နိုင်ငံကောင်းစားရေးအတွက် ဟေတီနိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တွေ အတူတကွ လက်တွဲ လုပ်ဆောင်ကြဖို့ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က ပန်ကြားလိုက်ပြီး ဟေတီနိုင်ငံသားတွေအတွက် ငြိမ်းချမ်းမှုရော လုံခြုံမှုပါ ရသင့်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဟေတီနိုင်ငံမှာ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က သမ္မတ Jovenel Moïse အလုပ်ကြံခံခဲ့ရတဲ့ နောက်ပိုင်း အခြေနေတွေကို သူ အနီးကပ်စောင့်ကြည့် နေတယ်လို့လည်း သမ္မတဘိုင်ဒန်က သတင်းထောက်တွေကို တနင်္လာနေ့ မှာ ပြောပါတယ်။
ဟေတီသမ္မတ Moïse ဟာ ဇူလိုင်လ ၇ ရက်နေ့ မနက်အစောပိုင်းက Port-au-Prince မြို့တော်က သူ့နေအိမ်မှာ သေနတ်နဲ့ အပစ်ခတ်ခံရပြီး သေဆုံးခဲ့ရသလို သမ္မတကတော် Martine Moïse ကတော့ ပြင်းထန်တဲ့ဒဏ်ရာနဲ့ ဖလော်ရီဒါပြည်နယ် မီယာမီ ဆေးရုံမှာကုသမှုခံယူခဲ့ရတာပါ။ အခြေနေကို သိရဖို့အတွက် ကျွမ်းကျင်တဲ့အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ တဖွဲ့ကို စေလွှတ်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံက ဘယ်နေရာမှာ အကူညီပေးဖို့ ကမ်းလှမ်းနိုင်မလဲသိအောင် လုပ်နေတယ်လို့လည်း သမ္မတဘိုင်ဒန်က ပြောပါတယ်။
စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးမှာ အကူအညီပေးနိုင်ဖို့ အတွက် အမေရိကန် တရားရေး၊ အမိမြေလုံခြုံရေးနဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဌာနတွေအပြင် NSC အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီက အရာရှိတွေပါ ပါဝင်တဲ့ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ဟာ ဟေတီကို တနင်္ဂနွေနေ့က ရောက်သွားပြီဖြစ်ကြောင့် သမ္မတအိမ်ဖြူက ကြေညာပါတယ်။ အရေးပါတဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာအတွက် ဟေတီအစိုးရအရာရှိတွေနဲ့ အတူ ပြန်လှန်သုံးသပ်ခဲ့သလို သမ္မတအလုပ်ကြံခံရမှုကို စုံစမ်းနေတဲ့ ဟေတီရဲတွေနဲ့ပါ တွေ့ဆုံခဲ့တယ်လို့ NSC ပြောခွင့်ရက ပြောပါတယ်။ အမေရိကန် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ဟာ ယာယီဝန်ကြီးချုပ် Claude Joseph နဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ်လျာထားခံရတဲ့ Ariel Henry ၊ လွှတ်တော်ဥက္ကဌ Joseph Lambert တို့နဲ့ပါတွေ့ဆုံပြီး လွတ်လပ်ပြီးတရားမျှတတဲ့ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပေးနိုင်မယ့် နိုင်ငံရေး သဘောတူညီမှုရအာင် ဆွေးနွေးမှုတွေ လုပ်ဖို့ အားပေးခဲ့တယ်လို့လည်း NSC က ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ပြောဆိုပါတယ်။
တချိန်ထည်းမှာပဲ သမ္မတ Moise ကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်မှုမှာ နောက်ကွယ်က ကြိုးကိုင်မယ်လို့ သံသယရှိသူဟာ ဖလော်ရီဒါအခြေစိုက် အသက် ၆၃ နှစ်အရွယ် ဟေတီ- အမေရိကန် ဆရာဝန် Christian Emmanuel Sanon ဖြစ်ကြောင်း ဟေတီရဲချုပ် Leon Charles က တနင်္ဂနွေညဘက်က ထုတ်ပြန်ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ ဟေတီရဲက ဖမ်းမိထားတဲ့ ဟေတီ- အမေရိကန်နိုင်ငံသား ၃ ယောက်ထဲက တယောက်ဖြစ်ပါတယ်။
နိုငျငံကောငျးစားရေးအတှကျ ဟတေီနိုငျငံရေး ခေါငျးဆောငျတှေ အတူတကှ လကျတှဲ လုပျဆောငျကွဖို့ အမရေိကနျသမ်မတ ဂြိုးဘိုငျဒနျက ပနျကွားလိုကျပွီး ဟတေီနိုငျငံသားတှအေတှကျ ငွိမျးခမြျးမှုရော လုံခွုံမှုပါ ရသင့ျတယျလို့ ပွောပါတယျ။ ဟတေီနိုငျငံမှာ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့က သမ်မတ Jovenel Moïse အလုပျကွံခံခဲ့ရတဲ့ နောကျပိုငျး အခွနေတှေကေို သူ အနီးကပျစောင့ျကွည့ျ နတေယျလို့လညျး သမ်မတဘိုငျဒနျက သတငျးထောကျတှကေို တနငျ်လာနေ့ မှာ ပွောပါတယျ။
ဟတေီသမ်မတ Moïse ဟာ ဇူလိုငျလ ၇ ရကျနေ့ မနကျအစောပိုငျးက Port-au-Prince မွို့တောျက သူ့နအေိမျမှာ သနေတျနဲ့ အပဈခတျခံရပွီး သဆေုံးခဲ့ရသလို သမ်မတကတောျ Martine Moïse ကတော့ ပွငျးထနျတဲ့ဒဏျရာနဲ့ ဖလောျရီဒါပွညျနယျ မီယာမီ ဆေးရုံမှာကုသမှုခံယူခဲ့ရတာပါ။ အခွနေကေို သိရဖို့အတှကျ ကြှမျးကငြျတဲ့အဆင့ျမွင့ျကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ တဖှဲ့ကို စလှေှတျခဲ့ပွီး အမရေိကနျနိုငျငံက ဘယျနရောမှာ အကူညီပေးဖို့ ကမျးလှမျးနိုငျမလဲသိအောငျ လုပျနတေယျလို့လညျး သမ်မတဘိုငျဒနျက ပွောပါတယျ။
စုံစမျးစဈဆေးရေးမှာ အကူအညီပေးနိုငျဖို့ အတှကျ အမရေိကနျ တရားရေး၊ အမိမွလေုံခွုံရေးနဲ့ နိုငျငံခွားရေးဌာနတှအေပွငျ NSC အမြိုးသားလုံခွုံရေးကောငျစီက အရာရှိတှပေါ ပါဝငျတဲ့ ကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ဟာ ဟတေီကို တနငျ်ဂနှနေေ့က ရောကျသှားပွီဖွဈကွောင့ျ သမ်မတအိမျဖွူက ကွညောပါတယျ။ အရေးပါတဲ့ အခွခေံအဆောကျအအုံ လုံခွုံရေးဆိုငျရာအတှကျ ဟတေီအစိုးရအရာရှိတှနေဲ့ အတူ ပွနျလှနျသုံးသပျခဲ့သလို သမ်မတအလုပျကွံခံရမှုကို စုံစမျးနတေဲ့ ဟတေီရဲတှနေဲ့ပါ တှေ့ဆုံခဲ့တယျလို့ NSC ပွောခှင့ျရက ပွောပါတယျ။ အမရေိကနျ ကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ဟာ ယာယီဝနျကွီးခြုပျ Claude Joseph နဲ့ ဝနျကွီးခြုပျအဖွဈလြာထားခံရတဲ့ Ariel Henry ၊ လှှတျတောျဥက်ကဌ Joseph Lambert တို့နဲ့ပါတှေ့ဆုံပွီး လှတျလပျပွီးတရားမြှတတဲ့ရှေးကောကျပှဲကငြျးပပေးနိုငျမယ့ျ နိုငျငံရေး သဘောတူညီမှုရအာငျ ဆှေးနှေးမှုတှေ လုပျဖို့ အားပေးခဲ့တယျလို့လညျး NSC က ကွညောခကြျထုတျပွနျပွောဆိုပါတယျ။
တခြိနျထညျးမှာပဲ သမ်မတ Moise ကို လုပျကွံသတျဖွတျမှုမှာ နောကျကှယျက ကွိုးကိုငျမယျလို့ သံသယရှိသူဟာ ဖလောျရီဒါအခွစေိုကျ အသကျ ၆၃ နှဈအရှယျ ဟတေီ- အမရေိကနျ ဆရာဝနျ Christian Emmanuel Sanon ဖွဈကွောငျး ဟတေီရဲခြုပျ Leon Charles က တနငျ်ဂနှညေဘကျက ထုတျပွနျပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ သူဟာ ဟတေီရဲက ဖမျးမိထားတဲ့ ဟတေီ- အမရေိကနျနိုငျငံသား ၃ ယောကျထဲက တယောကျဖွဈပါတယျ။
