မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ ရိုဟင်ဂျာတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် မောင်းထုတ်ခဲ့တဲ့ ဖိနှိပ်ညှင်းပမ်းမှုတွေအတွက် တာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ အရေးယူခံရမှာဖြစ်တယ်လို့ ICC နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ခုံရုံး တာဝန်ရှိသူက အခိုင်အမာပြောကြားလိုက်ပါတယ်။
မြန်မာဟာ ICC ကိုလက်မှတ်ရေးမထိုးထားလို့ဆိုတဲ့အချက်နဲ့ သူတို့ရဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေကို ဘယ်လိုမှ ဟန့်တားနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ဒါကာမြို့တော်မှာ ပြုလုပ်တဲ့ ICC သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲအတွင်း ICC ပြောခွင့်ရ Phakiso Mochochoko ကပြောပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်က အပြည့်အစုံတင်ဆက်မှာပါ။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံက ရိုဟင်ဂျာ တသန်းလောက်ရှိနေတဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေကို ပြီးခဲ့တဲ့ အင်္ဂါနေ့ မတ်လ (၅)ရက်နေ့က စတင် သွားရောက်ကြည့်ရှုခဲ့တဲ့ ICC ရှေ့နေချုပ်ရုံး ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ ခရီးစဉ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ မတ်လ (၁၁)ရက်နေ့ တနင်္လာနေ့က ဒါကာမြို့တော်မှာ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ ပြုလုပ်ခဲ့တာပါ။
ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ ICC ခုံရုံးတာဝန်ရှိပုဂ္ဂိုလ် Phakiso Mochochoko ကတော့ အတွေ့အကြုံတွေအများကြီးရှိထားတဲ့ ICC ခုံရုံးအနေနဲ့ မြန်မာဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမရှိလည်း ပြဌာန်းချက်တွေနဲ့အညီ မြန်မာတာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားမှာဖြစ်တယ်လို့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အခုလိုပြောပါတယ်။
“တရားသူကြီးတွေအနေနဲ့ ရှေ့နေချုပ်အရာရှိကို စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ တရားဝင်ခွင့်ပြုထားသ၍ ရှေ့နေချုပ်အနေနဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှာပါ။ တခုရှိတာက မြန်မာနိုင်ငံဟာ ICC ခုံရုံးဖွဲ့စည်းဖို့ သဘောတူတဲ့ စာချုပ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းမရှိလို့ ဒါမှမဟုတ် မြန်မာအနေနဲ့ ICC ရှေ့နေချုပ်ရုံးနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမလုပ်လို့ စတဲ့အချက်တွေက ICC ကို အဟန့်အတားဖြစ်စေမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုလုပ်တဲ့အခါမှာတော့ ကျနော်တို့အတွက် အခက်အခဲစိန်ခေါ်မှု အနည်းငယ်ရှိနိုင်တယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအခြေအနေမျိုး အရင်က ကျနော်တို့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ဘူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒီလိုမျိုး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေမပါဝင်ပဲနဲ့တောင် ICC အနေနဲ့ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားနိုင်ခဲ့ပါတယ်။”
ဒါအပြင် ရိုဟင်ဂျာတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်မောင်းထုတ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ဖိနှိပ်ညှင်းပမ်းမှုတွေအတွက် တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး ရှေ့နေချုပ် Fatou Bensouda အနေနဲ့ သံဓိဌာန်ချထားကြောင်း Phakiso Mochochoko က အခုလို ပြောပါတယ်။
“ရှေ့နေချုပ်၊ သူရဲ့ရုံး အပါအဝင် ဝန်ထမ်းအားလုံးအနေနဲ့ အခုလို ဆောင်ရွက်မှုဟာတရားမျှတမှုရရှိရေး ဦးတည်ဖို့ အခိုင်အမာ သံဓိဌာန်ချထားပါတယ်။ အတိဒုက္ခခံစားနေရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် တာဝန်ခံမှု၊ တာဝန်ယူမှုတွေရှိရေး ရှေ့နေချုပ်အနေနဲ့ ဦးတည်လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ ဒီလို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေအတွက် တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူအပြစ်ပေးနိုင်အောင်လည်း ရှေ့နေချုပ်အနေနဲ့ ဆောင်ရွက်မှာပါ။”
ICC ရှေ့နေချုပ်ရုံး ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ ပဏမလေ့လာသုံးသပ်မှုအဆင့်နဲ့ ပတ်သက်လို့Phakiso Mochochoko က သတင်းထောက်တွေကို ရှင်းပြရာမှာ အခုလို ကြီးမားပြင်းထန်လှတဲ့ ရာဇဝတ်ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် ဘယ်သူတွေမှာ တာဝန်ရှိသလဲဆိုတဲ့အဆင့်ကို လေ့လာသုံးသပ်တာဖြစ်ကြောင်း အခုလိုပြောပါတယ်။
“ဒါတွေအားလုံးဟာ လူတဦးချင်းစီရဲ့ တာဝန်ရှိမှုနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေ၊ ညွန်ကြားချက်ထုတ်ပြန်သူတွေ၊ အမိန့်ပေးသူတွေ၊ ဒီလို ရာဇဝတ်ပြစ်မှုတွေကျူးလွန်အောင် အခြားအကြောင်းအရာတွေ၊ အထောက်အကူပြု ဆောင်ရွက်ပေးသူတွေအားလုံး ပါဝင်ပါတယ်။”
ဒါအပြင် အခုကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ ခရီးစဉ်ဟာ ပဏာမလေ့လာသုံးသပ်မှုအဆင့်ဖြစ်ပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးတဲ့ အဆင့်မဟုတ်ကြောင်းလည်း Phakiso Mochochoko က ပြောပါတယ်။
“ပဏာမ လေ့လာသုံးသပ်မှုဆိုတာ စုံစမ်းစစ်ဆေးတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လို့လည်း အရေးယူဖြေရှင်းမှုတွေလိုအပ်နေတဲ့ အခြေအနေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုလုပ်မလား ဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ Rome Statue အချက်ပါအတိုင်း အကဲဖြတ်ဆောင်ရွက်ဖို့ကတော့ အကြောင်းအရာ ခိုင်ခိုင်လုံလုံရှိထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရှေ့နေချုပ်ရုံးရဲ့လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအရ့ အခုခရီးစဉ်မှာ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အနေနဲ့ သက်သေအထောက်အထားတွေ စုဆောင်းတာ ဒါမှမဟုတ် အခြား စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုမျိုး ဆောင်ရွက်တာတွေ မလုပ်ခဲ့ပါဘူး။”
မြန်မာဘက်ကနေ ရိုဟင်ဂျာတွေကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက် နှင်ထုတ်ခဲ့တယ် ဆိုတဲ့ ပြစ်မှုကျူးလွန်မှုစွဲချက်ကို တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိကြောင်း အမှုမစစ်မှီကြိုတင်ကြားနာတဲ့ ICC တရားသူကြီးအဖွဲ့ရုံးက ၂၀၁၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ဆုံးဖြတ်ချက် ချခဲ့ပြီးတဲ့နောက် ICC ရှေ့နေချုပ် Fatou Bensouda က အချက်အလက်တွေကို စတင်လေ့လာစုံစမ်းနေတာဖြစ်ပြီး အခု ICC ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ခရီးစဉ်ကတော့ ပထမဆုံးအကြိမ်ဖြစ်ပါတယ်။
ICC ခုံရုံးဖွဲ့စည်းဖို့ သဘောတူညီချက်မှာ မြန်မာက လက်မှတ်ရေးထိုးထားခြင်းမရှိပေမဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ ရောက်ရှိနေတဲ့အတွက် ICC အနေနဲ့ နယ်မြေစီရင်ပိုင်ခွင့်အာဏာနဲ့ အညီ အရေးယူနိုင်ရေး နည်းလမ်းတွေ ရှာဖွေနေတာဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရရော မြန်မာစစ်တပ်ကပါ ICC ခုံရုံးက ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်မယ့်အစီအစဉ်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက်ထားပါတယ်။ ၂၀၁၇ခုနှစ် သြဂုတ်လက ARSA ရိုဟင်ဂျာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကနေ နယ်စပ် လုံခြုံရေးစခန်းတွေကို ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက် သူတို့ကို တန်ပြန်ချေမှုန်းတဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းရေး စစ်ဆင်ရေးအဖြစ်သာ မြန်မာဘက်က တုန့်ပြန်ပြောဆိုထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင်တွေအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ပြစ်မှု ကျူးလွန်မှုတွေအတွက် ပြီးခဲ့တဲ့ လကတော့ OIC အစ္စလာမ်မစ် နိုင်ငံများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့ကနေ ICJ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးကနေ စစ်ဆေးအရေးယူဖို့ အဆိုပြုထားပါတယ်။
