မြန်မာနိုင်ငံမှာတက္ကသိုလ်တွေကို အစိုးရက မထိန်းချုပ်ဘဲ၊ ကိုယ်ပိုင်စီမံခန့်ခွဲခွင့်၊ ပညာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ပေးဖို့ လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ်များကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာဇော်ဝေစိုး က ပြောပါတယ်။ အောင်မြင်ဖို့ အလားအလာ ဘယ်လောက်ရှိပါလဲ၊ ဦးကျော်ဇံသာ တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆရာက မြန်မာနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ ပါမောက္ခချုပ်များကော်မတီကို ဘယ်လိုရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်ဆိုတာကို အကျဉ်းရုံး ရှင်းပြပါလား။
ဖြေ ။ ။ ပါမောက္ခချုပ်များကော်မတီဆိုတာ တကယ်တမ်းတော့ အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေထဲမှာ ပါတဲ့အပိုဒ်တစ်ခုအရ ဒါကို ဖွဲ့စည်းထားတယ်လို့ပြောရင် ရပါတယ်။ ကျနော်တို့ ပညာရေးဥပဒေအသစ်အရ အမျိုးသားပညာရေးမူဝါဒ၊ အဆင့်မြင့်ပညာရေး တိုးတက်ဖို့အတွက် ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းပေးတဲ့ ကော်မတီတစ်ခုပါ။ ပါမောက္ခချုပ်ပေါင်း (၁၆၄) ခု ရှိတယ်။ တက္ကသိုလ် (၁၆၄) ခု ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။
မေး ။ ။ ပညာရှင်တွေပေါ့။ တက္ကသိုလ်ပါမောက္ခချုပ်တွေဆိုတော့။ အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ခွင့် ဘယ်လောက်အထိ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဆုံးဖြတ်လုပ်ပိုင်ခွင့် ရှိသလဲဆိုတာကို သိချင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ တကယ်တော့ ဥပဒေအရတော့ လွတ်လပ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတခုအနေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။
ဒါပေမဲ့ အခုလောလောဆယ် ကျနော်တို့အနေအထားကို ကြည့်မယ်ဆိုရင်တော့ ကျနော်တို့ ပါမောက္ခချုပ်တွေ အကုန်လုံးဟာ အစိုးရဝန်ထမ်းတွေ ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတကနေ ခန့်ထားတဲ့လူတွေဖြစ်တော့ လုံးဝအလွတ်လုပ်လို့တော့ မရဘူး။ နိုင်ငံဝန်ထမ်းတွေအညီနဲ့တော့ သွားရတယ်။ ဒါကိုလဲ ကျနော်တို့ ပြီးခဲ့တုန်းက ကျောင်းသားသမဂ္ဂတွေက ဒီကိစ္စကို မေးပါတယ်။ ဆရာတို့ ဘယ်လောက်လွတ်လပ်လဲလို့။ တကယ်တော့ အခုအချိန်မှာ လွတ်လပ်စွာတွေးခေါ်ပြီး၊ လွတ်လပ်စွာ ဆွေးနွေးပြီး၊ လွတ်လပ်စွာ လုပ်ငန်းတွေကို ဆောင်ရွက်နေတာပါ။ ဒါပေမဲ့လဲ ကျနော်တို့ အမျိုးသားပညာရေး ဥပဒေဘောင်အတွင်းမှာပဲ လုပ်လို့ရတယ်။ ဒါကလဲ ဥပဒေက ရှိပြီသား။ နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းဥပဒေကိုလည်း ကျနော်တို့ လိုက်နာရပါတယ်။
မေး ။ ။ ဥပမာအားဖြင့် တက္ကသိုလ်တွေကို ကိုယ်ပိုင်စီမံအုပ်ချုပ်ခွင့် ပေးမယ်ဆိုတဲ့ သတင်းကို ကြားမိပါတယ်။ တော်တော်အရေးကြီးတဲ့ ကိစ္စလို့ ထင်ပါတယ်။ အဲဒါကို ပေးလိုက်ရင် ပညာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ပါ ပါလာမယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆအမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဆရာတို့ကော်မတီက လုပ်ဆောင်နိုင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါက ကျနော်တို့ ပါမောက္ခများကော်မတီရဲ့ အဓိကလုပ်ငန်းတစ်ခုလို့ ပြောရင် မှန်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ ဒါကို ဦးစားပေးပြီးတော့ သွားနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ နည်းနည်းပြောရရင်တော့ ကျနော်တို့က အမြဲတမ်း အထက်-အောက်နဲ့ လာခဲ့တာ ကျနော်တို့ တက္ကသိုလ်တွေ အကုန်လုံးက။ အစိုးရလည်းဖြစ်တော့ ကျနော်တို့ ဆီနီယာ လူကြီးတွေကိုယ်တိုင် ဒီစံနစ် autonomy ကို နားလည်ဖို့ လိုသေးတယ်။ autonomy ကို ယူဖို့ဆိုတာ accountability, responsibility တို့ကို သေချာမလုပ်ထားဘဲနဲ့ မရဘူး။ အခု autonomy ကို ခြေလှမ်းတခုအနေနဲ့ phase I အနေနဲ့ ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေးတို့ကို autonomy နဲ့ သွားဖို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (၈) ခု၊ မန္တလေးက တက္ကသိုလ် (၈) ခု သွားဖို့အပြင်၊ ကျန်တဲ့တက္ကသိုလ်တွေမှာလည်း သွားနိုင်သလောက် သွားလို့ရအောင် စီစဉ်နေတယ်။
မေး ။ ။ ဘယ်တော့လောက် အချိန်သတ်မှတ်ထားပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ သူကတော့ phase I အနေနဲ့ ၂၀၁၉ -၂၀၂၀ ပါ။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ အခုအချိန်မှာ charters တွေ ရေးနေတယ်။ အဲဒီဥပဒေတွေကလည်း အခုတော်တော်များများ ပြီးသွားပြီ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါတွေကို ကျနော်တို့ အမျိုးသားပညာရေးပေါ်လစီကော်မရှင်နဲ့ ပြန်လည်စီစစ်ပြီးတော့ အဲဒီ charters တွေထဲမှာ ဘယ်အပိုင်းတွေကိုတော့ autonomy နဲ့ သွားလို့ရမလဲဆိုတာကို သုံးသပ်ပြီးသွားဖို့လည်း လုပ်နေပါတယ်။ Academic autonomy ဆိုရင် ကျနော်တို့ တက္ကသိုလ်တွေ အကုန်နီးပါး ရနေပါပြီ။ အရင်တုန်းကဆိုရင် နိုင်ငံခြားသားကို ကျနော်တို့ လက်ခံဖို့ တော်တော်လေးအပေါ်ကို တင်ရတယ်။ အခုဆိုရင် လွတ်လွတ်လပ်လပ် လက်ခံလို့ရတယ်။ ပြောလို့ရတယ်။ ဆွေးနွေးလို့ရတယ်။ ပညာရပ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖလှယ်တာတွေဆိုရင် ဘယ်ဟာမှ တားဆီးတာ မရှိသလောက်ကို နည်းနေပါပြီ။
မေး ။ ။ Financially ငွေကြေးဘတ်ဂျက်ပိုင်းမှာ ဘယ်လိုရှိလဲ။
ဖြေ ။ ။ Financially ပိုင်းမှာတော့ အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေထဲမှာလည်း ပါပြီသား။ ကိုယ်ပိုင်ရန်ပုံငွေ ထူထောင်ပိုင်ခွင့်နဲ့ ရှာဖွေသုံးစွဲပိုင်ခွင့် ရှိတယ်။ ဒီဟာတွေကို ဘယ်လိုမျိုး စနစ်တကျ ပြောင်းလဲဖို့ ရမလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ စတင်ပြီးတော့ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
မေး ။ ။ Academic autonomy မှာ ဆရာကတော့ ဆေးတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခဆိုတော့ ဒီကိစ္စကို ကြုံချင်မှကြုံရပါလိမ့်မယ်။ ဥပမာ ဝိဇ္ဇာကျောင်းသားတွေမှာ နိုင်ငံရေးသိပ္ပံမှာဆိုရင် အစိုးရပေါ်လစီနဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့ပြီး ပြောရတာ၊ ဝေဖန်ရတာတွေဟာ သိပ်အရေးကြီးတယ်။ ဒီမှာဆိုလဲ ပြောလို့ရတယ်။ သူတို့ပြောချင်တာ ပြောလို့ရတယ်။ အဲဒီလောက်ထိများ လွတ်လပ်မှု ရှိလာမယ်လို့ ထင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ပါမောက္ခများကော်မတီနဲ့ အမျိုးသားပညာရေးကော်မရှင်က လုပ်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံကိုယ်တိုင် အဖွင့်အမှာစကား ပြောကြားခဲ့တဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့ နှစ်ပတ်လည် စာတမ်းဖတ်ပွဲ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီစာတမ်းဖတ်ပွဲထဲက စာတမ်းတွေက ဘယ်ဟာကိုမှ မတည်ဖြတ်ဘဲနဲ့ တင်ခွင့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ စောစောက ပြောတဲ့ကိစ္စတွေ အများကြီးပါပါတယ်။ အဲဒါတွေကို လွတ်လပ်စွာ ဆွေးနွေးကြတယ်၊ ပြောကြတယ်။ ဒါက ဆွေးနွေးကြတာပါ။ အကောင်အထည်ဖော်တာကတော့ တပိုင်း ဖြစ်မှာပေါ့။ နောက်တခုက အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေထဲမှာလည်း ပါပါတယ်။ သုတေသနနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဥပဒေထဲမှာ ပြောထားပြီးပါပြီ။ အမျိုးသား၊ နိုင်ငံတော် အကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်စေမယ့် ကိစ္စဆိုရင်တော့ စဉ်းစားရမှာပေါ့။ အဲဒီလိုတော့ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွား အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကတော့ ..
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကတော့ အခြေအနေပေါ် မူတည်မှာပေါ့ - ဒါပေမဲ့လဲ သိပ်ကိုနိုင်ငံတော်ရဲ့ လုံခြုံရေး ထိခိုက်သွားမယ့်ဟာမျိုး၊ ဘေးအန္တရာယ်ရောက်သွားမယ်ဟာမျိုးတွေပါ။
မေး ။ ။ ကျောင်းသားတွေရဲ့ ပါဝင်မှု၊ အရင်တုန်းကတော့ တက္ကသိုလ်ဆီနိတ်ထဲမှာ ကျောင်းသားကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ ကျောင်းသားသမဂ္ဂ ကိုယ်စားလှယ်တွေ - ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းတို့ကိုယ်တိုင် ပါခဲ့တာတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလောက်များ မျှော်မှန်းထားပါသလား။
ဖြေ ။ ။ မျှော်မှန်းထားပါတယ်။ အခုလဲ ကျနော်တို့ ပါလည်းပါပါတယ်။ ရေးလည်းရေးဆွဲထားပါတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့ တက္ကသိုလ်ကောင်စီထဲမှာ ကျောင်းသားကိုယ်စားလှယ်၊ ကျောင်းသားသမဂ္ဂတွေရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်၊ ဆရာကိုယ်စားလှယ်၊ ဆရာသမဂ္ဂတွေရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေ ပါပြီးတော့ ဖွဲ့ဖို့လည်း စီစဉ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီတက္ကသိုလ်တွေရဲ့ အဓိကတာဝန်ဟာ သင်ကြားရေးအပြင်၊ သုတေသနပိုင်းဟာ အင်မတန် အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့တက္ကသိုလ်ကြီးတွေမှာ သုတေသနစာစောင် ဘယ်လောက်ထွက်တာနဲ့ တိုင်းတာကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခုလက်ရှိ တက္ကသိုလ်တွေရဲ့ အဆင့်အတန်းကို ပထမဦးဆုံး ဆရာကြီးသုံးသပ်ပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ မှန်မှန်ကန်ကန် သုံးသပ်ပေးရမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ အဆင့်အတန်းက နိုင်ငံတကာမှာ ကျောင်းပေါင်း သုံးသောင်းလေးသောင်းထဲမှာ ကျနော်တို့က တစ်သောင်းပတ်ဝန်းကျင်မှာ ရောက်နေတယ်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ဆိုရင် ခုနှစ်ထောင်ကျော်မှာ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့ ဆေးကျောင်းတွေဆိုရင် တစ်သောင်းနှစ်ထောင်လောက်မှာ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ အရမ်းအဆိုးကြီးတော့ မဟုတ်ပေမယ့်၊ ကျနော်တို့ နေချင်တဲ့နေရာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျနော်တို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်က အာရှတိုက်မှာ နံပတ်နှစ် နေရာမှာ ရှိခဲ့တာ။ ကျနော်တို့ ဆေးတက္ကသိုလ်ဆိုရင် အရှေ့တောင်အာရှ၊ အာရှမှာ နံပတ်နှစ်အနေနဲ့ နေခဲ့တာ။ သူများတွေကို ခေါ်ပြီးစာသင်ခဲ့တဲ့ ကျောင်းတွေပါ။ ကျနော်တို့ အဲဒီနေရာကို ပြန်သွားချင်တယ်။ သွားဖို့လဲ ကျနော်တို့ အခုလုပ်နေကြတယ်။ အဲဒီမှာဆိုရင် ဆရာပြောတာ မှန်ပါတယ်။ သုတေသနဆိုတာ သိပ်အရေးကြီးတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ ပါမောက္ခချုပ်များကော်မတီအနေနဲ့ တက္ကသိုလ်တွေက လုပ်နေတာ Research Capacity Building ကို ပြန်လုပ်နေပါတယ်။ ဆရာသိတဲ့အတိုင်း နှစ်ပေါင်း (၆၀) လောက် ကျနော်တို့သက်တမ်းတလျှောက်လောက် Analytical Thinking ကို ဦးစားမပေးခဲ့ဘူး။ အခု ကျနော်တို့ အဲဒါကို ဦးစားပေးဖို့ လုပ်နေပါတယ်။ ကျနော်တို့မှာ Research Culture ပြန်ပေါ်လာအောင် လုပ်နေပါတယ်။
မေး ။ ။ သုတေသနလုပ်ငန်းက ငွေကြေးအထောက်အပံ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေ အများကြီးလိုပါတယ်။ အဲဒီအတွက် မြန်မာနိုင်ငံပညာရေးက ဒီလောက်ထိ ပေးနိုင်ပါ့မလား။
ဖြေ ။ ။ ပေးပါတယ်။ အရင်တုန်းကထက်ကို ပေးပါတယ်။ ကျနော်တို့က ဂရန့်တွေ၊ နိုင်ငံတကာမှာလည်း ဒီလိုပါပဲ အပြင်က ဂရန့်တွေ ရှာရတယ်။ နိုင်ငံတော်ကလည်း ရင်းနှီးမြုပ်နံှရတယ်။ အရင်တုန်းကထက် Research Grants တွေကို ပိုပြီးပေးပါတယ်။ သုံးဆလေးဆ ပိုပြီးပေးနေပါတယ်။ ဒါဟာ အရင်တုန်းက သိန်းပေါင်း သုံးလေးထောင်သုံးခဲ့တာကနေ အခုဆိုရင် သောင်းချီပြီး သုံးလာနိုင်ပါတယ်။ ဆေးနဲ့ ပတ်သက်ရင် အရင်တုန်းက ကျနော်တို့မှာ ဆေးကျောင်းအနေနဲ့ Ministry of Health and Sports ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားမှာဆိုရင် တနှစ်တနှစ် အရင်တုန်းဆိုရင် သိန်းငါးထောင်ကနေ အခုဆိုရင် သိန်းသုံးသောင်းအထိ သုံးစွဲပါတယ်။ သုတေသနအတွက်ပါ။
မေး ။ ။ ဟိုတုန်းက JBRS – Journal of Burma Research Studies ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှာ အခြေခံပြီး ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကို နှစ် (၇၀) ပြည့်မှာ ပိတ်လိုက်တော့ သိပ်နှမြောစရာကောင်းပါတယ်။ ဒီစာစောင်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံကထွက်တဲ့ စာစောင်တွေထဲမှာ သိပ်အဆင့်မြင့်တယ်။ ကမ္ဘာက ကိုးကားရတဲ့စာစောင် ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီဟာမျိုး ပြန်ပြီးလုပ်နိုင်မယ့် အခြေအနေ ရှိပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ အခုကြိုးစားနေပါတယ်။ National Level နဲ့ National Research Innovation Council, Science Council ဆိုတာ အခုဖွဲ့ထားပါတယ်။ ဒုတိယသမ္မတက ဦးစီးပါတယ်။ အဓိက ကျနော်ဆိုလိုချင်တာ ဒါက commitment ရနေပြီဆိုတဲ့ သဘောပြောတာပါ။ နောက်တက္ကသိုလ်တွေအနေနဲ့လဲ အခုဆိုရင် ပါမောက္ခများ ကော်မတီအနေနဲ့ဆိုရင် အခုန သုတေသနစာတမ်းဖတ်ပွဲ တကြိမ်လုပ်ပြီးပြီ။ နောက်တကြိမ်လုပ်ဖို့လဲ လုပ်နေတယ်။ အခုဆိုရင် ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံပညာရှင်များ၊ ဆေးပညာရှင်များ၊ အင်ဂျင်နီယာ အားလုံးပေါင်းပြီး သုတေသနနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စာတမ်းတွေ ကျနော်တို့ လုပ်ဖို့လည်း ရှိပါတယ်။ နောက် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် နှစ် (၁၀၀) ပြည့် အထိမ်းအမှတ်လုပ်ဖို့ လုပ်နေပါတယ်။
မေး ။ ။ နောက်ဆုံးတစ်ခု ကျနော် သိချင်တာက စီမံကိန်း ဘယ်လိုချထားလဲ၊ ဘယ်လိုလုပ်နေတယ်ဆိုတာ အကောင်းသဘောပေါ့။ အဓိက တွေ့ရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုက ဘာလဲ။ ဒီစီမံကိန်းတွေအတွက် ကျော်လွှာဖို့က …
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ Capacity မရှိဘူး။ ပျောက်သွားတယ်။ အဲဒါတွေ ပြန်တည်ဆောက်ဖို့ လိုတယ်။ အဓိကက ကျနော်တို့ ဆီနီယာတွေကိုယ်တိုင်၊ ခေါင်းဆောင်တွေကိုယ်တိုင် Capacity ရှိဖို့လိုတယ်။ ဒီလိုမျိုး Ability တွေရှိဖို့ လိုတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် Training တွေ ယူရမယ်။ နိုင်ငံတကာရဲ့ Input တွေ ယူရမယ်။ အစိုးရကလည်း ငွေကြေးအားဖြင့် သုံးစွဲတယ်။ Commitment တွေလည်း ရနေပေမယ့် ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် လုပ်နိုင်မှ တိုးတက်မှာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒါတွေအတွက် သင်ရိုးညွှန်တမ်းတွေလည်း ပြောင်းလဲဖို့၊ စနစ်တွေ တည်ဆောက်ဖို့ လိုတယ်။ ကျနော်တို့မှာ အချိန်တခုလည်း လိုတယ်။ ပညာရေးက ဒီနေ့လုပ်ပြီး၊ ဒီနေ့မရနိုင်ဘူး။ ကျနော်တို့ အချိန်တခုအတွင်းမှာ အသေအချာ စနစ်တကျ တည်ဆောက်မှရမှာ။ ဒါကြောင့် ဒီဟာကို အမေရိကကို ရောက်နေတာ ဒီဘက်ကစနစ်တွေ model တွေကို နားလည်ဖို့လိုတယ်။ ဒီနေ့ဆိုရင် ကျနော် AI အကြောင်း ဆွေးနွေးခဲ့တယ်။ ဒီဘက်က အဲဒီဘက်ကို သွားနေပြီ။ ကျနော်တို့ ဒီဟာကို နားမလည်ဘူး၊ မလိုက်ရင် နောက်ကျကျန်ခဲ့မယ်။ အဲဒီလိုမဖြစ်ရအောင် အမြဲတမ်း Updated ဖြစ်အောင် လုပ်နေမှတော့ ရမယ်။ အထူးသဖြင့် ပညာရေးမှာပါ။
မေး ။ ။ AI ဆိုလို့ ကျနော် သတင်းတခု ကြားသိရပါတယ်။ တရုတ်ပြည်က ဟာဟွေး က သူတို့လည်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သုတေသနတွေ ဘာတွေမှာ ကူညီမယ်ပြောတော့ အဲဒီကုမ္ပဏီကို စိုးရိမ်မှု ရှိကြတယ်။ သူတို့ဟာ နိုင်ငံရဲ့ လုံခြုံရေးတွေ၊ အမျိုးသားလုံခြုံရေးတွေကို ဖောက်နိုင်တယ်ဆိုတာ။ အဲဒီတော့ မြန်မာပြည်ကို သူတို့ အဲဒီလိုကူညီမယ်ဆိုရင် မြန်မာဘက်က အဲဒီကိစ္စကို စိုးရိမ်စရာ ရှိပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီကိစ္စကို ကျနော်ဖြေရမယ်ဆိုရင်တော့ ဒါကတော့ နိုင်ငံတော်ရဲ့ ပေါ်လစီတွေ၊ ဒါကို ကျနော်တို့ထက်ပိုပြီး ကျွမ်းကျင်တဲ့လူတွေ၊ နားလည်တဲ့လူတွေ ရှိမှာပေါ့။ သူတို့ချမှတ်တဲ့ ပေါ်လစီအတိုင်းတော့ ကျနော်တို့က လုပ်ရမှာပေါ့။ ဒီဟာကို ထိုးဖောက်ပြီး၊ အခြားလုပ်စရာတော့ မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတော်က ဒီဟာကို ဒီလိုနည်းနဲ့သွားမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ လိုက်နာရမှာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်ရင် ကျနော်တို့က အသေးစိတ်သိနိုင်စရာအကြောင်း မရှိဘူး။ နိုင်ငံတော်ကအပြင် ကမ္ဘာကပါ သိပြီးသွားနေတဲ့ဟာဖြစ်တော့ ကျနော်တို့ကတော့ ဒီပေါ်လစီပိုင်းဆိုင်ရာအတွက် လိုက်နာဖို့ ရှိရမယ်။
မေး ။ ။ အထူးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
မွနျမာနိုငျငံမှာတက်ကသိုလျတှကေို အစိုးရက မထိနျးခြုပျဘဲ၊ ကိုယျပိုငျစီမံခန့ျခှဲခှင့ျ၊ ပညာရေးလှတျလပျခှင့ျပေးဖို့ လုပျဆောငျနတေယျလို့ မွနျမာနိုငျငံတက်ကသိုလျ ပါမောက်ခခြုပျမြားကောျမတီဥက်ကဋ်ဌ ဒေါကျတာဇောျဝစေိုး က ပွောပါတယျ။ အောငျမွငျဖို့ အလားအလာ ဘယျလောကျရှိပါလဲ၊ ဦးကြောျဇံသာ တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာက မွနျမာနိုငျငံမှာရှိတဲ့ ပါမောက်ခခြုပျမြားကောျမတီကို ဘယျလိုရညျရှယျခကြျနဲ့ ဖှဲ့စညျးထားတယျဆိုတာကို အကဉြျးရုံး ရှငျးပွပါလား။
ဖွေ ။ ။ ပါမောက်ခခြုပျမြားကောျမတီဆိုတာ တကယျတမျးတော့ အမြိုးသားပညာရေးဥပဒထေဲမှာ ပါတဲ့အပိုဒျတဈခုအရ ဒါကို ဖှဲ့စညျးထားတယျလို့ပွောရငျ ရပါတယျ။ ကနြောျတို့ ပညာရေးဥပဒအေသဈအရ အမြိုးသားပညာရေးမူဝါဒ၊ အဆင့ျမွင့ျပညာရေး တိုးတကျဖို့အတှကျ ပေါငျးစပျညှိနှိုငျးပေးတဲ့ ကောျမတီတဈခုပါ။ ပါမောက်ခခြုပျပေါငျး (၁၆၄) ခု ရှိတယျ။ တက်ကသိုလျ (၁၆၄) ခု ဖှဲ့စညျးထားတာပါ။
မေး ။ ။ ပညာရှငျတှပေေါ့။ တက်ကသိုလျပါမောက်ခခြုပျတှဆေိုတော့။ အဲဒီပုဂ်ဂိုလျတှရေဲ့ ဆုံးဖွတျခှင့ျ ဘယျလောကျအထိ လှတျလှတျလပျလပျ ဆုံးဖွတျလုပျပိုငျခှင့ျ ရှိသလဲဆိုတာကို သိခငြျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ တကယျတော့ ဥပဒအေရတော့ လှတျလပျတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတခုအနနေဲ့ ဖှဲ့စညျးထားတာပါ။
ဒါပမေဲ့ အခုလောလောဆယျ ကနြောျတို့အနအေထားကို ကွည့ျမယျဆိုရငျတော့ ကနြောျတို့ ပါမောက်ခခြုပျတှေ အကုနျလုံးဟာ အစိုးရဝနျထမျးတှေ ဖွဈတယျ။ နိုငျငံတောျသမ်မတကနေ ခန့ျထားတဲ့လူတှဖွေဈတော့ လုံးဝအလှတျလုပျလို့တော့ မရဘူး။ နိုငျငံဝနျထမျးတှအေညီနဲ့တော့ သှားရတယျ။ ဒါကိုလဲ ကနြောျတို့ ပွီးခဲ့တုနျးက ကြောငျးသားသမဂ်ဂတှကေ ဒီကိစ်စကို မေးပါတယျ။ ဆရာတို့ ဘယျလောကျလှတျလပျလဲလို့။ တကယျတော့ အခုအခြိနျမှာ လှတျလပျစှာတှေးခေါျပွီး၊ လှတျလပျစှာ ဆှေးနှေးပွီး၊ လှတျလပျစှာ လုပျငနျးတှကေို ဆောငျရှကျနတောပါ။ ဒါပမေဲ့လဲ ကနြောျတို့ အမြိုးသားပညာရေး ဥပဒဘေောငျအတှငျးမှာပဲ လုပျလို့ရတယျ။ ဒါကလဲ ဥပဒကေ ရှိပွီသား။ နောကျတဈခုက နိုငျငံ့ဝနျထမျးဥပဒကေိုလညျး ကနြောျတို့ လိုကျနာရပါတယျ။
မေး ။ ။ ဥပမာအားဖွင့ျ တက်ကသိုလျတှကေို ကိုယျပိုငျစီမံအုပျခြုပျခှင့ျ ပေးမယျဆိုတဲ့ သတငျးကို ကွားမိပါတယျ။ တောျတောျအရေးကွီးတဲ့ ကိစ်စလို့ ထငျပါတယျ။ အဲဒါကို ပေးလိုကျရငျ ပညာရေးလှတျလပျခှင့ျပါ ပါလာမယျဆိုတဲ့ အယူအဆအမြိုးမြိုး ရှိပါတယျ။ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျလို့ ဆရာတို့ကောျမတီက လုပျဆောငျနိုငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါက ကနြောျတို့ ပါမောက်ခမြားကောျမတီရဲ့ အဓိကလုပျငနျးတဈခုလို့ ပွောရငျ မှနျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ ဒါကို ဦးစားပေးပွီးတော့ သှားနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ နညျးနညျးပွောရရငျတော့ ကနြောျတို့က အမွဲတမျး အထကျ-အောကျနဲ့ လာခဲ့တာ ကနြောျတို့ တက်ကသိုလျတှေ အကုနျလုံးက။ အစိုးရလညျးဖွဈတော့ ကနြောျတို့ ဆီနီယာ လူကွီးတှကေိုယျတိုငျ ဒီစံနဈ autonomy ကို နားလညျဖို့ လိုသေးတယျ။ autonomy ကို ယူဖို့ဆိုတာ accountability, responsibility တို့ကို သခြောမလုပျထားဘဲနဲ့ မရဘူး။ အခု autonomy ကို ခွလှေမျးတခုအနနေဲ့ phase I အနနေဲ့ ရနျကုနျနဲ့ မန်တလေးတို့ကို autonomy နဲ့ သှားဖို့ ရနျကုနျတက်ကသိုလျ (၈) ခု၊ မန်တလေးက တက်ကသိုလျ (၈) ခု သှားဖို့အပွငျ၊ ကနြျတဲ့တက်ကသိုလျတှမှောလညျး သှားနိုငျသလောကျ သှားလို့ရအောငျ စီစဉျနတေယျ။
မေး ။ ။ ဘယျတော့လောကျ အခြိနျသတျမှတျထားပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ သူကတော့ phase I အနနေဲ့ ၂၀၁၉ -၂၀၂၀ ပါ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ အခုအခြိနျမှာ charters တှေ ရေးနတေယျ။ အဲဒီဥပဒတှေကေလညျး အခုတောျတောျမြားမြား ပွီးသှားပွီ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒါတှကေို ကနြောျတို့ အမြိုးသားပညာရေးပေါျလစီကောျမရှငျနဲ့ ပွနျလညျစီစဈပွီးတော့ အဲဒီ charters တှထေဲမှာ ဘယျအပိုငျးတှကေိုတော့ autonomy နဲ့ သှားလို့ရမလဲဆိုတာကို သုံးသပျပွီးသှားဖို့လညျး လုပျနပေါတယျ။ Academic autonomy ဆိုရငျ ကနြောျတို့ တက်ကသိုလျတှေ အကုနျနီးပါး ရနပေါပွီ။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ နိုငျငံခွားသားကို ကနြောျတို့ လကျခံဖို့ တောျတောျလေးအပေါျကို တငျရတယျ။ အခုဆိုရငျ လှတျလှတျလပျလပျ လကျခံလို့ရတယျ။ ပွောလို့ရတယျ။ ဆှေးနှေးလို့ရတယျ။ ပညာရပျနဲ့ ပတျသကျပွီး ဖလှယျတာတှဆေိုရငျ ဘယျဟာမှ တားဆီးတာ မရှိသလောကျကို နညျးနပေါပွီ။
မေး ။ ။ Financially ငှကွေေးဘတျဂကြျပိုငျးမှာ ဘယျလိုရှိလဲ။
ဖွေ ။ ။ Financially ပိုငျးမှာတော့ အမြိုးသားပညာရေးဥပဒထေဲမှာလညျး ပါပွီသား။ ကိုယျပိုငျရနျပုံငှေ ထူထောငျပိုငျခှင့ျနဲ့ ရှာဖှသေုံးစှဲပိုငျခှင့ျ ရှိတယျ။ ဒီဟာတှကေို ဘယျလိုမြိုး စနဈတကြ ပွောငျးလဲဖို့ ရမလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ စတငျပွီးတော့ အကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။
မေး ။ ။ Academic autonomy မှာ ဆရာကတော့ ဆေးတက်ကသိုလျ ပါမောက်ခဆိုတော့ ဒီကိစ်စကို ကွုံခငြျမှကွုံရပါလိမ့ျမယျ။ ဥပမာ ဝိဇ်ဇာကြောငျးသားတှမှော နိုငျငံရေးသိပ်ပံမှာဆိုရငျ အစိုးရပေါျလစီနဲ့ ထိပျတိုကျတှေ့ပွီး ပွောရတာ၊ ဝဖေနျရတာတှဟော သိပျအရေးကွီးတယျ။ ဒီမှာဆိုလဲ ပွောလို့ရတယျ။ သူတို့ပွောခငြျတာ ပွောလို့ရတယျ။ အဲဒီလောကျထိမြား လှတျလပျမှု ရှိလာမယျလို့ ထငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ပါမောက်ခမြားကောျမတီနဲ့ အမြိုးသားပညာရေးကောျမရှငျက လုပျခဲ့တဲ့ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံကိုယျတိုငျ အဖှင့ျအမှာစကား ပွောကွားခဲ့တဲ့ ကနြောျတို့ရဲ့ နှဈပတျလညျ စာတမျးဖတျပှဲ ရှိခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီစာတမျးဖတျပှဲထဲက စာတမျးတှကေ ဘယျဟာကိုမှ မတညျဖွတျဘဲနဲ့ တငျခှင့ျပေးခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီထဲမှာ စောစောက ပွောတဲ့ကိစ်စတှေ အမြားကွီးပါပါတယျ။ အဲဒါတှကေို လှတျလပျစှာ ဆှေးနှေးကွတယျ၊ ပွောကွတယျ။ ဒါက ဆှေးနှေးကွတာပါ။ အကောငျအထညျဖောျတာကတော့ တပိုငျး ဖွဈမှာပေါ့။ နောကျတခုက အမြိုးသားပညာရေးဥပဒထေဲမှာလညျး ပါပါတယျ။ သုတသေနနဲ့ ပတျသကျပွီး ဥပဒထေဲမှာ ပွောထားပွီးပါပွီ။ အမြိုးသား၊ နိုငျငံတောျ အကြိုးစီးပှားကို ထိခိုကျစမေယ့ျ ကိစ်စဆိုရငျတော့ စဉျးစားရမှာပေါ့။ အဲဒီလိုတော့ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ နိုငျငံတောျအကြိုးစီးပှား အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျကတော့ ..
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကတော့ အခွအေနပေေါျ မူတညျမှာပေါ့ - ဒါပမေဲ့လဲ သိပျကိုနိုငျငံတောျရဲ့ လုံခွုံရေး ထိခိုကျသှားမယ့ျဟာမြိုး၊ ဘေးအန်တရာယျရောကျသှားမယျဟာမြိုးတှပေါ။
မေး ။ ။ ကြောငျးသားတှရေဲ့ ပါဝငျမှု၊ အရငျတုနျးကတော့ တက်ကသိုလျဆီနိတျထဲမှာ ကြောငျးသားကိုယျစားလှယျတှေ၊ ကြောငျးသားသမဂ်ဂ ကိုယျစားလှယျတှေ - ဗိုလျခြုပျအောငျဆနျးတို့ကိုယျတိုငျ ပါခဲ့တာတှေ ရှိခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီလောကျမြား မြှောျမှနျးထားပါသလား။
ဖွေ ။ ။ မြှောျမှနျးထားပါတယျ။ အခုလဲ ကနြောျတို့ ပါလညျးပါပါတယျ။ ရေးလညျးရေးဆှဲထားပါတယျ။ ကနြောျတို့ရဲ့ တက်ကသိုလျကောငျစီထဲမှာ ကြောငျးသားကိုယျစားလှယျ၊ ကြောငျးသားသမဂ်ဂတှရေဲ့ ကိုယျစားလှယျ၊ ဆရာကိုယျစားလှယျ၊ ဆရာသမဂ်ဂတှရေဲ့ ကိုယျစားလှယျတှေ ပါပွီးတော့ ဖှဲ့ဖို့လညျး စီစဉျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီတက်ကသိုလျတှရေဲ့ အဓိကတာဝနျဟာ သငျကွားရေးအပွငျ၊ သုတသေနပိုငျးဟာ အငျမတနျ အရေးကွီးတဲ့ကိစ်စ ဖွဈပါတယျ။ ကမ်ဘာ့တက်ကသိုလျကွီးတှမှော သုတသေနစာစောငျ ဘယျလောကျထှကျတာနဲ့ တိုငျးတာကွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခုလကျရှိ တက်ကသိုလျတှရေဲ့ အဆင့ျအတနျးကို ပထမဦးဆုံး ဆရာကွီးသုံးသပျပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ မှနျမှနျကနျကနျ သုံးသပျပေးရမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ အဆင့ျအတနျးက နိုငျငံတကာမှာ ကြောငျးပေါငျး သုံးသောငျးလေးသောငျးထဲမှာ ကနြောျတို့က တဈသောငျးပတျဝနျးကငြျမှာ ရောကျနတေယျ။ ရနျကုနျတက်ကသိုလျဆိုရငျ ခုနှဈထောငျကြောျမှာ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့ ဆေးကြောငျးတှဆေိုရငျ တဈသောငျးနှဈထောငျလောကျမှာ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ အရမျးအဆိုးကွီးတော့ မဟုတျပမေယ့ျ၊ ကနြောျတို့ နခေငြျတဲ့နရောတော့ မဟုတျပါဘူး။ ကနြောျတို့ ရနျကုနျတက်ကသိုလျက အာရှတိုကျမှာ နံပတျနှဈ နရောမှာ ရှိခဲ့တာ။ ကနြောျတို့ ဆေးတက်ကသိုလျဆိုရငျ အရှေ့တောငျအာရှ၊ အာရှမှာ နံပတျနှဈအနနေဲ့ နခေဲ့တာ။ သူမြားတှကေို ခေါျပွီးစာသငျခဲ့တဲ့ ကြောငျးတှပေါ။ ကနြောျတို့ အဲဒီနရောကို ပွနျသှားခငြျတယျ။ သှားဖို့လဲ ကနြောျတို့ အခုလုပျနကွေတယျ။ အဲဒီမှာဆိုရငျ ဆရာပွောတာ မှနျပါတယျ။ သုတသေနဆိုတာ သိပျအရေးကွီးတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ ပါမောက်ခခြုပျမြားကောျမတီအနနေဲ့ တက်ကသိုလျတှကေ လုပျနတော Research Capacity Building ကို ပွနျလုပျနပေါတယျ။ ဆရာသိတဲ့အတိုငျး နှဈပေါငျး (၆၀) လောကျ ကနြောျတို့သကျတမျးတလြှောကျလောကျ Analytical Thinking ကို ဦးစားမပေးခဲ့ဘူး။ အခု ကနြောျတို့ အဲဒါကို ဦးစားပေးဖို့ လုပျနပေါတယျ။ ကနြောျတို့မှာ Research Culture ပွနျပေါျလာအောငျ လုပျနပေါတယျ။
မေး ။ ။ သုတသေနလုပျငနျးက ငှကွေေးအထောကျအပံ့ ကုနျကစြရိတျတှေ အမြားကွီးလိုပါတယျ။ အဲဒီအတှကျ မွနျမာနိုငျငံပညာရေးက ဒီလောကျထိ ပေးနိုငျပါ့မလား။
ဖွေ ။ ။ ပေးပါတယျ။ အရငျတုနျးကထကျကို ပေးပါတယျ။ ကနြောျတို့က ဂရန့ျတှေ၊ နိုငျငံတကာမှာလညျး ဒီလိုပါပဲ အပွငျက ဂရန့ျတှေ ရှာရတယျ။ နိုငျငံတောျကလညျး ရငျးနှီးမွုပျနံှရတယျ။ အရငျတုနျးကထကျ Research Grants တှကေို ပိုပွီးပေးပါတယျ။ သုံးဆလေးဆ ပိုပွီးပေးနပေါတယျ။ ဒါဟာ အရငျတုနျးက သိနျးပေါငျး သုံးလေးထောငျသုံးခဲ့တာကနေ အခုဆိုရငျ သောငျးခြီပွီး သုံးလာနိုငျပါတယျ။ ဆေးနဲ့ ပတျသကျရငျ အရငျတုနျးက ကနြောျတို့မှာ ဆေးကြောငျးအနနေဲ့ Ministry of Health and Sports ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားမှာဆိုရငျ တနှဈတနှဈ အရငျတုနျးဆိုရငျ သိနျးငါးထောငျကနေ အခုဆိုရငျ သိနျးသုံးသောငျးအထိ သုံးစှဲပါတယျ။ သုတသေနအတှကျပါ။
မေး ။ ။ ဟိုတုနျးက JBRS – Journal of Burma Research Studies ရနျကုနျတက်ကသိုလျမှာ အခွခေံပွီး ရှိခဲ့ပါတယျ။ အဲဒါကို နှဈ (၇၀) ပွည့ျမှာ ပိတျလိုကျတော့ သိပျနှမွောစရာကောငျးပါတယျ။ ဒီစာစောငျဟာ မွနျမာနိုငျငံကထှကျတဲ့ စာစောငျတှထေဲမှာ သိပျအဆင့ျမွင့ျတယျ။ ကမ်ဘာက ကိုးကားရတဲ့စာစောငျ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီဟာမြိုး ပွနျပွီးလုပျနိုငျမယ့ျ အခွအေနေ ရှိပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ အခုကွိုးစားနပေါတယျ။ National Level နဲ့ National Research Innovation Council, Science Council ဆိုတာ အခုဖှဲ့ထားပါတယျ။ ဒုတိယသမ်မတက ဦးစီးပါတယျ။ အဓိက ကနြောျဆိုလိုခငြျတာ ဒါက commitment ရနပွေီဆိုတဲ့ သဘောပွောတာပါ။ နောကျတက်ကသိုလျတှအေနနေဲ့လဲ အခုဆိုရငျ ပါမောက်ခမြား ကောျမတီအနနေဲ့ဆိုရငျ အခုန သုတသေနစာတမျးဖတျပှဲ တကွိမျလုပျပွီးပွီ။ နောကျတကွိမျလုပျဖို့လဲ လုပျနတေယျ။ အခုဆိုရငျ ဝိဇ်ဇာသိပ်ပံပညာရှငျမြား၊ ဆေးပညာရှငျမြား၊ အငျဂငြျနီယာ အားလုံးပေါငျးပွီး သုတသေနနဲ့ ပတျသကျတဲ့ စာတမျးတှေ ကနြောျတို့ လုပျဖို့လညျး ရှိပါတယျ။ နောကျ ရနျကုနျတက်ကသိုလျ နှဈ (၁၀၀) ပွည့ျ အထိမျးအမှတျလုပျဖို့ လုပျနပေါတယျ။
မေး ။ ။ နောကျဆုံးတဈခု ကနြောျ သိခငြျတာက စီမံကိနျး ဘယျလိုခထြားလဲ၊ ဘယျလိုလုပျနတေယျဆိုတာ အကောငျးသဘောပေါ့။ အဓိက တှေ့ရတဲ့ စိနျခေါျမှုက ဘာလဲ။ ဒီစီမံကိနျးတှအေတှကျ ကြောျလှှာဖို့က …
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ Capacity မရှိဘူး။ ပြောကျသှားတယျ။ အဲဒါတှေ ပွနျတညျဆောကျဖို့ လိုတယျ။ အဓိကက ကနြောျတို့ ဆီနီယာတှကေိုယျတိုငျ၊ ခေါငျးဆောငျတှကေိုယျတိုငျ Capacity ရှိဖို့လိုတယျ။ ဒီလိုမြိုး Ability တှရှေိဖို့ လိုတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ Training တှေ ယူရမယျ။ နိုငျငံတကာရဲ့ Input တှေ ယူရမယျ။ အစိုးရကလညျး ငှကွေေးအားဖွင့ျ သုံးစှဲတယျ။ Commitment တှလေညျး ရနပေမေယ့ျ ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ လုပျနိုငျမှ တိုးတကျမှာ ဖွဈတယျ။ အဲဒါတှအေတှကျ သငျရိုးညှှနျတမျးတှလေညျး ပွောငျးလဲဖို့၊ စနဈတှေ တညျဆောကျဖို့ လိုတယျ။ ကနြောျတို့မှာ အခြိနျတခုလညျး လိုတယျ။ ပညာရေးက ဒီနေ့လုပျပွီး၊ ဒီနေ့မရနိုငျဘူး။ ကနြောျတို့ အခြိနျတခုအတှငျးမှာ အသအေခြာ စနဈတကြ တညျဆောကျမှရမှာ။ ဒါကွောင့ျ ဒီဟာကို အမရေိကကို ရောကျနတော ဒီဘကျကစနဈတှေ model တှကေို နားလညျဖို့လိုတယျ။ ဒီနေ့ဆိုရငျ ကနြောျ AI အကွောငျး ဆှေးနှေးခဲ့တယျ။ ဒီဘကျက အဲဒီဘကျကို သှားနပွေီ။ ကနြောျတို့ ဒီဟာကို နားမလညျဘူး၊ မလိုကျရငျ နောကျကကြနြျခဲ့မယျ။ အဲဒီလိုမဖွဈရအောငျ အမွဲတမျး Updated ဖွဈအောငျ လုပျနမှေတော့ ရမယျ။ အထူးသဖွင့ျ ပညာရေးမှာပါ။
မေး ။ ။ AI ဆိုလို့ ကနြောျ သတငျးတခု ကွားသိရပါတယျ။ တရုတျပွညျက ဟာဟှေး က သူတို့လညျး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ သုတသေနတှေ ဘာတှမှော ကူညီမယျပွောတော့ အဲဒီကုမ်ပဏီကို စိုးရိမျမှု ရှိကွတယျ။ သူတို့ဟာ နိုငျငံရဲ့ လုံခွုံရေးတှေ၊ အမြိုးသားလုံခွုံရေးတှကေို ဖောကျနိုငျတယျဆိုတာ။ အဲဒီတော့ မွနျမာပွညျကို သူတို့ အဲဒီလိုကူညီမယျဆိုရငျ မွနျမာဘကျက အဲဒီကိစ်စကို စိုးရိမျစရာ ရှိပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီကိစ်စကို ကနြောျဖွရေမယျဆိုရငျတော့ ဒါကတော့ နိုငျငံတောျရဲ့ ပေါျလစီတှေ၊ ဒါကို ကနြောျတို့ထကျပိုပွီး ကြှမျးကငြျတဲ့လူတှေ၊ နားလညျတဲ့လူတှေ ရှိမှာပေါ့။ သူတို့ခမြှတျတဲ့ ပေါျလစီအတိုငျးတော့ ကနြောျတို့က လုပျရမှာပေါ့။ ဒီဟာကို ထိုးဖောကျပွီး၊ အခွားလုပျစရာတော့ မရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ နိုငျငံတောျက ဒီဟာကို ဒီလိုနညျးနဲ့သှားမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ လိုကျနာရမှာပေါ့။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီဟာနဲ့ ပတျသကျရငျ ကနြောျတို့က အသေးစိတျသိနိုငျစရာအကွောငျး မရှိဘူး။ နိုငျငံတောျကအပွငျ ကမ်ဘာကပါ သိပွီးသှားနတေဲ့ဟာဖွဈတော့ ကနြောျတို့ကတော့ ဒီပေါျလစီပိုငျးဆိုငျရာအတှကျ လိုကျနာဖို့ ရှိရမယျ။
မေး ။ ။ အထူးကြေးဇူးတငျပါတယျ။
