(Zawgyi/Unicode)
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ ဥတုရာသီဖောက်ပြန်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဆွီဒင်သူ Greata လေးလို အမျိုးသမီးတွေပါ ဦးဆောင်ပါဝင်တဲ့ ကမ္ဘာတဝှမ်းက သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ ဦးဆောင်တဲ့ လူထုလှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ တောင်းဆိုဆန္ဒပြနေကြချိန် ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုတွေ မကြုံစဖူး သဘာဝဘေး အန္တရာယ်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားမှုတွေမှာလည်း စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဥတုရာသီဖောက်ပြန်မှု ကာကွယ်နိုင်ရေး အစိုးရ၊ အရပ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းတွေပူးပေါင်းပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို မြန်မာအစိမ်းရောင်ကွန်ယက် တာဝန်ခံ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးလှုပ်ရှားသူ ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်ကို မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မဆုမွန်က စီစဉ်တင်ဆက်ထားပါတယ်။
ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်။ ။ ဒီပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးသမားတွေဆိုတော့လေ ဒေါ်လေးတို့က ကမ္ဘာကြီးနဲ့ ပြောင်းလဲနေတဲ့ကိစ္စတွေပေါ့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့လည်း ဆက်စပ်နေတဲ့ကိစ္စတွေမှာ အစိုးရကို ဒါတွေ လုပ်သင့်တယ် ဒါတွေ မလုပ်သင့်ဘူးလို့ ထောက်ပြသလိုပဲ တဘက်မှာ လည်းပဲ တချိန်တည်းမှာပဲ ဒီပြည်သူလူထုကိုလည်း ဒီဗဟုသုတ ပညာပေးတဲ့ အနေနဲ့ အဲ့ဒီ့ကိစ္စတွေဟာ ကမ္ဘာနဲ့ မြန်မာကိုရော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရ ဘေးအန္တရာယ်တွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ စာအုပ်တွေ ပြုစုပေးတယ်။ သင်တန်းတွေပေးတယ်။ အဲ့တာတွေကို အဓိကထား လုပ်ပါတယ် ။ အဲ့တော့ ဒေါ်လေးတို့ လုပ်နေတဲ့ ကိစ္စတွေကတော့ နံပတ်တစ် အနေနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ Global Energy Transition ကြီးပေါ့။ ကမ္ဘာနဲ့အတူ ရွေ့နေတဲ့ စွမ်းအင်ကိစ္စတွေပါပဲ။ ဒါဟာလည်း ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုကို အဓိကနေရာမှာ ဒုက္ခပေးနေတဲ့ ကိစ္စပဲလေ အဲ့ဒီ့တော့ ဒေါ်လေးတို့ဟာ အခုမှ မဟုတ်ပါဘူး။ သမ္မတကြီး ဦးသိန်းစိန် လက်ထက်ကတည်းက ဒါတွေကို “ကောင်းကင်ပြာ အတွက် ပဲ့တင်သံ” ဆိုပြီးတော့ ဒေါ်လေးတို့ ကျောက်မီးသွေးကန့်ကွက်တဲ့အနေနဲ့ ဒေါ်လေးတို့ စာအုပ်တွေ ထုတ်ခဲ့တယ်။ သင်တန်းတွေ ပေးခဲ့တယ်။
အခုလိုအရေးပေါ်အခြေအနေ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ပူနွေးမှု သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ရိုက်ခတ်မှုဟာ မြန်မာပြည်အပါအဝင် ကမ္ဘာအဝှမ်းမှာဖြစ်နေတဲ့ ကိစ္စတွေကိုတော့ ပိုပြီးတော့ အာရုံစိုက်ပြီးတော့ ဒါတွေကိုပြောနေပါတယ်။ အဲ့ဒီ့တော့ အဓိက က ဘာလဲဆိုတော့ ဒီကျောက်မီးသွေးကိစ္စပေါ့။ မြန်မာပြည်ကလည်း စွမ်းအင် လိုနေတယ်ဆိုတော့ ကျောက်မီးသွေးကို အင်မတန်မှသန့်စင်တဲ့ ဂျပန်နည်းပညာ၊ အမေရိကန်နည်းပညာ ကိုရီးယားနည်းပညာတွေနဲ့ လုပ်မယ် စီးပွားရေးကို ဦးမော့မယ်ဆိုတဲ့ နေရာမှာ- တကယ်က အားလုံးဟာ Renewable Energy ပေါ့လေ ပြန်ပြည့်မြဲစွမ်းအင် ရာခိုင်နှုန်းတွေကို မြှင့်ပြီး ကျောက်မီးသွေးသုံးတဲ့ရာခိုင်နှုန်းကို လျှော့နေတဲ့အချိန်မှာ မြန်မာပြည်က ဒါမျိုးကို လက်မှတ်ထိုး ထားပေမဲ့ စက်ရုံ အလုပ်ရုံတွေမှာ တိုင်းနဲ့ပြည်နယ်တွေမှာရော ရန်ကုန်မြို့ မြို့စွန် မြို့ဖျားတွေမှာရော ကျောက်မီးသွေးတွေနဲ့ပဲ အပူစွမ်းအင်နဲ့ စက်ရုံတွေကို လည်နေတာတွေရှိတော့ အန္တရာယ်တော်တော်များပါတယ်။ အဲ့တာတွေကို ဒေါ်လေးတို့က တိုက်တိုက်တွန်းတွန်းနဲ့ပေါ့လေ။ အရေးပေါ်အခြေအနေ ဖြစ်နေတဲ့အတွက် ဒီ NLD အစိုးရကိုလည်း စာတင်တာတို့ ဘာတို့ အသိပေးတာတို့ ဒါတွေကို ပို့ချင်ပါတယ်လို့။
ဒေါ်လေးပြောချင်တာက လူငယ်ပိုင်းပါ လူငယ်တွေကျတော့လည်း အခု Greta လေး လုပ်လိုက်သလိုပေါ့ ကမ္ဘာကြီး သူတို့ရဲ့အနာဂတ် ကျန်ခဲ့မယ့်ကမ္ဘာကြီးဟာ သူတို့အတွက် လုံခြုံအောင် သူတို့ကျန်းကျန်းမာမာနဲ့ သူတို့အသက်ရှည်ပြီးတော့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အတွက် ကမ္ဘာ့လူသားတွေအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ကြတဲ့အခါမှာ မြန်မာနိုင်ငံက ကလေးတွေကလည်း ကမ္ဘာနဲ့အတူ ရွေ့လျားမှုမှာ တက်တက်ကြွကြွနဲ့ တာဝန်သိသိ ပါတဲ့အတွက် နောက်တခုက ရာသီဥတုပြောင်းလဲဖို့ ဖြစ်နေတဲ့စီမံကိန်းတွေကိုလည်း အပြီးတိုင် ရပ်ပေးဖို့ သူတို့တောင်းဆို ပြီးတော့ အားလုံးပြည်သူတရပ်လုံး အလွှာပေါင်းစုံ ပါဝင်ပြီးတော့ ကိုယ့်ဆိုင်ရာအစိုးရကို တောင်းဆိုနေကြပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာလည်း ဥတုရာသီဖောက်ပြန်မှု တိုက်ဖျက်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ အရေးတယူဆောင်ရွက်ဖို့ အလေးအနက်ထားလုပ်ကိုင်ဖို့ တိုက်တိုက်တွန်းတွန်းနဲ့ကို တောင်းဆိုနေကြရဆဲ အခြေအနေဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ကရော အုပ်ရေးရေးပိုင်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေဘက်က ဒီဥတုရာသီဖောက်ပြန်မှု တိုက်ဖျက်ရေး ပိုင်းမှာ အဓိကတာဝန်ရှိသူတွေဘက်ကရော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ ရှိပါသလား ဒီအပေါ်မှာရော ကျေနပ်အားရမှု ရှိပါသလား။နောက် သူတို့ တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေ ဘက်ကရော ဘာတွေ လုပ်ပေးဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ထင်ပါလဲရှင့်။
ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်။ ။ ဒေါ်လေးတို့ မြန်မာနိုင်ငံသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ရင် သိပ်ပြီးတော့ စိတ်ပါဝင်စားမှုပေါ့ အဲ့ဒီ့မှာ အရမ်းအားနည်းပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒေါ်လေးတို့ စပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး စလုပ်တဲ့အချိန်မှာ ပညာပေးစာအုပ်တွေ အောင်ပင်လယ်လို မဂ္ဂဇင်းတွေပေါ့လေ အဲ့တာတွေ ထုတ်တဲ့အချိန်မှာ အစိုးရအပြောင်းအလဲ ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ အဲ့ဒီ့အချိန်အထိကို ကိုယ့်ရဲ့တိုင်းပြည်ရဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဥပဒေဆိုတာ မရှိဘူး။ အနှစ် ၅၀ပေါ့ အဲ့ဒီ့လိုမရှိပဲနဲ့ ဒေါ်လေးတို့က FDI Foreign Direct Investment တွေကို ဖိတ်ခေါ်နေတယ် အခုလို လက်ပံတောင်းကိစ္စတို့ မြစ်ဆုံကိစ္စတို့ ဒါတွေဟာ အရမ်းကို အန္တရာယ်များပါတယ်။ ဘာလဲဆိုတော့ ဆင်ရှိပြီးတော့ ဆင်ကိုထိန်းဖို့ ချွန်း မရှိတဲ့အခါမှာ တော်တော်ကို အန္တရာယ်များတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ဒေါ်လေးတို့က နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းဥပဒေ ဥပဒေတွေ ကမ္ဘာ့စံချိန် စံညွှန်းတွေကို လုပ်ပေးဖို့၊ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဆိုတာ လုပ်ပေးဖို့ ဒေါ်လေးတို့တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အခါမှာ ၂၀၁၂ မှာဖြစ်လာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဥပဒေ ဆိုတာကတော့ ၂၀၁၅ ဒီဇင်ဘာလောက်မှာမှ နည်းဥပဒေတွေက ထွက်တာပါ။ ဒါဟာ အင်မတန်နောက်ကျပါတယ်။ နောက်ကျတဲ့ အတွက်လည်း မြန်မာပြည်မှာ စီမံကိန်းတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြည်သူလူထုနဲ့ ဒေသခံနဲ့ အစိုးရနဲ့ ကုမ္မဏီနဲ့မှာ ပြဿနာတွေက ဒီကနေ့အထိ ဖြေရှင်းလို့မပြီးသေးပါဘူး။
အဲ့တော့ နာဂစ်တုန်းကလည်း ဒေါ်လေးတို့ရဲ့ အတွေ့အကြုံအရပေါ့လေ အဲ့ဒီ့တုန်းက သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးကိုလည်း စိတ်ဝင်စားမှု အားနည်းတဲ့အချိန်ဆိုတော့ အဲ့ဒီ့ကာလမှာဖြစ်ခဲ့တဲ့ နာဂစ်ကို မိုးလေဝသဌာနက သူတို့ပညာရပ်နဲ့ ဒါတွေဟာ ဖြစ်ရင် ဘယ်လိုပါဆိုပြီးတော့ သက်ဆိုင်ရာပေါ့နော် အာဏာပိုင်တွေအထိ တင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြည်သူလူထု အထိတ်တလန့်စိုးရိမ်မှုဖြစ်မယ်ဆိုပြီး စိုးရိမ်စိတ်နဲ့ အစိုးရရဲ့ အတွေ့အကြုံ အားနည်းမှုနဲ့ စောစောစီးစီး အသိပေးတာတို့ ကြိုတင်အသိပေးတာတို့ နေရာရွှေ့ပြောင်းပေး တာတို့ကို ဒီ့ပြင်နိုင်ငံတွေ အတွေ့အကြုံရှိတဲ့နိုင်ငံတွေလို မလုပ်ခဲ့ဘူး။ အဲ့ဒီ့အချိန်မှာ ဒေါ်လေးတို့မှာ အသက်ဆုံးရှုံးမှု အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ် အားလုံးပျက်စီးတာတွေဟာ ဒီကနေ့အထိ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်မှာ ခံစားနေကြရတုန်းပါပဲ။
ဒါ့အပြင် ရေဘေးအန္တရာယ်ဆိုတာ ဒေါ်လေးတို့ဆီမယ် ၂၀၁၅ကနေ တောက်လျောက်ဖြစ် လာတာ၊ အခုဆို မြေပြိုတာတွေပါ မွန်ပြည်နယ်မှာ အကြီးအကျယ်ဖြစ်နေတယ်။ အဲ့တော့ ပြောချင်တာက အစိုးရတွေ အစိုးရိမ်မလွန်ပါနဲ့ အသိပေးသင့်တာကို စောစောပေးပါ ဒါမှ ပြင်ဆင်ချိန်ရမယ် ပြောင်းရွှေ့ထားပေးသင့်တာကို ပြောင်းရွှေ့ထားပေးရမယ်လို့ ဒေါ်လေးကတော့ အကြံပေးချင်ပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာရော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပ်ဘေး တိုက်ဖျက်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေ ဆောင်ရွက်နေမှုတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်မှု အနေအထားက ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။ ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်အနေနဲ့ ကလည်း အမျိုးသမီးတယောက်အနေနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပ်ဘေး တိုက်ဖျက်ရေး လှုပ်ရှားသူတယောက်အနေနဲ့ ဖြစ်တည်ပြီး ဦးဆောင်ပါဝင်လှုပ်ရှားနေသူတယောက်ဆိုတော့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်မှု အနေအထားက ဘယ်လိုရှိပါသလဲရှင်။
ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်။ ။ အဲ့တာကတော့ ဒေါ်လေးတို့မြင်နေရပါတယ်။ အထူးသဖြင့်ကတော့ လူငယ်တွေ လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့အစည်းလေးတွေမှာ လူငယ်တွေကို တွေ့နေရပါတယ်။ တော်တော်များများပဲ ဒါပေမဲ့လို့ ဒေါ်လေးတို့ဖြတ်သန်းလာခဲ့တဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားမှုတွေရဲ့ အတွေ့အကြုံအရ အရင်အစိုးရတွေလက်ထက်တွေတုန်းကတော့ ပေါ်လစီပေါ့ မူဝါဒအကြောင်းတွေကို ပြောလို့မရဘူး။ အဲ့တော့ ဒေါ်လေးတို့ကိုယ်တိုင်ကိုက ဟောပြောပွဲတွေမှာ ဘာတွေပြောရလဲဆိုရင် ပရိတ်သတ်ကိုရော ပြည်သူကိုရော အဲ့ဒီ့အထဲမှာ အားလုံးကို လူငယ်တွေလည်းပါတာပေါ့ ဒီအပင်စိုက်ဖို့နဲ့ အမှိုက်ကောက်ဖို့လောက်ပဲ ပြောလို့ရတယ်။ အဲ့တော့ ဒေါ်လေးတို့ရဲ့လူငယ်တွေက ဘာထင်သွားလဲဆိုတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုတာ အမှိုက်ကောက်တာနဲ့ သစ်ပင်စိုက်တာပဲလားလို့ ထင်သွားကြတယ်။ အမှန်က မဟုတ်ပါဘူး။ အဲ့တော့ ဒေါ်လေးပြောချင်တာက အမျိုးသမီးတွေ ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လွှတ်တော်တွင်းမှာဆို ၃၀%တို့ ဘယ်လောက်သတ်မှတ်ပြီး လုပ်နေတာတွေ အများကြီးပါ။ ဝမ်းသာစရာလည်းကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ ဒေါ်လေးတို့တိုင်းပြည်ဟာ သယံဇာတ ပေါကြွယ်ဝတဲ့တိုင်းပြည်ပါ နောက် သဘာဝအလှအပတွေကလည်း တိုင်းနဲ့ပြည်နယ်အလိုက် မရှိတဲ့နေရာဆိုလို့ မရှိပါဘူး။ တိုင်းနဲ့ပြည်နယ်တိုင်းမှာ သူ့ဟာနဲ့သူ သူ့အလှတရားနဲ့ ကိုယ်စီရှိကြတယ်။ အရင်လိုပဲ တူးမယ် ဆွမယ် စီမံကိန်းတွေနဲ့ပဲ တည်ထောင်မယ်ဆိုရင်တော့ မှားပါလိမ့်မယ်။ ကိုယ့်အလှတွေ ကိုယ့်ဓလေ့တွေ ကိုယ့်ရဲ့ယဉ်ကျေးမှုတွေပျောက်ကွယ်သွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ အမျိုးသမီးတွေကို ဒေါ်လေး တိုက်တွန်းချင်တာ ပြောချင်တာကတော့ ဒီ မူဝါဒပိုင်းဖြစ်တဲ့ပေါ်လစီ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းမှု Environmental lawတို့ Protection ကာကွယ်မှုတို့ နောက် Justice မျှတမှုတို့ ညီမျှမှုတို့ အဲ့တာတွေ အပိုင်းကို လေ့လာပါ အဲ့တာတွေ လွှတ်တော်တွင်း ရောက်သွားမှာ ထဲထဲဝင်ဝင်နဲ့ ခိုင်ခိုင်မာမာနဲ့ တောင်းဆိုနိုင်မှာပါ။
မဆုမွန်။ ။ မြန်မာ့အမျိုးသမီးလေးတွေ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပ်ဘေး တိုက်ဖျက်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပိုမိုပြီးတော့မှ ပါဝင်ဆောင်ရွက်လာကြဖို့ ဘယ်လိုအားပေးစကားသတင်းစကားပါးချင်တာများရှိပါလဲရှင်။
ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်။ ။ အမျိုးသမီးကဏ္ဍတွေမှာက ကြိုးစားရမှာက တကယ့်ကိုထိရောက်အောင် ကိုယ့်ရဲ့တိုင်းနဲ့ပြည်နယ် ကိုယ့်ရဲ့မြန်မာနိုင်ငံကြီးတခုလုံးအတွက်မှာ သယံဇာတပေါကြွယ်တဲ့တိုင်းပြည် သဘာဝအလှတွေနဲ့ဝေစီနေတဲ့တိုင်းပြည်အတွက် တက်လာတဲ့အစိုးရတိုင်းကို တောင်းဆိုတတ်အောင် ကာကွယ်တတ်အောင် မှန်မှန်ကန်ကန်လမ်းကြောင်းကနေ လျှောက်ပြီးတော့ ဒေါ်လေးတို့တိုင်းပြည်ကိုရော ကမ္ဘာကြီးကို စိမ်းလမ်းကမ္ဘာကြီးဖြစ်အောင် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကနေ စွမ်းဆောင်ပါလို့ ဒေါ်လေး ပြောချင်ပါတယ်။
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို မြန်မာအစိမ်းရောင်ကွန်ယက် တာဝန်ခံ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးလှုပ်ရှားသူ ဒေါ်ဒေဝီသန့်စင်ကို မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မဆုမွန်က စီစဉ်တင်ဆက်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။
(UNICODE VERSION)
WOMEN Environmentalist မွနျမာ့သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျသူ ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျ
သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးနဲ့ ဥတုရာသီဖောကျပွနျမှုတိုကျဖကြျရေး ဆှီဒငျသူ Greata လေးလို အမြိုးသမီးတှပေါ ဦးဆောငျပါဝငျတဲ့ ကမ်ဘာတဝှမျးက သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး တကျကွှလှုပျရှားသူတှေ ဦးဆောငျတဲ့ လူထုလှုပျရှားမှုတှနေဲ့ တောငျးဆိုဆန်ဒပွနကွေခြိနျ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျမှုတှေ မကွုံစဖူးသဘာဝဘေးအန်တရာယျတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားမှုတှမှောလညျး စိနျခေါျမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေဆဲဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဥတုရာသီဖောကျပွနျမှု ကာကှယျနိုငျရေး အစိုးရ၊ အရပျဖကျ အဖှဲ့အစညျးတှပေူးပေါငျးပွီး သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး ဆောငျရှကျနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို မွနျမာအစိမျးရောငျကှနျယကျ တာဝနျခံ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးလှုပျရှားသူ ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျကို မေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျရဲ့ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မဆုမှနျက စီစဉျတငျဆကျထားပါတယျ။
ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျ။ ။ ဒီပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးသမားတှဆေိုတော့လေ ဒေါျလေးတို့က ကမ်ဘာကွီးနဲ့ ပွောငျးလဲနတေဲ့ကိစ်စတှပေေါ့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့လညျး ဆကျစပျနတေဲ့ကိစ်စတှမှော အစိုးရကို ဒါတှေ လုပျသင့ျတယျ ဒါတှေ မလုပျသင့ျဘူးလို့ ထောကျပွသလိုပဲ တဘကျမှာလညျးပဲ တခြိနျတညျးမှာပဲ ဒီပွညျသူလူထုကိုလညျး ဒီဗဟုသုတ ပညာပေးတဲ့အနနေဲ့ အဲ့ဒီ့ကိစ်စတှဟော ကမ်ဘာနဲ့ မွနျမာကိုရော သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရ ဘေးအန်တရာယျတှေ ဖွဈလာနိုငျတယျဆိုတဲ့ စာအုပျတှေ ပွုစုပေးတယျ။ သငျတနျးတှပေေးတယျ။ အဲ့တာတှကေို အဓိကထား လုပျပါတယျ ။ အဲ့တော့ ဒေါျလေးတို့ လုပျနတေဲ့ ကိစ်စတှကေတော့ နံပတျတဈအနနေဲ့ ပွောရမယျဆိုရငျတော့ Global Energy Transition ကွီးပေါ့။ ကမ်ဘာနဲ့အတူ ရှေ့နတေဲ့စှမျးအငျကိစ်စတှပေါပဲ။ ဒါဟာလညျး ကမ်ဘာကွီးပူနှေးမှုကို အဓိကနရောမှာ ဒုက်ခပေးနတေဲ့ ကိစ်စပဲလေ အဲ့ဒီ့တော့ ဒေါျလေးတို့ဟာ အခုမှ မဟုတျပါဘူး။ သမ်မတကွီးဦးသိနျးစိနျ လကျထကျကတညျးက ဒါတှကေို “ကောငျးကငျပွာ အတှကျ ပဲ့တငျသံ” ဆိုပွီးတော့ ဒေါျလေးတို့ ကြောကျမီးသှေးကန့ျကှကျတဲ့အနနေဲ့ ဒေါျလေးတို့ စာအုပျတှေ ထုတျခဲ့တယျ။ သငျတနျးတှေ ပေးခဲ့တယျ။
အခုလိုအရေးပေါျအခွအေနေ ကမ်ဘာကွီးရဲ့ပူနှေးမှု သဘာဝဘေးအန်တရာယျရိုကျခတျမှုဟာ မွနျမာပွညျအပါအဝငျ ကမ်ဘာအဝှမျးမှာဖွဈနတေဲ့ ကိစ်စတှကေိုတော့ ပိုပွီးတော့ အာရုံစိုကျပွီးတော့ ဒါတှကေိုပွောနပေါတယျ။ အဲ့ဒီ့တော့ အဓိက က ဘာလဲဆိုတော့ ဒီကြောကျမီးသှေးကိစ်စပေါ့။ မွနျမာပွညျကလညျး စှမျးအငျ လိုနတေယျဆိုတော့ ကြောကျမီးသှေးကို အငျမတနျမှသန့ျစငျတဲ့ ဂပြနျနညျးပညာ၊ အမရေိကနျနညျးပညာ ကိုရီးယားနညျးပညာတှနေဲ့ လုပျမယျ စီးပှားရေးကို ဦးမော့မယျဆိုတဲ့ နရောမှာ- တကယျက အားလုံးဟာ Renewable Energy ပေါ့လေ ပွနျပွည့ျမွဲစှမျးအငျ ရာခိုငျနှုနျးတှကေို မွှင့ျပွီး ကြောကျမီးသှေးသုံးတဲ့ရာခိုငျနှုနျးကို လြှော့နတေဲ့အခြိနျမှာ မွနျမာပွညျက ဒါမြိုးကို လကျမှတျထိုး ထားပမေဲ့ စကျရုံ အလုပျရုံတှမှော တိုငျးနဲ့ပွညျနယျတှမှောရော ရနျကုနျမွို့ မွို့စှနျ မွို့ဖြားတှမှောရော ကြောကျမီးသှေးတှနေဲ့ပဲ အပူစှမျးအငျနဲ့ စကျရုံတှကေို လညျနတောတှရှေိတော့ အန်တရာယျတောျတောျမြားပါတယျ။ အဲ့တာတှကေို ဒေါျလေးတို့က တိုကျတိုကျတှနျးတှနျးနဲ့ပေါ့လေ။ အရေးပေါျအခွအေနေ ဖွဈနတေဲ့အတှကျ ဒီ NLD အစိုးရကိုလညျး စာတငျတာတို့ ဘာတို့ အသိပေးတာတို့ ဒါတှကေို ပို့ခငြျပါတယျလို့။
ဒေါျလေးပွောခငြျတာက လူငယျပိုငျးပါ လူငယျတှကေတြော့လညျး အခု Greta လေး လုပျလိုကျသလိုပေါ့ ကမ်ဘာကွီး သူတို့ရဲ့အနာဂတျ ကနြျခဲ့မယ့ျကမ်ဘာကွီးဟာ သူတို့အတှကျ လုံခွုံအောငျ သူတို့ကနြျးကနြျးမာမာနဲ့ သူတို့အသကျရှညျပွီးတော့ အသကျမှေးဝမျးကြောငျးအတှကျ ကမ်ဘာ့လူသားတှအေတှကျ တိုကျပှဲဝငျကွတဲ့အခါမှာ မွနျမာနိုငျငံက ကလေးတှကေလညျး ကမ်ဘာနဲ့အတူ ရှေ့လြားမှုမှာ တကျတကျကွှကွှနဲ့ တာဝနျသိသိ ပါတဲ့အတှကျ နောကျတခုက ရာသီဥတုပွောငျးလဲဖို့ ဖွဈနတေဲ့စီမံကိနျးတှကေိုလညျး အပွီးတိုငျ ရပျပေးဖို့ သူတို့တောငျးဆို ပွီးတော့ အားလုံးပွညျသူတရပျလုံး အလှှာပေါငျးစုံပါဝငျပွီးတော့ ကိုယ့ျဆိုငျရာအစိုးရကို တောငျးဆိုနကွေပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ကမ်ဘာတဝှမျးမှာလညျး ဥတုရာသီဖောကျပွနျမှုတိုကျဖကြျရေးနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ နိုငျငံ့ခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ အရေးတယူဆောငျရှကျဖို့ အလေးအနကျထားလုပျကိုငျဖို့ တိုကျတိုကျတှနျးတှနျးနဲ့ကို တောငျးဆိုနကွေရဆဲ အခွအေနဖွေဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ကရော အုပျရေးရေးပိုငျးဆိုငျရာအာဏာပိုငျတှဘေကျက ဒီဥတုရာသီဖောကျပွနျမှု တိုကျဖကြျရေးပိုငျးမှာ အဓိကတာဝနျရှိသူတှဘေကျကရော ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှရှေိပါသလား ဒီအပေါျမှာရော ကြနေပျအားရမှု ရှိပါသလား။နောကျ သူတို့ တာဝနျရှိတဲ့သူတှဘေကျကရော ဘာတှေ လုပျပေးဖို့ လိုအပျတယျလို့ ထငျပါလဲရှင့ျ။
ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျ။ ။ ဒေါျလေးတို့ မွနျမာနိုငျငံသညျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးကိစ်စနဲ့ပတျသကျရငျ သိပျပွီးတော့ စိတျပါဝငျစားမှုပေါ့ အဲ့ဒီ့မှာ အရမျးအားနညျးပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒေါျလေးတို့ စပွီး သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး စလုပျတဲ့အခြိနျမှာ ပညာပေးစာအုပျတှေ အောငျပငျလယျလို မဂ်ဂဇငျးတှပေေါ့လေ အဲ့တာတှေ ထုတျတဲ့အခြိနျမှာ အစိုးရအပွောငျးအလဲ ၂၀၁၁ ခုနှဈမှာ အဲ့ဒီ့အခြိနျအထိကို ကိုယ့ျရဲ့တိုငျးပွညျရဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး ဥပဒဆေိုတာ မရှိဘူး။ အနှဈ ၅၀ပေါ့ အဲ့ဒီ့လိုမရှိပဲနဲ့ ဒေါျလေးတို့က FDI Foreign Direct Investment တှကေို ဖိတျခေါျနတေယျ အခုလို လကျပံတောငျးကိစ်စတို့ မွဈဆုံကိစ်စတို့ ဒါတှဟော အရမျးကို အန်တရာယျမြားပါတယျ။ ဘာလဲဆိုတော့ ဆငျရှိပွီးတော့ ဆငျကိုထိနျးဖို့ ခြှနျး မရှိတဲ့အခါမှာ တောျတောျကို အန်တရာယျမြားတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ ဒေါျလေးတို့က နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာ နညျးဥပဒေ ဥပဒတှေေ ကမ်ဘာ့စံခြိနျ စံညှှနျးတှကေို လုပျပေးဖို့၊ ပတျဝနျးကငြျဆိုငျရာ ထိနျးသိမျးရေး ဝနျကွီးဆိုတာ လုပျပေးဖို့ ဒေါျလေးတို့တောငျးဆိုခဲ့ပါတယျ။ အဲ့ဒီ့အခါမှာ ၂၀၁၂ မှာဖွဈလာပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဥပဒေ ဆိုတာကတော့ ၂၀၁၅ ဒီဇငျဘာလောကျမှာမှ နညျးဥပဒတှေကေ ထှကျတာပါ။ ဒါဟာ အငျမတနျနောကျကပြါတယျ။ နောကျကတြဲ့ အတှကျလညျး မွနျမာပွညျမှာ စီမံကိနျးတှနေဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ပွညျသူလူထုနဲ့ ဒသေခံနဲ့ အစိုးရနဲ့ ကုမ်မဏီနဲ့မှာ ပွူနာတှကေ ဒီကနေ့အထိ ဖွရှေငျးလို့မပွီးသေးပါဘူး။ အဲ့တော့ နာဂဈတုနျးကလညျး ဒေါျလေးတို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံအရပေါ့လေ အဲ့ဒီ့တုနျးက သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးကိုလညျး စိတျဝငျစားမှု အားနညျးတဲ့အခြိနျဆိုတော့ အဲ့ဒီ့ကာလမှာဖွဈခဲ့တဲ့ နာဂဈကို မိုးလဝေသဌာနက သူတို့ပညာရပျနဲ့ ဒါတှဟော ဖွဈရငျ ဘယျလိုပါဆိုပွီးတော့ သကျဆိုငျရာပေါ့နောျ အာဏာပိုငျတှအေထိ တငျခဲ့တယျ။ ဒါပမေဲ့ ပွညျသူလူထု အထိတျတလန့ျစိုးရိမျမှုဖွဈမယျဆိုပွီး စိုးရိမျစိတျနဲ့ အစိုးရရဲ့ အတှေ့အကွုံ အားနညျးမှုနဲ့ စောစောစီးစီး အသိပေးတာတို့ ကွိုတငျအသိပေးတာတို့ နရောရှှေ့ပွောငျးပေးတာတို့ကို ဒီ့ပွငျနိုငျငံတှေ အတှေ့အကွုံရှိတဲ့နိုငျငံတှလေို မလုပျခဲ့ဘူး။ အဲ့ဒီ့အခြိနျမှာ ဒေါျလေးတို့မှာ အသကျဆုံးရှုံးမှု အသကျအိုးအိမျစညျးစိမျ အားလုံးပကြျစီးတာတှဟော ဒီကနေ့အထိ မွဈဝကြှနျးပေါျမှာ ခံစားနကွေရတုနျးပါပဲ။
ဒါ့အပွငျ ရဘေေးအန်တရာယျဆိုတာ ဒေါျလေးတို့ဆီမယျ ၂၀၁၅ကနေ တောကျလြောကျဖွဈလာတာ၊ အခုဆို မွပွေိုတာတှပေါ မှနျပွညျနယျမှာ အကွီးအကယြျဖွဈနတေယျ။ အဲ့တော့ ပွောခငြျတာက အစိုးရတှေ အစိုးရိမျမလှနျပါနဲ့ အသိပေးသင့ျတာကို စောစောပေးပါ ဒါမှ ပွငျဆငျခြိနျရမယျ ပွောငျးရှှေ့ထားပေးသင့ျတာကို ပွောငျးရှှေ့ထားပေးရမယျလို့ ဒေါျလေးကတော့ အကွံပေးခငြျပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ မွနျမာနိုငျငံမှာရော သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပျဘေး တိုကျဖကြျရေး လှုပျရှားမှုတှေ ဆောငျရှကျနမှေုတှမှော အမြိုးသမီးတှရေဲ့ ပူးပေါငျးပါဝငျဆောငျရှကျမှု အနအေထားက ဘယျလိုရှိပါသလဲ။ ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျအနနေဲ့ ကလညျး အမြိုးသမီးတယောကျအနနေဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပျဘေး တိုကျဖကြျရေး လှုပျရှားသူတယောကျအနနေဲ့ ဖွဈတညျပွီး ဦးဆောငျပါဝငျလှုပျရှားနသေူတယောကျဆိုတော့ အမြိုးသမီးတှရေဲ့ ပူးပေါငျးပါဝငျဆောငျရှကျမှု အနအေထားက ဘယျလိုရှိပါသလဲရှငျ။
ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျ။ ။ အဲ့တာကတော့ ဒေါျလေးတို့မွငျနရေပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျကတော့ လူငယျတှေ လှုပျရှားမှုအဖှဲ့အစညျးလေးတှမှော လူငယျတှကေို တှေ့နရေပါတယျ။ တောျတောျမြားမြားပဲ ဒါပမေဲ့လို့ ဒေါျလေးတို့ဖွတျသနျးလာခဲ့တဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားမှုတှရေဲ့ အတှေ့အကွုံအရ အရငျအစိုးရတှလေကျထကျတှတေုနျးကတော့ ပေါျလစီပေါ့ မူဝါဒအကွောငျးတှကေို ပွောလို့မရဘူး။ အဲ့တော့ ဒေါျလေးတို့ကိုယျတိုငျကိုက ဟောပွောပှဲတှမှော ဘာတှပွေောရလဲဆိုရငျ ပရိတျသတျကိုရော ပွညျသူကိုရော အဲ့ဒီ့အထဲမှာ အားလုံးကို လူငယျတှလေညျးပါတာပေါ့ ဒီအပငျစိုကျဖို့နဲ့ အမှိုကျကောကျဖို့လောကျပဲ ပွောလို့ရတယျ။ အဲ့တော့ ဒေါျလေးတို့ရဲ့လူငယျတှကေ ဘာထငျသှားလဲဆိုတော့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျဆိုတာ အမှိုကျကောကျတာနဲ့ သဈပငျစိုကျတာပဲလားလို့ ထငျသှားကွတယျ။ အမှနျက မဟုတျပါဘူး။ အဲ့တော့ ဒေါျလေးပွောခငြျတာက အမြိုးသမီးတှေ ပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ လှှတျတောျတှငျးမှာဆို ၃၀%တို့ ဘယျလောကျသတျမှတျပွီး လုပျနတောတှေ အမြားကွီးပါ။ ဝမျးသာစရာလညျးကောငျးပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့ ဒေါျလေးတို့တိုငျးပွညျဟာ သယံဇာတ ပေါကွှယျဝတဲ့တိုငျးပွညျပါ နောကျ သဘာဝအလှအပတှကေလညျး တိုငျးနဲ့ပွညျနယျအလိုကျ မရှိတဲ့နရောဆိုလို့ မရှိပါဘူး။ တိုငျးနဲ့ပွညျနယျတိုငျးမှာ သူ့ဟာနဲ့သူ သူ့အလှတရားနဲ့ ကိုယျစီရှိကွတယျ။ အရငျလိုပဲ တူးမယျ ဆှမယျ စီမံကိနျးတှနေဲ့ပဲ တညျထောငျမယျဆိုရငျတော့ မှားပါလိမ့ျမယျ။ ကိုယ့ျအလှတှေ ကိုယ့ျဓလေ့တှေ ကိုယ့ျရဲ့ယဉျကြေးမှုတှပြေောကျကှယျသှားနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ အမြိုးသမီးတှကေို ဒေါျလေး တိုကျတှနျးခငြျတာ ပွောခငြျတာကတော့ ဒီ မူဝါဒပိုငျးဖွဈတဲ့ပေါျလစီ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးမှု Environmental lawတို့ Protection ကာကှယျမှုတို့ နောကျ Justice မြှတမှုတို့ ညီမြှမှုတို့ အဲ့တာတှေ အပိုငျးကို လေ့လာပါ အဲ့တာတှေ လှှတျတောျတှငျး ရောကျသှားမှာ ထဲထဲဝငျဝငျနဲ့ ခိုငျခိုငျမာမာနဲ့ တောငျးဆိုနိုငျမှာပါ။
မဆုမှနျ။ ။ မွနျမာ့အမြိုးသမီးလေးတှေ သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးနဲ့ ရာသီဥတုကပျဘေး တိုကျဖကြျရေး လှုပျရှားမှုတှမှော ပိုမိုပွီးတော့မှ ပါဝငျဆောငျရှကျလာကွဖို့ ဘယျလိုအားပေးစကားသတငျးစကားပါးခငြျတာမြားရှိပါလဲရှငျ။
ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျ။ ။ အမြိုးသမီးကဏ်ဍတှမှောက ကွိုးစားရမှာက တကယ့ျကိုထိရောကျအောငျ ကိုယ့ျရဲ့တိုငျးနဲ့ပွညျနယျ ကိုယ့ျရဲ့မွနျမာနိုငျငံကွီးတခုလုံးအတှကျမှာ သယံဇာတပေါကွှယျတဲ့တိုငျးပွညျ သဘာဝအလှတှနေဲ့ဝစေီနတေဲ့တိုငျးပွညျအတှကျ တကျလာတဲ့အစိုးရတိုငျးကို တောငျးဆိုတတျအောငျ ကာကှယျတတျအောငျ မှနျမှနျကနျကနျလမျးကွောငျးကနေ လြှောကျပွီးတော့ ဒေါျလေးတို့တိုငျးပွညျကိုရော ကမ်ဘာကွီးကို စိမျးလမျးကမ်ဘာကွီးဖွဈအောငျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကနေ စှမျးဆောငျပါလို့ ဒေါျလေး ပွောခငြျပါတယျ။
သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး ဆောငျရှကျနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို မွနျမာအစိမျးရောငျကှနျယကျ တာဝနျခံ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးလှုပျရှားသူ ဒေါျဒဝေီသန့ျစငျကို မေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျရဲ့ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မဆုမှနျက စီစဉျတငျဆကျထားတာဖွဈပါတယျ။
