ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဗားဆလပ္ဗ္ ဟာဗဲလ္ ကြယ္လြန္

ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒီမိုကေရစီရရွိေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္ေရး တိုးတက္ေရးအတြက္ အစဥ္တစိုက္ အားေပးေထာက္ခံလာခဲ့တဲ့ ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ (Vaclav Havel) ဟာ ဒီကေန႔ ဒီဇင္ဘာလ ၁၈ ရက္ တနဂၤေႏြေန႔က ကြယ္လြန္သြားပါတယ္။ ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ဟာ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘဲလ္ဆုအတြက္ အဆိုျပဳေထာက္ခံခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္သလို သူ မကြယ္လြန္ခင္ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္ထိ ျမန္မာ့အေရးကို အေလးထားေစာင့္ၾကည့္ခဲ့သူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သမၼတေဟာင္း ဟာဗဲလ္ရဲ႕ ျမန္မာ့အေရးေပၚ အားေပးခဲ့တဲ့ အေျခအေနတခ်ိဳ႕နဲ႔အတူ သူရဲ႕ဘ၀အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္းကိုေတာ့ မသင္းသီရိက အစီရင္ခံထားပါတယ္။

ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယား ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလအတြင္း ခ်က္သမၼတ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ထူေထာင္ကာ ဒီမုိကေရစီေရးကို ေသြးထြက္သံယုိမႈမရွိ ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးရယ္လို႔ ေအာင္ျမင္စြာ ဦးေဆာင္ခဲ့သူ အသက္ ၇၅ ႏွစ္အရြယ္ ခ်က္သမၼတေဟာင္း ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ဟာ ဒီဇင္ဘာလ ၁၈ ရက္ တနဂၤေႏြေန႔မွာ ကြယ္လြန္သြားပါၿပီ။ ခ်က္ႏိုင္ငံၿမိဳ႕ေတာ္ ပရပ္ဂ္ၿမိဳ႕အျပင္မွာရွိတဲ့ သူရဲ႕ေနအိမ္မွာပဲ သူခံစားေနရတဲ့ အဆုတ္ကင္ဆာ ေ၀ဒနာနဲ႔ပဲ ကြယ္လြန္သြားတာျဖစ္သလို အခုအခ်ိန္ ခ်က္တႏိုင္ငံလံုးရဲ႕ သတင္းမီဒီယာေတြမွာ သူကြယ္လြန္တဲ့ သတင္းေတြကိုပဲ ထိပ္တန္းက ထုတ္လြင့္ျပသေနတယ္လို႔ ခ်က္ႏိုင္ငံမွာ ျမန္မာ့အေရး လႈပ္ရွားေနသူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ မစပယ္စိုးက ေျပာပါတယ္။

“သူ ေနမေကာင္းျဖစ္ေနတာ၊ သူ ကင္ဆာျဖစ္ခဲ့တာ၊ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းထဲမွာ ေရာဂါ ခဏခဏ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းမွာလည္း သူ႔ရဲ႕ က်န္းမာေရးအေျခအေန ဆိုးရြားလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ မိုလို႔ က်န္းမာေရးက ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို ဂ႐ုစိုက္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီေန႔ သူ ဆံုးတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ သူ႔ရဲ႕ အမ်ိဳးသမီး Dagmar Havel နဲ႔ သူ႔ကို ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္တဲ့ သီလရွင္တစ္ေယာက္ အနားမွာပဲ သူ ဆံုးသြားတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ခ်က္ႏိုင္ငံရဲ႕ သတင္းေတြအားလံုး ေနရာမွာေတာ့ ဒီအေၾကာင္းကိုပဲ အဓိက ဦးစားေပးၿပီး တင္ျပေနပါတယ္။”

မစၥတာ ဟာဗဲလ္ဟာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘဲယ္ဆုအတြက္ အဆိုျပဳတင္သြင္းခဲ့သူတစ္ဦး ျဖစ္သလို ျမန္မာ့အေရးအတြက္ အစဥ္တစိုက္ ေျပာဆုိ အားေပးခဲ့တဲ့ ခ်က္သမၼတေဟာင္းတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူတာ၀န္ ထမ္းေဆာင္စဥ္ ကာလအတြင္းမွာေရာ၊ သမၼတအျဖစ္က အနားယူၿပီးေနာက္ပိုင္းေတြမွာပါ ျမန္္မာ့အေရးကို ခ်က္ႏိုင္ငံမွာ ထိပ္တန္းေနရာကရွိေအာင္ ေျပာဆိုစည္း႐ံုးခဲ့သူလည္း ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆံုး အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဟီလာရီ ကလင္တန္ ျမန္မာျပည္ကိုသြားတဲ့ ကိစၥေတြအထိ ျမန္မာ့အေရးအေပၚမွာ ေျပာဆိုသံုးသပ္သြားသူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

“ျမန္မာျပည္အေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ ႏွစ္တုိင္းလိုလို ခ်က္ႏိုင္ငံမွာ နံမည္ႀကီး Forum 2000 ဆိုတဲ့ အစည္းအေ၀းမွာ အၿမဲတမ္း ျမန္မာျပည္အေၾကာင္းကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီ့အျပင္ကိုလည္း လူ႔အခြင့္အေရးကို ဦးစားေပးပါဆိုၿပီးေတာ့ ဒီႏိုင္ငံတြင္းမွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကိုလည္း အားေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုလို႔လဲ ျမန္မာႏိုင္ငံက ခ်က္ႏိုင္ငံရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားေရးေပၚလစီထဲမွာ အေရးပါတဲ့ႏိုင္ငံထဲမွာ ပါပါတယ္။”

ခ်က္ႏိုင္ငံမွာ ျမန္မာ့အေရးလႈပ္ရွားေနတဲ့ Burma Center Prague အဖဲြ႔က ဒါ႐ိုက္တာ မစပယ္စိုးက ေျပာျပခဲ့တာပါ။ မစၥတာဟာဗဲလ္ဟာ ျမန္မာ့အေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အီးယူ ဥေရာပသမဂၢ အဖြဲ႔ေတြအျပင္ ကုလသမဂၢလို အဖြဲ႔ႀကီးေတြထိ တင္ျပခဲ့သူတစ္ဦး ျဖစ္သလို ျပည္ပအေျခစိုက္ၿပီး ျမန္မာ့အေရး လႈပ္ရွားေနတဲ့အဖြဲ႔ေတြကိုလည္း ရင္းရင္းႏီွးႏွီး ေတြ႔ဆံုကာ အားေပးကူညီခဲ့သူတစ္ဦး ျဖစ္တယ္လို႔ အခု ခ်က္ႏိုင္ငံကို ေခတၱေရာက္ေနတဲ့ AAPPB အဖြဲ႔က တြဲဖက္အတြင္းေရးမွဴး ကိုဘိုၾကည္က ေျပာပါတယ္။

“က်ေနာ္တုိ႔ ျပည္ပေရာက္ အတိုက္အခံေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဗားဆလပ္ဟာဗဲလ္ သမၼတ လက္ထက္မွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ သူ အနားယူၿပီးေနာက္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ သူက ျပည္ပေရာက္ အတိုက္အခံေတြကို အင္မတန္မွ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးနဲ႔ ႀကိဳဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ႏုိင္သမွ် သူတုိ႔ရဲ႕ အေတြ႔အႀကံဳေတြကို ျပန္ၿပီး ရွယ္ယာလုပ္ေပးတယ္။ ေနာက္… တခ်ိဳ႕ပြဲေတြမွာဆိုရင္ ဥပမာ က်ေနာ္ဆိုရင္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္က ဒီခ်က္ႏုိင္ငံရဲ႕ ပရပ္ဂ္ ဆိုတဲ့ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ သူနဲ႔က်ေနာ္နဲ႔အတူတူ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတစ္ခုကို အတူတူ လုပ္ခြင့္ရတယ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒီလိုမ်ိဳးအထိ က်ေနာ္တို႔ အတိုက္အခံေတြကိုလည္း အင္မတန္မွ အားေပးတယ္။ စိတ္ဓါတ္မက်ေအာင္ သူ႔ရဲ႕ အေတြ႔အႀကံဳေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ကို ရွင္းျပတာရွိတယ္။”

ျမန္မာႏိုင္ငံ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ကူညီေရးအဖြဲ႔ (AAPP) က ကိုဘိုၾကည္ ျဖစ္ပါတယ္။ သမၼတေဟာင္း ဟာဗဲလ္ဟာ ေတာင္အာဖရိက ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒက္စမြန္တူးတူး (Desmond Tu Tu) ႏွင့္အတူ ‘ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနျခင္း’ (Threat to Peace) ဆိုတဲ့ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ကို ပူးတြဲေရးသားၿပီး ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလက ထုတ္ေဝ ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တာရွိသလို ျမန္မာအစိုးရအေပၚ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီက ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ရပ္ ခ်မွတ္ အေရးယူေပးဖို႔ကိုလည္း ေတာင္းဆိုခဲ့သူတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ျပဇာတ္ေရးဆရာဘ၀ကေန ဒီမိုကေရစီေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ၊ အဲဒီကေန နာမည္ေက်ာ္ ႏုိင္ငံေရးသမား တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဗားဆလပ္ဗ္ ဟာဗဲလ္ဟာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏုိင္ငံကို ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ကာလအတြင္း ေထာင္ဒဏ္ ေလးႏွစ္ခြဲ က်ခံခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ ဒီမုိကေရစီေရး ေတာင္းဆိုအံုႂကြတဲ့ ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးကို ေအာင္ျမင္မႈရတဲ့အထိ ေခါင္းေဆာင္ခဲ့သူတစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးၿပီးတဲ့ေနာက္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏုိင္ငံရဲ႕ သမၼတျဖစ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ကုန္ပိုင္းမွာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏုိင္ငံ အျဖစ္ကေန ခ်က္သမၼတႏုိင္ငံနဲ႔ စလိုဗက္သမၼတႏုိင္ငံေတြအျဖစ္ ကြဲထြက္သြားၿပီးတဲ့ေနာက္ ခ်က္သမၼတႏုိင္ငံရဲ႕ သမၼတအျဖစ္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္ခံခဲ့ရပါတယ္။
ႏိုဘဲလ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုအတြက္ အမည္စာရင္း တင္သြင္းခံခဲ့ရဖူးေပမဲ့ ႏိုဘဲလ္ဆုကိုေတာ့ မရသြားခဲ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ အပါအ၀င္ ကမာၻတ၀န္းက ဒီမုိကေရစီေရး လႈပ္ရွားမႈေတြကို ကြယ္လြန္ခ်ိန္အထိ တက္တက္ႂကြႂကြ ေထာက္ခံအားေပးသြားခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။