကားသိရပါတယ္။ ဒီထုတ္ျပန္မယ့္ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ထုတ္ျပန္ခ်က္ဆိုင္ရာ နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အက်ဥ္းသားမ်ား အေျခအေနမ်ားကို ဒီတပတ္ ဒီမုိကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းမွာ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံ (Switzerland) ဂ်နီဗာၿမိဳ ႔ေတာ္ (Geneva) ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ အစည္းအေ၀းကို တက္ေရာက္ေနတဲ့ ထိုင္းႏုိင္ငံအေျခစိုက္ အက်ဥ္းသားမ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ - ျမန္မာႏိုင္ငံ (Assistance Association for Political Prisoners - Burma) တြဲဘက္ အတြင္းေရးမႈး ဦးဘုိၾကည္ ကို ဦးသန္းလြင္ထြန္း က ဆက္သြယ္ေမးျမန္း ေဆြးေႏြးတင္ျပထားပါတယ္။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ဒီလူ႔အခြင့္အေရး ကိုယ္စားလွယ္ရဲ ႔ report အစီရင္ခံစာ က အရင္ႏွစ္ေတြထက္ ပိုမိုထူးျခားပါလိမ့္မယ္။ သူရဲ ႔ နိဂံုးခ်ဳပ္နဲ႔ recommendation အႀကံျပဳခ်က္ ေပးတဲ့အထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ေတြက အစိုးရရဲ ႔ ေပၚလစီေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ဆိုတာမ်ဳိးေတြကို ေကာက္ခ်က္ခ်ထားမ်ဳိးေတြ ရွိတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြက လူသားျဖစ္တည္မႈကို ဆန္က်င္တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈကို က်ဳးလြန္ေနရာေရာက္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္လို႔ရွိရင္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈကို က်ဳးလြန္ရာေရာက္တယ္ဆိုတဲ့ သံုးသပ္ခ်က္မ်ဳိးကို လုပ္ထားတယ္။ အဲဒီအတြက္ ကုလသမဂၢကေန စံုစမ္း စစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ဖြဲ႔ၿပီးေတာ့ ဒီအခ်က္အလက္ေတြ မွန္မမွန္ စစ္ေဆးသင့္တယ္ဆိုတာမ်ဳိးကုိ သူအႀကံျပဳထားတာ ရွိတယ္။ ဒါေတြက ထူးျခားခ်က္ေတြလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အထူးသျဖင့္ မစၥတာ ကင္တားနား က ျမန္မာျပည္ကိုလည္း သြားေရာက္ခြင့္ရခဲ့ၿပီး စစ္ေဆးခြင့္ေတြ ရခဲ့တဲ့ မၾကာေသးခင္က သြားခြင့္ရ ရခဲ့တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ဆိုေတာ့ အဲဒီေနာက္ဆံုး ခရီးစဥ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ထူးထူးျခားျခား ဘာေျပာတာရွိလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ သူရဲ ႔ ေနာက္ဆံုးခရီးစဥ္မွာေတာ့ သူျမင္တဲ့ဟာေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ေ၀ဖန္သံုးသပ္ၿပီးေတာ့ ဒီ အစီရင္ခံစာကုိ ေရးတယ္လို႔ သူေျပာဆိုပါတယ္။ ဒီလို အစီရင္ခံစာ ေရးတဲ့အခါမွာ ဘက္လိုက္မႈကင္းကင္းနဲ႔ အဂတိ ကင္းၿပီး ေတာ့ တက္ႏိုင္သမွ် အျဖစ္မွန္ေတြကို ေရးထားတယ္လို႔ ေျပာဆုိပါတယ္။ ဒီလို ေျပာတဲ့အျပင္ တခ်ိန္တည္းမွာ သူက ဒီလို ေျပာတဲ့အတြက္ နအဖ က စိတ္ဆိုးႏိုင္တယ္၊ တခ်ဳိ ႔ႏိုင္ငံေတြက စိတ္ဆိုးႏိုင္တာေတြကိုလည္း ႀကိဳတင္တြက္ထားတယ္။ အဲဒီအျပင္ကို ဒီလိုမ်ိဳး ထုတ္ေျပာတဲ့အတြက္ကုိ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ ေနာက္ထပ္သြားခြင့္ ရေရး မရေရး မေသခ်ာေတာ့ဘူး ဆိုတဲ့ အဆင့္ကို သူစဥ္းစားထားေၾကာင္း ေျပာဆုိပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ထူးထူးျခားျခား အေနနဲ႔ သူကို ရခိုင္ျပည္နယ္ေဒသအထိ သြားခြင့္ေပးတယ္၊ အက်ဥ္းေထာင္အတြင္း ၀င္ေရာက္ေတြ႔ဆံုခြင့္ေတြ ေပးတယ္။ ဒီၾကားထဲ သူရဲ ႔ အျမင္ေတြက ဘာေၾကာင့္ မၾကည္မလင္ ျဖစ္ရတာလဲ။ ဘယ္လို အခ်က္အလက္မ်ဳိးေတြကို ေထာက္ျပသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ သူအေနနဲ႔ နအဖ ကို မၾကည္မလင္ ျဖစ္တာမ်ဳိးေတာ့ မရွိဘူး။ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ေတြ။ သူနဲ႔ ေတြ႔ခဲ့တဲ့ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအေပၚ အေျခခံၿပီး ေျပာဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ - ေထာင္ထဲမွာ ကေလးစစ္သားေတြ ၊ ကေလးဘ၀ကေန စစ္တပ္ထဲကို မတရား အသြင္းခံရတယ္။ ေနာက္ ေထာင္အခ်ခံရတယ္ဆုိတဲ့ ကေလးစစ္သားေတြနဲ႔ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ဘက္မွာဆိုလည္း မြတ္ဆလင္ေတြရဲ ႔ ဘာသာေရးအရ ဖိႏွိပ္မႈေတြ၊ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရတာေတြ ကိုလည္း ေတြ႔ခဲ့တာေတြရွိတယ္။ ေနာက္တျခား သူဆီမွာ ရရွိထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြလည္း သူ႔ဆီမွာ အမ်ားႀကီးရွိပံု ရပါတယ္။ အဲဒီ အခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေကာက္ခ်က္ခ် တယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔ သိထားရတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အထူးသျဖင့္ ကေလးစစ္သားေတြကိစၥမွာ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းမႈကို ခြင့္မျပဳပါဘူးလို႔ အတိအလင္း အမိန္႔ထုတ္ျပန္ထားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေအာက္ေျခေတြမွာ ျဖစ္ေနဆဲဆိုတာေတြကိုေတာ့ လူတိုင္း အသိပါ။ ဒီေနရာမွာ မစၥတာ ကင္တားနား အေနနဲ႔ ဒီကိစၥဟာ မူ၀ါဒအရ လုပ္တာမဟုတ္ဘဲနဲ႔ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ စည္းမ်ဥ္း ေတြကို ေအာက္ေျခကေန က်င့္သံုးလိုက္နာမႈ မရွိတဲ့ အေနအထားလို႔ပဲ သံုးသပ္တာမ်ဳိး မျဖစ္သင့္ဘူးလား။ အခု စြပ္စြဲခ်က္ အရဆိုလို႔ရွိရင္ ဒါဟာ ဗမာျပည္မွာ စနစ္တက် လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ေနတယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္မ်ဳိး ရွိေနေတာ့ ဒါက ဘယ္အခ်က္ကို အတိအက် ေထာက္ၿပီး ေျပာတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္မလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ သူက ကေလးစစ္သားတခုတည္းေပၚမွာ အေျခခံၿပီး ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ တျခား အခ်က္အလက္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြ နဲ႔ အက်ဥ္းသားေတြကို ႏွိပ္စက္တာေတြ။ အထူးသျဖင့္ က်န္းမာေရးအရ ေစာင့္ေရွာက္မႈ လံုေလာက္စြာ မေပးတာေတြ၊ လံုေလာက္တဲ့ အဟာရေတြ မေထာက္ပံ့တာေတြ။ အဲဒီလိုပဲ force labor ကိစၥ၊ child soldier ကိစၥ၊ force relocation ကိစၥ အစရွိတဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ေျမာက္မ်ားစြာေပၚမွာ အေျခတည္ၿပီး ေျပာဆုိတာပါ။ အေၾကာင္းအရာ တခုတည္းေပၚမွာ အေျခခံတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္တခုက အစိုးရကေန ဒီလုိ က်ဳးလြန္တဲ့ဆိုတဲ့လူေတြအေပၚမွာ အေရးယူမႈမရွိတာေတြကိုလည္း မစၥတာ ကင္တားနား က ေထာက္ျပထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ အစိုးရတခုက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္သူကို အေရးယူ ရမယ္။ အေရးမယူဘဲနဲ႔ အဲဒီလူေတြကို ကာကြယ္ေပးေနရင္ ဒီလုပ္ရပ္က အစိုးရကိုယ္တိုင္က က်ဳးလြန္မႈအတြက္ အားေပး ေနရာ ေရာက္ေနတယ္ဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ဒီလုိပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ပဲ ေကာက္ခ်က္ခ်တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ မစၥတာ ကင္တားနား အေနနဲ႔ သူေတြ႔ခ်င္တဲ့ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြကို ေတြ႔ခြင့္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရခဲ့ဘူးလား။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္ဘက္မွာဆုိရင္ စစ္ေတြေထာင္ နဲ႔ ဘူးသီးေထာင္။ ရန္ကုန္မွာဆိုရင္ အင္းစိန္ေထာင္ ေတြကိုပဲ သြားခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာလည္း အက်ဥ္းသားတခ်ဳိ ႔နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားတခ်ဳိ ႔၊ ရိုးရိုးအက်ဥ္းသားတခ်ဳိ ႔ နဲ႔ ေတြ႔ခြင့္ရ ပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေတြ႔ခြင့္ရခဲ့တဲ့လူေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တိတိက်က် အစီရင္ခံခ်က္ေတြ ပါသလား။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသမားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဥပမာ နယ္ေ၀းေထာင္ေတြကို ေျပာင္းေရႊ ႔ခံရတဲ့အတြက္ မိသားစုေတြ ပံုမွန္ေတြ႔ခြင့္မရတာတို႔၊ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသမားေတြ ခံစားရတဲ့ ခံစားရမႈေတြကို ထည့္သြင္းတင္ျပထားတာ ရွိပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသမားေတြအျပင္ တျခား ရိုးရိုးအက်ဥ္းသားေတြ ခံစားေနရတဲ့ ခံစားရမႈေတြကို လည္း သူရဲ ႔ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ထည့္သြင္းတင္ျပထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေနာက္ဆံုးခရီးစဥ္မွာ ထူးျခားခ်က္တခုအေနနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႔ရတာက အထူးသျဖင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘက္ကို အထူးကိုယ္စားလွယ္ သြားေရာက္ၿပီးေတာ့ မူဆလင္ေတြ ကိစၥကို အထူးတလည္ ကိုင္တြယ္ေျပာၾကားတာကိုလည္း ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါ ဘာေၾကာင့္လဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ အဲဒါကေတာ့ သူရရွိထားတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာ မူတည္ေနၿပီး သူက ဘယ္ေနရာမွာ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနေတြ အခ်ဳိးေဖာက္ခံအရဆံုး ျဖစ္ေနသလည္းေပၚမွာ သူက အဲဒီေနရာေတြကို သြားၿပီး စစ္ေဆး တာမ်ဳိး၊ အဲဒီေနရာကို သြားၾကည့္တာမ်ဳိးတို႔ က်ေနာ္တုိ႔ သိထားပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ရခိုင္ျပည္ထဲမွာရွိေနတဲ့ မူစလင္ေတြရဲ ႔ အေျခအေနအေၾကာင္းကုိ အခု ဦးဘိုၾကည္တို႔ တက္ေရာက္ ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ အစည္းအေ၀းမွာ ဘယ္ေလာက္အထိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေဆြးေႏြးမႈေတြ ရွိသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ တခ်ဳိ ႔ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ မူစလင္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ စိတ္၀င္စားမႈရွိတယ္၊ စိုးရိမ္မႈေတြရွိတယ္။ အထူးသျဖင့္ မေလးရွား၊ အင္ဒိုးနီးရွားတို႔ကေတာ့ ဒီအေပၚ စိုးရိမ္စိတ္ေတြ၊ စိတ္၀င္စားမႈေတြ ရွိၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ မစၥတာ ကင္တားနား ရဲ ႔ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္၊ သူရဲ ႔ အႀကံေပးခ်က္ေတြအေပၚမွာေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ စဥ္းစား ေနၾကတုန္းရွိတယ္။ ဒီအေပၚမွာ သူတုိ႔ ဘယ္လိုျပန္ၿပီးေတာ့ တုံ႔ျပန္မလဲ၊ ဘယ္လိုမ်ဳိး သေဘာထားၾကမလဲ ဆုိတာကေတာ့ ေသေသခ်ာခ်ာ သိရဖို႔ ခက္ေနပါေသးတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေနာက္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ အစည္းအေ၀းေတြ က်င္းပေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းမွာ လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြ ထုတ္ျပန္တယ္၊ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ေတြ ဖြဲ႔တယ္၊ ပါတီဖြဲ႔စည္းခြင့္ ဥပေဒေတြ ထုတ္တယ္။ ဒီအခ်က္ေတြကေရာ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ေဆြးေႏြးပြဲအေပၚေတြမွာ သက္ေရာက္မႈရွိသလား။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ဒီအခ်က္ေတြက ရွိမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ အခု ကုလသမဂၢမွာ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ ႔ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားက အခု ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒတို႔၊ ပါတီ တည္ေထာင္ခြင့္ ဥပေဒတို႔ကို အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ မရေသးလို႔ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား မသိၾကေသးဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔က ဒီေန႔မွ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကို သူတို႔ကို မိတ္ဆက္ရတယ္။ သူတုိ႔ကို ပါတီ တည္ေထာင္ခြင့္ဥပေဒ၊ ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒမွာ ဘာေတြေျပာတယ္ဆုိတာကို ဒီေန႔မွာ က်ေနာ္တို႔ brief လုပ္ေပးေနရတယ္။ အီးေမလ္ေတြနဲ႔ ဆက္ပို႔ေပးရမွာေတြ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးမွ ဒီအေပၚမွာ သူတို႔ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ဒီအေပၚမွာ ေဆြးေႏြးမႈ ေတြ ရွိၾကပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ အစည္းအေ၀းကာလအတြင္းမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျခားေရး ဌာနကလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံအပါအ၀င္ အေမရိကန္ဌာနက သံုးသပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္တာ ကိုလည္း ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ထုတ္ျပန္ထားတာေတြကို ေတြ႔ရွိရတယ္။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အေမရိကန္ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ေတြက ဘာေတြမ်ား ေျပာဆုိတာရွိပါသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ဒီေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ဖို႔ကို ဥေရာပသမဂၢ ဥကၠ႒ျဖစ္တဲ စပိန္ႏုိင္ငံ ဦးစီးၿပီး draft ဆံုးျဖတ္ခ်က္မူၾကမ္းကို ေရးဆြဲတယ္။ ေရးဆြဲၿပီးေနာက္ တျခားႏိုင္ငံေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္နဲ႔ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို ေဆြးေႏြးတဲ့အခါမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ ႔ ကိုယ္စားလွယ္ကေတာ့ ႏႈတ္ဆိတ္ေနတာကို ေတြ႔ရ တယ္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံကေတာ့ ဟိုအခ်က္၊ ဒီအခ်က္ေတြ ျပင္သင့္တယ္ဆိုၿပီး အႀကံေပးတာေတြ ေတြ႔ရတယ္။ အေမရိကန္ ကိုယ္စားလွယ္ကေတာ့ ထူးထူးျခားျခား ႏႈတ္ဆိတ္ေနတာကို ေတြ႔ရိွရပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ လာမယ့္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ ဘယ္လို အေၾကာင္းအရာေတြ ပါလာလိမ့္မယ္လို႔ ဦးဘုိၾကည္တို႔ အေနနဲ႔ ယူဆပါသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ အခုလက္ရွိ ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒေတြနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြ၊ ပါတီတည္ေထာင္ခြင့္ နဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္ခြင့္မေပးတဲ့ ကိစၥေတြက ထိပ္ဆံုးကေန ပါလာပါလိမ့္မယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဒါအျပင္ ကေလးစစ္သားကိစၥ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းက မူစလင္ေတြ ကိစၥကေရာ ဘယ္လိုမ်ား အတိုင္းအတာအထိ ေတာင္းဆိုမႈေတြ၊ ရႈတ္ခ်မႈေတြ လုပ္မယ္လို႔ ယူဆပါသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ခေလးစစ္သားကိစၥတုိ႔ တျခားလူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈကိစၥေတြကိုလည္း ပါ၀င္ပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္လို အတိုင္းအတာနဲ႔ ဘယ္လိုျပင္းျပင္းထန္ထန္ ပါမယ္ဆုိတာကေတာ့ ဒီ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ အဖြဲ႔၀င္ႏုိင္ငံေတြရဲ ႔ သေဘာထား၊ အဲဒီႏိုင္ငံေတြရဲ ႔ ဆံုုးျဖတ္ခ်က္ေတြေပၚမွာ မူတည္ပါလိမ့္မယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေမးေနၾကေမးခြန္းအတိုင္း ဘာလည္းဆုိေတာ့ ဒီ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကေန ႏွစ္စဥ္လိုလို ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္လို႔၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ရႈတ္ခ်တဲ့ အစီရင္ခံစာေတြ ႏွစ္စဥ္ ခ်ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ recommendation ေတြ ဒါေတြက ဘယ္ေလာက္ ထိေရာက္မႈ ရွိခဲ့သလဲ။ အခု ဒီႏွစ္မွာ ဘာေတြ ထူးထူးျခားျခား ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါသလဲ။
ဦးဘိုၾကည္ ။ ။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရံုနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျခအေနကေတာ့ ေျပာင္းလဲလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ႏုိင္ငံေတြ ကေန ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေရးတယူထားတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီထက္ပိုၿပီး ေစာင့္ၾကည့္ေနတာမ်ဳိးေလာက္ပဲ ျဖစ္မယ္။ ဒီထက္ ထိေရာက္တဲ့ action တံု႔ျပန္မႈ action တခုခု မယူဘဲနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေျခအေနေတြက ေျပာင္းလဲလာဖို႔ မလြယ္ပါဘူး။
