ကမာၻ႔စီးပြားေရး အခင္းအက်င္းမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း ႀကီးမားတဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြကုိ ေတြ႔ျမင္ရတဲ့ အထဲမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံေလာက္ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ႀကီးထြားမႈမ်ဳိးကုိေတာ့ ဘယ္မွာမွ မေတြ႔ရပါဘူး။ ဇူလုိင္လ ၁ ရက္ေန႔မွာ ႏွစ္ေပါင္း ၉၀ ျပည့္သြားတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ ဒီလုိ အရွိန္အဟုန္ ေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ႀကီးထြားလာေနတဲ့ တခ်ိန္တည္းမွာ လုိအပ္တဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြကုိရဖုိ႔ တျခားတုိင္းျပည္ေတြကုိ ခုတုံးလုပ္ အသုံးခ်ေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္မႈေတြလည္း ရွိေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္း ဗြီအုိေအ သတင္းေထာက္ေတြရဲ႔ သတင္းေဆာင္းပါးေတြကုိ စုစည္းၿပီး ဒီတပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရးက႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦး က တင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏွစ္ေပါင္း ၉၀ ၾကာ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ အခုေနာက္ဆုံး တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ ေဒၚလာဘီလီယံေပါင္း ၃ သန္းေက်ာ္ ႏုိင္ငံျခား အရန္ေငြေၾကးေတြ စုေဆာင္းႏုိင္တဲ့အထိ ျဖစ္လာခဲ့သလုိ၊ ဖြ႔ံၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြကုိ ကမာၻ႔ဘဏ္က ေခ်းေနတဲ့ ေငြေၾကး ပမာဏထက္ေတာင္ ပုိမ်ားၿပီး ကမာၻေပၚမွာ အႀကီးမားဆုံး ေငြေခ်းတဲ့ တုိင္းျပည္တခုလည္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီလုိ ဓနအင္အား ႀကီးထြားလာေနတာနဲ႔အမွ် ကမာၻေပၚမွာ ႏုိင္ငံေရးၾသဇာေတြလည္း ခ်ဲ႔ထြင္လာေနတာပါ။ ျပည္တြင္း ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ အေနနဲ႔ ကမာၻေပၚမွာ စတုတၳအမ်ားဆုံးျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဟာဆုိရင္လည္း ၁ ေဒၚလာ သုံးစဲြတုိင္း ျပား ၄၀ ဟာ အေၾကြး ျဖစ္ေနၿပီး ေခ်းေငြအတြက္ ေပးေနရတဲ့ အတုိးေငြ အမ်ားစုကုိလည္း ေၾကြးရွင္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ရေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုိ အေျခအေနမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက အေမရိကန္နဲ႔ ဆက္ဆံေရးမွာ အသာရေစမယ့္ အေျခအေနမ်ဳိးေတြ ေပၚေပါက္လာေစတယ္လုိ႔ ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႔ေတာ္မွာရွိတဲ့ Brookings တကၠသုိလ္က ႏုိင္ငံတကာ ေငြေၾကးဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူ ဒုိမီနီကုိ လြန္ဘာဒီ (Domenico Lombardi) က ျမင္ပါတယ္။
“တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ ေၾကြးရွင္ႏုိင္ငံတခု ျဖစ္လာတယ္ဆုိတာ ရွင္းပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္လည္း တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ၂ ႏုိင္ငံၾကား ေဆြးေႏြးပဲြေတြမွာ ႀကီးႀကီးမားမား ဖိအားေပးတာမ်ဳိး ပုိလုပ္ႏုိင္လာသလုိ၊ အေမရိကန္နဲ႔တ႐ုတ္ ၂ ဘက္အၾကား ဆက္ဆံေရးမွာလည္း အဲဒါကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ေနရပါတယ္။”
ႏွစ္စဥ္ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈႏႈန္းဟာ ၈% တ၀ုိက္ေလာက္နဲ႔ ႀကီးထြားေနတာမုိ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ စီးပြားေရး မဟာအင္အားႀကီး ႏုိင္ငံတခုအျဖစ္ မၾကာခင္ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအတြင္း ထြက္ေပၚလာလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ခန္႔မွန္းေနၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒီလုိ စီးပြားေရး အရွိန္အဟုန္ အားေကာင္းလာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း တခုအျဖစ္ ျပည္ပေစ်းကြက္ေတြမွာ ေစ်းခ်ဳိခ်ဳိနဲ႔ ကုန္ေတြ တင္ပုိ႔ႏုိင္ေအာင္ သူ႔ရဲ႔ယြန္ေငြေၾကးကုိ ရွိသင့္တာထက္ ေလွ်ာ့ခ်ထားတာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္မႈေတြလည္း ရွိေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကေတာ့ တန္ဘုိးေလွ်ာ့ခ်ထားတဲ့ ယြန္ေငြေၾကာင့္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈမွာ အႀကီးအက်ယ္ လုိေငြျပေနသလုိ၊ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံသား ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ အလုပ္အကုိင္ေတြ ဆုံး႐ႈံးရေၾကာင္း ေျပာဆုိေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကမာၻ႔ဘဏ္ရဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဆုိင္ရာ ညႊန္ၾကားေရးမႉးေဟာင္းလည္းျဖစ္၊ ၀ါရွင္တန္ အေျခစုိက္ Carnegie တကၠသုိလ္ရဲ႔ ႏုိင္ငံတကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဌာနက အာရွေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူလည္းျဖစ္တဲ့ ယူကြန္ ဟြန္ (Yukon Huang) ကေတာ့ ယြန္ေငြသာ တန္ဘုိးတက္လာမယ္ဆုိရင္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ သူ႔ရဲ႔ စားရိတ္သက္သာတဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြ တင္ပုိ႔ရာ ေစ်းကြက္ေတြ ဆုံး႐ႈံးႏုိင္တယ္လုိ႔ သတိေပးခဲ့တာပါ။ ဒီလုိအေျခအေနမွာ တန္ဘုိးႀကီးမားတဲ့ ေစ်းကြက္ေတြနဲ႔ နည္းပညာဆုိင္ရာ ကုန္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်ၿပီး အေမရိကန္နဲ႔ ယွဥ္ရတဲ့ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံလုိ ပုံစံမ်ဳိး လုပ္လာရတဲ့ အျဖစ္မ်ဳိးနဲ႔ ႀကံဳရႏုိင္တယ္လုိ႔လည္း သူက သုံးသပ္ပါတယ္။
“က်ေနာ့္အျမင္မွာေတာ့ ေငြေၾကးလဲလွယ္ႏႈန္း ျမင့္လာတာက အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈ ကြာဟခ်က္ နည္းပါးလာမယ့္အစား ပုိၿပီးေတာ့ေတာင္ ႀကီးမားလာႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ၀ယ္ယူစားသုံးသူေတြအတြက္ တကယ္တမ္းမွာ ပုိေကာင္းလာမယ့္အစား အေျခအေနေတြ ပုိေတာင္ ဆုိးလာႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒီလုိ ေငြေၾကးလဲလွယ္ႏႈန္း ျမင့္လာလုိ႔ ဘယ္သူ အက်ဳိးရွိမလဲ ဆုိရင္ေတာ့ တျခား အသစ္ထြက္ေပၚလာေနတဲ့ ေစ်းကြက္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။”
တ႐ုတ္ႏုိင္ငံရဲ႔ စီးပြားေရး တုိးတက္မႈေတြဟာ ႏုိင္ငံေရး လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ရွိေနတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြရဲ႔ အေျခအေနေတြကုိ မ်က္ႏွာလႊဲၿပီး ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ လုပ္ကုိင္မႈေတြအေပၚ အေျခခံထားတယ္လုိ႔လည္း ေ၀ဖန္မႈေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ႀကီးထြားလာေနတဲ့ စီးပြားေရးအတြက္ လုိအပ္တဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြ၊ စြမ္းအင္ေတြ ရရွိဖုိ႔ အေနာက္ႏုိင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားက မဆက္ဆံခ်င္ၾကတဲ့ အာရွတုိက္က ျမန္မာႏုိင္ငံ၊ အာဖရိကတုိက္က ဇင္ဘာေဘြ ႏုိင္ငံေတြလုိ တုိင္းျပည္ေတြနဲ႔ ဆက္ဆံမႈေတြ ရွိေနတယ္လုိ႔ ေထာက္ျပေနၾကတာပါ။
ဒီလုိ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းမွာ မ၀င္ဆန္႔တဲ့ တုိင္းျပည္ေတြနဲ႔ ဆက္ဆံမႈေတြဟာ စီးပြားေရး အက်ဳိးအျမတ္သာမက ကမာၻေပၚမွာ ႏုိင္ငံေရး ၾသဇာခ်ဲ႔ထြင္လုိတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ အတၱလန္တိတ္ေကာင္စီ အာဖရိကေလ့လာေရးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမႉး ပီတာ ဖန္ (Peter Pham) တုိ႔လုိ အကဲခတ္ေတြက သုံးသပ္ၾကပါတယ္။
“အာဖရိကတုိက္က လက္ရွိ ၅၃ ႏုိင္ငံ၊ မၾကာခင္မွာ ၅၄ ႏုိင္ငံ ျဖစ္လာေတာ့မယ့္ အေပၚမွာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံရဲ႔ သံတမန္ေရး ၾသဇာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ႏုိင္ငံတကာမွာ ေဆြးေႏြးေျပာဆုိစရာေတြ ျဖစ္လာေနပါတယ္။ ဒီလုိပဲ၊ ကမာၻေပၚမွာ ႏုိင္ငံေရးအေသြးအေရာင္ ပုိစုံလာတာနဲ႔အမွ် တ႐ုတ္ႏုိင္ငံရဲ႔ အမ်ဳိးသားေရး အက်ဳိးစီးပြားေတြကုိ ပုိၿပီး ခ်ဲ႔ထြင္လာႏုိင္တဲ့ အေျခအေနေတြကုိလည္း ဖန္တီးေပးေနတာပါ။”
အထူးသျဖင့္ အာဖရိကတုိက္မွာေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြကုိ ပစ္မွတ္ထား ႏွိပ္ကြပ္မႈေတြေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းက ျပစ္ဒဏ္ခတ္ အေရးယူထားတဲ့ ဆူဒန္နဲ႔ ဇင္ဘာေဘြတုိ႔လုိ တုိင္းျပည္ေတြနဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ နီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ဆံေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြႏုိင္ငံကုိ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ အုပ္ခ်ဳပ္လာတဲ့ သမၼတ ေရာဘတ္ မူဂါဘီ (Robert Mugabe) ကုိ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက အားေပးေထာက္ခံမႈေတြ ေပးေနသလုိ၊ အျပန္အလွန္အေနနဲ႔ ဇင္ဘာေဘြႏုိင္ငံက တြင္းထြက္ပစၥည္း တူးေဖာ္ေရးနဲ႔ စုိက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းေတြကုိ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက လုပ္ကုိင္ခြင့္ရထားတာပါ။
ဒီလုိပဲ စြမ္းအင္အရင္းအျမစ္ေတြ ၾကြယ္၀တဲ့ ဆူဒန္ႏုိင္ငံမွာလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈ ျပႆနာေတြကုိ လ်စ္လ်ဴ႐ႈၿပီး ကုိယ္က်ဳိးစီးပြားကုိ ဦးစားေပး လုပ္ကုိင္ေနတယ္လုိ႔ အာဖရိကေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူ ပီတာ ဖန္ ကေျပာပါတယ္။
“တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ ဗဟုိအစုိးရနဲ႔ပဲ ဆက္ဆံေနတဲ့ မူ၀ါဒကုိ ေျပာင္းလဲၿပီး ေတာင္ပုိင္းဆူဒန္နဲ႔ ထိေတြ႔ဆက္ဆံမႈေတြ လုပ္ေနတာဟာ အခုဆုိရင္ ႏွစ္ေတာ္ၾကာေနပါၿပီ။ ဒီအေျပာင္းအလဲရဲ႔ တစိတ္တေဒသအားျဖင့္ကေတာ့ ကုိယ္က်ဳိးစီးပြားေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ဆုိတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ေတာင္ပုိင္း ဆူဒန္ဟာ ေရနံသုိက္ေတြ အႀကီးအက်ယ္ ရွိေနတာပါ။။ ဒီမူ၀ါဒရဲ႔ တစိတ္တပုိင္း အျဖစ္နဲ႔လည္း အာဖရိက တုိင္းျပည္ေတြ၊ အာဖရိကတုိက္က ျပည္သူေတြနဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံတုိ႔ အျပန္အလွန္ တုန္႔ျပန္မႈေတြမွာလည္း ျဖစ္ေပၚ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ရွိလာပါတယ္။”
အာရွတုိက္မွာေတာ့ အိမ္နီးခ်င္း ျမန္မာႏုိင္ငံက စြမ္းအင္အပါအ၀င္ အရင္းအျမစ္ေတြ ရရွိေရး တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြနဲ႔ ရင္းရင္းႏွီးႏွီး ဆက္ဆံၿပီး ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ေပးေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္တာေတြ ရွိေနပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ အမ်ားဆုံးအျဖစ္ ေဒၚလာသန္းေပါင္း ၁၂,၃၀၀ အထိ ရွိေနတယ္လုိ႔ တရား၀င္ ကိန္းဂဏန္းေတြက ေဖာ္ျပထားၾကတာပါ။ ဒီအထဲက အမ်ားစုဟာ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကုိ သြယ္တန္းေနတဲ့ ေရနံနဲ႔ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ ပုိက္လုိင္း ၂ ခု တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏုိင္ငံတကာ မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရးဌာန (CSIS) က ကၽြမ္းက်င္သူ Ernest Bower ကေတာ့ စြမ္းအင္ အရင္းအျမစ္ေတြ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိေနတဲ့ တုိင္းျပည္နဲ႔၊ ေလာင္စာ လုိအပ္ခ်က္ေတြ ရွိေနတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြအျဖစ္ ျမန္မာနဲ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံတုိ႔ၾကား အျပန္အလွန္ အက်ဳိးစီးပြားေတြအတြက္ ဆက္ဆံေနၾကတာလုိ႔ ျမင္ပါတယ္။
“စြမ္းအင္အရင္းအျမစ္ေတြ ေရရွည္ရႏုိင္ဖုိ႔ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက အႀကီးအက်ယ္ အာ႐ုံစုိက္ေနတာျဖစ္ၿပီး၊ ျမန္မာႏုိင္ငံကလည္း ဒါကုိ ျဖည့္ဆည္းေပးေနတာပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔သုိက္ေတြ အႀကီးအက်ယ္ရွိသလုိ၊ ေရနံေတြ ကမ္းလြန္တြင္းေတြလည္း ရွိေနၿပီး၊ ပမာဏအားျဖင့္ကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ အေသအခ်ာ မသိရေသးပါဘူး။”
ဒီလုိ စီးပြားေရးနဲ႔ ႏုိင္ငံေရး အက်ဳိးအျမတ္ေတြ ေမွ်ာ္ကုိးၿပီး အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက ၀ုိင္းပယ္ထားတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံလုိ တုိင္းျပည္ေတြကုိ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက အားေပး ေထာက္ခံေနတာမုိ႔ ေရရွည္မိတ္ဖက္အျဖစ္ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းက သူ႔အေပၚ ယုံၾကည္ အားထားလာၾကမယ့္ အေျခအေနေတြကုိ ေလ်ာ့ပါးေစႏုိင္တယ္လုိ႔လည္း သူကသတိေပးပါတယ္။ ဒီလုိပဲ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ နာမည္ဆုိးရွိတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြကုိ အားေပး ေထာက္ခံမႈေတြေၾကာင့္ အာရွတုိက္နဲ႔ တျခားေဒသေတြမွာ ၾသဇာႀကီးထြားလာႏုိင္ဖုိ႔ အလားအလာေတြဟာလည္း ေမွးမွိန္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ႐ႈျမင္ေနၾကတာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
