ကြယ္လြန္သူ ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ (Václav Havel) ဟာ ကမာၻ႔ဒီမုိကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈ အတြက္သာမက ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ သူကုိယ္တုိင္ လြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ လႈပ္ရွားသူေတြရဲ႕ မိတ္ေဆြေကာင္းတစ္ဦး ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာလုိက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီးေဟာင္း မက္ဒလင္းေအာဘ႐ိုက္ (Madeleine Albright) အပါအ၀င္ ရင္းႏွီးခင္မင္သူေတြ ေလးစားသူေတြ တက္ေရာက္လာခဲ့ၾကတဲ့ ခ်က္သမၼတေဟာင္းကုိ ရည္စူးၿပီးက်င္းပတဲ့ ၀ါရွင္တန္ဒီစီက ေအာက္ေမ့ဖြယ္ အခမ္းအနားမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာဆုိလုိက္တာပါ။ အျပည့္အစုံကုိေတာ့ ကုိေအာင္လြင္ဦးက တင္ျပထားပါတယ္။
ဒီမုိကေရစီနဲ႔ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြအတြက္ စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူအျဖစ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈမွာ ဦးေဆာင္ေနတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ကြယ္လြန္သူ ခ်က္သမၼတ ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ ေအာက္ေမ့ဖြယ္ အခမ္းအနားမွာ ေျပာလုိက္တာပါ။ ကမာၻတ၀န္း လြတ္လပ္ခြင့္ရဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းေနသူေတြ အားလုံးအတြက္ ဆုံး႐ႈံးခဲ့ရတဲ့ မိတ္ေဆြေကာင္း တစ္ဦးအျဖစ္ ၀ါရွင္တန္ဒီစီ အေျခစုိက္ ႏုိင္ငံတကာ ဒီမုိကေရစီ ဖြ႔ံၿဖိဳးတုိးတက္ေရး အေထာက္အပ့ံအဖဲြ႔ (NED) က ကမကထလုပ္ က်င္းပတဲ့ အခမ္းအနားမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဗြီဒီယုိကတဆင့္ သတင္းစကားပါးလုိက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
“သူဟာ မိတ္ေဆြေကာင္း တစ္ဦးပါ၊ အျပည့္အ၀ ဂုဏ္ျပဳဖုိ႔ေတာင္ မလြယ္တဲ့ မိတ္ေဆြမ်ဳိးပါ။ သူဟာ ျမန္မာျပည္ အတြက္သာ မိတ္ေဆြေကာင္းတစ္ဦး မဟုတ္ပါဘူး၊ ကမာၻတ၀န္းက လြတ္လပ္ခြင့္ကုိ ေမွ်ာ္လင့္ေနသူေတြ၊ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းနဲ႔ လုံၿခံဳတဲ့ ဘ၀ေတြကုိ ေစာင့္စားေနၾကသူေတြ အတြက္လည္း မိတ္ေဆြေကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။”
ဒီဇင္ဘာလ ၁၈ ရက္ေန႔က အသက္ ၇၅ ႏွစ္အရြယ္ ခ်က္သမၼတေဟာင္း ကြယ္လြန္သြားခဲ့တာပါ။ သူ မကြယ္လြန္ခင္ ရက္ပုိင္းေလာက္မွာပဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ထံကုိ ကုိယ္တုိင္ေရးထားတဲ့ စာတစ္ေစာင္ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ေရာက္လာတာမုိ႔ ေနထုိင္မေကာင္းခ်ိန္မွာေတာင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ပူပမ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ရွိတယ္ဆုိတာကုိ ျပသတာပဲလုိ႔လည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အနာဂတ္အေပၚ စုိးရိမ္ပူပမ္မႈေတြကုိ ေဖာ္ျပထားတဲ့ စာရဲ႕ တစိတ္တပုိင္းကုိေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က အခမ္းအနား တက္ေရာက္လာသူ ပရိတ္သတ္ေတြအတြက္ ဖတ္ျပသြားခဲ့တာပါ။
“ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ နီးပါး အၾကြင္းမဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ရွိခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္၊ လြတ္လပ္ၿပီး အေရာင္အေသြးစုံတဲ့ ဒီမုိကေရစီ လူ႔ေဘာင္ကုိ ဦးတည္တဲ့လမ္းဟာ သိပ္ေတာ့ မလြယ္လွပါဘူးတဲ့။ က်ေနာ္တုိ႔ ကုိယ္တုိင္လည္း ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ အာဏာရွင္ လက္ေအာက္ ေရာက္ဖူးပါတယ္။ ပထမေတာ့ ဂ်ာမန္၊ ေနာက္ေတာ့ ကြန္ျမဴနစ္ လက္ေအာက္ ေရာက္ခဲ့တာပါ။ ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲခဲ့တာ ၂၂ ႏွစ္ ၾကာလာတဲ့ အခ်ိန္အထိ က်ေနာ္တုိ႔ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ အျပည့္အ၀ မရေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့လည္း က်ေနာ္တုိ႔ ကူညီႏုိင္တာရွိမယ္၊ ကူညီေစခ်င္တယ္ဆုိရင္၊ ဥပမာ က်ေနာ္တုိ႔ အသြင္ကူးေျပာင္းခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳေတြကုိ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ မွ်ေ၀ခ်င္ပါတယ္။”
ကြယ္လြန္သူ သမၼတေဟာင္း ဟာဗဲလ္ လုိပဲ ခ်က္ႏုိင္ငံဘြား အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီးေဟာင္း မက္ဒလင္းေအာဘ႐ိုက္ လည္း အခမ္းအနားမွာ ကုိယ္တုိင္ တက္ေရာက္ၿပီး ဂုဏ္ျပဳ အမွတ္တရစကား ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ အပါအ၀င္ ဒီႏွစ္ထဲ ဒီမုိကေရစီ အရိပ္အေယာင္ေတြ ေတြ႔ျမင္လာရတဲ့အတြက္ ခ်က္သမၼတေဟာင္း အားတက္ခဲ့တယ္လုိ႔လည္း အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီးေဟာင္းက ေျပာသြားခဲ့တာပါ။
“ဒီႏွစ္ထဲ အာရပ္ကမာၻက လႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံက အတိမ္းအေစာင္း မခံႏုိင္ေသးေပမဲ့ အားရစရာေကာင္းတဲ့ ျဖစ္ထြန္းမႈေတြ အေပၚ သူဟာ အင္မတန္မွ အားတက္ခဲ့တာပါ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈနဲ႔ စိတ္ခ်မ္းသာမႈ အေပၚမွာလည္း သူဟာ အေလးအနက္ထား ဂ႐ုစုိက္ပါတယ္။ က်မဘ၀မွာ တကယ့္ အခြင့္အလမ္းေကာင္းႀကီး တစ္ခုအျဖစ္နဲ႔ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ သမာ႐ုိးက် မဟုတ္တဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ သူတုိ႔ ႏွစ္ဦးၾကား သတင္းစကား ပါးေပးရတာပါလုိ႔ပဲ ေျပာရပါလိမ့္မယ္။”
ခ်က္ႏိုင္ငံကို ကြန္ျမဴနစ္တစ္ပါတီ စနစ္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ကတၱီပါ ေတာ္လွန္ေရးအျဖစ္ ထင္ရွားတဲ့ လႈပ္ရွားမႈမွာ ဦးေဆာင္ခဲ့သူ တစ္ဦးအျဖစ္နဲ႔သာမက ကမာၻအ၀န္း လြတ္ေျမာက္မႈေတြကုိ ေစ့ေဆာ္ေပးခဲ့သူအျဖစ္နဲ႔ အထူးသျဖင့္သူ႔ကုိ လူေတြက ေလးစား ၾကည္ညိဳၾကတာပါ။ ခ်က္သမၼတေဟာင္းရဲ႕ ကုိယ္က်ဳိးမဖက္ အမ်ားအတြက္ ထူးထူးျခားျခား ေဆာင္ရြက္မႈေတြထဲ ျမန္မာ့အေရးဟာလည္း ေရွ႕တန္းမွာ အၿမဲပါခဲ့တယ္လုိ႔ သူ႔အတြက္ ေအာက္ေမ့ဖြယ္ အခမ္းအနားကုိ ကမကထလုပ္ က်င္းပေပးတဲ့ NED ရဲ႕ ဥကၠ႒ျဖစ္တဲ့ ကားလ္ဂါရွ္မန္ (Carl Gershman) က ေျပာသြားပါတယ္။
“၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာ သူဟာ ႏုိဘဲလ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုကုိ ရသင့္တယ္၊ ရႏုိင္တယ္ဆုိၿပီး လူအေတာ္မ်ားမ်ားက ခံစားမိၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႔အတြက္ ႏုိဘဲလ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆု မလုိဘူး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ရဖုိ႔လုိတယ္လုိ႔ သူဆုံးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီဆု ေပးႏုိင္ဖုိ႔ ႏုိင္ငံတကာက ေထာက္ခံမႈရေအာင္ ဦးေဆာင္ လႈပ္ရွားခဲ့ပါတယ္။”
ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဟာဗဲလ္ ကုိေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္ စ်ာပနအျဖစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၃ ရက္ေန႔က က်င္းပရာမွာ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရး ၀န္ႀကီး ဟီလာရီ ကလင္တန္ နဲ႔ ခင္ပြန္းသည္ သမၼတေဟာင္း ဘီလ္ ကလင္တန္၊ ျပင္သစ္သမၼတ နီကုိးလတ္စ္ ဆာကုိဇီ၊ ၿဗိတိန္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဒးဗစ္ကင္မရြန္း တုိ႔အပါအ၀င္ ထင္ရွားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကတာပါ။ သူ႔ရဲ႕ ႐ုပ္ကလပ္ကုိေတာ့ ခ်က္ႏုိင္ငံ ပရာ့ (Prague) ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ကြယ္လြန္သူ မိသားစု၀င္ေတြရဲ႕ အုတ္ဂူေတြနံေဘး ဗုဒၶဟူးေန႔ကပဲ ျမႇဳပ္ႏွံသၿဂဳႋဟ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
