ဒီတပတ် မြန်မာ့မျက်မှောက်ရေးရာဆွေးနွေးခန်းမှာမြန်မာနိုင်ငံမှာ အစ္စလာမ်မုန်းတီးစိတ်လွှမ်းမိုးနေတယ်လို့ အထင်ခံနေရတဲ့အတွက် ရခိုင်မြောက်ပိုင်းပြသနာ နယ်စပ်လုံခြုံရေးပြဿနာတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းတဲ့နေရာမှာ ထင်တိုင်းမပေါက် ဖြစ်နေတယ်ဆိုရင် မှားမယ်မဟုတ်ပါဘူး။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု Idaho ပြည်နယ် ၊ Brigham Young တက္ကသိုလ် - ပြောင်းလဲနေတဲ့ ကမ္ဘာပေါ်က တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုနဲ့ ဘာသာရေး (Rule of Law and Religion in a Changing World) ဆိုတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲကို တက်ရောက်လာတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးသိန်းသန်းဦးနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။ ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ သူရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ အခြေအနေကို ဦးသိန်းသန်းဦးက စပြောထားပါတယ်။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ကျနော်က စာတမ်း Presentation တစောင် တင်ပါတယ်။ “A Glimpse on Recent Religious Freedom in Myanmar မြန်မာနိုင်ငံ မျက်မှောက်ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် တစေ့တစောင်း” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ စာတမ်းဖတ်ပါတယ်။ နောက်တခါ ဦးပဇင်းနှစ်ပါးပါတယ်။ ပါမောက္ခဆရာတော် ဦးသုတ နဲ့ ဦးက္ကံသာ ကထိကဆရာတော်တပါးတို့ ဖြစ်တယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုတော့ ဒီကနေ့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပုံရိပ်ဖြစ်နေတာနဲ့တော့ အတော်လေး ဖီလာဆန်ကျင့်ဖြစ်နေမယ်လို့ ပြောကောင်းပြောကြမှာပေါ့။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ဟုတ်တယ်။ ဆွေးနွေးပွဲမှာ ကျနော်တို့ ပါးစပ်ကို မပိတ်ရဘူး။ အလွတ်သဘော ဆွေးနွေးတာကေကာ၊ ထမင်းဝိုင်း၊ ကော်ဖီဝိုင်းနဲ့ ဆွေးနွေးတင်ပြတဲ့ Symposium မှာပါ အများကြီး ပြောကြပါတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ သူတို့ အဓိက ထောက်ပြတဲ့ အချက်တွေက ဘာတွေလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ သူတို့က အခု ရရှိတဲ့ သတင်းတွေအရ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည်မှာ Genocide လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုတွေ လုပ်နေတယ်။ နောက်တခါ ရိုဟင်ဂျာတွေပေါ်မှာ Crimes against humanity လူသားမျိုးနွယ်စုပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ ကျူးလွန်နေတယ်။ နောက်တခါ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည်တခုလုံးက racist တကယ့်ကို လူမျိုးခွဲခြားတဲ့လူတွေ၊ အဆင့်အတန်းမရှိတဲ့ အကြမ်းဖက်သမားတွေလို့ အဲဒီလိုမျိုး မြင်ပြီးတော့ စွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ ကျနော်တို့ကို မေးကြတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဆိုတော့ စွပ်စွဲချက်တော့ ဟုတ်ပြီ။ သူတို့ရဲ့ပြတဲ့ အထောက်အထားကတော့ နိုင်ငံတကာ မီဒီယာထဲမှာပါတဲ့ အချက်အလက်တွေပဲလား။ သို့တည်းမဟုတ် ဘယ်လို အထောက်အထားတွေ ပြနိုင်ပါလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ဒီမှာလာတဲ့ ပညာရှင်တွေကတော့ အဓိကအားဖြင့် သတင်းမီဒီယာတွေမှာ တက်လာတဲ့ အချက်အလက်တွေအရ ပြောတာ။ အဲဒါကိုပဲ အဓိကထား ပြောကြတယ်။ ကျနော်တို့ ချေပချက်တွေကိုလည်း သူတို့ တချို့နားမလည်ဘူး။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဆရာတို့ နိုင်ငံတကာစာမျက်နှာမှာတက်ပြီးတော့၊ နိုင်ငံတကာ ဖိုရမ်မှာ တက်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးရတဲ့အခါမှာ တကယ်အဖြစ်မှန်ကို ပြောဖို့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ပံ့ပိုးပေးမှု ဘယ်လိုဟာတွေ လိုတယ်လို့ ပြောချင်ပါလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ကျနော် ဒီမှာရောက်တော့ အဲဒီ Symposium ပြီးတဲ့အခါမှာ (၅) ရက်နဲ့ (၆) ရက်မှာ ဒီမှာဆက်ပြီးတော့ Newsesum မှာ ဆက်ပြီးတော့ State Department နဲ့ တွေ့ရတယ်။ တွေ့ပြီးတော့ အဲဒီက International Religious Freedom Affairs Commission နဲ့လည်း တွေ့ရတယ်။ ဒါက Congress က ခန့်ပြီးတော့ သမ္မတက အတည်ပြုထားတဲ့အဖွဲ့။ အဲဒီဟာတွေနဲ့ တွေ့ရတယ်ဆိုတော့ တော်တော်အရေးကြီးတယ်။ အစိုးရတပိုင်းနဲ့ တွေ့ရတာ။ တွေ့တဲ့အခါမှာလည်း အဲဒီမှာ မေးခွန်းတွေလာတယ်။ တက်တဲ့အထဲမှာ ဥရောပ သမဂ္ဂပါလီမန် EU Parliament ကိုယ်စားလှယ်တွေပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ကျနော်တို့အပေါ် အတော်အမြင်စောင်းနေတယ်လို့ ပြောရမယ်။ အမှန်တကယ်ကတော့ ကျနော်တို့က လာခဲ့တာက ပညာရပ်ဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးပွဲနဲ့လာတာ။ ဘာအထောက်အကူမှ မရပါဘူး။ ဒီမှာ ကျနော်တို့ လက်တွေ့တွေ့ရတာကတော့ ကျနော်တို့က Media Warfare မှာ နိုင်ငံတကာမှာ အများကြီးကျရှုံးတယ်။ သူတို့ပြောတာတွေက အောင်ပွဲခံတယ်။ ကျနော်တို့ ရှင်းလို့မရနိုင်ဘူး။ သူတို့ဘက်က နေရာတကာမှာ အကျယ်တဝံ့ကို နေရာတိုင်းမှာ အာဏာပိုင်အသိုင်းအဝိုင်းမှာဖြစ်စေ၊ လွှတ်တော်မှာဖြစ်စေ၊ ဒီလို Academic ပညာရှင်အသိုင်းအဝိုင်းမှာဖြစ်စေ အများကြီး ထိုးဖောက်ထားနိုင်တာကို တွေ့ရတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က တယောက်စ နှစ်ယောက်စ ပြန်တုံ့ပြန်နေကြတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ မြန်မာပြည်ဘက်က အထောက်အထား။ ဆရာတို့ရဲ့ ခုခံချေပနိုင်ဖို့အတွက် အင်အားအနေနဲ့ ပံ့ပိုးမှုပေးနိုင်တဲ့ မြန်မာဘက်က မီဒီယာတို့၊ အစိုးရထုတ်ပြန်ချက်တို့၊ အစိုးရဘက်က အထောက်အထားနဲ့ ဖော်ပြတာတို့ အားနည်းတယ်ဆိုရင်ကော မှန်ပါလား။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ မှန်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က စစချင်း Transparency လုံးဝ မရှိခဲ့ဘူး။ ကျနော်တယောက်ထဲ အမြင်အရ ပြောရမယ်ဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ Fact Finding Mission အဲဒီဟာတွေနဲ့ သံတမန်တွေ၊ နိုင်ငံတကာ သတင်းမီဒီယာတွေ၊ ပြည်တွင်းမီဒီယာတွေကို သွားခွင့်မပေးခဲ့တာဟာ လုံးလုံးမှားတယ်။ ဒါတောင်မှ ကျနော်တို့က ကိုဖီအာနန် ကော်မရှင် အစီရင်ခံစာက ကယ်လို့ ကျနော် ဒီလောက်ပြောလို့ရတာ။ ကိုဖီအာနန် ကော်မရှင် အစီရင်ခံစာကိုတော့ သူတို့က Fair ဖြစ်တယ်။ တရားမျှတမှု ရှိတယ်လို့ သူတို့ လက်ခံတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ နောက်တခုက အဲဒီလို မြန်မာနိုင်ငံဘက်က နိုင်ငံတကာသိအောင် အဖြစ်မှန်ကို လာရောက်လေ့လာခွင့်တို့၊ ချဉ်းကပ်ခွင့်တို့ပေးဖို့ အားနည်းသလို။ တဘက်မှာလဲ အမျိုးသားရေး အယူသီးတဲ့လူတွေ - အခုဆိုရင် ဘုရားပေါ်မှာ၊ ဘုရားပွဲမှာ ဘာသာခြားဈေးရောင်းတာကို ရက်ရက်စက်စက် ဘုန်းကြီးတချို့က လုပ်နေတာ။ ဒီပုံရိပ်တွေကလည်း ပိုပြီးဆိုးစေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒီကိစ္စတွေကို ဆရာ ဘယ်လိုသဘောရပါလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ဟုတ်တယ်။ အဲဒီကိစ္စကို ကျနော်တို့ကို တိုက်ရိုက်မေးခံရတာ။ သူတို့က ဘယ်ကနေ ဘယ်လိုသိသလဲဆိုတာ ကျနော် မသိဘူး။ ကျနော်တို့ State Department နဲ့ တွေ့တဲ့အခါမှာ အဲဒီကိစ္စကို မေးတယ်။ EU ကလည်း ပြောတယ်။ ကျနော်က အဲဒါ အတည်ပြုလို့ မရသေးတဲ့ သတင်းလို့ ပြောတဲ့အခါမှာ အဲဒီလို နိုင်ငံမျိုးမှာ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် မရှိဘဲနဲ့ ဗိုလ်ကျနေတဲ့ Atrocities လုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံမှာ ငါတို့ ဘယ်လိုလုပ် ရင်းနှီးမြှုပ်နံှမလဲဆိုတော့ ဒါဟာ သိပ်အရေးကြီးတယ်။ တိုင်းပြည်ထဲမှာရှိတဲ့ ခပ်တုံးတုံး လူတွေက သူတို့ နိုင်ငံရေးအာဏာတခုတည်း ကြည့်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ အခုကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာတွေက အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် အစိုးရရဲ့ အကျပ်အတည်းလို့ ထင်နေတာ။ ဒါဟာ သူတို့ လက်ခမောင်းခတ်ဖို့ဆိုပြီး ထင်နေတာ။ ဒါ့အပြင် တိုင်းပြည် မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လှုံဆော်ဖို့၊ အမုန်းတရားတွေ ဖြန့်ချီဖို့ ဒီလို အကြီးအကျယ် လုပ်နေတာ။ တကယ့်တကယ်ကြတော့ သူတို့ လုပ်နေတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကြောင့် ကျနော်တို့က ကမ္ဘာပေါ်မှာ အရှက်တကွဲ၊ အကျိုးနည်း ဖြစ်ပြီးတော့ အဲဒီလို သက်ကြီးရွယ်အို အဘိုးကြီးကို ရွှေတိဂုံဘုရားပေါ်မှာ အနိုင်ကျင့်တဲ့၊ ကိုယ်ထိလက်ရောက် လုပ်တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတော်အစိုးရက ဘာမှမလုပ်ရဲဘူး။ တရားဥပဒေ စိုးမိုးမှု ဘာမှမရှိဘူးလို့ မြင်တဲ့အခါကြတော့ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ လာပြီးတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နံှဖို့ဆိုတာ တော်တော်တုန်လှုပ်စရာလို့ ထင်သွားစေတယ်။ ဒါက လုံးဝမကောင်းပါဘူး။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ တကယ်တော့ ဒီလောက်အထိ အမြင်ကျဉ်းမြောင်းပြီးတော့ ရက်ရက်စက်စက် လုပ်နေတဲ့ လူတွေနောက်မှာ ပြည်သူအများစု မပါပါဘူး။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ မပါပါဘူး။ လုံးဝမပါပါဘူး။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ အစိုးရရဲ့ မူဝါဒလည်း မဟုတ်ဘူး။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ကျနော်တို့ လူထုအစိုးရရဲ့ သဘောထား လုံးဝမဟုတ်ပါဘူး။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဆိုတော့ အဲဒီလို အမြင်အတိုင်း ကမ္ဘာကမြင်အောင် မလုပ်နိုင်ကြတာ ခက်တယ်။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ကျနော်တို့က အခုဆိုရင် ပြောရတယ်။ အခုဖြစ်ပျက်တဲ့ ကိစ္စတွေမှာ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ ပြန်ပြောနေရတယ်။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအရ ရခိုင်မှာဖြစ်တယ်။ စစ်တပ်တွေ ရှိတယ်။ အဲဒီ စစ်တပ်ကို ကျနော်တို့ အရပ်သားအစိုးရ ဘာမှလုပ်ပိုင်ခွင့် မရှိဘူး။ ဘာမှ ပြောလို့မရဘူး။ အဲဒါ ပြည်ထဲရေးနဲ့ ကာကွယ်ရေးအောက်မှာ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒီမှာရှိတဲ့ အဆိုးအကောင်းက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်ဖြစ်တဲ့အတွက် သွယ်ဝိုက်တာဝန်ရှိပြီး၊ တိုက်ရိုက်တာဝန်မရှိဘူး။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံတကာ မိသားစုက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချနေတယ်။ ဒါကို မှားတယ်လို့ ကျနော် ယူဆတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က ဒီလိုကိစ္စမျိုးတွေ၊ စွပ်စွဲချက်တွေသာ ရှိခဲ့မယ်ဆိုရင် ဘယ်သူကိုမဆို တရားဥပဒေနဲ့အညီ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ ဒေါ်စုလည်း သဘောတူတယ်။ ကျနော်တို့ မြန်မာပြည်သူတွေလည်း သဘောတူတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျနော် လေ့လာမိသလောက် အကြောင်းအရာနှစ်ခု ရောနေတယ်။ တခုက Islamophobia အစ္စလာမ်ကို မုန်းတီးစိတ် မြန်မာပြည်မှာ သိပ်များနေတယ်။ မုန်းလာကြတဲ့ဆိုတဲ့ ကိစ္စ။ ရခိုင်ပြည်ဘက်က အနောက်နယ်နမိတ်ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ အခု သူတို့တွေ လုပ်လိုက်တော့ နိုင်ငံတကာက ဒီဟာကို ခွဲခွဲခြားခြား မြင်ကြရဲ့လား။ တပေါင်းထဲမြင်ပြီးတော့ အကုန်လုံး ရောချနေကြလား။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ တပေါင်းထဲ မြင်နေကြတယ်။ အစ္စလာမ် မုန်းတီးစိတ်က အလွန်ပြင်းထန်ကြတယ်။ ကျနော်တို့မှာ Religious Harmony မရှိဘူး။ ဘာသာရေး ညီညွတ်မှု မရှိဘူး။ အပြန်အလှန် နားလည်မှု မရှိဘူး။ ကျနော်က မဟုတ်ဘူးလို့ ငြင်းတယ်။ ရန်ကုန်မြို့လယ်ခေါင်းမှာ အလွန်တန်းခိုးကြီးတဲ့ ဆူးလေစေတီတော်ကြီး ရှိတယ်။ ဆူးလေစေတီတော်ကြီးဘေးမှာ ဆူးလေဗီလီကြီး ရှိတယ်။ ဘယ်ဘုန်းကြီး၊ ဘယ် ဗုဒ္ဓဘာသာကမှ ပြဿနာ မရှိဘူး။ ရာစုနှစ်နဲ့ချီ ရှိခဲ့တာ။ ဒီပြဿနာတွေက မိုးပေါ်ကကျလာတာ။ ဒါတွေက ကျနော်တို့ ပြည်သူလူထုကြားမှာ ရှိတာ မဟုတ်ဘူး။ မလှမ်းမကမ်းမှာ ခရစ်ယာန်ဘုရားကျောင်း ရှိသေးတယ်။ ဒီလို ဘာသာစုံ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းနေတဲ့ တိုင်းပြည်မှာ သမိုင်းတလျှောက် ပြန်ကြည့်လိုက်တိုင်း ၁၉၅၈ အာဏာသိမ်းပွဲကအစ ပြဿနာ တိုင်းပြည်မှာ တစုံတရာ ပေါ်တော့မယ်ဆိုရင် အထူးသဖြင့် အစ္စလာမ်ဘာသာ ဆန့်ကျင်ရေးကို လှုံဆော်တာတွေ တွေ့ရတယ်။ အခုလဲ အနောက်တံခါးမှာ ဖြစ်နေတယ်။ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်မှုပဲပြောပြော၊ နိုင်ငံသားဖြစ်မှုပဲပြောပြော၊ ဒီ Community နှစ်ခုကြားမှာ ရှိနေတဲ့ ပြဿနာတွေကို ပြည်တွင်းဗမာ မူစလင်တွေဘက်ကို သယ်ယူဖို့ ကြိုးစားနေတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒါက သိပ်အရေးကြီးတဲ့ စိုးရိမ်စရာကိစ္စ ဖြစ်တယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဆိုတော့ အစိုးရအနေနဲ့ အထူးသဖြင့် Islamophobia အနောက်တံခါးကိစ္စကိုတော့ ထားလိုက်ပါတော့။ ကျူးကျော်တဲ့ကိစ္စဖြစ်ဖြစ်၊ အကြမ်းဖက်မှု သတ်မှတ်ပြီးတော့ သူတို့က နှိမ်းနင်းမယ် ဘာညာကတော့ တပိုင်းပေါ့။ အစ္စလာမ် မုန်းတီးရေးနဲ့ ပြည်တွင်းမှာ ဒီလိုလုပ်နေကြတယ်။ နေရာအနံှအပြားမှာ အစ္စလာမ်တွေ၊ ဘာသာခြားတွေကို ဆန့်ကျင်နေတယ်။ နှိပ်ကွပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစိုးရက ဒီကိစ္စကို မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်ပြီးတော့ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ ဘာများအခက်အခဲ ရှိနေသလဲ။ ဒီလုပ်ရပ်တွေနောက်မှာ စစ်တပ် တကယ်ပဲ ရှိနေလို့လား။ တည့်တည့်မေးရရင်။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ ကျနော့်အမြင်အယူအဆအရ ပြောရရင် စစ်တပ်က နောက်ကကျောထောက်နောက်ခံ လုပ်ပေးနေတာတော့ မဟုတ်ဘူးထင်တယ်။ သို့ရာတွင် အယူအဆ တင်းမာတဲ့လူတွေ ရှိနိုင်တယ်။ တရုတ်စကားပုံလိုပေါ့ “ခွေးမရိုက်ခင် ခွေးရှင်မျက်နှာ အရင်ကြည့်ရတယ်” ဆိုသလို အဲဒီလို အစိုးရက တွန့်ဆုတ်နေပုံရတယ်။ နောက် သူတို့ကို တောက်လျှောက် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ပြည်တွင်းမှာဆိုရင် မူစလင် လိုလားတဲ့ မွတ်ပါတီ၊ မွတ်ဒေါင်းလို့ စွပ်စွဲခံရပြီးတော့၊ အပြင်မှာကြတော့ Anti-muslim, Anti-Rohingar မူစလင်တွေကို သတ်ဖြတ်နေတယ်။ အကြမ်းဖက်သမားတွေကို အားပေးနေတဲ့ လူတွေလို့ စွပ်စွဲခံနေရတယ်။ အဲဒီအနေအထားပေါ်မှာ သူတို့ တကယ်ကို မလှုပ်သာမလူးသာ ဖြစ်ပြီးတော့ တော်တော်ကို ပါးပါးနပ်နပ်နဲ့ ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း လုပ်နေပုံရတယ်။ အမှန်တော့ ကျနော်တို့က ဒီထက်ထိထိရောက်ရောက် ဒီကိစ္စတွေကို ကိုင်တွယ်သင့်တယ်လို့ ထင်တယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ တကယ်လို့ မူစလင်တွေပေါ်မှာ အယူသီးတဲ့လူတွေ၊ အစွန်းရောက်တဲ့ လူတွေရဲ့ အမြင်မျိုး မဟုတ်ဘဲနဲ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်အနေနဲ့ မှန်ကန်တဲ့ သဘောထားထားပြီးတော့ ဥပမာ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ထဲမှာလည်း တက်တက်ကြွကြွ လှုပ်ရှားခဲ့တဲ့ မူစလင်တွေ အများကြီး ရှိခဲ့တာပဲ။ သူတို့ထဲက လူတွေကို ရွေးကောက်ပွဲကတည်းက အမတ်လောင်းရွေးတဲ့အထဲမှာ တယောက်မှ မပါခဲ့တဲ့ ကိစ္စတွေ။ တကယ်လို့ အဲဒီဟာတွေကို သဘောထား ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နဲ့ NLD က လုပ်ခဲ့မယ်ဆိုရင် NLD ရဲ့ လူထုထောက်ခံမှုက အများကြီး ကျဆင်းသွားနိုင်တယ်လို့ စိုးရိမ်စရာ ရှိပါလား။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ သူတို့က အဓိကအားဖြင့်တော့ တဘက်အင်အားစုက NLD ကို အဓိကထား တိုက်တာ။ နိုင်ငံရေးအရ မတိုက်နိုင်ပါဘူး။ နိုင်ငံရေးအရ မတိုက်နိုင်တဲ့အခါကြတော့ အောက်လမ်းနည်းသုံးတာပေါ့ - ဘာသာရေးကို ခုတုံလုပ်ပြီးတော့ ကုလားတွေ စိမ့်ဝင်နေပြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သာ အာဏာရလို့ရှိရင် မူစလင်နိုင်ငံ ဖြစ်သွားမှာ။ အစ္စလာမ်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် ကြေညာမယ်ဆိုတာ အကောင်အထည်မဲ့ ခြိမ်းခြောက်တဲ့ဟာတွေ၊ လှိမ့်လုံးညာလုံးတွေနဲ့ စည်းရုံးနေတဲ့အခါကြတော့ အဲဒီအပေါ်မှာ သူတို့ဘက်က စနစ်တကျ ဝါဒဖြန့်ချီနိုင်တယ်။ Facebook ပေါ်မှာ နှစ်ဆယ့်လေးနာရီအပြည့် ဒါတွေကို ဝါဒဖြန့်နိုင်ခဲ့တယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာ အဖွဲ့ချုပ်က စိုးရိမ်ပုံရတယ်။ အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ Image ကို ထိခိုက်သွားမှာ။ သာမန်ရိုးသားတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာတွေ အထင်လွဲသွားမှာကို စိုးရိမ်တဲ့အခါကြတော့ တော်တော့်ကို သတိကြီးကြီးနဲ့ လုပ်သွားတာလို့ ကျနော်ထင်တယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ရှေ့အလားအလာ အခု မြန်မာနိုင်ငံ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အကျပ်အတည်း၊ နိုင်ငံတကာမှာ မျက်နှာပန်း မလှတဲ့ အခြေအနေတွေ။ နိုင်ငံတိုင်းတော့ မဟုတ်ဘူးပေါ့ အနောက်ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံတွေကြားမှာ ဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စကို ဘယ်လို ထွက်ပေါက်ရလာနိုင်မယ်လို့ ထင်ပါလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး ။ ။ တော်တော်အရေးကြီးတယ်။ စိုးလည်းစိုးရိမ်တယ်။ တကယ့်တကယ်တော့ ဥရောပသမဂ္ဂလိုဟာမျိုးက တော်တော်ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြောနေတာ။ ကုလသမဂ္ဂကလည်း Genocide လို့ ပြောနေပြီ၊ Crimes against humanity လို့ ပြောတဲ့ အနေအထားမှာ ပြည်တွင်းမှာ စာမတတ်၊ ပေမတတ်၊ ဘုမသိ ဘမသိ လူမျိုးတွေ မြှောက်ပေးတာကို နားမလည်၊ ပါးမလည် လုပ်နေတယ်။ အဲဒီလို ဖြစ်ရပ်တွေက ဒီလိုစွပ်စွဲချက်တွေကို ပိုပြီးတော့ ကြီးထွားလာစေတယ်။ အခုတွေ့ကြုံနေရတဲ့ အခက်အခဲက အဖွဲ့ချုပ် အစိုးရရဲ့ အခက်အခဲတခုတည်း မဟုတ်ဘူး။ ဒါက ကျနော်တို့အားလုံးရဲ့ အခက်အခဲ။ တိုင်းပြည် မျက်နှာပန်းမလှ ဖြစ်နေရတဲ့ အခက်အခဲ။ ဒီဟာကြီးကို ကျနော်တို့ ရှင်းမှရမယ်။ ကျနော်တို့က ရိုးရိုးဖြောင့်ဖြောင့်နဲ့ ဖြေရှင်းဖို့လိုတယ်။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းဖြစ်ဖို့လည်း လိုမယ်။ အဲဒီအခြေအနေမှာ ကျနော့်အမြင်အရတော့ အခြေခံမူနှစ်ရပ်ပေါ်မှာ ရပ်တည်ပြီးတော့ ဖြေရှင်းရမယ်။ နံပတ်တစ်က National Identity အမျိုးသားအသွင်အပြင်လက္ခဏာ။ ဒါလည်း အရေးကြီးတယ်။ ကျနော်တို့ရတဲ့ စာရင်းတွေအရ ၁၉၆၄ မှာ ဘူးသီးတောင်၊ မောင်တောမှာရှိတဲ့ လူဦးရေမှာ တဘက်နိုင်ငံကပဲပြောပြော၊ အခြေချနေသူတွေပဲပြောပြော ဘင်္ဂလီတွေရဲ့ အရေအတွက်က ရှစ်ရာနှုန်းပဲ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီဘက်ခေတ်ကြတော့ အဲဒီအရေအတွက်က ဗမာနဲ့ရခိုင်အပါအဝင် တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ အရေအတွက် ဖြစ်နေပြီ။ ဒါဟာ အရေးကြီးတဲ့အချက်။ ကျနော်တို့ရဲ့ Identity ကွယ်ပျောက်သွားလို့ မဖြစ်ဘူးဆိုတဲ့ အချက်ကိုလည်း ကျနော်တို့ အလေးထားဖို့လိုတယ်။
ဒုတိယတချက်က ဒီလိုဝင်လာတဲ့ လူတွေအပေါ်မှာ ဒါ လူတွေပါပဲ သူတို့ဘာ ဘာသာကိုးကွယ်ကိုးကွယ်၊ အသားမည်းမည်း၊ ဖြူဖြူ ကျနော်တို့က လူရင်းတူတူ သူချင်းမျှမျှ ဆက်ဆံဖို့ လိုလိမ့်မယ်။ ယဉ်ကျေးတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံ၊ ဥပဒေစိုးမိုးတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံ၊ မေတ္တာ ကရုဏာတရား ထွန်းကားတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံအနေနဲ့ သူတို့ကို လက်ခံဖို့လိုမယ်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဥပဒေ International Laws, Humanitarian Laws တွေနဲ့အညီ သူတို့ကို ဆက်ဆံဆောင်ရွက်ပြီးတော့ ဖြေရှင်းသင့်တယ်လို့တင်တယ်။
