တခ်ိန္က ကမာၻေပၚမွာ ဆန္စပါးတင္ပုိ႔မႈ အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံျဖစ္ခဲ့ဘူးတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ အခုအခါမွာေတာ့ တျခားအာရွ ႏုိင္ငံေတြထက္ အမ်ားႀကီး ေနာက္က်က်န္ေနပါတယ္။ ထုိင္း၊ ဗီယက္နမ္စတဲ့ ႏုိင္ငံေတြက ဆန္ေတြ ကမာၻေပၚမွာ အေရာင္းသြက္ေနခ်ိန္ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ ဆန္ထုတ္လုပ္မႈ အေျခအေနေတြကေတာ့ တုိးတက္မႈမရွိပဲ ျဖစ္ေနရတာပါ။ ကုိယ္တုိင္လည္း ဆန္အဓိက စားသုံး၊ ထုတ္လုပ္တဲ့ ႏုိင္ငံတခုျဖစ္ပါလ်က္နဲ႔ ဒီလုိထုတ္လုပ္မႈေတြ၊ ျပည္ပတင္ပုိ႔မႈေတြမွာ တျခားႏုိင္ငံေတြနဲ႔ မယွဥ္ႏုိင္ပဲ ျဖစ္ေနရတာဟာ ဘယ္လုိ အေၾကာင္းေတြရွိေနလုိ႔လဲ ဆုိတာကုိေတာ့ ဒီတပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦး က တင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကမာၻေပၚမွာ ဆန္စုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္မႈ အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံအျဖစ္နဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ထဲမွာ ထုိင္းႏုိင္ငံက ဆန္တန္ခ်ိန္ ၉. ၀၃ သန္း ျပည္ပ တင္ပုိ႔ခဲ့သလုိ၊ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံကေတာ့ ၆.၉ သန္း တင္ပုိ႔ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ႔ ဆန္တင္ပုိ႔မႈႏႈန္းဟာဆုိရင္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ထဲမွာ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္း တက္လာခဲ့ၿပီး ေဒၚလာသန္း ၅,၃၀၀ အထိ ရရွိခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ႔ ျပည္ပဆန္တင္ပုိ႔သူမ်ား အသင္းက ေျပာခဲ့တာပါ။ အိမ္နီးခ်င္း ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တုန္းက ျမန္မာ့နည္းျမန္မာ့ဟန္ ဆုိရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ကုိ က်င့္သုံးခ်ိန္ကစလုိ႔ ထုိင္းႏုိင္ငံဟာ ကမာၻေပၚမွာ အဓိကဆန္တင္ပုိ႔တဲ့ တုိင္းျပည္အျဖစ္ ေပၚထြန္းလာတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့ဆုိရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ အဆုံးသတ္သြားခဲ့တဲ့ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းမွာလည္း အုပ္ခ်ဳပ္လာတဲ့ စစ္အစုိးရေတြလက္ထက္ စီးပြားေရး မူ၀ါဒေတြမွာ သိသိသာသာ အေျပာင္းအလဲေတြ မေတြ႔ခဲ့ရပါဘူး။
ဆန္စပါး ေစ်းကြက္မွာ အစုိးရက အဓိကခ်ဳပ္ကုိင္ထားတဲ့ မူ၀ါဒေတြနဲ႔အတူ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ ျပည္ပဆန္တင္ပုိ႔မႈဟာ နိမ့္က်ၿမဲနိမ့္က်ေနတာလုိ႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔က ဆန္ကုန္သည္ တေယာက္က ေျပာပါတယ္။
“ဗီယက္နမ္က အခုမွေနာက္က လုိက္လာတာ၊ ထုိင္းကေတာ့ ပထမျဖစ္ေနတာၾကာၿပီ။ ျမန္မာျပည္ကေတာ့ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ အထိက ကုန္သြယ္လယ္ယာကပဲ အစုိးရအေနနဲ႔တင္တာ၊ Export လုပ္တာေပါ့ေနာ္။ ပုဂၢလိက အေနနဲ႔ Export လုပ္ခြင့္ မရခဲ့ဘူး။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဒီဘက္က်မွ ပုဂၢလိကေတြက စတင္တာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဟုိဘက္ပုိင္းမွာ အစုိးရကတင္တာက တႏွစ္ကုိ ပ်မ္းမွ် တန္ခ်ိန္ ၃ သိန္းေလာက္ပဲ တင္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ တန္ခ်ိန္ ၁ သန္း တင္ႏုိင္ခဲ့တာ ၃ ႀကိမ္ေလာက္ရွိတယ္။ ၁၉၈၄ ေလာက္မွာ တႀကိမ္၊ ၁၉၉၄ မွာတႀကိမ္၊ ၂၀၀၁ မွာတႀကိမ္။ ၂၀၀၉ မွာကေတာ့ တန္ခ်ိန္ ၁ သန္း စြန္းစြန္းတင္ႏုိင္ခဲ့တယ္၊ ၁ သန္းနဲ႔ ၁ ေသာင္းေလာက္ တင္ႏုိင္တယ္။ ၂၀၁၀ မွာေတာ့ တန္ခ်ိန္ ၃ သိန္းေက်ာ္ပဲ တင္ႏုိင္ခဲ့တယ္။ ဒီႏွစ္မွာလည္း အဲဒီ၀န္းက်င္ေလာက္ပဲ တင္ႏုိင္လိမ့္မယ္လုိ႔ထင္တယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံအေနနဲ႔ကေတာ့ ဆန္ထုတ္လုပ္မႈေတြမွာ နည္းပါးေနဆဲျဖစ္သလုိ ျပည္ပတင္ပုိ႔တဲ့ ဆန္အရည္အေသြးေတြ နိမ့္က်ေနတာမုိ႔ အာဖရိကနဲ႔အာရွတုိက္ ႏုိင္ငံတခ်ဳိ႔ကလဲြလုိ႔ ကမာၻ႔ေစ်းကြက္မွာ တုိးႏုိင္ေလာက္တဲ့ အဆင့္မွာမရွိေသးဘူးလုိ႔လည္း ကုန္သည္ေတြက ဆုိေနၾကတာပါ။ ဒီလုိပဲ ျပည္ပေစ်းကြက္ထုိးေဖာက္ဖုိ႔ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရး အပါအ၀င္ အေျခခံ အေဆာက္အအုံ လုိအပ္ခ်က္ေတြက အေျမာက္အမ်ား ရွိေနဆဲပဲလုိ႔လည္း ရန္ကုန္ၿမိဳ႔က ဆန္ကုန္သည္က ေျပာပါတယ္။
“က်ေနာ္တုိ႔ ဒီမွာက Seaport (ပင္လယ္ဆိပ္) မရွိဘူး၊ Riverport (ျမစ္ဆိပ္) ကေန သြားရတယ္။ ေျပာခ်င္တာက တန္ခ်ိန္မ်ားတဲ့ သေဘၤာႀကီးေတြ ၀င္ၿပီးမတင္ႏုိင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ကုန္တင္ခေစ်းႀကီးတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ႏွစ္တုိင္း ဥပမာ တန္ခ်ိန္ ၅ သိန္းျဖစ္ရင္ ၅ သိန္း၊ ၃ သိန္းျဖစ္ရင္ ၃ သိန္း မတင္ႏုိင္ဘူး။ ျပည္တြင္းဖူလုံေရးကို ဦးစားေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔ တင္ႏုိင္တဲ့ ပမာဏက ပုံေသမရွိဘူး။ ေနာက္တခုက ေစ်းကြက္မရေသးဘူး။ တကယ့္တကယ္ ပုဂၢလိကအပုိင္းက တင္တာက ၂၀၀၈ ေလာက္ကမွ စတင္ေတာ့၊ က်ေနာ္တုိ႔က အခုမွ အစပ်ဳိးအဆင့္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတြေၾကာင့္လည္း ပါတာေပါ့။ ေနာက္တခု အေနနဲ႔ကေတာ့ Banking arrangement (ဘဏ္လုပ္ငန္းစနစ္) မရွိဘူးဗ်။”
ႏုိင္ငံတကာေစ်းကြက္နဲ႔ ဆက္သြယ္ လုပ္ေဆာင္ရတဲ့ လုပ္ငန္းေတြမွာ အာဏာပုိင္ေတြက မၾကာခနဆုိသလုိ မူ၀ါဒေတြ ေျပာင္းလဲတာေတြဟာလည္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြအတြက္ စိတ္ခ်လက္ခ် လုပ္ကုိင္ဖုိ႔ အေျခအေန မေပးဘူးလုိ႔လည္း ကုန္သည္ေတြက ေျပာပါတယ္။ ဒီလုိပဲ စနစ္တက် က်င့္သုံးေနတဲ့ ေငြေၾကးလဲလွယ္မႈစနစ္ေတြမရွိတဲ့ ႏုိင္ငံအျဖစ္ ဆန္အပါအ၀င္ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ လုပ္ငန္းေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတာပါ။ ရလဒ္အျဖစ္လုိ႔ ဆုိရမွာကေတာ့ ဒီႏွစ္ဆန္းပုိင္း ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ ျပည္ပဆန္တင္ပုိ႔မႈဟာ နည္းပါးေနၿပီး၊ ဒါဟာလည္း ေငြေၾကးလဲလွယ္ႏႈန္းေတြရဲ႔ အက်ဳိးဆက္ေၾကာင့္လုိ႔ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ လုပ္ငန္းရွင္ တေယာက္က ေျပာျပပါတယ္။
“ဆန္ျပည္ပတင္ပုိ႔တာကေတာ့ အခုအမ်ားႀကီး မသြားပါဘူး။ ျပည္တြင္းဆန္ေစ်းကလည္း သိပ္မတက္ဘူး ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ပါးတာေပါ့ေလ။ ေငြလဲႏႈန္းကလည္း ျမန္မာေငြက တန္ဘုိးျမင့္ေနတယ္၊ မာေနတယ္။ မာေနတယ္ဆုိေတာ့ Exporter (ျပည္ပပုိ႔တဲ့လူေတြ) ကလည္း မကုိက္ဘူး။ အခုေတာင္မွ ဒီႏွစ္က ဆန္ေစ်းေစ်းေကာင္းရတယ္လုိ႔ ေျပာရမွာ။ တတန္ကုိ ေဒၚလာ ၃၆၀၊ ၃၇၀ ေလာက္ေတာင္ရတယ္။ အရင္ဆုိရင္ ၃၂၅၊ ၃၃၀ ေလာက္နဲ႔ ပုိ႔ေနတာ၊ အခု ၃၇၀ ကုိေတာင္ မပုိ႔ႏုိင္ဘူးဆုိတာက ေငြလဲႏႈန္းမွာ ျမန္မာေငြကမာေနလုိ႔ေလ။ အဲဒါေၾကာင့္ မကုိက္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။”
ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ထဲမွာေတာ့ ထုိင္းႏုိင္ငံဟာ ကမာၻေပၚက ဆန္ကုန္သြယ္မႈေတြရဲ႔ ၃၃ ရာခုိင္ႏႈန္းကုိ ေနရာယူႏုိင္ခဲ့ၿပီး ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံကေတာ့ ေစ်းကြက္ရဲ႔ ၂၂ ရာခုိင္ႏႈန္းကုိ ရခဲ့တာပါ။ ထုိင္းႏုိင္ငံက သူ႔ရဲ႔ ပထမေနရာကုိ ဆက္ထိန္းသြားႏုိင္ဖုိ႔ အတြက္လည္း ဆန္အေျမာက္အမ်ား ၀ယ္ယူတဲ့ ေစ်းကြက္ေတြ၊ ေစ်းေကာင္းရတဲ့ ေစ်းကြက္ေတြကုိ ပုိၿပီးထုိးေဖာက္သြားဖုိ႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ ဒီအစီအစဥ္အရ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ တ႐ုတ္ျပည္မႀကီး၊ ေဟာင္ေကာင္၊ စကၤာပူ စတဲ့ေစ်းကြက္ေတြကုိ အဓိကဆန္တင္ပုိ႔ေနတဲ့ ကုန္သည္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး တုိးျမႇင့္ေရာင္းခ်သြားမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း ထုိင္းကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ေၾကညာထားတာပါ။
ဒီလုိ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈေတြၾကား ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆန္ထုတ္လုပ္မႈ တုိးလာဖုိ႔အတြက္ဆုိရင္ေတာ့ ေစ်းကြက္မွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ကုန္သြယ္ႏုိင္ဖုိ႔က အေရးႀကီးလိမ့္မယ္လုိ႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔က ဆန္ကုန္သည္က ျမင္ပါတယ္။
“က်ေနာ့္အျမင္ေတာ့ဗ်ာ ခ်ဳပ္ၿပီး တုိတုိေျပာရရင္ေတာ့ ေစ်းကြက္ပါပဲဗ်ာ။ အရင္တုန္းက က်ေနာ္တုိ႔ လယ္သမားေတြ ပဲစုိက္တယ္ဆုိတာ နည္းတယ္။ အခုေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၄-၅ ႏွစ္ေလာက္ကစၿပီးေတာ့ ပဲက Export လုပ္လုိ႔ရတဲ့ အခါက်ေတာ့၊ ေစ်းေကာင္းတဲ့ အခါက်ေတာ့ လယ္သမားက စုိက္တာပဲ။ က်ေနာ္တုိ႔ သိပ္သတိမထားမိတဲ့ ၁၄-၅ ႏွစ္အတြင္းမွာ ကမာၻေပၚမွာ ဒုတိယပဲအမ်ားဆုံး တင္ပုိ႔တဲ့ႏုိင္ငံ ျဖစ္တာပဲ။ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ဘာလဲဆုိေတာ့ ေစ်းကြက္ေကာင္းလုိ႔ ေစ်းႏႈန္းေကာင္းရရင္ လယ္သမားကလည္း လယ္ထဲတင္မဟုတ္ဘူး ေျမာင္းထဲပါ စုိက္တာပဲ။ ဒီလုိပဲ ပဲလည္းအဲဒီလုိ စုိက္ၾကတာပဲ။ လယ္သမားဆုိတာ သိတယ္မုိ႔လား အလုပ္သမားသက္သက္မွ မဟုတ္တာ၊ ကုန္သည္တပုိင္းေလ။ သူစုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္တဲ့ ပစၥည္းကုိ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္တဲ့လူေလ။ အဲဒီေတာ့ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္တဲ့လူ ကုန္သည္ဆုိတာကေတာ့ အရင္းအႏွီးရွိဖုိ႔လုိတာေပါ့။ အရင္းအႏွီးရဖုိ႔လည္း က်ေနာ္တုိ႔က ဒီမွာက အရင္းအႏွီး ေစ်းကြက္မွ မရွိတာ။ ေနာက္သူကုိယ္တုိင္ကလည္း လယ္သမားက လယ္ကုိ သူပုိင္တာမွ မဟုတ္တာ။ ေပါင္ႏွံေရာင္းခ်ႏုိင္တဲ့ အခြင့္အေရးမွ မရွိတာ။”
ကမာၻ႔စားနပ္ရိကၡာ အဖဲြ႔ (FAO) ရဲ႔ တြက္ခ်က္မႈအရ ကမာၻမွာ ဆန္တင္ပုိ႔မႈ အမ်ားဆုံးျဖစ္တဲ့ ထုိင္းႏုိင္ငံဟာဆုိရင္ ျမန္မာႏုိင္ငံထက္ ဓာတုေဗဒ ဓာတ္ေျမၾသဇာ သုံးစဲြမႈႏႈန္းဟာ ၇ ဆနီးပါးရွိၿပီး၊ ဆန္တင္ပုိ႔မႈ ဒုတိယအမ်ားဆုံးျဖစ္တဲ့ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံကေတာ့ ဓာတ္ေျမၾသဇာ သုံးစဲြမႈဟာ ၆ ဆနီးပါးရွိပါတယ္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္ကုန္ပုိင္းက ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ သြားေရာက္ၿပီး အာဏာပုိင္ေတြနဲ႔ပါ ႏွီးေႏွာဖလွယ္မႈေတြ လုပ္ခဲ့တဲ့ စီးပြားေရး ႏုိဘဲလ္ဆုရွင္ ပါေမာကၡ ဂ်ိဳးဇက္ဖ္ စတစ္ဂ္လဇ္ (Joseph Stiglitz) ကေတာ့ သူ႔ခရီးစဥ္အတြင္း လယ္သမားေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆုံရာမွာ စုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္မႈေတြ တုိးျမင့္ႏုိင္တဲ့ အလားအလာေတြ ရွိေနတာကုိ ေတြ႔ခဲ့ရေပမဲ့လည္း၊ အရည္အေသြးရွိတဲ့ မ်ဳိးစပါးေတြ၊ ဓာတ္ေျမၾသဇာေတြ ၀ယ္ယူဖုိ႔ ေခ်းေငြ မရႏုိင္တဲ့ အေျခအေနေတြကုိ ေတြ႔ခဲ့ရေၾကာင္း ေျပာခဲ့တာပါ။ ဒီလုိပဲ တုိင္းျပည္တခုလုံးရဲ႔ စီးပြားေရး တုိးတက္ေစဖုိ႔အတြက္ဆုိရင္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ လူဦးေရအမ်ားစု ေနထုိင္ရာ ေက်းလက္ေဒသေတြကုိ ပံ့ပုိးေထာက္ပ့ံမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ အေရးႀကီးတဲ့အေၾကာင္း ႏုိဘယ္လ္ဆုရွင္ ပါေမာကၡ စတစ္ဂ္လဇ္ က အေလးထား ေျပာသြားခဲ့တာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ပဲ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရးက႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
