Zawgyi/Unicode
စစ်တပ်နဲ့ ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA တို့ကြား လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေရှိခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ မြေမြှုပ်မိုင်းနဲ့ စစ်ကျန်လက်နက်တွေ မရှင်းရသေးတာကြောင့် ဒေသခံတွေ မကြာခဏဆိုသလို ထိခိုက်သေဆုံးတဲ့အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ ဇွန် ၄ ရက်နေ့ မနက်ပိုင်းကပဲ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့ပတ်လမ်းမှာ စစ်ကျန်ဖောက်ခွဲရေးပစ္စည်း ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် လူဦးလေးသေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ကလာတဲ့ ဒီသတင်းကို ကိုငြိမ်းချမ်းက ပြောပြထားပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်ပွဲတွေမရှိတော့တာ ၇ လကျော်သွားပြီဖြစ်ပေမဲ့ မြေမြှုပ်မိုင်းအပါအဝင် စစ်ပွဲလက်ကျန် လက်နက်တွေကြောင့် ထိခိုက် သေဆုံးရတာ၊ ကိုယ်လက်အင်္ဂါ ဆုံးရှုံးတာတွေက ဒီနေ့အထိ ရှိနေပါတယ်။ ဇွန်လ ၄ ရက်နေ့မနက်ပိုင်းကပဲ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့ပတ်လမ်းပေါ်က တံတားတခုမှာ စစ်ကျန် ခဲယမ်းလက်နက်ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် လူလေးဦး သေဆုံးသွားခဲ့တယ်လို့ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့မရဲစခန်းက ဒုရဲအုပ် စခန်းမှူး ဝင်းကိုကိုက ပြောပါတယ်။
“ဖြစ်စဉ်ကတော့ ကျနော်တို့ မနက် တနာရီခွဲ နှစ်နာရီ ဝန်းကျင်လောက်ရှိမှာပေါ့။ အဲဒီအချိန်မှာ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်တယ်လို့ ယူဆရတယ်။ ကျနော်တို့ကတော့ မနက်ကျမှ သိရတာပေါ့နော်။ ကျနော်တို့၆ နာရီခွဲလောက်မှ အခင်းအကျင်းနေရာကို သွားပါတယ်။ သွားတော့ အဲတံတားပေါ်မှာ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ပြီးတော့ လူလေးယောက် သေတာကို တွေ့ပါတယ်။”
ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲမှာ စစ်တပ်နဲ့ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA အဖွဲ့ကြား တိုက်ပွဲတွေ ၂၀၂၀ နိုဝင်ဘာ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင်ထဲက ရပ်ဆိုင်းနေတာပါ။
ဒါပေမဲ့ မိုင်းနဲ့ စစ်ကျန်လက်နက်တွေ မကြာခဏဆိုသလို ပေါက်ကွဲတာကြောင့် အာဏာပိုင်တွေ ဘက်ကလည်း စစ်ကျန်လက်နက်တွေကို ထဲထဲဝင်ဝင် ရှင်းပေးဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ မြေမြှုပ်မိုင်းအသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများ အစည်းအရုံး REC ပြောခွင့်ရ ကိုဇော်ဇော်ထွန်းက ပြောပါတယ်။
“တိုက်ပွဲတွေ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်တုန်းက အသုံးပြုခဲ့တဲ့ မြေမြှုပ်မိုင်းတွေက အများကြီးရှိနေသေးတာပေါ့နော်။ နောက်ပြီးတော့ မပေါက်ကွဲဘဲ ကျန်နေခဲ့တဲ့ စစ်ကျန်လက်နတ် တွေ လည်း အများကြီးကျန်နေသေးတယ်။ အဲတာကို ကျနော်တို့ ဆီကိုလည်းပဲ သတင်းပို့ တာရှိပါ တယ်။ ဘယ်နေရာမှာတော့ ဘယ်လို လက်နက်ပစ္စည်း တခု ကျန်နေတယ်။ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာလုပ်ရမလဲ ဆိုတာမျိုးပေါ့။ အဲလို သတင်းပို့တာရှိပါတယ်။ ဒီကိစ္စတွေကို ထိထိရောက်ရောက်လုပ်နိုင်ဖို့ အတွက်ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တခြားသော တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်နေခဲ့တဲ့ ပြည်နယ်တွေလို ဒီမိုင်း action group တွေ မြေမြှုပ်မိုင်းနဲ့ စစ်ကျန်ပစ္စည်းတွေ ရှင်းလင်းဖို့ အတွက် ဒီမိုင်း action group တွေဟာမျို းဖွဲ့သင့်ပါတယ်ခင်ဗျာ။ အဲဒီမှာ အစိုးရပါမယ် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေ ပါမယ် ဒေသခံ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပါမယ်ပေါ့။ ဒီလိုလူတွေ ပူးပေါင်းလုပ်မှသာလျှင် ဒီကိစ္စတွေက အဆင်ပြေသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။”
ရခိုင်တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများအစည်းအရုံး REC ကတော့ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းက ဘူးသီးတောင် ရသေ့တောင် ပုဏ္ဏားကျွန်း၊ ကျောက်တော်၊ မြောက်ဦးနဲ့ မင်းပြားမြို့နယ်တို့မှာ မိုင်းအသိပညာ ပေးလုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့လည်း ကိုဇော်ဇော်ထွန်းကပြောပါတယ်။
အခုနောက်ဆုံး ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ခဲ့တဲ့ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်မှာလည်း မြေမြှုပ်မိုင်း အသိပညာပေးမှုတွေကို အာဏာပိုင်တွေဘက်က စာသင်ကျောင်းတွေမှာ လုပ်နေပေမယ့် ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ဆောင်ဖို့အခက်အခဲတွေ ရှိနေသေးတယ်လို့ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့မရဲစခန်းက ဒုရဲအုပ်စခန်းမှူး ဝင်းကိုကိုက ပြောပါတယ်။
“ကျောင်းတွေမှာ လုံခြုံရေးယူရင်းနဲ့တော့ အသိပညာပေးတာတွေရှိပါတယ်။ အဲလို သီးသန့်ကြီးတော့ ကျနော်တို့ ဘယ်လိုခေါ်မလဲ အဲဒီဘက်နေရာတွေက မြို့အစွန်အဖျားတွေဆိုတော့ သွားဖို့ လာဖို့ နည်းနည်းလေး အခက်အခဲတွေ ရှိတာပေါ့။ နောက်ပိုင်းဆိုရင်တော့ နယ်မြေရဲ့ အနေအထားပေါ်မူတည်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ စခန်းရဲ့ တာဝန်တွေ ဆိုတော့ လုပ်ဖို့ အစီအစဉ်ရှိပါတယ်။ လတ်တလောမှာလည်း ကျောင်းတွေမှာ အသိပညာပေးတာတွေ ပြောဖို့ စီစဉ်ထားပါတယ်ခင်ဗျာ။”
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် အရပ်သား ထိခိုက်သေဆုံးမှုတွေသာမက၊ မိုင်းတွေ၊ စစ်ကျန်လက်နက်တွေရဲ့ အန္တရာယ်တွေကြောင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းကြား စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ထွက်ပေါ်ခဲ့တာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ မြေမြှုပ်မိုင်းနဲ့ စစ်ကျန်လက်နက် ပေါက်ကွဲမှုတွေကြောင့် ကလေးငယ်တွေ သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရမှုတွေ တိုးလာတာဟာ စိုးရိမ်စရာ ကောင်းတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ကလေးများရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (UNICEF) က ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဇန်နဝါရီလအကုန်ပိုင်းလောက်က ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀ ပြည့် ဇန်နဝါရီလကနေ စက်တင်ဘာလအထိ မိုင်းအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးသူ ကလေး ၁၃ ယောက်နဲ့ အပြင်းအထန် ဒဏ်ရာရသူ ၅၆ ယောက် ရှိခဲ့ကြောင်းလည်း မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
ဒါကြောင့်လည်း လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေမှာ ပါဝင်နေသူတွေ အားလုံးအနေနဲ့ မိုင်းထောင်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို မလုပ်ကြဖို့ မြေမြှုပ်မိုင်းတွေနဲ့ မပေါက်ကွဲသေးတဲ့ လက်နက်ကျည်ဆံတွေကို ရှင်းလင်းဖို့ လိုအပ်နေသလို မိုင်းနဲ့ မပေါက်ကွဲသေးတဲ့ စစ်ကျန်လက်နက်တွေရဲ့ အန္တရာယ်တွေကို သတိထားဖို့ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ လိုအပ်နေတယ်လို့လည်း တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
Unicode
စဈတပျနဲ့ ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA တို့ကွား လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှရှေိခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ မွမွှေုပျမိုငျးနဲ့ စဈကနြျလကျနကျတှေ မရှငျးရသေးတာကွောင့ျ ဒသေခံတှေ မကွာခဏဆိုသလို ထိခိုကျသဆေုံးတဲ့အန်တရာယျနဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရပါတယျ။ ဇှနျ ၄ ရကျနေ့ မနကျပိုငျးကပဲ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့ပတျလမျးမှာ စဈကနြျဖောကျခှဲရေးပစ်စညျး ပေါကျကှဲမှုကွောင့ျ လူဦးလေးသဆေုံးခဲ့ပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျကလာတဲ့ ဒီသတငျးကို ကိုငွိမျးခမြျးက ပွောပွထားပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာ စဈပှဲတှမေရှိတော့တာ ၇ လကြောျသှားပွီဖွဈပမေဲ့ မွမွှေုပျမိုငျးအပါအဝငျ စဈပှဲလကျကနြျ လကျနကျတှကွေောင့ျ ထိခိုကျ သဆေုံးရတာ၊ ကိုယျလကျအငျ်ဂါ ဆုံးရှုံးတာတှကေ ဒီနေ့အထိ ရှိနပေါတယျ။ ဇှနျလ ၄ ရကျနေ့မနကျပိုငျးကပဲ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့ပတျလမျးပေါျက တံတားတခုမှာ စဈကနြျ ခဲယမျးလကျနကျပေါကျကှဲမှုကွောင့ျ လူလေးဦး သဆေုံးသှားခဲ့တယျလို့ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့မရဲစခနျးက ဒုရဲအုပျ စခနျးမှူး ဝငျးကိုကိုက ပွောပါတယျ။
“ဖွဈစဉျကတော့ ကနြောျတို့ မနကျ တနာရီခှဲ နှဈနာရီ ဝနျးကငြျလောကျရှိမှာပေါ့။ အဲဒီအခြိနျမှာ ပေါကျကှဲမှုဖွဈတယျလို့ ယူဆရတယျ။ ကနြောျတို့ကတော့ မနကျကမြှ သိရတာပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့၆ နာရီခှဲလောကျမှ အခငျးအကငြျးနရောကို သှားပါတယျ။ သှားတော့ အဲတံတားပေါျမှာ ပေါကျကှဲမှုဖွဈပွီးတော့ လူလေးယောကျ သတောကို တှေ့ပါတယျ။”
ရခိုငျပွညျနယျထဲမှာ စဈတပျနဲ့ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA အဖှဲ့ကွား တိုကျပှဲတှေ ၂၀၂၀ နိုဝငျဘာ ရှေးကောကျပှဲ မတိုငျခငျထဲက ရပျဆိုငျးနတောပါ။
ဒါပမေဲ့ မိုငျးနဲ့ စဈကနြျလကျနကျတှေ မကွာခဏဆိုသလို ပေါကျကှဲတာကွောင့ျ အာဏာပိုငျတှေ ဘကျကလညျး စဈကနြျလကျနကျတှကေို ထဲထဲဝငျဝငျ ရှငျးပေးဖို့ လိုအပျတယျလို့ မွမွှေုပျမိုငျးအသိပညာပေးလုပျငနျးတှေ ဆောငျရှကျနတေဲ့ ရခိုငျတိုငျးရငျးသားမြိုးနှယျစုမြား အစညျးအရုံး REC ပွောခှင့ျရ ကိုဇောျဇောျထှနျးက ပွောပါတယျ။
“တိုကျပှဲတှေ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဖွဈတုနျးက အသုံးပွုခဲ့တဲ့ မွမွှေုပျမိုငျးတှကေ အမြားကွီးရှိနသေေးတာပေါ့နောျ။ နောကျပွီးတော့ မပေါကျကှဲဘဲ ကနြျနခေဲ့တဲ့ စဈကနြျလကျနတျ တှေ လညျး အမြားကွီးကနြျနသေေးတယျ။ အဲတာကို ကနြောျတို့ ဆီကိုလညျးပဲ သတငျးပို့ တာရှိပါ တယျ။ ဘယျနရောမှာတော့ ဘယျလို လကျနကျပစ်စညျး တခု ကနြျနတေယျ။ အဲဒါနဲ့ ပတျသကျပွီး ဘာလုပျရမလဲ ဆိုတာမြိုးပေါ့။ အဲလို သတငျးပို့တာရှိပါတယျ။ ဒီကိစ်စတှကေို ထိထိရောကျရောကျလုပျနိုငျဖို့ အတှကျရခိုငျပွညျနယျမှာ တခွားသော တိုကျပှဲတှေ ဖွဈနခေဲ့တဲ့ ပွညျနယျတှလေို ဒီမိုငျး action group တှေ မွမွှေုပျမိုငျးနဲ့ စဈကနြျပစ်စညျးတှေ ရှငျးလငျးဖို့ အတှကျ ဒီမိုငျး action group တှဟောမြို းဖှဲ့သင့ျပါတယျခငျဗြာ။ အဲဒီမှာ အစိုးရပါမယျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှေ ပါမယျ ဒသေခံ အဖှဲ့အစညျးတှေ ပါမယျပေါ့။ ဒီလိုလူတှေ ပူးပေါငျးလုပျမှသာလြှငျ ဒီကိစ်စတှကေ အဆငျပွသှေားမှာဖွဈပါတယျ။”
ရခိုငျတိုငျးရငျးသားမြိုးနှယျစုမြားအစညျးအရုံး REC ကတော့ ရခိုငျမွောကျပိုငျးက ဘူးသီးတောငျ ရသေ့တောငျ ပုဏ်ဏားကြှနျး၊ ကြောကျတောျ၊ မွောကျဦးနဲ့ မငျးပွားမွို့နယျတို့မှာ မိုငျးအသိပညာ ပေးလုပျငနျးတှေ ဆောငျရှကျနတေယျလို့လညျး ကိုဇောျဇောျထှနျးကပွောပါတယျ။
အခုနောကျဆုံး ပေါကျကှဲမှုဖွဈခဲ့တဲ့ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့နယျမှာလညျး မွမွှေုပျမိုငျး အသိပညာပေးမှုတှကေို အာဏာပိုငျတှဘေကျက စာသငျကြောငျးတှမှော လုပျနပေမေယ့ျ ထိထိရောကျရောကျ လုပျဆောငျဖို့အခကျအခဲတှေ ရှိနသေေးတယျလို့ ပုဏ်ဏားကြှနျးမွို့မရဲစခနျးက ဒုရဲအုပျစခနျးမှူး ဝငျးကိုကိုက ပွောပါတယျ။
“ကြောငျးတှမှော လုံခွုံရေးယူရငျးနဲ့တော့ အသိပညာပေးတာတှရှေိပါတယျ။ အဲလို သီးသန့ျကွီးတော့ ကနြောျတို့ ဘယျလိုခေါျမလဲ အဲဒီဘကျနရောတှကေ မွို့အစှနျအဖြားတှဆေိုတော့ သှားဖို့ လာဖို့ နညျးနညျးလေး အခကျအခဲတှေ ရှိတာပေါ့။ နောကျပိုငျးဆိုရငျတော့ နယျမွရေဲ့ အနအေထားပေါျမူတညျပွီးတော့ ကနြောျတို့ စခနျးရဲ့ တာဝနျတှေ ဆိုတော့ လုပျဖို့ အစီအစဉျရှိပါတယျ။ လတျတလောမှာလညျး ကြောငျးတှမှော အသိပညာပေးတာတှေ ပွောဖို့ စီစဉျထားပါတယျခငျဗြာ။”
ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ အရပျသား ထိခိုကျသဆေုံးမှုတှသောမက၊ မိုငျးတှေ၊ စဈကနြျလကျနကျတှရေဲ့ အန်တရာယျတှကွေောင့ျ နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးကွား စိုးရိမျမှုတှလေညျး ထှကျပေါျခဲ့တာပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ မွမွှေုပျမိုငျးနဲ့ စဈကနြျလကျနကျ ပေါကျကှဲမှုတှကွေောင့ျ ကလေးငယျတှေ သဆေုံး၊ ဒဏျရာရမှုတှေ တိုးလာတာဟာ စိုးရိမျစရာ ကောငျးတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ ကလေးမြားရနျပုံငှအေဖှဲ့ (UNICEF) က ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဇနျနဝါရီလအကုနျပိုငျးလောကျက ကွညောခကြျ ထုတျပွနျခဲ့ပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀ ပွည့ျ ဇနျနဝါရီလကနေ စကျတငျဘာလအထိ မိုငျးအန်တရာယျကွောင့ျ သဆေုံးသူ ကလေး ၁၃ ယောကျနဲ့ အပွငျးအထနျ ဒဏျရာရသူ ၅၆ ယောကျ ရှိခဲ့ကွောငျးလညျး မှတျတမျးတငျထားပါတယျ။
ဒါကွောင့ျလညျး လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှမှော ပါဝငျနသေူတှေ အားလုံးအနနေဲ့ မိုငျးထောငျတဲ့ လုပျရပျတှကေို မလုပျကွဖို့ မွမွှေုပျမိုငျးတှနေဲ့ မပေါကျကှဲသေးတဲ့ လကျနကျကညြျဆံတှကေို ရှငျးလငျးဖို့ လိုအပျနသေလို မိုငျးနဲ့ မပေါကျကှဲသေးတဲ့ စဈကနြျလကျနကျတှရေဲ့ အန်တရာယျတှကေို သတိထားဖို့ အသိပညာပေးလုပျငနျးတှေ လိုအပျနတေယျလို့လညျး တိုကျတှနျးထားပါတယျ။
#WhatIsHappeningInMyanmar#Rakhine#Mine#MilitaryCoup#VOABurmese#ရခိုင်#မိုင်း#ဖောက်ခွဲပစ္စည်း#ပေါက်ကွဲ
