ျမန္မာႏိုင္ငံ ရခိုင္ျပည္နယ္ကေန ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ ေမာင္းထုတ္ခဲ့တဲ့ ဖိႏွိပ္ညွင္းပမ္းမႈေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိသူေတြအေနနဲ႕ အေရးယူခံရမွာျဖစ္တယ္လို႔ ICC ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္ခံုရံုး တာ၀န္ရွိသူက အခိုင္အမာေျပာၾကားလိုက္ပါတယ္။
ျမန္မာဟာ ICC ကိုလက္မွတ္ေရးမထိုးထားလို႕ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႕ သူတို႔ရဲ႕ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကို ဘယ္လိုမွ ဟန္႔တားႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ မတ္လ ၁၁ ရက္ေန႔က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ဒါကာၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ျပဳလုပ္တဲ့ ICC သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲအတြင္း ICC ေျပာခြင့္ရ Phakiso Mochochoko ကေျပာပါတယ္။
မအင္ၾကင္းႏိုင္က အျပည့္အစံုတင္ဆက္မွာပါ။
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက ရိုဟင္ဂ်ာ တသန္းေလာက္ရွိေနတဲ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြကို ၿပီးခဲ့တဲ့ အဂၤါေန႔ မတ္လ (၅)ရက္ေန႔က စတင္ သြားေရာက္ၾကည့္ရွဳခဲ့တဲ့ ICC ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရံုး ကိုယ္စားလွယ္အဖဲြ႔ ခရီးစဥ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ မတ္လ (၁၁)ရက္ေန႔ တနလၤာေန႔က ဒါကာၿမိဳ႕ေတာ္မွာ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲ ျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။
ကိုယ္စားလွယ္အဖဲြ႔ကို ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ ICC ခံုရံုးတာ၀န္ရွိပုဂၢိဳလ္ Phakiso Mochochoko ကေတာ့ အေတြ႕အႀကံဳေတြအမ်ားႀကီးရွိထားတဲ့ ICC ခံုရံုးအေနနဲ႕ ျမန္မာဘက္က ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမရွိလည္း ျပဌာန္းခ်က္ေတြနဲ႕အညီ ျမန္မာတာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူႏိုင္ေရး ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္သြားမွာျဖစ္တယ္လို႔ သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြမွာ အခုလိုေျပာပါတယ္။
“တရားသူႀကီးေတြအေနနဲ႕ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္အရာရွိကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ တရား၀င္ခြင့္ျပဳထားသ၍ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္အေနနဲ႕ စံုစမ္းစစ္ေဆးမွာပါ။ တခုရွိတာက ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ICC ခံုရံုးဖဲြ႔စည္းဖို႔ သေဘာတူတဲ့ စာခ်ဳပ္မွာ လက္မွတ္ေရးထိုးျခင္းမရွိလို႕ ဒါမွမဟုတ္ ျမန္မာအေနနဲ႕ ICC ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရံုးနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမလုပ္လို႕ စတဲ့အခ်က္ေတြက ICC ကို အဟန္႕အတားျဖစ္ေစမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈလုပ္တဲ့အခါမွာေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔အတြက္ အခက္အခဲစိန္ေခၚမႈ အနည္းငယ္ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိး အရင္က က်ေနာ္တို႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ဘူးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒီလိုမ်ဳိး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြမပါ၀င္ပဲနဲ႕ေတာင္ ICC အေနနဲ႕ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္သြားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။”
ဒါအျပင္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ေမာင္းထုတ္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္ညွင္းပမ္းမႈေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူႏိုင္ေရး ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ Fatou Bensouda အေနနဲ႕ သံဓိဌာန္ခ်ထားေၾကာင္း Phakiso Mochochoko က အခုလို ေျပာပါတယ္။
“ေရွ႕ေနခ်ဳပ္၊ သူရဲ႕ရံုး အပါအ၀င္ ၀န္ထမ္းအားလံုးအေနနဲ႕ အခုလို ေဆာင္ရြက္မႈဟာတရားမွ်တမႈရရွိေရး ဦးတည္ဖို႔ အခိုင္အမာ သံဓိဌာန္ခ်ထားပါတယ္။ အတိဒုကၡခံစားေနရတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြအတြက္ တာ၀န္ခံမႈ၊ တာ၀န္ယူမႈေတြရွိေရး ေရွ႕ေနခ်ဳပ္အေနနဲ႕ ဦးတည္လုပ္ေဆာင္ေနပါတယ္။ ဒီလို ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူအျပစ္ေပးႏိုင္ေအာင္လည္း ေရွ႕ေနခ်ဳပ္အေနနဲ႕ ေဆာင္ရြက္မွာပါ။”
ICC ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရံုး ကိုယ္စားလွယ္အဖဲြ႕ရဲ႕ ပဏမေလ့လာသံုးသပ္မႈအဆင့္နဲ႕ ပတ္သက္လို႔Phakiso Mochochoko က သတင္းေထာက္ေတြကို ရွင္းျပရာမွာ အခုလို ႀကီးမားျပင္းထန္လွတဲ့ ရာဇ၀တ္က်ဴးလြန္မႈေတြအတြက္ ဘယ္သူေတြမွာ တာ၀န္ရွိသလဲဆိုတဲ့အဆင့္ကို ေလ့လာသံုးသပ္တာျဖစ္ေၾကာင္း အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ဒါေတြအားလံုးဟာ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ တာ၀န္ရွိမႈနဲ႔ ပတ္သက္ပါတယ္။တာ၀န္ရွိတဲ့သူေတြ၊ ညြန္ၾကားခ်က္ထုတ္ျပန္သူေတြ၊ အမိန္႔ေပးသူေတြ၊ ဒီလို ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈေတြက်ဴးလြန္ေအာင္ အျခားအေၾကာင္းအရာေတြ၊ အေထာက္အကူျပဳ ေဆာင္ရြက္ေပးသူေတြအားလံုး ပါ၀င္ပါတယ္။”
ဒါအျပင္ အခုကိုယ္စားလွယ္အဖဲြ႔ရဲ႕ ခရီးစဥ္ဟာ ပဏာမေလ့လာသံုးသပ္မႈအဆင့္ျဖစ္ၿပီး စံုစမ္းစစ္ေဆးတဲ့ အဆင့္မဟုတ္ေၾကာင္းလည္း Phakiso Mochochoko က ေျပာပါတယ္။
“ပဏာမ ေလ့လာသံုးသပ္မႈဆိုတာ စံုစမ္းစစ္ေဆးတာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့လို႕လည္း အေရးယူေျဖရွင္းမႈေတြလိုအပ္ေနတဲ့ အေျခအေနကို စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈလုပ္မလား ဆိုတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ဖို႔ Rome Statue အခ်က္ပါအတိုင္း အကဲျဖတ္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ကေတာ့ အေၾကာင္းအရာ ခိုင္ခိုင္လံုလံုရွိထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရံုးရဲ႕လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအရ ့ အခုခရီးစဥ္မွာ ကုိယ္စားလွယ္အဖဲြ႔အေနနဲ႕ သက္ေသအေထာက္အထားေတြ စုေဆာင္းတာ ဒါမွမဟုတ္ အျခား စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ဳိး ေဆာင္ရြက္တာေတြ မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။”
ျမန္မာဘက္ကေန ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္ ႏွင္ထုတ္ခဲ့တယ္ ဆိုတဲ့ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မႈစဲြခ်က္ကို တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း အမႈမစစ္မွီႀကိဳတင္ၾကားနာတဲ့ ICC တရားသူႀကီးအဖဲြ႔ရံုးက ၂၀၁၈ခုနွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ICC ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ Fatou Bensouda က အခ်က္အလက္ေတြကို စတင္ေလ့လာစံုစမ္းေနတာျဖစ္ၿပီး အခု ICC ကိုယ္စားလွယ္အဖဲြ႔ရဲ႕ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ခရီးစဥ္ကေတာ့ ပထမဆံုးအႀကိမ္ျဖစ္ပါတယ္။
ICC ခံုရံုးဖဲြ႔စည္းဖို႔ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ျမန္မာက လက္မွတ္ေရးထိုးထားျခင္းမရွိေပမဲ့ လက္မွတ္ေရးထိုးထားတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္ကို ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြ ေရာက္ရွိေနတဲ့အတြက္ ICC အေနနဲ႕ နယ္ေျမစီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာနဲ႔ အညီ အေရးယူႏိုင္ေရး နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကို လက္မခံတဲ့ ျမန္မာအစိုးရေရာ ျမန္မာစစ္တပ္ကပါ ICC ခံုရံုးက ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္မယ့္အစီအစဥ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ကန္႔ကြက္ထားပါတယ္။ ၂၀၁၇ခုနွစ္ ၾသဂုတ္လက ARSA ရိုဟင္ဂ်ာလက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔ကေန နယ္စပ္ လံုၿခံဳေရးစခန္းေတြကို ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ သူတို႔ကို တန္ျပန္ေခ်မႈန္းတဲ့ နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး စစ္ဆင္ေရးအျဖစ္သာ ျမန္မာဘက္က တုန္႔ျပန္ေျပာဆိုထားပါတယ္။
ရိုဟင္ဂ်ာမြတ္စလင္ေတြအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္မႈေတြအတြက္ ၿပီးခဲ့တဲ့ လကေတာ့ OIC အစၥလာမ္မစ္ ႏိုင္ငံမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအဖဲြ႔ကေန ICJ ႏိုင္ငံတကာ တရားရံုးကေန စစ္ေဆးအေရးယူဖို႔ အဆိုျပဳထားပါတယ္။
