ပဋိပကၡေတြျဖစ္ေနတဲ့ ရခုိင္ျပည္နယ္မွာ လတ္တေလာ အက်ပ္အတည္း အႀကီးမားဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ဒုကၡသည္အေရးနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ UEHRD လို႔ေခၚတဲ့ ျပည္နယ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္မ်ားနဲ႔ အစိုးရအဖြဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး ေျဖရွင္းဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနတဲ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈဆုိင္ရာ အေထာက္ အပံ့ေပးေရးအဖြဲ႔က ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ ဥကၠ႒လည္းျဖစ္တဲ့ ေဒၚၿပံဳးေကသီႏိုင္နဲ႔ ဗီြအိုေအရဲ႕အယ္ဒီတာ ေဒၚခင္စိုးဝင္းတို႔ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။
ေမး။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေပါ့ေနာ္၊ ႏုိင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းေတြက လာပါတယ္။ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ လာသြားတယ္။ အီးယူ ဥေရာပသမဂၢက ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ လာသြားတယ္။ ကုလသမဂၢ အထူးကုိယ္စားလွယ္လာတယ္။ လာတုိင္းလာတုိင္းမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲကို ဝင္လာ တုန္းကေနၿပီးေတာ့ လိုက္ျပတာေတြ ၾကည့္တယ္၊ စခမ္းေတြသြားၾကည့္တယ္၊ ေဒါက္တာ ဝင္းျမတ္ေအးတို႔လည္း ကိုယ္တုိင္ကိုယ္က် လိုက္လံျပသတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ျပန္သြားၿပီး ဒီႏိုင္ငံက ထြက္သြားတာနဲ႔တၿပိဳင္နက္ 'ျမန္မာႏုိင္ငံကေတာ့ ဒုကၡသည္ေတြကို လက္ခံဖို႔ အဆင္သင့္မျဖစ္ေသးဘူး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကေတာ့ ဒီ လူနည္းစုတစုကို ဖိႏွိပ္ ႏွိပ္စက္ေနတာပဲ..' ဆိုတာမ်ဳိးကေတာ့ အၿမဲတမ္းျပန္ၿပီးေတာ့ ၾကားေနရတဲ့အခါက်ေတာ့ အင္မတန္မွလည္း ဝမ္းနည္းဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အဲဒါမ်ဳိးေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ တကယ္တမ္းေျမျပင္မွာ ဒီလို မဟုတ္ပါဘူးဆိုတာကို သက္ေသျပႏုိင္ဖို႔အတြက္ကို ဘယ္လိုမ်ဳိး မဟာဗ်ဴဟာေတြခ်မွတ္ဖို႔ ရွိပါသလဲရွင့္။
ေျဖ။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ အရင္က ဘယ္လို အေျခအေနမ်ဳိးမွာ ရွိခဲ့တာလဲ။ အဲဒီအခ်က္ကိုလည္းပဲ သိသာေအာင္ ျပသႏုိင္ဖို႔လိုတယ္လို႔ က်မကေတာ့ အဲလို ျမင္ပါတယ္။ အရင္တုန္းက ဒီေနရာမွာရွိခဲ့တဲ့၊ ေနထိုင္ခဲ့ရတဲ့အဆင့္အတန္းနဲ႔ အခု က်မတို႔ ေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ဟာနဲ႔။ ႏုိင္ငံတကာမွာေတာ့ တကယ္ခ်မ္းသာ ၿပီးေတာ့ ဝင္ေငြေတြ အမ်ားႀကီး သံုးစြဲႏုိင္တဲ့ႏုိင္ငံမ်ဳိးက ထားတဲ့ facilities မ်ဳိးနဲ႔ က်မတို႔ ေဆာင္ရြက္တာနဲ႔ေတာ့ ၾကားထဲမွာ ကြာဟခ်က္ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ မရွိဘူးလို႔ေတာ့လည္း က်မ ျငင္းစရာမရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လုိပဲျဖစ္ျဖစ္ေပ့ါေနာ္၊ က်မတို႔ေတြ ကိုယ့္အစြမ္းရွိသေလာက္ေတာ့ ရခုိင္ျပည္နယ္ ဖြံ႔ၿဖိဳး တုိးတက္ေရးအတြက္ကို ႀကိဳးစားေနတာကေတာ့- ရန္ပံုေငြ သံုးစြဲတဲ့အခါမွာ အမ်ားဆံုးသံုးစြဲတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြ ဆိုရင္လည္းပဲ ရခုိင္ျပည္နယ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ အငူေမာ္ စစ္ေတြလမ္းဆိုလို႔ရွိရင္ Asia World ကေနၿပီးေတာ့ အကုန္လံုးကို သူ႔လူေတြနဲ႔သူ လမ္းလာခ်ဲ႕ေပးတယ္။ တတ္ႏုိင္တဲ့ဘက္ကေနၿပီးေတာ့ က်မတို႔အားလံုး ဝိုင္းဝန္းၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ အဲဒီ တကယ့္ အေျခအေန မွန္ေတြကို သိေအာင္ေတာ့ က်မတို႔အေနနဲ႔ အခုဆိုရင္ UEHRD ကေနၿပီးေတာ့ Documentaries ေတြ၊ ဇာတ္လမ္းတိုေလးေတြ၊ ဒါမ်ဳိးေလး ေတြနဲ႔ပဲ ႐ိုက္ေနတာလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကိုလည္းပဲ ႐ိုက္ဖို႔လည္းပဲ ထပ္ၿပီးေတာ့ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေနတာေတြလည္းပဲ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ အေရးပါ တဲ့ ႏုိင္င့တကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြေပါ့- ဥပမာ၊ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဂ်နီဗာမွာဆိုလို႔ရွိရင္ ဝန္ႀကီး ဦးေသာင္းထြန္း ဦးေဆာင္တဲ့ delegation မွာဆိုလုိ႔ရွိရင္ က်မတို႔ ကိုယ္တုိင္လည္း ပါသြားၿပီးေတာ့ Human Rights Council မွာ သြားၿပီးေတာ့ Understanding Myanmar ဆုိၿပီး ျမန္မာကို နားလည္လာဖို႔အတြက္ တကယ့္ အေျခအေနမွန္ကို ရွင္းျပတဲ့ဟာမ်ဳိးေပါ့ေနာ္။ အဲဒါမ်ဳိးကိုလည္း တကယ္အေရးပါတဲ့ ႏုိင္ငံတကာ institution ေတြ၊ ေနာက္ ႏုိင္ငံတကာမွာ အေရးပါတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ေတြ၊ ေနာက္ ျမန္မာ့အေရးကို စိတ္ဝင္စားၾကတဲ့ Academicians ေတြကိုေပါ့ေနာ္၊ Universities ၊ ဒါမ်ဳိးေတြကို က်မတို႔ ထြက္ၿပီးေတာ့ အခါအားေလ်ာ္စြာ ေျပာဆိုရွင္းျပေနတာေတြကိုလည္းပဲ လုပ္ေနပါတယ္။
ေမး။ ။ အခု ရခုိင္အေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာလုိ႔ရွိရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ သူတို႔ စြပ္စြဲေနၾကတာေတြက လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြရဲ႕ အင္အားအဆမတန္ သံုးမႈ ေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြ အလံုးနဲ႔အရင္းနဲ႔ တဘက္ႏုိင္ငံကို ထြက္ေျပးၾကရတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ျဖစ္ေနၾကတာ- ဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ ေပါ့ေနာ္-မေျပးေသာ္လည္း ကံရာရွိပဲ ေျပာရမလားေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး၊ အဲဒါေၾကာင့္လည္းပဲ အင္မတန္မွကို အ႐ုပ္ဆိုး အက်ည္းတန္အျဖစ္ေပါ့။ အခု ICC တင္မယ္လို႔ ေျပာလုိ႔ေျပာ၊ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီကလည္း ဒီကိစၥကို ေဆြးေႏြးတယ္ ေျပာလုိေျပာ၊ အဲဒီေတာ့ တပ္မေတာ္ရဲ႕အခန္းက႑ ေပါ့ေနာ္။ သူတို႔ရဲ႕တုံ႔ျပန္မႈေတြကို ဘယ္လုိ ႀကံဳေတြ႔ရပါသလဲရွင့္။
ေျဖ။ ။ အစုိးရရဲ႕ ေျပာတာရွိပါတယ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မည္သည့္အၾကမ္းဖက္မႈကို က်ဴးလြန္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္မဆို အဖြဲ႔အစည္းကိုမဆို သက္ေသ သကၠာယ ခုိင္လံုရင္ အေရးယူမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ..ဆိုေတာ့ ဒါ က်မတို႔ ႏွစ္ေပါင္းရွည္ၾကာ တုိက္ပြဲဝင္ခဲ့တာလည္း ဒါကိုပဲျဖစ္တယ္။ 'ဥပေဒအထက္မွာ မည္သူမွ မရွိေစရ' ဆိုတာေလ။ တခ်က္ကေတာ့ ဘာလဲဆိုေတာ့ ဒီကိစၥေတြအားလံုးက ARSA တိုက္ခုိက္မႈရဲ႕ေနာက္ပိုင္းမွာျဖစ္တာျဖစ္ပါတယ္။ ၾသဂတ္စ္လ ၂၅ ရက္ေန႔ေနာက္ပိုင္းေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီေတာ့ က်မတို႔ႏုိင္ငံမွာ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခုိက္တယ္ဆိုတဲ့ အေတြ႔အႀကံဳကလည္း ဒါ ပထမဦးဆံုး အႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ က်မတို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတဲ့အခ်ိန္ ၾသဂတ္စ္လ ၂၄ ရက္ေန႔ေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ အခ်ိန္တုန္းကဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္ဘက္က ေနၿပီးေတာ့ ဒီအရာေတြကို ေမယုေတာင္ေၾကာမွာ စစ္ေရးေလ့က်င့္တာေတြကိုလည္း ေတြ႔တယ္။ အၾကမ္းဖက္တုိက္ခုိက္ႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြရတာ ေတြလည္း ရွိတယ္။ .... ဆိုေတာ့ ဒါကို တပ္မေတာ္အေနနဲ႔လည္း ပါဝင္ၿပီးေတာ့ ေျဖရွင္းရမယ္ဆိုရင္ International Humanitarian Law - ဟို ဂ်နီဗာ Convention လို ဥပေဒမ်ဳိးကိုလည္း ေလးစားလုိက္နာဖို႔ လႊတ္ေတာ္က တိုက္တြန္းခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ တကယ္ပဲ က်ဴးလြန္ေဖာက္ဖ်က္ခဲ့တာ ရွိတယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္လည္း တာဝန္ရွိတဲ့သူေတြကို - အခုေတာ့ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ကလည္း အေရးယူပါမယ္ဆိုတာမ်ဳိးကို ေျပာတာလည္းရွိသလုိ အင္းဒင္ကိစၥမ်ဳိးမွာလည္း အေရးယူခဲ့တာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ တကယ္ပဲက်ဴးလြန္ခဲ့တာ ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ လက္ရွိ အစိုးရအေနနဲ႔ သူ တစိုက္မတ္မတ္ ေျပာခဲ့တဲ့မူကေတာ့ သက္ေသ အေထာက္အထား ခုိင္လံုတယ္ဆိုရင္ ဒါကို တရားဥပေဒအရ ထိေရာက္စြာအေရးယူမယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေျပာခဲ့တာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ အခုေနာက္ဆံုး ဖြဲ႔စည္းဖို႔ရွိပါတယ္ဆိုတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းဆိုလုိ႔ရွိရင္ အၾကမ္းဖက္မႈေနာက္ပိုင္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံ ရတဲ့ကိစၥေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖုိ႔အတြက္ ဖြဲ႔စည္းတာပဲျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ က်မတို႔အေနနဲ႔ ဒါေတာ့ ေစာင့္ၿပီးေတာ့ၾကည့္ဖို႔လည္း လုိပါတယ္။
UEHRD လို႔ ေခၚတဲ့ ျပည္နယ္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္မ်ားနဲ႔ အစိုးရအဖြဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး ေျဖရွင္းဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနတဲ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ ဆုိင္ရာ အေထာက္အပံ့ေပးေရးအဖြဲ႔က ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ ဥကၠ႒လည္းျဖစ္တဲ့ ေဒၚၿပံဳးေကသီႏိုင္နဲ႔ ဗီြအိုေအရဲ႕အယ္ဒီတာ ေဒၚခင္စိုးဝင္းက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
