အမေရိကန်အစိုးရသက်တမ်းဝက် လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပဖို့ နှစ်ရက်ပဲလိုပါတော့တယ်။ လက်ရှိအာဏာရပါတီ ဒီမိုကရက်နဲ့ အတိုက်အခံ ရီပါပလင်ကန် ပါတီတွေကြားမှာ အပြိုင်အဆိုင် အကြိတ်အနယ် မဲဆွယ်နေကြပါတယ်။ ဒီရွေးကောက်ပွဲမှာ သူတို့ ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့ပါတီကို မဲထည့်ကြမယ့် မြန်မာနွယ်ဖွား အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေဘက်က ဘာတွေမျှော်လင့်ချက် ရှိနေသလဲ။ လွှတ်တော်မှာ ဘယ်ပါတီက လွှမ်းမိုးလာနိုင်ချေ ရှိမလဲ။ မြန်မာ့အရေးမှာရော ဘယ်လိုအပြောင်းအလဲတွေ ရှိမလဲ။ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတဲ့ မအင်ကြင်းနိုင်က အသေးစိတ်တင်ပြမှာပါ။
လာမယ့် အင်္ဂါနေ့ (နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်) မှာ ကျင်းပမယ့် အမေရိကန်အစိုးရသက်တမ်းဝက် လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ ထူးခြားချက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ဒီမိုကရက်တွေ ကြီးစိုးထားတဲ့ နယူးရောက်မှာ နေထိုင်တဲ့ ကိုမိုးချမ်းက ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပါတယ်။
"ဒီသက်တမ်းဝက်က ဒီနှစ်မှာ ဘာထူးခြားသလဲဆိုတော့ ကျနော်တွေ့ရသလောက်က အောက်လွှတ်တော်က လွှတ်တော်အမတ်အားလုံးက ရွေးကောက်ပွဲ ပြန်ဝင်ရတယ်။ အဲဒါ ထူးခြားတယ်။ နောက်တခုက အထက်လွှတ်တော်ကလဲ ထိုင်ခုံ (၃၅) ခုံ (၃) ပုံ (၁) ပုံလောက် ရှိတယ်။ ဆိုတော့ အဓိကက အောက်လွှတ်တော်က ဘာကြောင့် အကုန်လုံးပြန်ဝင်ရသလဲဆိုတဲ့ အနေအထားမှာ လေ့လာကြည့်လိုက်တဲ့အချိန်ကြတော့ ၂၀၂၀ တုန်းက လုပ်ခဲ့တဲ့ Census တွေ လူဦးရေစာရင်း ကောက်ခံတဲ့ဟာရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ရလဒ်ပေါ်မှာ မူတည်ပြီတော့ သူတို့က နယ်မြေတွေကို ပြန်ပြီးတော့ သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ လူဦးရေတွေက တိုးလာတယ်။ (၁၀) နှစ်တခါ လူဦးရေးက တိုးလာတဲ့အခါကြတော့ အဲဒီလူဦးရေ တိုးတဲ့ပေါ် မူတည်ပြီတော့ နယ်မြေတွေကို ပြန်ပြီတော့ သတ်မှတ်တယ်။ နယ်မြေတွေ ပြန်ဆွဲတာ။ ခရိုင်နယ်မြေတွေကို ပြန်ဆွဲပြီတော့ အဲဒီလူတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေအနေနဲ့ဆိုပြီတော့ အောက်လွှတ်တော်မှာ ထိုင်ခုံ ၄၃၅ ခုံရှိရာ အကုန်လုံး ရွေးကောက်ပွဲ ပြန်ဝင်ရတယ်ဆိုတဲ့ဟာ ရှိတယ်။"
သူကိုယ်တိုင်ကတော့ ပါတီပေါ် မူတည်တာထက် အရည်အချင်းရှိတဲ့ လွှတ်တော်အမတ်ကိုပဲ မဲပေးမှာလို့ ကိုမိုးချမ်းက ဆိုပါတယ်။
Nevada ပြည်နယ် Las Vegas က စားသောက်ဆိုင်လုပ်ငန်းရှင်တဦးဖြစ်တဲ့ ဦးဆန်နီကတော့ ပါတီအပေါ်မူတည်ပြီး မဲပေးမယ့်အကြောင်း ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပါတယ်။
"ကျနော်ကတော့ သေချာပေါက် ရီပတ်ဘလင်ကန်ပါပဲ။ အရင်ကလဲ ရီပတ်ဘလင်ကန်ပဲ ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ပေးရတဲ့ အကြောင်းရင်း နှစ်ခု ရှိပါတယ်။ စီးပွားရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကျနော်တို့က လုပ်ငန်းလုပ်နေတော့ ဘန်ဒန်အစိုးရအနေနဲ့ အများကြီး လူတွေကို Giveaway လုပ်လိုက်တယ်။ ပိုက်ဆံတွေ အများကြီးပေးလိုက်တယ်။ ပေးလိုက်တဲ့ဟာက ပထမပိုင်းတော့ လူတွေအားလုံးက ဟုတ်မလိုလိုနဲ့၊ ဒါပေမဲ့ သူတို့စိတ်ထဲမှာ တအားပျင်းသွားကြတယ်။ အလုပ်မလုပ်ဘဲနဲ့ ပိုက်ဆံရတယ်ဆိုတဲ့လူက အဲဒီပိုက်ဆံကို သုံးကြတယ်။ သုံးကြတော့ ကျနော်တို့လည်း ပထမပိုင်းတော့ နည်းနည်းရောင်းလို့ကောင်းတာလေးတွေ တက်လာပြုလာရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အစိုးရဖြစ်သွားတာ ဘာလဲဆိုတော့ လူတွေက အလုပ်မလုပ်ကြတော့ဘူး။ အလုပ်မလုပ်ကြတော့တဲ့အတွက် အလုပ်သမားရှာရတာ တအားခက်ပါတယ်။ ဒါက ကျနော်တို့မှ မဟုတ်ဘူး၊ Amazon ကုမ္ပဏီအကြီးကြီးတွေကအစ အလုပ်သမားရှာရတာ တအားခက်သွားတယ်။ အဲဒါအပြင် အလုပ်သမားရဲ့ နှုန်းထားကလဲ တအားပိုမြင့်သွားတယ်။ အရင်တုန်းက ကျနော်တို့ ကိုးကျပ်လောက် ပေးလို့ရတဲ့ လူတယောက်က အခုအချိန်မှာ ၁၅ ကျပ်မပေးလို့ မရတော့ဘူး။ ဒါက ကျနော်တို့အနေနဲ့။ ကုမ္ပဏီကြီးတွေကလဲ နှစ်ဆယ်လောက်အထိ တစ်နာရီ ပေးကြရတာ။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် အလုပ်လုပ်ချင်တဲ့လူက တော်တော်လေးနည်းတယ်။
နောက်တချက်က ပိုပြီးတော့ ဆိုးလာတာက လူတွေက အလုပ်မလုပ်ကြဘူး။ အဲဒါအပြင် အလုပ်မလုပ်ရင်လဲ ဒီငွေရတယ်ဆိုပြီတော့ ဖြစ်ကြတယ်။ ပြီးတော့ ဒီဟာထဲမှာမှ သူတို့က Cash ရတဲ့ အလုပ်တွေကို ဝိုင်းပြီးတော့ လုပ်ကြတယ်။ လုပ်ကြတော့ ကျနော်တို့လုပ်ငန်းတွေ လုပ်တဲ့နေရာမှာ တခါတလေကြရင် မလုပ်မဖြစ်လို့ လူငှားရလို့ရှိရင် ကျနော်တို့က Cash နဲ့ ပေးရတယ်။ Cash နဲ့ ပေးရတယ်ဆိုတာက ကျနော်တို့အတွက် အမြတ်ထဲကနေ ပြန်ပါသွားတဲ့သဘော ဖြစ်တဲ့အတွက် အရှုံုးပေါ်ပါတယ်။ အဲဒါ အဓိကပါ။"
တဘက်မှာလဲ မြန်မာ့အရေးနဲ့ ပတ်သက်ရင် ဒီမိုကရက်ပါတီဘက်က လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို အားမရဘူးလို့လည်း ဦးဆန်နီက ပြောပါတယ်။
ကြိုတင်မဲပေးထားတဲ့ မေရီလန်းပြည်နယ်မှာ နေထိုင်သူ မအိကတော့ ဒီတကြိမ်လွှတ်တော်နဲ့ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ သူတို့ပြည်နယ်မှာ အရင်ကအတိုင်း ဒီမိုကရက်ဘက် ရှေ့ကပြေးနေတယ်လို့ ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ ဒီမိုကရက်ဘက်ကို မဲထည့်ခဲ့ရတဲ့အကြောင်းအရင်းကိုလည်း သူက အခုလို ပြောပါတယ်။
"လက်ရှိအခြေအနေမှာတော့ စီးပွားရေး ပြန်ဦးမော့လာအောင် လုပ်နိုင်မယ်လို့တော့ ကျမက positively မြင်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လက်ရှိ ဒီမိုကရက်တစ်ထဲမှာ ပါဝင်လာတဲ့လူတွေက အရင်တုန်းကအကြိမ်နဲ့ မတူဘူး။ လူငယ်တွေများတယ်။ ပြီးတော့ အာရှသားတွေများတယ်။ စီးပွားရေးသည် လက်ရှိမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ဂျိုဘိုင်ဒန်ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် ဒီမိုကရက်တစ်တွေ အားနည်းမယ်လို့တော့ ကျမက မထင်ဘူး။ ဖြစ်နေတဲ့ ပေါ်လစီတွေ၊ ဘယ်လိုဖြေရှင်းလဲ။ ဘယ်သူက ဖြေရှင်းနိုင်မလဲဆိုတာကိုတော့ ပညာတတ်လူတွေက ပိုပြီးတော့ သိနေလို့ထင်တယ်။"
ဒါအပြင် မေရီလန်းပြည်နယ်မှာ ဒီမိုကရက်ပါတီဘက်က ကိုရီးယား၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယစတဲ့ အာရှနွယ်ဖွားတွေကို အလေးထားနေရာပေး စည်းရုံးလာတာ တွေ့ရတယ်လို့ မအိက ပြောပါတယ်။ ဒါကြောင့် မြန်မာအသိုင်းအဝိုင်းတွေဘက်ကလည်း သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေ၊ လွှတ်တော်အမတ်တွေကို ကူညီပံ့ပိုးပေးပြီး အပြန်အလှန်အားဖြင့် မြန်မာ့အရေးကို အလေးပေးလာအောင် လုပ်ဆောင်သင့်တယ်လို့ မြင်မိကြောင်း မအိက ဆိုပါတယ်။
"သို့သော်လဲ ဒီနှစ်မှာစပြီးတော့ သူတို့ရဲ့ ဖိတ်ခေါ်မှုတွေ၊ ဖိတ်ကြားမှုတွေကို သွားရောက်တယ်။ Cultural Show တွေမှာ ဝင်ရောက်ဆင်နွှဲတယ်။ ဒါမျိုးတွေတော့ ရှိလာတယ်။ အဲဒါတွေက အဓိက Soft Power ပေါ့။ အဲဒီ Soft Power တွေက တကယ်လို့သာ ဆီနိတ်တာတွေနဲ့ ထိတွေ့မှု ရှိတယ်ဆိုရင် ကိုယ်တွေရဲ့အကြောင်း ကိုယ်တွေရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို ပိုသိလာမယ်။ ကိုယ့်နိုင်ငံရဲ့အကြောင်းကို ပိုပြီတော့ သိလာမယ်ဆိုရင် သူတို့က ပိုပြီနားလည်လာမယ်။ မြန်မာ့အရေးကိုလည်း ပိုနားလည်လာမယ်။ ကျမတို့က Soft Power နဲ့ သူတို့ကိုလည်း ချဉ်းကပ်ဖို့ လိုတယ်လို့ ကျမကမြင်တယ်။"
အင်ဒီယားနားပြည်နယ် Indianapolis မြို့မှာနေထိုင်တဲ့ Burmese American Community Insitute (BACI) ဥက္ကဋ္ဌ ချင်းလူမျိုး ဒေါက်တာ Ro Ding ကတော့ သူတို့ ပြည်နယ်နယ်က ရွေးကောက်ပွဲ အလားအလာကို အခုလို ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"အဓိက ဗမာပြည်သားတွေ သုံးသောင်းလောက် ရှိတယ်။ Fort Wayne နဲ့ဆိုရင် လေးသောင်းနီးပါး ရှိတယ်။ နည်းနည်းတော့ ကွဲမယ်။ ဒါပေမဲ့ ချင်းခရစ်ယာန် အများစုကတော့ ကျနော်ထင်တယ် ရီပတ်ဘလင်ကန်ဘက်ကို အားသာပါတယ်။ ရီပတ်ဘလင်ကန်ကို မဲပေးမယ့်အခြေအနေ ရှိတယ်လို့ ကျနော် သုံးသပ်ပါတယ်။"
ဒီတကြိမ် လွှတ်တော်မှာ သူမဲပေးမယ့် ရီပါပလင်ကန်ပါတီဘက်က ကြီးစိုးလာမယ်ဆိုရင် မျှော်လင့်ထားချက်တွေကိုတော့ ဒေါက်တာ Ro Ding က အခုလိုပြောပါတယ်။
"အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ သမ္မတက Executive Power အပြည့်အဝ - အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာ အပြည့်အဝ ရှိတယ်ဆိုတဲ့အခါကြတော့ စီးပွားရေးပေါ်လစီ၊ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတို့ အဲဒါတွေကြတော့ အဓိက သမ္မတရဲ့ သဘောထားပဲ ဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ အဲဒါတွေကတော့ ပြောင်းလဲမယ်လို့တော့ မထင်ဘူး။ နောက် ကျနော်တို့ ဗမာပြည်အနေနဲ့ ဗမာပြည်အပေါ်ထားရှိတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ ပေါ်လစီက ပြောင်းလဲမယ်လို့ ကျနော် မထင်ဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီဟာတွေက အဓိက သမ္မတနဲ့ သူ့ရဲ့ နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးအကြံပေးနဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတို့က ချမှတ်တာ ပိုများတယ်။ နောက် စီးပွားရေးတို့ ဘာတို့မှာလဲ သမ္မတရဲ့ စီးပွားရေးက အာဏာပိုရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ နောက်တခုကတော့ လွှတ်တော်ကလဲ ဥပဒေပြုရေးမှာ အထက်လွှတ်တော်နဲ့ အောက်လွှတ်တော်တို့က တော်တော်လေး အာဏာရှိတယ်။ ဆိုတော့ သမ္မတရဲ့ တချို့တွေ လုပ်ချင်တဲ့ပေါ်လစီတွေကို ရီပတ်ဘလင်ကန်ဘက်က အားသာလာမယ်ဆိုရင် လွှတ်တော်က ဘယ်လောက်လုပ်နိုင်တယ်၊ ဆန့်ကျင်ပြီတော့ ဖျက်သိမ်းနိုင်တယ်။ သမ္မတရဲ့ ပေါ်လစီတွေကို အကောင်အထည် မဖော်နိုင်အောင် ဟန့်တားနိုင်မယ့် အခြေအနေတော့ ရှိမယ်လို့ ကျနော် သုံးသပ်ပါတယ်။"
လွှတ်တော်မှာ ဘယ်ပါတီပဲ ကြီးစိုးကြီးစိုး မြန်မာ့အရေးအတွက် နှစ်ပါတီလုံးကို ချဉ်းကပ်ရမှာဖြစ်တယ်လို့ ကိုမိုးချမ်းကပြောပါတယ်။ လက်ရှိမှာတော့ ရီပါပလင်ကန် ပါတီဘက်ကတော့ ငွေကြေးဖောင်းပွဲမှု ရာဇဝတ်မှု ပြဿနာတွေကို အဓိကထောက်ပြပြီး သူတို့ကို မဲပေးဖို့ မဲဆွယ်နေသလို၊ လက်ရှိအာဏာရ ဒီမိုကရက်တွေဘက်ကတော့ နိုင်ငံတွင်း စီးပွားရေးကျဆင်းမှုနဲ့ ငွေကြေးဖောင်းပွမှု ကိစ္စတွေအတွက် စိုးရိမ် ပူပန်စရာမရှိကြောင်းပြောဆိုထားပါတယ်။ ဒါအပြင် ဒီမိုကရက်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်ကလည်း လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးခရီးစဉ်တွေမှာ နိုင်ငံရေးအကြမ်းဖက်မှုနဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို တိုက်ခိုက်ခံနေရတယ်လို့ သတိပေးပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
==== Unicode ===
အမရေိကနျအစိုးရသကျတမျးဝကျ လှှတျတောျရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပဖို့ နှဈရကျပဲလိုပါတော့တယျ။ လကျရှိအာဏာရပါတီ ဒီမိုကရကျနဲ့ အတိုကျအခံ ရီပါပလငျကနျ ပါတီတှကွေားမှာ အပွိုငျအဆိုငျ အကွိတျအနယျ မဲဆှယျနကွေပါတယျ။ ဒီရှေးကောကျပှဲမှာ သူတို့ ကွိုကျနှဈသကျတဲ့ပါတီကို မဲထည့ျကွမယ့ျ မွနျမာနှယျဖှား အမရေိကနျနိုငျငံသားတှဘေကျက ဘာတှမြှေောျလင့ျခကြျ ရှိနသေလဲ။ လှှတျတောျမှာ ဘယျပါတီက လှှမျးမိုးလာနိုငျခြေ ရှိမလဲ။ မွနျမာ့အရေးမှာရော ဘယျလိုအပွောငျးအလဲတှေ ရှိမလဲ။ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတဲ့ မအငျကွငျးနိုငျက အသေးစိတျတငျပွမှာပါ။
လာမယ့ျ အငျ်ဂါနေ့ (နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျ) မှာ ကငြျးပမယ့ျ အမရေိကနျအစိုးရသကျတမျးဝကျ လှှတျတောျရှေးကောကျပှဲရဲ့ ထူးခွားခကြျနဲ့ ပတျသကျလို့ ဒီမိုကရကျတှေ ကွီးစိုးထားတဲ့ နယူးရောကျမှာ နထေိုငျတဲ့ ကိုမိုးခမြျးက ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပါတယျ။
"ဒီသကျတမျးဝကျက ဒီနှဈမှာ ဘာထူးခွားသလဲဆိုတော့ ကနြောျတှေ့ရသလောကျက အောကျလှှတျတောျက လှှတျတောျအမတျအားလုံးက ရှေးကောကျပှဲ ပွနျဝငျရတယျ။ အဲဒါ ထူးခွားတယျ။ နောကျတခုက အထကျလှှတျတောျကလဲ ထိုငျခုံ (၃၅) ခုံ (၃) ပုံ (၁) ပုံလောကျ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ အဓိကက အောကျလှှတျတောျက ဘာကွောင့ျ အကုနျလုံးပွနျဝငျရသလဲဆိုတဲ့ အနအေထားမှာ လေ့လာကွည့ျလိုကျတဲ့အခြိနျကွတော့ ၂၀၂၀ တုနျးက လုပျခဲ့တဲ့ Census တှေ လူဦးရစောရငျး ကောကျခံတဲ့ဟာရဲ့ နောကျဆကျတှဲ ရလဒျပေါျမှာ မူတညျပွီတော့ သူတို့က နယျမွတှေကေို ပွနျပွီးတော့ သတျမှတျခဲ့တယျ။ လူဦးရတှေကေ တိုးလာတယျ။ (၁၀) နှဈတခါ လူဦးရေးက တိုးလာတဲ့အခါကွတော့ အဲဒီလူဦးရေ တိုးတဲ့ပေါျ မူတညျပွီတော့ နယျမွတှေကေို ပွနျပွီတော့ သတျမှတျတယျ။ နယျမွတှေေ ပွနျဆှဲတာ။ ခရိုငျနယျမွတှေကေို ပွနျဆှဲပွီတော့ အဲဒီလူတှကေို ကိုယျစားပွုတဲ့ ကိုယျစားလှယျတှအေနနေဲ့ဆိုပွီတော့ အောကျလှှတျတောျမှာ ထိုငျခုံ ၄၃၅ ခုံရှိရာ အကုနျလုံး ရှေးကောကျပှဲ ပွနျဝငျရတယျဆိုတဲ့ဟာ ရှိတယျ။"
သူကိုယျတိုငျကတော့ ပါတီပေါျ မူတညျတာထကျ အရညျအခငြျးရှိတဲ့ လှှတျတောျအမတျကိုပဲ မဲပေးမှာလို့ ကိုမိုးခမြျးက ဆိုပါတယျ။
Nevada ပွညျနယျ Las Vegas က စားသောကျဆိုငျလုပျငနျးရှငျတဦးဖွဈတဲ့ ဦးဆနျနီကတော့ ပါတီအပေါျမူတညျပွီး မဲပေးမယ့ျအကွောငျး ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပါတယျ။
"ကနြောျကတော့ သခြောပေါကျ ရီပတျဘလငျကနျပါပဲ။ အရငျကလဲ ရီပတျဘလငျကနျပဲ ပေးခဲ့ပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ပေးရတဲ့ အကွောငျးရငျး နှဈခု ရှိပါတယျ။ စီးပှားရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ ကနြောျတို့က လုပျငနျးလုပျနတေော့ ဘနျဒနျအစိုးရအနနေဲ့ အမြားကွီး လူတှကေို Giveaway လုပျလိုကျတယျ။ ပိုကျဆံတှေ အမြားကွီးပေးလိုကျတယျ။ ပေးလိုကျတဲ့ဟာက ပထမပိုငျးတော့ လူတှအေားလုံးက ဟုတျမလိုလိုနဲ့၊ ဒါပမေဲ့ သူတို့စိတျထဲမှာ တအားပငြျးသှားကွတယျ။ အလုပျမလုပျဘဲနဲ့ ပိုကျဆံရတယျဆိုတဲ့လူက အဲဒီပိုကျဆံကို သုံးကွတယျ။ သုံးကွတော့ ကနြောျတို့လညျး ပထမပိုငျးတော့ နညျးနညျးရောငျးလို့ကောငျးတာလေးတှေ တကျလာပွုလာရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အစိုးရဖွဈသှားတာ ဘာလဲဆိုတော့ လူတှကေ အလုပျမလုပျကွတော့ဘူး။ အလုပျမလုပျကွတော့တဲ့အတှကျ အလုပျသမားရှာရတာ တအားခကျပါတယျ။ ဒါက ကနြောျတို့မှ မဟုတျဘူး၊ Amazon ကုမ်ပဏီအကွီးကွီးတှကေအစ အလုပျသမားရှာရတာ တအားခကျသှားတယျ။ အဲဒါအပွငျ အလုပျသမားရဲ့ နှုနျးထားကလဲ တအားပိုမွင့ျသှားတယျ။ အရငျတုနျးက ကနြောျတို့ ကိုးကပြျလောကျ ပေးလို့ရတဲ့ လူတယောကျက အခုအခြိနျမှာ ၁၅ ကပြျမပေးလို့ မရတော့ဘူး။ ဒါက ကနြောျတို့အနနေဲ့။ ကုမ်ပဏီကွီးတှကေလဲ နှဈဆယျလောကျအထိ တဈနာရီ ပေးကွရတာ။ ဘာပဲဖွဈဖွဈ အလုပျလုပျခငြျတဲ့လူက တောျတောျလေးနညျးတယျ။
နောကျတခကြျက ပိုပွီးတော့ ဆိုးလာတာက လူတှကေ အလုပျမလုပျကွဘူး။ အဲဒါအပွငျ အလုပျမလုပျရငျလဲ ဒီငှရေတယျဆိုပွီတော့ ဖွဈကွတယျ။ ပွီးတော့ ဒီဟာထဲမှာမှ သူတို့က Cash ရတဲ့ အလုပျတှကေို ဝိုငျးပွီးတော့ လုပျကွတယျ။ လုပျကွတော့ ကနြောျတို့လုပျငနျးတှေ လုပျတဲ့နရောမှာ တခါတလကွေရငျ မလုပျမဖွဈလို့ လူငှားရလို့ရှိရငျ ကနြောျတို့က Cash နဲ့ ပေးရတယျ။ Cash နဲ့ ပေးရတယျဆိုတာက ကနြောျတို့အတှကျ အမွတျထဲကနေ ပွနျပါသှားတဲ့သဘော ဖွဈတဲ့အတှကျ အရှုံးပေါျပါတယျ။ အဲဒါ အဓိကပါ။"
တဘကျမှာလဲ မွနျမာ့အရေးနဲ့ ပတျသကျရငျ ဒီမိုကရကျပါတီဘကျက လုပျဆောငျခကြျတှကေို အားမရဘူးလို့လညျး ဦးဆနျနီက ပွောပါတယျ။
ကွိုတငျမဲပေးထားတဲ့ မရေီလနျးပွညျနယျမှာ နထေိုငျသူ မအိကတော့ ဒီတကွိမျလှှတျတောျနဲ့ ပွညျနယျအုပျခြုပျရေးမှူး ရှေးကောကျပှဲတှမှော သူတို့ပွညျနယျမှာ အရငျကအတိုငျး ဒီမိုကရကျဘကျ ရှေ့ကပွေးနတေယျလို့ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ ဒီမိုကရကျဘကျကို မဲထည့ျခဲ့ရတဲ့အကွောငျးအရငျးကိုလညျး သူက အခုလို ပွောပါတယျ။
"လကျရှိအခွအေနမှောတော့ စီးပှားရေး ပွနျဦးမော့လာအောငျ လုပျနိုငျမယျလို့တော့ ကမြက positively မွငျပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လကျရှိ ဒီမိုကရကျတဈထဲမှာ ပါဝငျလာတဲ့လူတှကေ အရငျတုနျးကအကွိမျနဲ့ မတူဘူး။ လူငယျတှမြေားတယျ။ ပွီးတော့ အာရှသားတှမြေားတယျ။ စီးပှားရေးသညျ လကျရှိမှာ ဖွဈနတေဲ့ ဂြိုဘိုငျဒနျရဲ့ လုပျဆောငျခကြျကွောင့ျ ဒီမိုကရကျတဈတှေ အားနညျးမယျလို့တော့ ကမြက မထငျဘူး။ ဖွဈနတေဲ့ ပေါျလစီတှေ၊ ဘယျလိုဖွရှေငျးလဲ။ ဘယျသူက ဖွရှေငျးနိုငျမလဲဆိုတာကိုတော့ ပညာတတျလူတှကေ ပိုပွီးတော့ သိနလေို့ထငျတယျ။"
ဒါအပွငျ မရေီလနျးပွညျနယျမှာ ဒီမိုကရကျပါတီဘကျက ကိုရီးယား၊ တရုတျ၊ အိန်ဒိယစတဲ့ အာရှနှယျဖှားတှကေို အလေးထားနရောပေး စညျးရုံးလာတာ တှေ့ရတယျလို့ မအိက ပွောပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ မွနျမာအသိုငျးအဝိုငျးတှဘေကျကလညျး သကျဆိုငျရာ ပွညျနယျအုပျခြုပျရေးမှူးတှေ၊ လှှတျတောျအမတျတှကေို ကူညီပံ့ပိုးပေးပွီး အပွနျအလှနျအားဖွင့ျ မွနျမာ့အရေးကို အလေးပေးလာအောငျ လုပျဆောငျသင့ျတယျလို့ မွငျမိကွောငျး မအိက ဆိုပါတယျ။
"သို့သောျလဲ ဒီနှဈမှာစပွီးတော့ သူတို့ရဲ့ ဖိတျခေါျမှုတှေ၊ ဖိတျကွားမှုတှကေို သှားရောကျတယျ။ Cultural Show တှမှော ဝငျရောကျဆငျနှှဲတယျ။ ဒါမြိုးတှတေော့ ရှိလာတယျ။ အဲဒါတှကေ အဓိက Soft Power ပေါ့။ အဲဒီ Soft Power တှကေ တကယျလို့သာ ဆီနိတျတာတှနေဲ့ ထိတှေ့မှု ရှိတယျဆိုရငျ ကိုယျတှရေဲ့အကွောငျး ကိုယျတှရေဲ့ ယဉျကြေးမှုကို ပိုသိလာမယျ။ ကိုယ့ျနိုငျငံရဲ့အကွောငျးကို ပိုပွီတော့ သိလာမယျဆိုရငျ သူတို့က ပိုပွီနားလညျလာမယျ။ မွနျမာ့အရေးကိုလညျး ပိုနားလညျလာမယျ။ ကမြတို့က Soft Power နဲ့ သူတို့ကိုလညျး ခဉြျးကပျဖို့ လိုတယျလို့ ကမြကမွငျတယျ။"
အငျဒီယားနားပွညျနယျ Indianapolis မွို့မှာနထေိုငျတဲ့ Burmese American Community Insitute (BACI) ဥက်ကဋ်ဌ ခငြျးလူမြိုး ဒေါကျတာ Ro Ding ကတော့ သူတို့ ပွညျနယျနယျက ရှေးကောကျပှဲ အလားအလာကို အခုလို ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"အဓိက ဗမာပွညျသားတှေ သုံးသောငျးလောကျ ရှိတယျ။ Fort Wayne နဲ့ဆိုရငျ လေးသောငျးနီးပါး ရှိတယျ။ နညျးနညျးတော့ ကှဲမယျ။ ဒါပမေဲ့ ခငြျးခရဈယာနျ အမြားစုကတော့ ကနြောျထငျတယျ ရီပတျဘလငျကနျဘကျကို အားသာပါတယျ။ ရီပတျဘလငျကနျကို မဲပေးမယ့ျအခွအေနေ ရှိတယျလို့ ကနြောျ သုံးသပျပါတယျ။"
ဒီတကွိမျ လှှတျတောျမှာ သူမဲပေးမယ့ျ ရီပါပလငျကနျပါတီဘကျက ကွီးစိုးလာမယျဆိုရငျ မြှောျလင့ျထားခကြျတှကေိုတော့ ဒေါကျတာ Ro Ding က အခုလိုပွောပါတယျ။
"အမရေိကနျနိုငျငံမှာ သမ်မတက Executive Power အပွည့ျအဝ - အုပျခြုပျရေးအာဏာ အပွည့ျအဝ ရှိတယျဆိုတဲ့အခါကွတော့ စီးပှားရေးပေါျလစီ၊ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒတို့ အဲဒါတှကွေတော့ အဓိက သမ်မတရဲ့ သဘောထားပဲ ဖွဈတယျ။ ဆိုတော့ အဲဒါတှကေတော့ ပွောငျးလဲမယျလို့တော့ မထငျဘူး။ နောကျ ကနြောျတို့ ဗမာပွညျအနနေဲ့ ဗမာပွညျအပေါျထားရှိတဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ ပေါျလစီက ပွောငျးလဲမယျလို့ ကနြောျ မထငျဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီဟာတှကေ အဓိက သမ်မတနဲ့ သူ့ရဲ့ နိုငျငံတောျလုံခွုံရေးအကွံပေးနဲ့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးတို့က ခမြှတျတာ ပိုမြားတယျ။ နောကျ စီးပှားရေးတို့ ဘာတို့မှာလဲ သမ်မတရဲ့ စီးပှားရေးက အာဏာပိုရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ နောကျတခုကတော့ လှှတျတောျကလဲ ဥပဒပွေုရေးမှာ အထကျလှှတျတောျနဲ့ အောကျလှှတျတောျတို့က တောျတောျလေး အာဏာရှိတယျ။ ဆိုတော့ သမ်မတရဲ့ တခြို့တှေ လုပျခငြျတဲ့ပေါျလစီတှကေို ရီပတျဘလငျကနျဘကျက အားသာလာမယျဆိုရငျ လှှတျတောျက ဘယျလောကျလုပျနိုငျတယျ၊ ဆန့ျကငြျပွီတော့ ဖကြျသိမျးနိုငျတယျ။ သမ်မတရဲ့ ပေါျလစီတှကေို အကောငျအထညျ မဖောျနိုငျအောငျ ဟန့ျတားနိုငျမယ့ျ အခွအေနတေော့ ရှိမယျလို့ ကနြောျ သုံးသပျပါတယျ။"
လှှတျတောျမှာ ဘယျပါတီပဲ ကွီးစိုးကွီးစိုး မွနျမာ့အရေးအတှကျ နှဈပါတီလုံးကို ခဉြျးကပျရမှာဖွဈတယျလို့ ကိုမိုးခမြျးကပွောပါတယျ။ လကျရှိမှာတော့ ရီပါပလငျကနျ ပါတီဘကျကတော့ ငှကွေေးဖောငျးပှဲမှု ရာဇဝတျမှု ပွူနာတှကေို အဓိကထောကျပွပွီး သူတို့ကို မဲပေးဖို့ မဲဆှယျနသေလို၊ လကျရှိအာဏာရ ဒီမိုကရကျတှဘေကျကတော့ နိုငျငံတှငျး စီးပှားရေးကဆြငျးမှုနဲ့ ငှကွေေးဖောငျးပှမှု ကိစ်စတှအေတှကျ စိုးရိမျ ပူပနျစရာမရှိကွောငျးပွောဆိုထားပါတယျ။ ဒါအပွငျ ဒီမိုကရကျသမ်မတ ဂြိုးဘိုငျဒနျကလညျး လှှတျတောျရှေးကောကျပှဲ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးခရီးစဉျတှမှော နိုငျငံရေးအကွမျးဖကျမှုနဲ့ ဒီမိုကရစေီစနဈကို တိုကျခိုကျခံနရေတယျလို့ သတိပေးပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
