ျမန္္မာႏုိင္ငံက အေျပာင္းအလဲေတြကုိ တုံ႔ျပန္တဲ့ အေနနဲ႔ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက အေရးယူ ဒဏ္ခတ္ထားတာေတြ တျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာ့ခ်လာေနတာမုိ႔ စီးပြားေရး အခြင့္အလန္းေတြအတြက္ လမ္းပြင့္လာေတာ့မယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္မႈေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။ ဒီအတြက္လည္း ႏုိင္ငံတကာ ဘ႑ာေရး လုပ္ငန္းေတြ အပါအ၀င္ ကၽြမ္းက်င္သူေတြ ျမန္မာ့စီးပြားေရး အေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ဆန္းစစ္သုံးသပ္တာေတြလည္း ဆက္တုိက္ဆုိသလုိ ထြက္ေပၚေနတာပါ။ ဒဏ္ခတ္မႈေတြကုိ ဘယ္အတုိင္းအတာအထိ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးေနၿပီး ျမန္မာ့စီးပြားေရး အေပၚမွာေရာ ဘယ္ေလာက္အထိ သက္ေရာက္မႈ ရွိႏုိင္မွာလဲ? ဆုိတာေတြကုိေတာ့ ကၽြမ္းက်င္သူေတြရဲ႔ သုံးသပ္ခ်က္ေတြနဲ႔အတူ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦးက စုစည္းတင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရး စီးပြားေရး အေျပာင္းအလဲေတြနဲ႔အတူ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ီ အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ခ်မွတ္ထားတဲ့ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက ျမန္မာအစုိးရသစ္နဲ႔ ထိေတြ႔ဆက္ဆံၿပီး၊ ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကုိလည္း ေလွ်ာ့ေပါ့လာၾကပါတယ္။ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ခ်မွတ္ထားတဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကေတာ့ ေလွ်ာ့ေပါ့မႈေတြထဲက ေျခလွမ္းတရပ္အျဖစ္ ဘ႑ာေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ကန္႔သတ္ခ်က္ တခ်ဳိ႔ကုိ ပယ္ဖ်က္ေပးလုိက္တဲ့အေၾကာင္း ဧၿပီလလယ္မွာပဲ ေၾကညာလုိက္ပါတယ္။
ေနာ္ေ၀ႏုိင္ငံက ဒဏ္ခတ္မႈေတြကုိ ဖယ္ရွားေပးခဲ့သလုိ၊ ဥေရာပသမဂၢ (EU) ကလည္း ဒဏ္ခတ္မႈေတြ တႏွစ္ဖယ္ရွားေပးဖုိ႔ ျပင္ဆင္ေနတာပါ။ ဒီမတုိင္ခင္မွာလည္း ၾသစေၾတးလ် ႏုိင္ငံက ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ဖယ္ရွားမယ္လုိ႔ ေၾကညာထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္လည္း ျပည္ပက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈေတြ ၀င္လာမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြလည္း ႀကီးထြားလာေနၾကတာပါ။
ဒါေပမဲ့လည္း လတ္တေလာ ဖယ္ရွားလုိက္တဲ့ ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ ႀကီးႀကီးမားမား သက္ေရာက္မႈေတြ ေတြ႔ရဦးမွာ မဟုတ္ေသးဘူးလုိ႔ ျမန္မာ့စီးပြားေရး အေျခအေနေတြကုိ ဆန္းစစ္ ေလ့လာေနတဲ့ ၾသစေၾတးလ်ႏုိင္ငံ Macquarie တကၠသုိလ္က ပါေမာကၡ ေရွာင္ တာနဲလ္ (Sean Turnell) ကေျပာပါတယ္။
“အထူးသျဖင့္ အရင္းအျမစ္ ထုတ္လုပ္တဲ့ အပုိင္းမွာပါ၊ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ အခုရွိေနတဲ့ ဒဏ္ခတ္မႈေတြကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ဒီက႑ေတြမွာ မၾကာခင္ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးမယ္လုိ႔ ေျပာေနၾကတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္္ၿပီးေတာ့လည္း ဒီက႑ေတြမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက နက္နက္႐ႈိင္း႐ႈိင္း ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္ေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျမန္မာ့စီးပြားေရးမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္ေနတဲ့ အေျခအေနေတြကုိ အာ႐ုံစုိက္ ေလ့လာဖုိ႔ဟာ တကယ့္ကုိ လုိအပ္ပါတယ္။”
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကေတာ့ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့တဲ့ အစီအစဥ္ တစိတ္တပုိင္းအျဖစ္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လူသားခ်င္း စာနာမႈဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ဖြ႔ံၿဖိဳးေရး စီမံကိန္းေတြအတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမယ့္ ေငြေၾကး လဲႊေျပာင္းမႈေတြကုိ ခြင့္ျပဳမယ္လုိ႔ ေၾကညာခဲ့တာပါ။ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရးနဲ႔ အားကစားတုိ႔လုိ က႑ေတြမွာ အစုိးရ မဟုတ္တဲ့ အဖဲြ႔အစည္းေတြရဲ႔ စီမံကိန္းေတြအတြက္ ေငြေၾကး လဲႊေျပာင္းမႈေတြကုိ အေမရိကန္ ဘ႑ာေရး ၀န္ႀကီးဌာနရဲ႔ ျပည္ပပုိင္ဆုိင္မႈ ႀကီးၾကပ္ေရးဌာနက ခြင့္ျပဳလုိက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာနဲ႔ အေမရိကန္ လူထုၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြ အားေကာင္း လာေစဖုိ႔ ရည္ရြယ္ၿပီး အေမရိကန္ ပုဂၢလိက အဖဲြ႔အစည္းေတြ လူပုဂၢိဳလ္ေတြကုိ ပရဟိတ လုပ္ငန္းေတြမွာ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္လာေအာင္ အားေပးလုိတာေၾကာင့္ အခုလုိ ေဆာင္ရြြက္ရတာ ျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း ဘ႑ာေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ေျပာခဲ့တာပါ။
ဧၿပီလ ၁ ရက္ေန႔မွာ ျမန္မာအစုိးရက လႊတ္ေတာ္ ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပခဲ့တဲ့ေနာက္ အေမရိကန္ အပါအ၀င္ အေရးယူဒဏ္ခတ္မႈေတြ ခ်မွတ္ထားတဲ့ ႏုိင္ငံေတြက ပိတ္ဆုိ႔ ထားတာေတြကုိ ေလွ်ာ့ေပါ့လာခဲ့ၾကရာမွာ (EU) ကေတာ့ လက္နက္ တင္ပုိ႔ေရာင္းခ်မႈကလဲြလုိ႔ က်န္တဲ့ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ အားလုံးကုိ တႏွစ္ေစာင့္ၾကည့္ ကာလအတြင္း ဖယ္ရွားေပးဖုိ႔ ရွိေနပါတယ္။
ဒီအေျခအေနမ်ဳိးမွာ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ တစိတ္တပုိင္းသာ ဖယ္ရွားထားတဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက လုပ္ငန္းရွင္ေတြ အေနနဲ႔ စုိးရိမ္မကင္းစရာေတြ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔ နယူးေယာက္ အေျခစုိက္ Asia Society က ကမာၻ႔မူ၀ါဒေရးရာ အစီအစဥ္ ဒုဥကၠ႒ ဆူဇန္ ဒီမက္ဂီယုိ (Suzanne DiMaggio) က သုံးသပ္ပါတယ္။
“တ႐ုတ္လုိ ႏုိင္ငံေတြက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံထားတယ္ဆုိတာကုိ ေမ့ထားလုိ႔ မျဖစ္ပါဘူး။ သိတဲ့အတုိင္း တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ လတ္တေလာ အေျခအေနမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ အေရးအႀကီးဆုံး ကုန္သြယ္ဖက္ပါ။ တျခားတုိင္းျပည္ေတြက ပိတ္ဆုိ႔ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ဖယ္ရွားၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံထဲ ၀င္တာကုိ ေတြ႔လာရတာနဲ႔အမွ် အေမရိကန္ အေနနဲ႔လည္း ဒီပဲြမွာ ေနာက္က်ေနမလား ဆုိၿပီး စိတ္ပူလိမ့္မယ္လုိ႔ က်မထင္ပါတယ္။”
အေမရိကန္ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္ႏုိင္မယ့္ အလားအလာေတြကေတာ့ လတ္တေလာ ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနနဲ႔ အလွမ္းေ၀းဦးမယ္လုိ႔ ျမင္ၾကပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကတည္းက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ဥပေဒသစ္ေတြကုိ စတင္ခ်မွတ္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ထပ္ တင္းက်ပ္တဲ့ အေရးယူမႈေတြကုိ ခ်မွတ္လာခဲ့တာပါ။
ဒီအတြက္ေၾကာင့္လည္း တျခား ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ မတူပဲ လတ္တေလာ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ႐ုပ္သိမ္းသြားဖုိ႔ မလြယ္ေသးတဲ့ အေျခအေနမွာ ရွိေနတယ္လုိ႔ ႏုိင္ငံတကာ ပဋိပကၡေတြကုိ ေစာင့္ၾကည့္ အကဲခတ္ေနတဲ့ ICG အဖဲြ႔ရဲ႔ အေရွ႔ေတာင္ အာရွေရးရာ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဂ်မ္ ဒီလာဂ်ီယာကုိမာ (Jim Della-Giacoma) ကေျပာပါတယ္။
“အေမရိကန္ရဲ႔ ျပႆနာကေတာ့ ပိတ္ဆုိ႔ဒဏ္ခတ္မႈ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ဥပေဒအျဖစ္နဲ႔ ျပ႒ာန္းထားတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္္လည္း ဒါေတြကုိ ပယ္ဖ်က္မယ့္ ဥပေဒသစ္ေတြ လုိပါတယ္။ တခ်ဳိ႔ဟာေတြကုိေတာ့ သမၼတက ဖယ္ရွားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ အလုပ္႐ႈပ္ေနမယ့္ႏွစ္မွာ အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္ အေနနဲ႔ ဒီမူ၀ါဒအေပၚ အာ႐ုံစုိက္ရမယ္ ဆုိရင္၊ ဒါဟာ သိပ္လြယ္မယ့္ ကိစၥေတာ့ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ လူေတြက ယူဆၾကပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ထဲ အစုိးရသစ္အျဖစ္ တက္လာခ်ိန္မွာ စီးပြားေရး လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ေပးမယ္လုိ႔ ကတိျပဳခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ အေျပာင္းအလဲေတြ လုပ္လာတဲ့ အေပၚမွာေတာ့ အမ်ားက အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္တဲ့ ေျခလွမ္းေတြ အျဖစ္နဲ႔လည္း ႀကိဳဆုိခဲ့ၾကတာပါ။ အမ်ဳိးမ်ဳိး ျဖစ္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံျခား ေငြလဲႏႈန္းကုိ ေျပာင္းလဲလုိက္တာ၊ ဥပေဒေတြ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြ ျပင္ဆင္တာ၊ ႏုိင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ဥပေဒတရပ္ကုိ အသစ္ ျပန္လည္ ေရးဆဲြေနတာေတြဟာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမယ့္ အစီအမံေတြလုိ႔ ျမင္ၾကပါတယ္။
ႏုိင္ငံတကာ ဘ႑ာေရး အဖဲြ႔အစည္းေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ ျပန္လည္ထိေတြ႔ ဆက္ဆံရာမွာ အခြင့္အလန္းေတြနဲ႔ စိမ္ေခၚမႈေတြ ဆုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းပတ္တြင္း ႏုိင္ငံတကာ ဘ႑ာေရး အဖဲြ႔အစည္းေတြက တာ၀န္ရွိသူေတြပါ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးစဥ္မွာလည္း အလားအလာေကာင္းေတြကုိ အေလးထား ေျပာခဲ့ၾကတာပါ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ အေျပာင္းအလဲေတြဟာ ကာလအားျဖင့္ တုိေတာင္းလွေသးသလုိ ေရရွည္ခံတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈေတြ ျဖစ္ေအာင္ စနစ္တက် စီမံဖုိ႔ လုိမယ္လုိ႔လည္း ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။
၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႔ေတာ္ ကမာၻ႔ဘဏ္ ႐ုံးခ်ဳပ္က ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပဲြမွာ အဓိက ေဆြးေႏြးခဲ့သူ တဦးလည္းျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရး ပညာရွင္ ပါေမာကၡ တာနဲလ္ ကေတာ့ ခုိင္မာတဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္ေအာင္ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္းက ဆက္လက္ တြန္းအားေပးဖုိ႔ လုိမယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့တာပါ။
“ျမန္မာအစုိးရရဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လမ္းေၾကာင္းကုိ ၾကည့္ၿပီး တကမာၻလုံးက တန္ဘုိးျဖတ္ လက္ခံေနၾကပုံရေပမဲ့ တဖက္က ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ အေျခအေနေတြက ဒီထက္ပုိၿပီး ႐ႈပ္ေထြးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္း အေနနဲ႔ ျမန္မာလူထုအတြက္ စီးပြားေရး အက်ဳိးေက်းဇူးေတြ ပုိၿပီးခံစားရမယ့္ လမ္းေပၚေရာက္ေအာင္ ဆက္လက္ ဖိအားေပးဖုိ႔ လုိဦးမယ္လုိ႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။”
ႏုိင္ငံတကာ ဘ႑ာေရး အဖဲြ႔အစည္းေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ ကမာၻ႔ဘဏ္၊ အာရွဖြံ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္ (ADB) နဲ႔ ႏုိင္ငံတကာ ေငြေၾကးရန္ပုံေငြအဖဲြ႔ (IMF) အရာရွိေတြကေတာ့ အေျပာင္းအလဲေတြနဲ႔အတူ ျပည္ပက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈေတြ ၀င္ေရာက္ လာႏုိင္မယ့္ အလားအလာေတြ ရွိေနခ်ိန္မွာ၊ ဒီလုိ လုပ္ငန္းေတြကေန ေဒသခံ လူမႈအသုိင္းအ၀ုိင္းေတြနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ ထိခုိက္နစ္နာမႈေတြ မျဖစ္ရေလေအာင္ အစီအမံေတြလည္း လုိမယ္လုိ႔ ေဆြးေႏြးပဲြအတြင္း သတိေပးခဲ့ၾကတာပါ။ ဒီလုိပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးတုိးတက္ေရးမွာ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈေတြ၊ တာ၀န္ခံမႈေတြ ရွိဖုိ႔လည္းလုိမယ္၊ ဒီလုိ အေျခအေနေတြ ေပၚေပါက္လာေအာင္ ႏုိင္ငံတကာ အဖဲြ႔အစည္းေတြ ၀င္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ရာမွာလည္း ထိမ္းကြပ္သြားမွ ျဖစ္မယ္လုိ႔ မွတ္ခ်က္ေပး ေျပာဆုိသြားခဲ့ၾကတာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ပဲ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
