ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ီၿပီး ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ခ်မွတ္ထားတာေတြကုိ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ဆုိင္းငံ့ေပးလုိက္တာမုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ စီးပြားေရး အားေကာင္းလာမယ့္ အလားအလာေတြလည္း ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အထီးက်န္အျဖစ္ ရွိေနခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့စီးပြားေရးဟာ ေဒသတြင္း ႏုိင္ငံေတြကုိ အမွီလုိက္ဖုိ႔ကေတာ့ မလြယ္လွေသးတဲ့ အေျခအေနပါ။ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြရဲ႔ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ေလ်ာ့ပါးလာတဲ့ ျမန္မာ့စီးပြားေရး အလားအလာေတြကုိေတာ့ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦး ကတင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာအစုိးရရဲ႔ ႏုိင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ အေပၚ တုံ႔ျပန္တဲ့ အေနနဲ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ ေပးလုိက္တာမို႔ အေမရိကန္က လုပ္ငန္းေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္ႏုိင္ၾကေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဟီလာရီ ကလင္တန္ ကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံအေပၚ လက္နက္တင္ပုိ႔ ေရာင္းခ်မႈေတြကလဲြလုိ႔ အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြကုိ ဆုိင္းငံ့ေပးသြားမွာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း ျမန္မာႏို္င္ငံျခားေရး ဝန္ႀကီး ဦးဝဏၰေမာင္လြင္ နဲ႔ ၀ါရွင္တန္ ၿမိဳ႔ေတာ္မွာ ပူးတဲြက်င္းပတဲ့ သတင္းစာ ရွင္းလင္းပဲြအတြင္း ေၾကညာလုိက္တာပါ။
ဒီအတြက္လည္း အေမရိကန္ လုပ္ငန္းေတြ ျမန္မာျပည္သြားၿပီး ရင္္းႏွီးျမဳပ္ႏွံၾကပါလုိ႔ ၀န္ႀကီး ကလင္တန္ က တုိက္တြန္းလုိက္ပါတယ္။
“အေမရိကန္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ႔႔ ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လုပ္ကုိင္ႏုိင္ခြင့္ရမယ့္ အစီအစဥ္သစ္ေတြကုိလည္း ဒီကေန႔ က်မအေနနဲ႔ ေၾကညာလုိပါတယ္။ ဒါဟာဆုိရင္ ဒီကေန႔အခ်ိန္အထိ က်မတုိ႔ က်င့္သုံးေနတဲ့ မူ၀ါဒေဟာင္းကေန သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲလုိက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာ ခရက္ဒစ္ အေၾကြးေပးတဲ့ စနစ္နဲ႔ ေဒၚလာေငြကုိ အေျခခံတဲ့ ေငြေၾကး လႊဲေျပာင္းမႈေတြကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံသားေတြ အသုံးျပဳႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ စီးပြားေရးမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္ႏုိင္မယ့္ လုပ္ငန္း လုိင္စင္ေတြကုိ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ထုတ္ေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီကေန႔ အခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံၾကပါလုိ႔ က်မတုိ႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္ရာမွာေတာ့ အေမရိကန္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ အေနနဲ႔ တာ၀န္သိသိနဲ႔ လုပ္ကုိင္ၾကဖုိ႔လည္း ၀န္ႀကီးကလင္တန္ ကသတိေပးခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ စီးပြားေရး လက္ေတြ႔က်က် ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ လာဖုိ႔ကေတာ့ ျပည္ပက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈေတြ ၀င္ေရာက္လာ႐ုံနဲ႔ေတာ့ မလုံေလာက္္ေသးတဲ့ အေျခအေနပါ။ အေရွ႔ေတာင္ အာရွမွာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ အတြက္ ႏုိင္ငံေရး စီးပြားေရး အလားအလာေတြကုိ ဆန္းစစ္ ေလ့လာေနတဲ့ Vriens & Partners အတုိင္ပင္ခံ ကုမၸဏီရဲ႔ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဟန္စ္ ဗရီယန္စ္ (Hans Vriens) ကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္လုိသူေတြအတြက္ စိမ္ေခၚမႈေတြ အႀကီးအက်ယ္ ရွိေနဆဲပဲလုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္လုိသူေတြ အေနနဲ႔ အင္မတန္ အေရးႀကီးတဲ့ ကိစၥကေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ အတြင္း စီးပြားေရးမွာ ဘယ္ေလာက္ အတုိင္းအတာအထိ အလဲြလဲြအမွားမွား စီမံခန္႔ခဲြခဲ့သလဲ ဆုိတာကုိ နားလည္ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လုိအပ္ခ်က္ပဲလုိ႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ အသစ္ေတြ လုပ္ကုိင္ႏုိင္မယ့္္ လုပ္ငန္းလုိင္္စင္ေတြကုိ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္္စုက ထုတ္ေပးသြားမွာ ျဖစ္္ေပမဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈေတြ၊ တာ၀န္ခံမႈေတြ ရွိရေလေအာင္ စီမံသြားမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း ေျပာဆုိထားတာပါ။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက အခုေနာက္ဆုံး ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ေလွ်ာ့ေပးလုိက္တဲ့ အေပၚမွာေတာ့ အေမရိကန္ ဥပေဒျပဳ အမတ္ေတြၾကား ႀကိဳဆုိတာေတြ၊ သတိထား တုံ႔ျ့ပန္မႈေတြနဲ႔အတူ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရး လႈပ္ရွားသူ တခ်ဳိ႔ကေတာ့ အခ်ိန္မတန္ေသးတဲ့ လုပ္ရပ္ျဖစ္ေလမလား ေမးခြန္းထုတ္ၾက တာေတြလည္း ရွိေနပါတယ္။
လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ အကဲခတ္ေနတဲ့ Human Rights Watch ရဲ႔ အာရွေဒသဆုိင္ရာ လက္ေထာက္ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဖီလ္ ေရာဘတ္ဆင္ (Phil Robertson) ကေတာ့ ဒဏ္ခတ္္မႈေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးလုိက္တဲ့ မူ၀ါဒသစ္မွာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိတဲ့ ကိစၥေတြ အမ်ားအျပား ရွိေနတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“ဒီအေျခခံလုပ္ငန္းထဲက အေျခခံ စံသတ္မွတ္ခ်က္ေတြဟာ က်ေနာ္တုိ႔ နားလည္သေလာက္္ဆုိရင္ ဥပေဒအရ မလုိက္နာမျဖစ္ လုိက္နာရမွာမ်ဳိးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုမၸဏီေတြ ၀င္ၿပီး လုပ္ကုိင္ႏုိင္ေလာက္တဲ့ လူးသာလႈပ္သာ အေျခအေနမ်ဳိး ရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမးစရာ ရွိတာကေတာ့ အေမရိကန္ ကုမၸဏီေတြ ထိေတြ႔ဆက္ဆံ လုပ္ကုိင္တာေတြကုိ အေမရိကန္ အစုိးရက ဘယ္လုိ ေစာင့္ၾကည့္ အကဲခတ္သြားမလဲ ဆုိတာပါပဲ။ အခုအထိကေတာ့ က႑ေပါင္းစုံမွာ ကုမၸဏီေတြ ၀င္လုပ္ခြင့္ေပးမယ္ ဆုိတာမ်ဳိး ေလာက္ကုိပဲ အေျခခံအားျဖင့္ ေျပာထားတာပါ။”
ဒါေပမဲ့လည္း လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ စီးပြားေရးမွာ ျပည္ပက အဓိက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္ေနၾကတဲ့ စြမ္းအင္နဲ႔ အရင္းအျမစ္ ထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ငန္းေတြမွာ အေမရိကန္က ၀င္ေရာက္ လုပ္ကုိင္ႏုိင္ဖုိ႔ အတြက္ကုိေတာ့ သတိထားစဥ္းစား သြားမယ္လုိ႔သာ အေမရိကန္ အစုိးရ တာ၀န္ရွိသူ တေယာက္က ေနာက္ပုိင္း သတင္းစာ ရွင္းလင္းပဲြမွာ ေျပာခဲ့တာပါ။ အေမရိကန္ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ အေနနဲ႔ လတ္တေလာ စီးပြားေရး လုပ္ကုိင္ဖုိ႔ အလားအလာေတြ သိပ္မေကာင္းလွေသးတဲ့ ျမန္္မာႏုိင္ငံရဲ႔ အေျခအေနေတြကုိ နားလည္ထားဖုိ႔ လုိမယ္လုိ႔လည္း သတိေပးပါတယ္။
Vriens & Partners အတုိင္ပင္ခံ ကုမၸဏီရဲ႔ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဟန္စ္ ဗရီယန္စ္ ကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ အတြက္ အေျခခံက်တဲ့ လုိအပ္ခ်က္ေတြ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိေနတာကလည္း ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံလုိသူေတြအတြက္ အဟန္႔အတား တခုလုိ႔ ျမင္ပါတယ္။
“အင္တာနက္ ဆက္သြယ္ေရး လုိင္းေတြက တသိန္းတေသာင္း ပဲရွိပါတယ္။ ဒါဟာလူဦးေရ သန္း ၆၀ အတြက္ ရွိေနတဲ့ အေရအတြက္ပါ။ စီးပြားေရးဟာလည္း လူထုက အက်ဳိးခံစားရမယ့္ လမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ မရွိေသးပါဘူး၊ အနည္းအက်ဥ္း လူတစုေလာက္ အတြက္သာ အက်ဳိးျပဳေနတဲ့ ပုံစံပါ။”
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္္စုက နာမည္ပ်က္ စာရင္းသြင္းထားတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံက စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ၊ လူပုဂၢိဳလ္ စာရင္းေတြကုိေတာ့ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ျပဳစုသြားမွာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း အေမရိကန္ အစုိးရ တာ၀န္ရွိသူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဧၿပီလဆန္း လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာပဲ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကေတာ့ စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္ ထားတာေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ၿပီး သံတမန္ အဆက္အသြယ္ေတြ တုိးျမႇင့္တဲ့ အေနနဲ႔ ျမန္မာႏုိ္င္ငံဆုိင္ရာ အေမရိကန္ သံအမတ္ႀကီးအျဖစ္ မူ၀ါဒေရးရာ ညႇိႏႈိင္းေရးမႉး တာ၀န္ယူထားသူ ဒဲရစ္ မစ္ခ်ဲ (Derek Mitchell) ျမန္မာႏုိင္ငံ ဖက္ကေတာ့ ကုလသမဂၢရဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ သံအမတ္ႀကီး တာ၀န္ယူထားသူ ဦးသန္းေဆြ တုိ႔ကုိ အျပန္အလွန္ ခန္႔အပ္ဖုိ႔လည္း ေၾကညာခဲ့တာပါ။
အေမရိကန္နဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံ ၂ ႏုိင္ငံၾကား ဆက္ဆံေရးေတြ အခုလုိ ႀကီးထြားလာေနတာမုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံ အထီးက်န္အျဖစ္ ရွိေနစဥ္မွာ အဓိကေက်ာေထာက္ ေနာက္ခံေပးထားၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ ထုတ္လုပ္မႈေတြ အပါအ၀င္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမွာ အမ်ားဆုံးနဲ႔ အႀကီးဆုံး ကုန္သြယ္ဖက္္လည္းျဖစ္တဲ့ တ႐ုတ္ႏုိင္္ငံနဲ႔ ဆက္ဆံေရးအေပၚမွာ ႐ုိက္ခတ္ လာႏုိင္တယ္လုိ႔လည္း ဆန္းစစ္သူေတြက တြက္ဆေနၾကတာပါ။ အေမရိကန္က ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ဆံလာတဲ့ ခ်ဥ္းကပ္မႈေတြဟာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကုိ ေဘးဖယ္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ဳိး မရွိေစဖုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္တဲ့ အေၾကာင္းကုိလည္း တ႐ုတ္လက္ေထာက္ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ေစြ တီယန္ခုိင္ (Cui Tiankai) က မၾကာေသးခင္ကပဲ မွတ္ခ်က္ေပး ေျပာဆုိသြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီး ကလင္တန္ ကေတာ့ အေမရိကန္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးဟာ အျပန္အလွန္ အက်ဳိးစီးပြားေပၚမွာသာ အေျခခံပါတယ္လုိ႔ ေျပာသြားပါတယ္။
“ဒါဟာ တျခားႏုိင္္ငံေတြနဲ႔ မဆုိင္ပါဘူး။ ဒါဟာ က်မတုိ႔ခ်င္း ၾကားမွာသာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်မတုိ႔ အကဲခတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြ၊ ဒီလုိျဖစ္ထြန္းမႈေတြကုိ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေစခ်င္တဲ့ က်မတုိ႔ရဲ႔ ဆႏၵေတြအေပၚမွာ အျမစ္တြယ္ ေပါက္ဖြားလာတာပါ။ ေတြ႔ေနၾကရတဲ့ အတုိင္းပါပဲ အိမ္နီခ်င္းနဲ႔ ေဒသတြင္းကေရာ ႏုိင္ငံတကာကပါ ဆက္ဆံေရးေတြ တည္ေဆာက္ၿပီး ခုိင္မာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေနၾကတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိလာလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း က်မတုိ႔ အျပည့္အ၀ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံက ႏုိင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲေတြမွာ ဒီမုိကေရစီ အင္အားစုေတြ ပါ၀င္ခြင့္ရွိလာတာ၊ ႏုိင္ငံေရး စီးပြားေရး လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ေတြ႔ျမင္လာရတဲ့ အေပၚမွာေတာ့ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္၊ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ႔ သက္ဆုိင္္သူေတြရဲ႔ ႀကိဳးပမ္း အားထုတ္မႈေတြ အေပၚမွာလည္း ၀န္ႀကီးကလင္တန္က ခ်ီးက်ဴးစကားလည္း ေျပာဆုိသြားတာပါ။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆက္လက္ဖမ္းဆီးထားဆဲ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြကုိ လႊတ္ေပးတာ၊ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြနဲ႔ လက္နက္ကုိင္ ပဋိပကၡေတြ အဆုံးသတ္တာေတြကုိလည္း ျမင္ေတြ႔လုိတယ္လုိ႔လည္း ေျပာဆုိထားတာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ပဲ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
