ျမန္မာစစ္အစိုးရဟာ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ေတြ လွ်ဳိ႕လွ်ဳိ႕၀ွက္၀ွက္ ေဆာင္ရြက္ေနတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြဟာ စိုးရိမ္စရာရိွၿပီး တကယ္လို႔ ျမန္မာစစ္အစိုးရက ႏ်ဴကလီးယားစက္႐ံု ေဆာက္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ အရပ္ဘက္သံုး ဟုတ္မဟုတ္ IAEA ရဲ႕ စစ္ေဆးမႈ ခံယူရမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ IAEA ေခၚ ႏုိင္ငံတကာ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီက ေျပာပါတယ္။ အျပည့္အစုံကို စံုစမ္းေမးျမန္းထားတဲ့ ကိုသားၫြန္႕ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
ျမန္မာစစ္အစိုးရဟာ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ကို လွ်ဳိ႕လွ်ဳိ႕၀ွက္၀ွက္ ေဆာင္ရြက္ေနပံု ရတယ္ဆိုတဲ့ ၀ီကီလိခ္မွာ ေပါက္ၾကားလာတဲ့ အေမရိကန္ သံတမန္ လွ်ဳိ႕၀ွက္မွတ္တမ္းေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တကယ္ပဲ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ ရိွေနၿပီလား စိုးရိမ္မႈေတြ ရိွလာတဲ့အထဲ IAEA အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အဏုျမဴ ေအဂ်င္စီလည္း ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ဗီယင္နာကလာတဲ့ AFP သတင္းတရပ္မွာေတာ့ ဒီအတြက္ေၾကာင့္ IAEA အေနနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက သံသယရိွတဲ့ ေနရာအခ်ဳိ႕ကို သြားေရာက္ စစ္ေဆးခြင့္ ျမန္မာအာဏာပိုင္ေတြကို ေတာင္းခံတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ ျမန္မာအစိုးရဟာ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ပိုင္ ေျမာက္ကိုရီးယား အစိုးရနဲ႕ နီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ဆံလြန္းေနတာေၾကာင့္ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္မွာလည္း ႏွစ္ႏုိင္ငံ ပတ္သက္မႈ ရိွႏုိင္တယ္လို႔ သတင္းေတြ ထြက္လာတာပါ။ IAEA ျပန္ၾကားေရးအရာရိွ ဂရက္ ၀က္ဘ္ (Greg Webb) ကေတာ့ သတင္းေတြအေပၚ စိုးရိမ္ရေပမဲ့ အတည္မျပဳႏိုင္ေသးဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။ သြားေရာက္စစ္ေဆးဖို႔ ျမန္မာအာဏာပိုင္ေတြကို IAEA ဘက္က စာပို႔တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းအေပၚမွာေတာ့ အတည္ျပဳ ေျပာၾကားဖို႔ ျငင္းပါတယ္။
“ဒီကိစၥက ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ ျပန္႕ပြားေရးမွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိၿပီး အလြန္သိမ္ေမြ႕တဲ့ကိစၥ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း မေျပာလိုပါဘူး။”
၁၉၉၅ ခုနွစ္တုန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ မျဖစ္မေန လိုက္နာရမယ့္ protocol သေဘာတူညီခ်က္အရ IAEA ဘက္က အခ်ိန္မေရြး ျမန္မာႏုိင္ငံကုိသြားၿပီး စစ္ေဆးႏိုင္တဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးေတာ့ မရိွဘူးလို႔ မစၥတာ ဂရက္ ၀က္ဘ္က ေျပာပါတယ္။
“ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ small qualities လို႔ေခၚတဲ့ ပမာဏ အနည္းအက်ဥ္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ပဲ ရွိတာမုိ႔ အျခားႏိုင္ငံေတြလို ေဘးကင္းလံုၿခံဳေရး စနစ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြ မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အျခားႏိုင္ငံေတြလိုမ်ဳိး IAEA က သြားေရာက္စစ္ေဆးရမယ့္ အေျခအေနမ်ဳိး မရိွပါဘူး။ အခုနက ေျပာသလို သတင္းေတြကေတာ့ အမ်ဳိးမ်ဳိး အမ်ားအျပား ၾကားရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒါကို အတည္ျပဳလို႔ မရပါဘူး။ ဒါမ်ဳိးေတြက အလြန္သိမ္ေမြ႕တဲ့ ကိစၥရပ္ေတြပါ။”
ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ တရား၀င္ ႏ်ဴကလီးယားစက္႐ံု လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ IAEA ရဲ႕ အဆံုးအျဖတ္ စစ္ေဆးမႈ ခံရမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
“ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ မျပန္႕ပြားေရး MPT စာခ်ဳပ္ပါႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္အတုိင္း ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ ထုတ္လုပ္တာ မလုပ္ပါဘူးလို႔ ကတိျပဳ လက္မွတ္ထိုးထားပါတယ္။ ႏ်ဴကလီးယားစက္႐ုံ၊ ႏ်ဴကလီးယား ဓာတ္ေပါင္းဖိုတခု လုပ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ သေဘာတူညီခ်က္အရ IAEA ရဲ႕ စစ္ေဆးမႈ ခံရပါမယ္။ ဒီ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ဟာ လက္နက္ထုတ္ဖို႔ မဟုတ္ဘဲ အရပ္ဘက္သံုး ဟုတ္မဟုတ္ IAEA က စစ္ေဆးၿပီး အဆံုးအျဖတ္ အတည္ျပဳေပးရပါတယ္။”
ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလက ဗီယင္နာၿမိဳ႕မွာ လုပ္ခဲ့တဲ့ IAEA ႏွစ္ပတ္လည္ အစည္းအေ၀းအတြင္း ျမန္မာဘက္က ကိုယ္စားလွယ္ ဦးတင္၀င္းက ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ လက္နက္မျပန္႕ပြားေရး သေဘာတူညီခ်က္ကုိ ေထာက္ခံေပမဲ့လို႔ ႏိုင္ငံတိုင္းဟာ အရပ္ဘက္အတြက္ ႏ်ဴကလီးယားစြမ္းအင္ အသံုးျပဳခြင့္ ရိွတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ ထုတ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြဟာ အေျခအျမစ္မရိွဘဲ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ အရပ္ဘက္ ဖံြ႕ၿဖိဳးေရးအတြက္ ႏ်ဴကလီးယား သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာကို အသံုးျပဳေနျခင္းပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ တုံ႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။
လက္ရိွအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ IAEA အၾကားမွာ ဖံြ႕ၿဖိဳးေရး ကိစၥေတြအတြက္ ႏ်ဴကလီးယား နည္းပညာ အသံုးခ်မႈပိုင္းမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြ ရိွေနပါတယ္။
လက္ရိွအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ မျပန္႕ပြားေရး စာခ်ဳပ္ပါႏိုင္ငံ ျဖစ္သလို ႏ်ဴကလီးယား စမ္းသပ္မႈ တားဆီးေရးကိုလည္း လက္မွတ္ထိုးထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသ ႏ်ဴကလီးယားမဲ့ဇုန္ ျဖစ္ေရး သေဘာတူညီခ်က္မွာလည္း လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့ ႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။
