၀ါရွင္တန္ဒီစီမွာ က်င္းပေနတဲ့ ၂၀၁၂ ႏိုင္ငံတကာ ေအ့စ္ညီလာခံအတြင္း ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြ မွာ ေအစ့္တိုက္ဖ်က္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္သစ္ေတြ ေတြ႔ရသလို တခ်ိန္တည္းမွာ စိုးရိမ္မႈသစ္ေတြလည္း ေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအ့စ္ညီလာခံမွာ သတင္းယူေနၾကတဲ့ ဗီြအိုေအ သတင္းေထာက္ေတြရဲ႕ သတင္းေရးသားခ်က္ေတြကို ကိုသားညြန္႔ဦးက စုစည္းၿပီး တင္ဆက္ေပးထားပါတယ္။
HIV/ AIDS တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အခက္အခဲေတြ ႀကံဳေနရေပမယ့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ အတြင္းမွာ အံမခန္းေလာက္စရာ တိုးတက္မႈေတြလည္း ရခဲ့တယ္လို႔ မေန႔က ညီလာခံ ေဆြးေႏြးပဲြ တခုမွာ တက္ေရာက္မိန္႔ခြန္းေျပာတဲ့ သမၼတေဟာင္း ကေတာ္ ေလာ္ရာဘြတ္ရ္ွက ေျပာသြားပါတယ္။
“သန္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ HIV ေရာဂါပိုးခံစားေနၾကသူေတြဟာ ေသမယ့္ရက္ကို ၿငိမ္ၿငိမ္ေလး ေစာင့္ဆိုင္းေနတာ ထက္ သူတို႔ရဲ႕ လူ႔အဖဲြ႔အစည္း လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းထဲ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။”
အခုလို ေအစ့္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာလည္း အေရးပါေနတယ္ လို႔ မစၥက္၊ ေလာ္ရာဘြတ္ရ္ွက ေျပာသြားခဲ့ပါတယ္။
“ကမၻာ့ေနရာအႏ႔ွံကို ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ လူမႈဘ၀ေတြကို ေျပာင္းလဲတိုးတက္ေစတဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေရွ႕တန္းကကို ရိွေနတာပါ။ တာလီဘန္လက္ေအာက္ အာဖဂနစၥတန္ႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လွ်ိဳ႕လွ်ိဳ႕၀ွက္၀ွက္ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈပံုစံနဲ႔ အသက္အႏၱရာယ္ေတြၾကားကေန အမ်ိဳးသမီးငယ္ေတြကို စာေပ သင္ၾကားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုလည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္မႈၾကားကေန အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြကို အန္တုခဲ့တာေၾကာင့္ သူတို႔ရဲ႕ ရဲစြမ္းသတၱိေတြဟာ ကမၻာမွာ အားက်စရာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေအစ့္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးပါခဲ့ပါတယ္။”
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ကေတာ့ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ကတည္းကဆိုရင္ HIV ေရာဂါပိုး ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ ကာကြယ္ေရးအတြက္ ေဒၚလာ ဘီလီယံခ်ီၿပီး ကူညီ ေထာက္ပံ့ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ကူညီေထာက္ပံ့ မႈေတြ၊ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ တိုးတက္မႈေတြ ရိွေနေပမယ့္လည္း HIV ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ႏိုင္ေျခ၊ လူမႈအ၀န္းအ၀ိုင္းအခ်ိဳ႕ ဖယ္က်ဥ္ခံရမယ့္ အေနအထား စိုးရိမ္မႈေတြကလည္း ရိွေနတာပါ။
HIV ေရာဂါပိုး ကူးစက္မႈကို ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ကမၻာအႏွံ႔က လိင္ လုပ္သားေတြ ျပည့္တန္ဆာေတြအၾကား ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အတြက္ ထိုက္သင့္သလို ေဆာင္ရြက္ သြားႏိုင္ဖို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရး မူ၀ါဒေရးဆဲြသူအခ်ိဳ႕က ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ Monash တကၠသိုလ္က သုေတသီ Cheryl Overs ကေတာ့ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းေတြအၾကား ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနကို အေတာ္ေလး စိုးရိမ္စရာျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“မလိုခ်င္ဘဲ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မႈျဖစ္ႏိုင္တာ၊ လိင္ကဆင့္ ေရာဂါကူးစက္မႈေတြကို အကာအကြယ္ မေပးႏိုင္တဲ့ HIV နဲ႔ပတ္သက္လို႔ တစိတ္တပိုင္းပဲ အကာအကြယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ နည္းေတြကို ကြန္ဒို (လိင္စြတ္တံ) အစားထိုး အသံုးျပဳလာတာေတြဟာ အမ်ိဳးသားျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ေစ လိင္ လုပ္သားေတြ အတြက္ အေတာ္ကို အႏၱရာယ္ႀကီးတဲ့ကိစၥပါ။”
ျပည့္တန္ဆာေတြနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံလိုသူေတြဟာ ကြန္ဒိုု အသံုးျပဳမႈ မလိုလားၾကတာေၾကာင့္ ဒါဟာ လိင္လုပ္သားေတြအတြက္ ဖိအားတရပ္ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေလ့လာသူေတြက ေျပာပါတယ္။
ေနာက္ ျပႆနာတရပ္ကေတာ့ ေရာဂါကုသေရးအတြက္ ARV ေဆး၀ါးကို ထုတ္လုပ္သူေတြက မူပိုင္ခြင့္ ျပဳလုပ္ထားၾကတဲ့ ျပႆနာပါ။ ဒီလို မူပိုင္ခြင့္ ျပဳလုပ္တာေၾကာင့္ ေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႔ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မယ့္ ကုမၸဏီေတြ ARV ေဆးထုတ္မရတာေၾကာင့္ ေဆးကို ေစ်းခ်ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းၾကရာမွာ ႀကံဳရတဲ့ အခက္အခဲတခုျဖစ္တယ္လို႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ေဆာင္ေနသူေတြက ဒီ ညီလာခံအတြင္း ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။
မေန႔က အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရး ေဆြးေႏြးပဲြမွာ သမၼတေဟာင္းဘြတ္ရ္ွ ကေတာ္ ေလာ္ရာ ဘြတ္ရ္ွ မိန္႔ခြန္းေျပာ သလိုပဲ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ႀကိဳတင္ သြင္းယူထားတဲ့ ဗီဒီယိုမိန္႔ခြန္းကိုလည္း အဲဒီမွာ ျပသပါတယ္။ ေအစ့္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးမွာ ေမတၱာ၊ ဂ႐ုဏာကိုအေျခခံတဲ့ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ တုံ႔ျပန္မႈျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေၾကာင္း ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္က ေျပာသြားပါတယ္။
“ေအ့စ္ေရာဂါအေၾကာင္း တကယ္ပဲ သိနားလည္လာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ လူသားေတြမွာရိွတဲ့ ဂ႐ုဏာ တရားကို အေျခခံၿပီးလုပ္ေဆာင္သြားၾကႏိုင္မွာပါ။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံဟာ ေမတၱာ၊ ဂ႐ုဏာတရားကို အေျခခံတဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အမ်ားစုရိွတဲ့ ႏိုင္ငံပါ။ ဒါေတြေပၚ အေျခခံမယ္၊ ၿပီးေတာ့ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္း ပညာေပးမႈ လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ျပႆနာတရပ္ကို ဆန္းသစ္တဲ့အျမင္တဲ့ ခ်ဥ္းကပ္ႏိုင္တဲ့ လူ႔အဖဲြ႔ အစည္းတရပ္ျဖစ္လာမယ္လို႔ က်မေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ေအ့စ္ေရာဂါ လိုမ်ိဳး ျပႆနာ တင္မဟုတ္ဘဲ အျခား ခဲြျခားဆက္ဆံခံရမႈသူေတြ၊ နစ္နာဒုကၡေရာက္ၾကသူေတြ ကိစၥကိုလည္း ေျဖရွင္းေပးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။”
ေအစ့္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ WHO ကမၻာက်န္းမာေရးအဖဲြ႔ႀကီးကေတာ့ လာမယ့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၁၅ သန္းအတြက္ ေအ့စ္ေရာဂါနဲ႔ အသက္ကာကြယ္ေဆးရဖို႔ ရည္မွန္းထားပါတယ္။ လက္ရိွအားျဖင့္ေတာ့ ကမၻာမွာ HIV ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံေနရသူ ၃၄ သန္းရိွမယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြင္းမွာေတာ့ ေအစ့္ေရာဂါေၾကာင့္ လူေပါင္း ၁.၇ သန္း ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ေျပာပါတယ္။
HIV/ AIDS တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အခက္အခဲေတြ ႀကံဳေနရေပမယ့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ အတြင္းမွာ အံမခန္းေလာက္စရာ တိုးတက္မႈေတြလည္း ရခဲ့တယ္လို႔ မေန႔က ညီလာခံ ေဆြးေႏြးပဲြ တခုမွာ တက္ေရာက္မိန္႔ခြန္းေျပာတဲ့ သမၼတေဟာင္း ကေတာ္ ေလာ္ရာဘြတ္ရ္ွက ေျပာသြားပါတယ္။
“သန္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ HIV ေရာဂါပိုးခံစားေနၾကသူေတြဟာ ေသမယ့္ရက္ကို ၿငိမ္ၿငိမ္ေလး ေစာင့္ဆိုင္းေနတာ ထက္ သူတို႔ရဲ႕ လူ႔အဖဲြ႔အစည္း လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းထဲ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။”
အခုလို ေအစ့္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာလည္း အေရးပါေနတယ္ လို႔ မစၥက္၊ ေလာ္ရာဘြတ္ရ္ွက ေျပာသြားခဲ့ပါတယ္။
“ကမၻာ့ေနရာအႏ႔ွံကို ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ လူမႈဘ၀ေတြကို ေျပာင္းလဲတိုးတက္ေစတဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေရွ႕တန္းကကို ရိွေနတာပါ။ တာလီဘန္လက္ေအာက္ အာဖဂနစၥတန္ႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လွ်ိဳ႕လွ်ိဳ႕၀ွက္၀ွက္ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈပံုစံနဲ႔ အသက္အႏၱရာယ္ေတြၾကားကေန အမ်ိဳးသမီးငယ္ေတြကို စာေပ သင္ၾကားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုလည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္မႈၾကားကေန အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြကို အန္တုခဲ့တာေၾကာင့္ သူတို႔ရဲ႕ ရဲစြမ္းသတၱိေတြဟာ ကမၻာမွာ အားက်စရာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေအစ့္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးပါခဲ့ပါတယ္။”
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ကေတာ့ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ကတည္းကဆိုရင္ HIV ေရာဂါပိုး ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ ကာကြယ္ေရးအတြက္ ေဒၚလာ ဘီလီယံခ်ီၿပီး ကူညီ ေထာက္ပံ့ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ကူညီေထာက္ပံ့ မႈေတြ၊ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ တိုးတက္မႈေတြ ရိွေနေပမယ့္လည္း HIV ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ႏိုင္ေျခ၊ လူမႈအ၀န္းအ၀ိုင္းအခ်ိဳ႕ ဖယ္က်ဥ္ခံရမယ့္ အေနအထား စိုးရိမ္မႈေတြကလည္း ရိွေနတာပါ။
HIV ေရာဂါပိုး ကူးစက္မႈကို ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ကမၻာအႏွံ႔က လိင္ လုပ္သားေတြ ျပည့္တန္ဆာေတြအၾကား ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အတြက္ ထိုက္သင့္သလို ေဆာင္ရြက္ သြားႏိုင္ဖို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရး မူ၀ါဒေရးဆဲြသူအခ်ိဳ႕က ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ Monash တကၠသိုလ္က သုေတသီ Cheryl Overs ကေတာ့ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းေတြအၾကား ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနကို အေတာ္ေလး စိုးရိမ္စရာျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“မလိုခ်င္ဘဲ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မႈျဖစ္ႏိုင္တာ၊ လိင္ကဆင့္ ေရာဂါကူးစက္မႈေတြကို အကာအကြယ္ မေပးႏိုင္တဲ့ HIV နဲ႔ပတ္သက္လို႔ တစိတ္တပိုင္းပဲ အကာအကြယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ နည္းေတြကို ကြန္ဒို (လိင္စြတ္တံ) အစားထိုး အသံုးျပဳလာတာေတြဟာ အမ်ိဳးသားျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ေစ လိင္ လုပ္သားေတြ အတြက္ အေတာ္ကို အႏၱရာယ္ႀကီးတဲ့ကိစၥပါ။”
ျပည့္တန္ဆာေတြနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံလိုသူေတြဟာ ကြန္ဒိုု အသံုးျပဳမႈ မလိုလားၾကတာေၾကာင့္ ဒါဟာ လိင္လုပ္သားေတြအတြက္ ဖိအားတရပ္ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေလ့လာသူေတြက ေျပာပါတယ္။
ေနာက္ ျပႆနာတရပ္ကေတာ့ ေရာဂါကုသေရးအတြက္ ARV ေဆး၀ါးကို ထုတ္လုပ္သူေတြက မူပိုင္ခြင့္ ျပဳလုပ္ထားၾကတဲ့ ျပႆနာပါ။ ဒီလို မူပိုင္ခြင့္ ျပဳလုပ္တာေၾကာင့္ ေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႔ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မယ့္ ကုမၸဏီေတြ ARV ေဆးထုတ္မရတာေၾကာင့္ ေဆးကို ေစ်းခ်ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းၾကရာမွာ ႀကံဳရတဲ့ အခက္အခဲတခုျဖစ္တယ္လို႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ေဆာင္ေနသူေတြက ဒီ ညီလာခံအတြင္း ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။
မေန႔က အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ေအ့စ္တိုက္ဖ်က္ေရး ေဆြးေႏြးပဲြမွာ သမၼတေဟာင္းဘြတ္ရ္ွ ကေတာ္ ေလာ္ရာ ဘြတ္ရ္ွ မိန္႔ခြန္းေျပာ သလိုပဲ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ႀကိဳတင္ သြင္းယူထားတဲ့ ဗီဒီယိုမိန္႔ခြန္းကိုလည္း အဲဒီမွာ ျပသပါတယ္။ ေအစ့္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးမွာ ေမတၱာ၊ ဂ႐ုဏာကိုအေျခခံတဲ့ လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ တုံ႔ျပန္မႈျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေၾကာင္း ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္က ေျပာသြားပါတယ္။
“ေအ့စ္ေရာဂါအေၾကာင္း တကယ္ပဲ သိနားလည္လာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ လူသားေတြမွာရိွတဲ့ ဂ႐ုဏာ တရားကို အေျခခံၿပီးလုပ္ေဆာင္သြားၾကႏိုင္မွာပါ။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံဟာ ေမတၱာ၊ ဂ႐ုဏာတရားကို အေျခခံတဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အမ်ားစုရိွတဲ့ ႏိုင္ငံပါ။ ဒါေတြေပၚ အေျခခံမယ္၊ ၿပီးေတာ့ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္း ပညာေပးမႈ လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ျပႆနာတရပ္ကို ဆန္းသစ္တဲ့အျမင္တဲ့ ခ်ဥ္းကပ္ႏိုင္တဲ့ လူ႔အဖဲြ႔ အစည္းတရပ္ျဖစ္လာမယ္လို႔ က်မေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ေအ့စ္ေရာဂါ လိုမ်ိဳး ျပႆနာ တင္မဟုတ္ဘဲ အျခား ခဲြျခားဆက္ဆံခံရမႈသူေတြ၊ နစ္နာဒုကၡေရာက္ၾကသူေတြ ကိစၥကိုလည္း ေျဖရွင္းေပးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။”
ေအစ့္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ WHO ကမၻာက်န္းမာေရးအဖဲြ႔ႀကီးကေတာ့ လာမယ့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၁၅ သန္းအတြက္ ေအ့စ္ေရာဂါနဲ႔ အသက္ကာကြယ္ေဆးရဖို႔ ရည္မွန္းထားပါတယ္။ လက္ရိွအားျဖင့္ေတာ့ ကမၻာမွာ HIV ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံေနရသူ ၃၄ သန္းရိွမယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြင္းမွာေတာ့ ေအစ့္ေရာဂါေၾကာင့္ လူေပါင္း ၁.၇ သန္း ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ေျပာပါတယ္။
