ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားတွေ သန့်ရှင်းအဆင်ပြေစွာ ခရီးသွားလာနိုင်တဲ့ ၂၀၂၀ အတွက် အသန့်ရှင်းဆုံး အာဆီယံ စံပြမြို့အဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံက မြို့ (၃) မြို့ အရွေးခံရထဲမှာ ကယားပြည်နယ်၊ လွိုင်ကော်မြို့လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ပြည်နယ်ဟိုတယ်နဲ့ ခရီးသွားဝန်ကြီး ဦးမော်မော်, ကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက် တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဟိုတယ်နဲ့ ခရီးသွားဝန်ကြီး ဦးမော်မော် အခုလိုမျိုး VOA ကို ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် အများကြီးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ကျမတို့ သတင်းကြားတာက လွိုင်ကော်မြို့လေးဟာ အာဆီယံမှာ အသန့်ရှင်းဆုံးဆုကိုရတဲ့ မြို့တွေထဲမှာ တမြို့ပါဝင်နေပါတယ်။ အာဆီယံအသန့်ရှင်ဆုံးဆု ရရှိအောင် ဘယ်လိုမျိုးစပြီးတော့ လုပ်ခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို နည်းနည်းလေး ပြောပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ ၂၀၁၈ တုန်းက စစ်ကိုင်းတိုင်းက အသန့်ရှင်းဆုံးဆု ရတယ်ဆိုတာကို သိလိုက်တယ်။ ပြီးတော့ ကျနော်တို့က ၂၀၁၉ မှာ အသန့်ရှင်ဆုံးကို ဝင်ပြိုင်ချင်တာ။ လွိုင်ကော်မြို့ကလေးကလည်း သန့်ရှင်းတယ်၊ သန့်သန့်ရှင်းရှင်းလေးနဲ့ ဘီးလူးချောင်းနဲ့ အင်မတန်လိုက်ဖက်တယ်လို့ ဘာညာပြောတော့ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့က နောက်ထပ် ကိုယ့်ပြည်နယ်ရဲ့မြို့တော် လွိုင်ကော်ကိုလည်း ပိုပြီးတော့ နိုင်ငံတကာက ပိုပြီးတော့ သိလာစေချင်တာပေါ့။ အဲဒီလို သိလာစေချင်တာနဲ့ ဝင်ပြိုင်တယ်ဆိုပြီး ဆုံးဖြတ်တာပါ။ ဆုံးဖြတ်တော့ နဂိုတုန်းကတော့ သန့်ရှင်းအောင်တော့ အထိုက်အလိုက် လုပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလိုဝင်ပြိုင်တော့မယ့် ဆိုတဲ့အချိန်မှာ နည်းနည်းလေးတော့ ပိုပြီးတော့ drive လုပ်ရတယ်။
ပထမဦးဆုံး လူထုတွေကို လူထုမပါဘဲ ကျနော်တို့ ဘာမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ အဲဒီတော့ လူထုတွေကို စည်းရုံးရတယ်။ စည်းရုံးတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ ကယားပြည်နယ်နေ့က နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဇန်နဝါရီလ (၁၅) ဆိုရင် ကျင်းပတော့၊ ၂၀၁၉ ဇန်နဝါရီ (၁၅) မှာ လူမှုရေးအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ နောက် NGO, INGO, ဌာနဆိုင်ရာတွေနဲ့ အစိုးရက ပူးပေါင်းပြီးတော့ ကယားပြည်နယ်နေ့ ကျင်းပတဲ့ (၁၀) ရက်ပတ်လုံးကို စပြီးတော့ သန့်ရှင်းရေး ထပ်ပြီးတော့ လုပ်ကြည့်တယ်။ အဲဒီလိုမျိုးကနေ လုပ်ငန်းလေးကနေ စလိုက်ပြီးတော့မှ စည်ပင်သာယာရေးကလည်း ရပ်ကွက်တိုင်း၊ ရပ်ကွက်တိုင်းမှာ သူ့နေ့နဲ့သူ အမြဲတမ်း အမှိုက်တွေကို သိမ်းဆည်းတဲ့ စနစ်လည်းရှိလာတယ်။ ဒါက ရပ်ကွက်တွေမှာပါ။ ပြီးတော့ ပွဲတော်မှာ အမှိုက်တွေကို မမြင်ရတဲ့ အနေအထားလေးဖြစ်အောင် လုပ်ခဲ့တာပါ။
မေး ။ ။ ဆရာတို့ လွိုင်ကော်မှာဆိုရင် အားလုံးဌာနပေါင်းစုံပေါင်းမှ ဒီဟာလေးက အောင်မြင်မှာဆိုတော့ အခုနပြောတဲ့ စည်ပင်ကနေ အမှိုက်တွေသိမ်းတယ်။ နောက်ကော အခြားဘာတွေလုပ်ရပါသေးလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဘာတွေလုပ်ရပါလဲဆိုတော့ စည်ပင်တခုတည်းနဲ့လဲ မပြီသေးဘူး။ တခြားသတ်မှတ်ချက်တွေလဲ အများကြီး ရှိပါတယ်။ မြို့ရဲ့ဂုဏ်အင်္ဂါနဲ့ လျော်ညီတဲ့ awareness တွေ ပေးသလား။ ဂုဏ်အင်္ဂါနဲ့လျော်ညီတဲ့ စင်တာတွေ ရှိသလား အစရှိသဖြင့်၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့လဲ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု အခြေအနေ။ အဲဒီလိုအခြား စံနှုန်းတွေလည်း အများကြီးရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့က ဗမာပြည်မှာ ပြိုင်ကြတာတော့ (၅၅) မြို့ သို့မဟုတ် (၅၆) မြို့ ရှိပါလိမ့်မယ်။ လွိုင်ကော်၊ တောင်ကြီး၊ ထားဝယ်တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီမှာတော့ လွိုင်ကော်ကတော့ ထူးထူးခြားခြားပေါ့။ အဲဒီတော့ နည်းနည်းလေး ဆက်စပ်ပြီးတော့ တင်ပြချင်တာကတော့ ကယားတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ် (၉) မျိုး ရှိတယ်။ အဲဒီ (၉) မျိုးထဲမှာမှ တဘက်နိုင်ငံကို ရောက်နေတဲ့ ကယန်လူမျိုးတွေ။
ကယားပြည်နယ်မှာ (၇) မြို့နယ် ရှိတဲ့ထဲက ဒီမောဆိုမြို့နယ်၊ ပန်ပက်ကိုသွားရင် အခြားတဘက်နိုင်ငံမှာ ပြစားခံနေရတဲ့ လူမျိုးတွေရဲ့ မူရင်းနေရာက ကျနော်တို့ ကယားပြည်နယ်ထဲက ဒီမောဆိုမြို့နယ်ထဲကဆိုတာကို သိစေချင်တယ်။ ကယန်တိုင်းရင်းသားတွေဟာ မူရင်းဌာနေ တိုင်းရင်းသားတွေဟာ ကျနော်တို့ ကယားပြည်နယ်ကဆိုတာကို ပြောပြချင်တယ်။ လာတဲ့လူလောက်ပဲ သိရုံတင်မဟုတ်ဘူး၊ ကယားပြည်နယ်၊ လွိုင်ကော်ရယ်၊ ကယားတိုင်းရင်းသား (၉) မျိုးရယ်၊ အဲဒါတွေပါ သိစေချင်တဲ့အခါကြတော့ ဒါကြောင့်လဲ အသန့်ရှင်းဆုံးမြို့ဖြစ်လို့ တခြားနိုင်ငံခြားကလူတွေလာရင် ပိုပြီးတော့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သိသွားစေချင်လို့လဲ အဲဒီလို ကြိုးစားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
နောက်တချက်က တဆက်တည်းပဲ နောက်လူမျိုးတမျိုးဖြစ်တဲ့ ကယားလူမျိုး။ ကယားဆိုလဲ ကယန်းကဲ့သို့ပဲ ကယားကို ကယားဓလေ့ထုံးတမ်းနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ပြည့်ပြည့်ဝဝ သိချင်လို့ရှိရင် -- သွားရင်ရတယ်ဆိုတာကိုလည်း အသန့်ရှင်ဆုံးဆုနဲ့အတူ ဆက်စပ်ပြီးတော့ နောက်ပိုင်းပိုသိပြီးတော့ ခရီးသွားတွေကို ဖိတ်ခေါ်ချင်တာပါ။ အဲဒီလိုပဲတခါ - သူများကတော့ နည်းနည်းပိုပြီး ပြောလားမပြောလားတော့ မသိဘူး - နယူဇီလန် ရောက်သွားသလိုပဲလို့ ပြောစမှတ်ပြုတဲ့ ဆင်ဖြူတောင် - အဲဒါကတော့ ကျနော်တို့ ကယားတိုင်းရင်းသားတွေထဲက ကယားတိုင်းရင်းသား (၉) မျိုးထဲက ကယောလူမျိုးကို သူတို့ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ နေမှုထိုင်မှု၊ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို သိချင်ရင် အဲဒါလေးကို ဖော်ထုတ်ပြသတဲ့ နေရာမှာ မူရင်းလွိုင်ကော်ကိုလည်း သိဖို့လိုတယ်။ မူရင်းလွိုင်ကော်သိဖို့၊ ဘယ်လိုနည်းနဲ့ သိအောင်လုပ်မလဲ ဆိုတော့လဲ - ဒီခေတ်က အင်တာနက်ခေတ်ဆိုတော့ သိပေမယ့်လဲ အခုလိုမျိုး အရှေ့တောင်အာရှမှာ ဒီလိုအောင်မြင်အောင် ပြန်လည်လုပ်ပြပြီးတော့၊ ပိုပြီးတော့ ဆွဲဆောင်မှု ပိုရမယ်လို့လဲ ယူဆတယ်။
နောက်တခုကလဲ ဒီလိုဆွဲဆောင်မှု ရဖို့အတွက်ကလဲ တိုင်းရင်းသားပြည်သူတွေအားလုံး ညီညီညွှတ်ညွှတ်နဲ့ မပါလို့ မရဘူး။ အဲဒါကြောင့်ပါ။
မေး ။ ။ အခုလိုမျိုး အာဆီယံအသန့်ရှင်းဆုံးဆုရအောင်လို့ သူတို့သတ်မှတ်ထားတဲ့အချက် ဘယ်နှစ်ချက် ရှိပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်မှတ်မိသလောက် ပြောရမယ်ဆိုရင် အချက် (၂၀) မကဘူး၊ အနည်းဆုံး။ ဒီတခေါက် ဆုချီမြှင့်တာတော့ VOA က သိတဲ့အတိုင်းပါပဲ ဘရူးနိုင်းက ချီးမြှင့်တာပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလိုမျိုး အသန့်ရှင်ဆုံးမြို့အတွက် ဆုပေးဖို့ထဲမှာ နိုင်ငံခြားခရီးသွားတွေရဲ့ လည်ပျော်စရာ မြို့ကလေးတမြို့ ဆိုပြီးတော့ သတ်မှတ်ထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ နေပျော်စရာဖြစ်အောင် ဆရာတို့ ဘာတွေလုပ်နေပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် (၂၀) ဝန်းကျင်လောက်ကတော့ ကယားပြည်နယ်မှာ ဟိုတယ်က (၆) လုံးတော့ မပြည့်ပါဘူး။ အခုဆိုရင် အလုံး (၃၀) ကျော်လောက်အထိ ဖြစ်လာပြီ။ ခရီးသွားတွေ တည်ဖို့ခိုဖို့အတွက်ပါ။ တခါ တပိုင်းကလဲ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို မဖျက်ဆီးပဲ နိုင်ငံတကာက လာတဲ့အခါမှာ ယဉ်ကျေးမှု၊ သဘာဝရှု့ခင်းတွေကို သူ့အတိုင်း ကြည့်နိုင်မြင်သာအောင် ကျနော်တို့က နဂိုအတိုင်းလေးထား - ပြောမယ်ဆိုရင် Virgin Land လို့လဲ ပြောလို့ရပါတယ်။ အဲဒီလိုလေး သိပ်ပြီးတော့ မပြုပြင်ထားတဲ့ ပြည်နယ်ပေါ့။ နောက် ဒီကြားထဲမှာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို ကျနော်တို့ တကယ်တမ်းလုပ်တာ NLD အစိုးရ တက်လာမှ တကယ်ကို မိမိရရ ဆောင်ရွက်တာပါ။ အဲဒီထဲမှာတော့ (၂) နှစ်လောက်ကတော့ ဘယ်သူက စလုပ်ပေးနေသလဲဆိုတော့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းအတွက်ကို နောင်အကျိုးကို မျှော်ကိုးပြီးတော့ International Trade Center (ITC) က ဒီမှာလာပြီးတော့ အခြေပျိုးပေးပါတယ်။ ကယားပြည်နယ်မှာလုပ်ရင် ဖြစ်နိုင်တယ် - လူထုအခြေပြု ခရီးသွားလုပ်ငန်းလေးလုပ်ရင် ဖြစ်နိုင်စွမ်းရည်ရှိတယ်ဆိုပြီးတော့ ကန် (၇) ဆင့်နဲ့ အနီးကပ်ဆုံးက ထနီလာလဲ ကယားရွာ - အဲဒီမှာ သူတို့ကစပြီး awareness ပညာပေး၊ စည်းရုံးစခဲ့ပါတယ်။
အဲဒါလေးကို ကျနော်တို့အစိုးရ တက်လာတဲ့အခါကြတော့ ခရီးသွားလုပ်ငန်း တိုးတက်အောင်၊ ကြံဆောင်ရင်းနဲ့ ပိုပြီးတော့ လူသိများအောင်ဆိုပြီးတော့လဲ ပါပါတယ်။ နောက်တခုက တကယ်လဲ သန့်ရှင်းချင်တာလဲ ပါပါတယ်။ သန့်ရှင်းရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးကလည်း တိုက်ရိုက်အချိုးကျနေတော့ ဒါကြောင့် တကယ်လဲ ကိုယ့်ပြည်နယ်၊ ကိုယ့်မြို့ အသန့်ရှင်းဆုံး ဖြစ်စေချင်လို့ ဆောင်ရွက်ခဲ့တာလည်းပါပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီဆုရဖို့အတွက်ဆိုလို့ရှိရင် ဟိုတယ်၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်းတခုတည်းနဲ့ မဟုတ်ဘူး။ နောက် စည်ပင်သာယာနဲ့ လူထုပါဝင်တာတွေတင် မဟုတ်ဘူး၊ ကျန်းမာရေးက အရေးကြီးတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး ဟန်ချက်ညီညီ ဆောင်ရွက်နိုင်အောင် ကျန်းမာရေးဘက်က ဘာတွေပံ့ပိုးပေးပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျန်းမာရေးက ဘာတွေပံ့ပိုးသလဲဆိုရင် သူတို့ကလဲ ကျန်းမာရေး အသိပညာဟောပြောပွဲတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အများကြီးဆောင်ရွက်ပေးတယ်။ အထူးသဖြင့် ကျောင်းတွေမှာ ပညာပေးအလုပ်တွေလုပ်တယ်။ နောက်ဆုံး မူကြိုကျောင်းတွေက ရုံးုဝန်ထမ်း၊ နေ့ကလေးထိန်းကျောင်းတွေအဆုံး အကုန်လုံး ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တကိုယ်ရေကျန်းမာမှ အားလုံးအတွက် အဆင်ပြေမယ့် အနေအထားရှိတယ်ဆိုတော့ ဒီကလေးတွေ ကျန်းမာရေးအတွက်ကို ပိုပြီးတော့ ဂရုတစိုက် ဆောင်ရွက်ပေးတယ်။ အဲဒီလိုဆောင်ရွက်ပေးရင်နဲ့ သူတို့မှာလဲ သူတို့မိခင်တွေရှိတော့ မိခင်တွေလည်း ကျန်းမာအောင် - ကျန်းမာဖို့ဆိုရင် မြို့ကသန့်ရှင်းမှရမှာ။ တဦးတယောက်တည်းနဲ့လဲ သန့်ရှင်းလို့ မရဘူး။ အားလုံးကလဲ တကယ်သန့်ရှင်းမှ အစားအသောက်၊ အနေအထိုင်ကအစ သန့်ရှင်းမှဆိုပြီး အဲဒီလို တဆင့်ပြီးတဆင့် ကျန်းမာရေးအရလဲ သူ့ကဏ္ဍလေးနဲ့သူ ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့တယ်။
နောက် pamphlet တွေ ဝေတယ် စသည်ဖြင့် သူ့ရာသီချိန်အလိုက် ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ ပူူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပေးတယ်။ နောက်တခုက Team အနေနဲ့ လှုပ်ရှားတာပါ။ အမှန်အတိုင်းပြောရရင် လူထုအဖွဲ့အစည်းတွေ အကုန်လုံး စုပေါင်းပြီးတော့ ချောင်းထဲမှာ သန့်ရှင်းရေးလုပ်တယ်။ လမ်းတလျှောက် ရပ်ကွက်အလိုက် သန့်ရှင်းရေးလုပ်တယ်။ နောက်တခုက အဲဒီလို သန့်ရှင်းရေး လုပ်တာနဲ့မပြီဘူး။ အမှိုက်ကို တောင်ထဲကို စွန့်ပစ်တဲ့ အခြေအနေမျိုးရောက်အောင် ကျနော်တို့ စည်းရုံးရတယ်။ အခုနောက်ပိုင်းတော့ တောင်ထဲကို အမှိုက်ပစ်တာထက်စာရင် အမှိုက်ကို ကိုယ့်ဟာကိုယ် ဘယ်လို ကိုယ့်အိမ်မှာကိုယ် ဘယ်လိုထိန်းသိမ်းမလဲဆိုတဲ့ စနစ်အထိ ကျနော်တို့ ပြန်ပြီးတော့ စဉ်းစားထားတယ်။ အပြင်မှာလိုက်ကောက်နေလို့ တသက်လုံးကောက်လို့ ပြီမှာမဟုတ်ဘူး။ အဲဒီတော့ အမှိုက်ကို စနစ်တကျစွန့်ပစ်နိုင်အောင်၊ အဲဒီလို ဆောင်ရွက်တဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ ဟိုတယ်ခရီး၊ စည်ပင်သာယာရေး၊ ကျန်းမာရေးဌာန၊ လူမှုရေးအဖွဲ့အစည်းတွေအားလုံး တကယ်လဲ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီလိုမျိုး အာဆီယံမှာ အသန့်ရှင်ဆုံးဆု ရတာနဲ့ဆက်နွယ်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာရှိတဲ့ တိုင်းရင်းသားအမျိုးအနွယ်စုကို ကမ္ဘာကသိအောင်လုပ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းတခုလည်း ပါပါတယ်ဆိုတော့ အရမ်းကိုဝမ်းသာစရာပါ ဆရာ။ ကျေးဇူးလည်း အများကြီးတင်ပါတယ်။
-==Unicode==-
ကမ်ဘာလှည့ျခရီးသှားတှေ သန့ျရှငျးအဆငျပွစှော ခရီးသှားလာနိုငျတဲ့ ၂၀၂၀ အတှကျ အသန့ျရှငျးဆုံး အာဆီယံ စံပွမွို့အဖွဈ မွနျမာနိုငျငံက မွို့ (၃) မွို့ အရှေးခံရထဲမှာ ကယားပွညျနယျ၊ လှိုငျကောျမွို့လညျး ပါဝငျပါတယျ။ ပွညျနယျဟိုတယျနဲ့ ခရီးသှားဝနျကွီး ဦးမောျမောျ, ကို ဒေါျခငျမြိုးသကျ တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဟိုတယျနဲ့ ခရီးသှားဝနျကွီး ဦးမောျမောျ အခုလိုမြိုး VOA ကို ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ အမြားကွီးကြေးဇူးတငျပါတယျ။ ကမြတို့ သတငျးကွားတာက လှိုငျကောျမွို့လေးဟာ အာဆီယံမှာ အသန့ျရှငျးဆုံးဆုကိုရတဲ့ မွို့တှထေဲမှာ တမွို့ပါဝငျနပေါတယျ။ အာဆီယံအသန့ျရှငျဆုံးဆု ရရှိအောငျ ဘယျလိုမြိုးစပွီးတော့ လုပျခဲ့ရတယျဆိုတာကို နညျးနညျးလေး ပွောပွပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ ၂၀၁၈ တုနျးက စဈကိုငျးတိုငျးက အသန့ျရှငျးဆုံးဆု ရတယျဆိုတာကို သိလိုကျတယျ။ ပွီးတော့ ကနြောျတို့က ၂၀၁၉ မှာ အသန့ျရှငျဆုံးကို ဝငျပွိုငျခငြျတာ။ လှိုငျကောျမွို့ကလေးကလညျး သန့ျရှငျးတယျ၊ သန့ျသန့ျရှငျးရှငျးလေးနဲ့ ဘီးလူးခြောငျးနဲ့ အငျမတနျလိုကျဖကျတယျလို့ ဘာညာပွောတော့ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့က နောကျထပျ ကိုယ့ျပွညျနယျရဲ့မွို့တောျ လှိုငျကောျကိုလညျး ပိုပွီးတော့ နိုငျငံတကာက ပိုပွီးတော့ သိလာစခေငြျတာပေါ့။ အဲဒီလို သိလာစခေငြျတာနဲ့ ဝငျပွိုငျတယျဆိုပွီး ဆုံးဖွတျတာပါ။ ဆုံးဖွတျတော့ နဂိုတုနျးကတော့ သန့ျရှငျးအောငျတော့ အထိုကျအလိုကျ လုပျတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီလိုဝငျပွိုငျတော့မယ့ျ ဆိုတဲ့အခြိနျမှာ နညျးနညျးလေးတော့ ပိုပွီးတော့ drive လုပျရတယျ။
ပထမဦးဆုံး လူထုတှကေို လူထုမပါဘဲ ကနြောျတို့ ဘာမှမဖွဈနိုငျဘူး။ အဲဒီတော့ လူထုတှကေို စညျးရုံးရတယျ။ စညျးရုံးတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ ကယားပွညျနယျနေ့က နှဈစဉျနှဈတိုငျး ဇနျနဝါရီလ (၁၅) ဆိုရငျ ကငြျးပတော့၊ ၂၀၁၉ ဇနျနဝါရီ (၁၅) မှာ လူမှုရေးအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ နောကျ NGO, INGO, ဌာနဆိုငျရာတှနေဲ့ အစိုးရက ပူးပေါငျးပွီးတော့ ကယားပွညျနယျနေ့ ကငြျးပတဲ့ (၁၀) ရကျပတျလုံးကို စပွီးတော့ သန့ျရှငျးရေး ထပျပွီးတော့ လုပျကွည့ျတယျ။ အဲဒီလိုမြိုးကနေ လုပျငနျးလေးကနေ စလိုကျပွီးတော့မှ စညျပငျသာယာရေးကလညျး ရပျကှကျတိုငျး၊ ရပျကှကျတိုငျးမှာ သူ့နေ့နဲ့သူ အမွဲတမျး အမှိုကျတှကေို သိမျးဆညျးတဲ့ စနဈလညျးရှိလာတယျ။ ဒါက ရပျကှကျတှမှောပါ။ ပွီးတော့ ပှဲတောျမှာ အမှိုကျတှကေို မမွငျရတဲ့ အနအေထားလေးဖွဈအောငျ လုပျခဲ့တာပါ။
မေး ။ ။ ဆရာတို့ လှိုငျကောျမှာဆိုရငျ အားလုံးဌာနပေါငျးစုံပေါငျးမှ ဒီဟာလေးက အောငျမွငျမှာဆိုတော့ အခုနပွောတဲ့ စညျပငျကနေ အမှိုကျတှသေိမျးတယျ။ နောကျကော အခွားဘာတှလေုပျရပါသေးလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဘာတှလေုပျရပါလဲဆိုတော့ စညျပငျတခုတညျးနဲ့လဲ မပွီသေးဘူး။ တခွားသတျမှတျခကြျတှလေဲ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ မွို့ရဲ့ဂုဏျအငျ်ဂါနဲ့ လြောျညီတဲ့ awareness တှေ ပေးသလား။ ဂုဏျအငျ်ဂါနဲ့လြောျညီတဲ့ စငျတာတှေ ရှိသလား အစရှိသဖွင့ျ၊ ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျလို့လဲ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှု အခွအေနေ။ အဲဒီလိုအခွား စံနှုနျးတှလေညျး အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့က ဗမာပွညျမှာ ပွိုငျကွတာတော့ (၅၅) မွို့ သို့မဟုတျ (၅၆) မွို့ ရှိပါလိမ့ျမယျ။ လှိုငျကောျ၊ တောငျကွီး၊ ထားဝယျတို့ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီမှာတော့ လှိုငျကောျကတော့ ထူးထူးခွားခွားပေါ့။ အဲဒီတော့ နညျးနညျးလေး ဆကျစပျပွီးတော့ တငျပွခငြျတာကတော့ ကယားတိုငျးရငျးသားမြိုးနှယျ (၉) မြိုး ရှိတယျ။ အဲဒီ (၉) မြိုးထဲမှာမှ တဘကျနိုငျငံကို ရောကျနတေဲ့ ကယနျလူမြိုးတှေ။
ကယားပွညျနယျမှာ (၇) မွို့နယျ ရှိတဲ့ထဲက ဒီမောဆိုမွို့နယျ၊ ပနျပကျကိုသှားရငျ အခွားတဘကျနိုငျငံမှာ ပွစားခံနရေတဲ့ လူမြိုးတှရေဲ့ မူရငျးနရောက ကနြောျတို့ ကယားပွညျနယျထဲက ဒီမောဆိုမွို့နယျထဲကဆိုတာကို သိစခေငြျတယျ။ ကယနျတိုငျးရငျးသားတှဟော မူရငျးဌာနေ တိုငျးရငျးသားတှဟော ကနြောျတို့ ကယားပွညျနယျကဆိုတာကို ပွောပွခငြျတယျ။ လာတဲ့လူလောကျပဲ သိရုံတငျမဟုတျဘူး၊ ကယားပွညျနယျ၊ လှိုငျကောျရယျ၊ ကယားတိုငျးရငျးသား (၉) မြိုးရယျ၊ အဲဒါတှပေါ သိစခေငြျတဲ့အခါကွတော့ ဒါကွောင့ျလဲ အသန့ျရှငျးဆုံးမွို့ဖွဈလို့ တခွားနိုငျငံခွားကလူတှလောရငျ ပိုပွီးတော့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ သိသှားစခေငြျလို့လဲ အဲဒီလို ကွိုးစားခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
နောကျတခကြျက တဆကျတညျးပဲ နောကျလူမြိုးတမြိုးဖွဈတဲ့ ကယားလူမြိုး။ ကယားဆိုလဲ ကယနျးကဲ့သို့ပဲ ကယားကို ကယားဓလေ့ထုံးတမျးနဲ့ ယဉျကြေးမှု ပွည့ျပွည့ျဝဝ သိခငြျလို့ရှိရငျ -- သှားရငျရတယျဆိုတာကိုလညျး အသန့ျရှငျဆုံးဆုနဲ့အတူ ဆကျစပျပွီးတော့ နောကျပိုငျးပိုသိပွီးတော့ ခရီးသှားတှကေို ဖိတျခေါျခငြျတာပါ။ အဲဒီလိုပဲတခါ - သူမြားကတော့ နညျးနညျးပိုပွီး ပွောလားမပွောလားတော့ မသိဘူး - နယူဇီလနျ ရောကျသှားသလိုပဲလို့ ပွောစမှတျပွုတဲ့ ဆငျဖွူတောငျ - အဲဒါကတော့ ကနြောျတို့ ကယားတိုငျးရငျးသားတှထေဲက ကယားတိုငျးရငျးသား (၉) မြိုးထဲက ကယောလူမြိုးကို သူတို့ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမျးနဲ့ သူတို့ရဲ့ နမှေုထိုငျမှု၊ ယဉျကြေးမှုတှကေို သိခငြျရငျ အဲဒါလေးကို ဖောျထုတျပွသတဲ့ နရောမှာ မူရငျးလှိုငျကောျကိုလညျး သိဖို့လိုတယျ။ မူရငျးလှိုငျကောျသိဖို့၊ ဘယျလိုနညျးနဲ့ သိအောငျလုပျမလဲ ဆိုတော့လဲ - ဒီခတျေက အငျတာနကျခတျေဆိုတော့ သိပမေယ့ျလဲ အခုလိုမြိုး အရှေ့တောငျအာရှမှာ ဒီလိုအောငျမွငျအောငျ ပွနျလညျလုပျပွပွီးတော့၊ ပိုပွီးတော့ ဆှဲဆောငျမှု ပိုရမယျလို့လဲ ယူဆတယျ။
နောကျတခုကလဲ ဒီလိုဆှဲဆောငျမှု ရဖို့အတှကျကလဲ တိုငျးရငျးသားပွညျသူတှအေားလုံး ညီညီညှှတျညှှတျနဲ့ မပါလို့ မရဘူး။ အဲဒါကွောင့ျပါ။
မေး ။ ။ အခုလိုမြိုး အာဆီယံအသန့ျရှငျးဆုံးဆုရအောငျလို့ သူတို့သတျမှတျထားတဲ့အခကြျ ဘယျနှဈခကြျ ရှိပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျမှတျမိသလောကျ ပွောရမယျဆိုရငျ အခကြျ (၂၀) မကဘူး၊ အနညျးဆုံး။ ဒီတခေါကျ ဆုခြီမွှင့ျတာတော့ VOA က သိတဲ့အတိုငျးပါပဲ ဘရူးနိုငျးက ခြီးမွှင့ျတာပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလိုမြိုး အသန့ျရှငျဆုံးမွို့အတှကျ ဆုပေးဖို့ထဲမှာ နိုငျငံခွားခရီးသှားတှရေဲ့ လညျပြောျစရာ မွို့ကလေးတမွို့ ဆိုပွီးတော့ သတျမှတျထားတာကို တှေ့ရပါတယျ။ နပြေောျစရာဖွဈအောငျ ဆရာတို့ ဘာတှလေုပျနပေါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ (၂၀) ဝနျးကငြျလောကျကတော့ ကယားပွညျနယျမှာ ဟိုတယျက (၆) လုံးတော့ မပွည့ျပါဘူး။ အခုဆိုရငျ အလုံး (၃၀) ကြောျလောကျအထိ ဖွဈလာပွီ။ ခရီးသှားတှေ တညျဖို့ခိုဖို့အတှကျပါ။ တခါ တပိုငျးကလဲ သဘာဝပတျဝနျးကငြျကို မဖကြျဆီးပဲ နိုငျငံတကာက လာတဲ့အခါမှာ ယဉျကြေးမှု၊ သဘာဝရှု့ခငျးတှကေို သူ့အတိုငျး ကွည့ျနိုငျမွငျသာအောငျ ကနြောျတို့က နဂိုအတိုငျးလေးထား - ပွောမယျဆိုရငျ Virgin Land လို့လဲ ပွောလို့ရပါတယျ။ အဲဒီလိုလေး သိပျပွီးတော့ မပွုပွငျထားတဲ့ ပွညျနယျပေါ့။ နောကျ ဒီကွားထဲမှာ ခရီးသှားလုပျငနျးကို ကနြောျတို့ တကယျတမျးလုပျတာ NLD အစိုးရ တကျလာမှ တကယျကို မိမိရရ ဆောငျရှကျတာပါ။ အဲဒီထဲမှာတော့ (၂) နှဈလောကျကတော့ ဘယျသူက စလုပျပေးနသေလဲဆိုတော့ ခရီးသှားလုပျငနျးအတှကျကို နောငျအကြိုးကို မြှောျကိုးပွီးတော့ International Trade Center (ITC) က ဒီမှာလာပွီးတော့ အခွပြေိုးပေးပါတယျ။ ကယားပွညျနယျမှာလုပျရငျ ဖွဈနိုငျတယျ - လူထုအခွပွေု ခရီးသှားလုပျငနျးလေးလုပျရငျ ဖွဈနိုငျစှမျးရညျရှိတယျဆိုပွီးတော့ ကနျ (၇) ဆင့ျနဲ့ အနီးကပျဆုံးက ထနီလာလဲ ကယားရှာ - အဲဒီမှာ သူတို့ကစပွီး awareness ပညာပေး၊ စညျးရုံးစခဲ့ပါတယျ။
အဲဒါလေးကို ကနြောျတို့အစိုးရ တကျလာတဲ့အခါကွတော့ ခရီးသှားလုပျငနျး တိုးတကျအောငျ၊ ကွံဆောငျရငျးနဲ့ ပိုပွီးတော့ လူသိမြားအောငျဆိုပွီးတော့လဲ ပါပါတယျ။ နောကျတခုက တကယျလဲ သန့ျရှငျးခငြျတာလဲ ပါပါတယျ။ သန့ျရှငျးရေးနဲ့ ကနြျးမာရေးကလညျး တိုကျရိုကျအခြိုးကနြတေော့ ဒါကွောင့ျ တကယျလဲ ကိုယ့ျပွညျနယျ၊ ကိုယ့ျမွို့ အသန့ျရှငျးဆုံး ဖွဈစခေငြျလို့ ဆောငျရှကျခဲ့တာလညျးပါပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီဆုရဖို့အတှကျဆိုလို့ရှိရငျ ဟိုတယျ၊ ခရီးသှားလုပျငနျးတခုတညျးနဲ့ မဟုတျဘူး။ နောကျ စညျပငျသာယာနဲ့ လူထုပါဝငျတာတှတေငျ မဟုတျဘူး၊ ကနြျးမာရေးက အရေးကွီးတယျ။ အဲဒီလိုမြိုး ဟနျခကြျညီညီ ဆောငျရှကျနိုငျအောငျ ကနြျးမာရေးဘကျက ဘာတှပေံ့ပိုးပေးပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြျးမာရေးက ဘာတှပေံ့ပိုးသလဲဆိုရငျ သူတို့ကလဲ ကနြျးမာရေး အသိပညာဟောပွောပှဲတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အမြားကွီးဆောငျရှကျပေးတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ကြောငျးတှမှော ပညာပေးအလုပျတှလေုပျတယျ။ နောကျဆုံး မူကွိုကြောငျးတှကေ ရုံးုဝနျထမျး၊ နေ့ကလေးထိနျးကြောငျးတှအေဆုံး အကုနျလုံး ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး တကိုယျရကေနြျးမာမှ အားလုံးအတှကျ အဆငျပွမေယ့ျ အနအေထားရှိတယျဆိုတော့ ဒီကလေးတှေ ကနြျးမာရေးအတှကျကို ပိုပွီးတော့ ဂရုတစိုကျ ဆောငျရှကျပေးတယျ။ အဲဒီလိုဆောငျရှကျပေးရငျနဲ့ သူတို့မှာလဲ သူတို့မိခငျတှရှေိတော့ မိခငျတှလေညျး ကနြျးမာအောငျ - ကနြျးမာဖို့ဆိုရငျ မွို့ကသန့ျရှငျးမှရမှာ။ တဦးတယောကျတညျးနဲ့လဲ သန့ျရှငျးလို့ မရဘူး။ အားလုံးကလဲ တကယျသန့ျရှငျးမှ အစားအသောကျ၊ အနအေထိုငျကအစ သန့ျရှငျးမှဆိုပွီး အဲဒီလို တဆင့ျပွီးတဆင့ျ ကနြျးမာရေးအရလဲ သူ့ကဏ်ဍလေးနဲ့သူ ဆောငျရှကျပေးခဲ့တယျ။
နောကျ pamphlet တှေ ဝတေယျ စသညျဖွင့ျ သူ့ရာသီခြိနျအလိုကျ ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကနြောျတို့ ပူူးပေါငျးဆောငျရှကျပေးတယျ။ နောကျတခုက Team အနနေဲ့ လှုပျရှားတာပါ။ အမှနျအတိုငျးပွောရရငျ လူထုအဖှဲ့အစညျးတှေ အကုနျလုံး စုပေါငျးပွီးတော့ ခြောငျးထဲမှာ သန့ျရှငျးရေးလုပျတယျ။ လမျးတလြှောကျ ရပျကှကျအလိုကျ သန့ျရှငျးရေးလုပျတယျ။ နောကျတခုက အဲဒီလို သန့ျရှငျးရေး လုပျတာနဲ့မပွီဘူး။ အမှိုကျကို တောငျထဲကို စှန့ျပဈတဲ့ အခွအေနမြေိုးရောကျအောငျ ကနြောျတို့ စညျးရုံးရတယျ။ အခုနောကျပိုငျးတော့ တောငျထဲကို အမှိုကျပဈတာထကျစာရငျ အမှိုကျကို ကိုယ့ျဟာကိုယျ ဘယျလို ကိုယ့ျအိမျမှာကိုယျ ဘယျလိုထိနျးသိမျးမလဲဆိုတဲ့ စနဈအထိ ကနြောျတို့ ပွနျပွီးတော့ စဉျးစားထားတယျ။ အပွငျမှာလိုကျကောကျနလေို့ တသကျလုံးကောကျလို့ ပွီမှာမဟုတျဘူး။ အဲဒီတော့ အမှိုကျကို စနဈတကစြှန့ျပဈနိုငျအောငျ၊ အဲဒီလို ဆောငျရှကျတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ ဟိုတယျခရီး၊ စညျပငျသာယာရေး၊ ကနြျးမာရေးဌာန၊ လူမှုရေးအဖှဲ့အစညျးတှအေားလုံး တကယျလဲ ဆောငျရှကျခဲ့ကွပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီလိုမြိုး အာဆီယံမှာ အသန့ျရှငျဆုံးဆု ရတာနဲ့ဆကျနှယျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာရှိတဲ့ တိုငျးရငျးသားအမြိုးအနှယျစုကို ကမ်ဘာကသိအောငျလုပျတဲ့ အစိတျအပိုငျးတခုလညျး ပါပါတယျဆိုတော့ အရမျးကိုဝမျးသာစရာပါ ဆရာ။ ကြေးဇူးလညျး အမြားကွီးတငျပါတယျ။
