ကိုဗစ်-19 နောက်ဆုံးလှိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြန်ကျလာချိန်၊ ကမ္ဘာမှာတော့ ကိုဗစ်မျိုးကွဲ အိုမီခရွန်ရဲ့ မျိုးကွဲစိတ်သစ်တွေ ထပ်ပေါ်လာနေပြီး၊ ကိုဗစ်ဆေးတစ်မျိုး အာနိသင် ပျက်သွားစေခဲ့တယ်လို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
ကိုဗစ် မျိုးကွဲစိတ်သစ်တွေ (BQ.1 ၊ BQ.1.1 နဲ့ XBB အပါအဝင်) ကူးစက်မြန်တာကြောင့် လက်ရှိ မျိုးစိတ်ကွဲ BA.4 နဲ့ BA.5 ကြီးစိုးထားတဲ့ အမေရိကန်မှာ ဒီမျိုးကွဲစိတ်သစ် ကူးစက်မှုတွေ စများလာနေပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ ဆောင်းတွင်းမှာ ကိုဗစ် ပိုကူးစက်တတ်တဲ့ သဘာဝနဲ့ နိုင်ငံခြားခရီးသွားနဲ့ နိုင်ငံတကာ လေကြောင်းလိုင်းတွေအပါအဝင် အရင်ထိန်းချုပ်ခဲ့တာအားလုံး ပြန်ဖွင့်ထားချိန်မို့၊ လာမဲ့လပိုင်းတွေအတွင်း ဒီမျိုးကွဲစိတ်သစ်တွေ ကြီးစိုးလာကာ၊ လှိုင်းအသွင် ပြန်တက်လာနိုင်တယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ အိန္ဒိယနဲ့ စင်္ကာပူမှာလည်း နောက်ဆုံးတွေ့ထားတဲ့ ကူးစက်မြန် မျိုးကွဲစိတ်သစ် XBB ကြောင့်၊ မြန်မာအပါအဝင် တခြားနိုင်ငံတွေအတွက် သတိပြုစောင့်ကြည့်စရာလည်း ဖြစ်လာနေပါတယ်။
အိုမီခရွန်မျိုးကွဲသစ် စတွေခဲ့တဲ့ အိန္ဒိယမှာပဲ ထပ်စပေါ်တာတွေ့ခဲ့တဲ့ XBB မျိုးကွဲစိတ်သစ်ဟာ၊ BA.5 နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် အိုမီခရွန်မျိုးစိတ်ကွဲ ၂ ခုပေါင်း ဖြစ်လာတာလို့ တွေ့ရှိထားပါတယ်။ ပြဿနာက XBB မျိုးကွဲစိတ်သစ်အနေနဲ့ ကိုဗစ် ကိုယ်ခံအားကို ထွင်းဖောက်နိုင်မှု (Immune Invasive/ Escape) အများဆုံးဖြစ်တာ တွေ့ထားပြီး၊ လက်ရှိမှာ ကိုဗစ်ထိုးဆေး Monoclonal Antibodies အုပ်စုရဲ့ နောက်ဆုံးဆေး (Evusheld) အာနိသင်ကို လျော့ကျစေကာ၊ သုံးမရတဲ့အထိ အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ ဖြစ်သွားတာ တွေ့ရှိထားပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံမှာလည်း အလားတူတွေ့ထားပါတယ်။
တကယ်တော့ Monoclonal Antibody ထိုးဆေးတွေက လက်ရှိထိရောက်နေတဲ့ ကိုဗစ်သောက်ဆေးတွေ (မြန်မာမှာလည်း ထုတ်နိုင်တဲ့ Paxlovid နဲ့ Molnupiravir အပါအဝင်) မပေါ်ခင်၊ အမေရိကန်မှာ အဓိကသုံးခဲ့တဲ့ ထိုးဆေးတွေဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာအပါအဝင် တခြားအရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေဘက်မှာတော့ သုံးတာ မရှိသလောက်ရှားခဲ့ပါတယ်။ XBB မျိုးကွဲစိတ်သစ်ရဲ့ အိန္ဒိယမှာတွေ့ခဲ့တဲ့ အထောက်အထားတွေအရတော့၊ ကူးစက်မူမြန်ပေမဲ့ အထူးသဖြင့် ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးထားသူတွေမှာ ပြင်းထန်မှု (အသက်ရှုလမ်းကြောင်း ထိခိုက်မူ၊ ဆေးရုံတက်ရမှုနဲ့ သေဆုံးမှု) များတာကို လက်ရှိအချိန်ထိ မတွေ့ရသေးပါဘူး။
ဒါပေမဲ့ စင်္ကာပူမှာ ပြီးခဲ့တဲ့လ အောက်တိုဘာလကုန်နဲ့ ဒီလ နိုဝင်ဘာလဆန်းပိုင်း တွေ့ရှိမှုတွေအရတော့ ကူးစက်မူ ပိုမြန်လွန်းတာ (ဒီလဆန်းပိုင်းမှာ တစ်ရက်သောင်းချီ ကူးစက်ပြီး၊ ကိုဗစ်လူနာတွေရဲ့ ၅၀% ကျော်အထိ ဒီမျိုးကွဲစိတ်သစ် ရုတ်တရက် လွှမ်းမိုးသွားတာ) အပြင်၊ ပိုပြင်းထန်လာနိုင်ခြေကိုလည်း စိုးရိမ်တကြီး တွေ့ထားပါတယ်။ စင်္ကာပူမှာ အခုလို ကူးစက်မြန်ချိန်က အရင် ကိုဗစ်စည်းကမ်းထိန်းချုပ်မှုတွေ ပြန်ဖြေလျော့လိုက်တာမို့ ကူးစက်လွယ်ချိန်နဲ့ တိုက်ဆိုင်နေပေမဲ့၊ အရင် ကိုဗစ်စဖြစ်တဲ့ ၂၀၂၀ ခုနှစ်တုန်းက အခုလို မစိုးရိမ်ခဲ့တာကြောင့် နယူးယောက်မှာ အများအပြား အသက်ဆုံးရူံးခဲ့ရတာမို့၊ အခုတော့ အမေရိကန်နဲ့ စင်္ကာပူအပါအဝင် တခြားနိုင်ငံတွေမှာ ဒီမျိုးကွဲစိတ်သစ် XBB ပြင်းထန်နိုင်မှုကို ဆက်လေ့လာပြီး သတိထားစောင့်ကြည့်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးထားသူတွေအတွက်တော့ ဒီမျိုးကွဲစိတ်သစ်ရဲ့ ပြင်းထန်မှု နည်းနိုင်တယ်လို့ ယေဘူချအားဖြင့်တော့ ခန့်မှန်းထားပါသေးတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက နယူးယောက်မြို့ Wyckoff Heights ဆေးရုံက ညွန်ကြားရေးမှူးနဲ့ မြန်မာ ကိုဗစ်လူနာတွေကို ဖုန်းကတဆင့် ကူညီကုသပေးနေတဲ့၊ ကူးစက်ရောဂါအထူးကု ဒေါက်တာဇေယျာသက် ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
==== Unicode ====
ကိုဗဈ-19 နောကျဆုံးလှိုငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွနျကလြာခြိနျ၊ ကမ်ဘာမှာတော့ ကိုဗဈမြိုးကှဲ အိုမီခရှနျရဲ့ မြိုးကှဲစိတျသဈတှေ ထပျပေါျလာနပွေီး၊ ကိုဗဈဆေးတဈမြိုး အာနိသငျ ပကြျသှားစခေဲ့တယျလို့ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ဆိုပါတယျ။
ကိုဗဈ မြိုးကှဲစိတျသဈတှေ (BQ.1 ၊ BQ.1.1 နဲ့ XBB အပါအဝငျ) ကူးစကျမွနျတာကွောင့ျ လကျရှိ မြိုးစိတျကှဲ BA.4 နဲ့ BA.5 ကွီးစိုးထားတဲ့ အမရေိကနျမှာ ဒီမြိုးကှဲစိတျသဈ ကူးစကျမှုတှေ စမြားလာနပေါတယျ။ အမရေိကနျရဲ့ ဆောငျးတှငျးမှာ ကိုဗဈ ပိုကူးစကျတတျတဲ့ သဘာဝနဲ့ နိုငျငံခွားခရီးသှားနဲ့ နိုငျငံတကာ လကွေောငျးလိုငျးတှအေပါအဝငျ အရငျထိနျးခြုပျခဲ့တာအားလုံး ပွနျဖှင့ျထားခြိနျမို့၊ လာမဲ့လပိုငျးတှအေတှငျး ဒီမြိုးကှဲစိတျသဈတှေ ကွီးစိုးလာကာ၊ လှိုငျးအသှငျ ပွနျတကျလာနိုငျတယျလို့လညျး ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ အိန်ဒိယနဲ့ စငျ်ကာပူမှာလညျး နောကျဆုံးတှေ့ထားတဲ့ ကူးစကျမွနျ မြိုးကှဲစိတျသဈ XBB ကွောင့ျ၊ မွနျမာအပါအဝငျ တခွားနိုငျငံတှအေတှကျ သတိပွုစောင့ျကွည့ျစရာလညျး ဖွဈလာနပေါတယျ။
အိုမီခရှနျမြိုးကှဲသဈ စတှခေဲ့တဲ့ အိန်ဒိယမှာပဲ ထပျစပေါျတာတှေ့ခဲ့တဲ့ XBB မြိုးကှဲစိတျသဈဟာ၊ BA.5 နောကျဆကျတှဲအဖွဈ အိုမီခရှနျမြိုးစိတျကှဲ ၂ ခုပေါငျး ဖွဈလာတာလို့ တှေ့ရှိထားပါတယျ။ ပွူနာက XBB မြိုးကှဲစိတျသဈအနနေဲ့ ကိုဗဈ ကိုယျခံအားကို ထှငျးဖောကျနိုငျမှု (Immune Invasive/ Escape) အမြားဆုံးဖွဈတာ တှေ့ထားပွီး၊ လကျရှိမှာ ကိုဗဈထိုးဆေး Monoclonal Antibodies အုပျစုရဲ့ နောကျဆုံးဆေး (Evusheld) အာနိသငျကို လြော့ကစြကော၊ သုံးမရတဲ့အထိ အမရေိကနျနိုငျငံမှာ ဖွဈသှားတာ တှေ့ရှိထားပါတယျ။ တရုတျနိုငျငံမှာလညျး အလားတူတှေ့ထားပါတယျ။
တကယျတော့ Monoclonal Antibody ထိုးဆေးတှကေ လကျရှိထိရောကျနတေဲ့ ကိုဗဈသောကျဆေးတှေ (မွနျမာမှာလညျး ထုတျနိုငျတဲ့ Paxlovid နဲ့ Molnupiravir အပါအဝငျ) မပေါျခငျ၊ အမရေိကနျမှာ အဓိကသုံးခဲ့တဲ့ ထိုးဆေးတှဖွေဈပွီး၊ မွနျမာအပါအဝငျ တခွားအရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံတှဘေကျမှာတော့ သုံးတာ မရှိသလောကျရှားခဲ့ပါတယျ။ XBB မြိုးကှဲစိတျသဈရဲ့ အိန်ဒိယမှာတှေ့ခဲ့တဲ့ အထောကျအထားတှအေရတော့၊ ကူးစကျမူမွနျပမေဲ့ အထူးသဖွင့ျ ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးထားသူတှမှော ပွငျးထနျမှု (အသကျရှုလမျးကွောငျး ထိခိုကျမူ၊ ဆေးရုံတကျရမှုနဲ့ သဆေုံးမှု) မြားတာကို လကျရှိအခြိနျထိ မတှေ့ရသေးပါဘူး။
ဒါပမေဲ့ စငျ်ကာပူမှာ ပွီးခဲ့တဲ့လ အောကျတိုဘာလကုနျနဲ့ ဒီလ နိုဝငျဘာလဆနျးပိုငျး တှေ့ရှိမှုတှအေရတော့ ကူးစကျမူ ပိုမွနျလှနျးတာ (ဒီလဆနျးပိုငျးမှာ တဈရကျသောငျးခြီ ကူးစကျပွီး၊ ကိုဗဈလူနာတှရေဲ့ ၅၀% ကြောျအထိ ဒီမြိုးကှဲစိတျသဈ ရုတျတရကျ လှှမျးမိုးသှားတာ) အပွငျ၊ ပိုပွငျးထနျလာနိုငျခွကေိုလညျး စိုးရိမျတကွီး တှေ့ထားပါတယျ။ စငျ်ကာပူမှာ အခုလို ကူးစကျမွနျခြိနျက အရငျ ကိုဗဈစညျးကမျးထိနျးခြုပျမှုတှေ ပွနျဖွလြေော့လိုကျတာမို့ ကူးစကျလှယျခြိနျနဲ့ တိုကျဆိုငျနပေမေဲ့၊ အရငျ ကိုဗဈစဖွဈတဲ့ ၂၀၂၀ ခုနှဈတုနျးက အခုလို မစိုးရိမျခဲ့တာကွောင့ျ နယူးယောကျမှာ အမြားအပွား အသကျဆုံးရူံးခဲ့ရတာမို့၊ အခုတော့ အမရေိကနျနဲ့ စငျ်ကာပူအပါအဝငျ တခွားနိုငျငံတှမှော ဒီမြိုးကှဲစိတျသဈ XBB ပွငျးထနျနိုငျမှုကို ဆကျလေ့လာပွီး သတိထားစောင့ျကွည့ျနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးထားသူတှအေတှကျတော့ ဒီမြိုးကှဲစိတျသဈရဲ့ ပွငျးထနျမှု နညျးနိုငျတယျလို့ ယဘေူခအြားဖွင့ျတော့ ခန့ျမှနျးထားပါသေးတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက နယူးယောကျမွို့ Wyckoff Heights ဆေးရုံက ညှနျကွားရေးမှူးနဲ့ မွနျမာ ကိုဗဈလူနာတှကေို ဖုနျးကတဆင့ျ ကူညီကုသပေးနတေဲ့၊ ကူးစကျရောဂါအထူးကု ဒေါကျတာဇယြောသကျ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
