တူရကီလွှတ်တော်အမတ်တစ်ဦးဟာ သူ့ရဲ့လက်ကိုင်ဖုန်းကို လွှတ်တော်အစည်းအဝေးခန်းမထဲမှာ တူနဲ့ထုခွဲပြနေတဲ့ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို အောက်တိုဘာ ၁၆ ရက်နေ့ ဘီဘီစီ သတင်းတစ်ပုဒ်မှာ ကြည့်လိုက်ရပါတယ်။ အွန်လိုင်းမှာ သတင်းမှားတွေ ဖြန့်ဝေတယ်ဆိုပြီး ထောင်ချနိုင်တဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ် တူရကီအစိုးရက ပြဌာန်းမှာကို ကန့်ကွက်တဲ့အနေနဲ့ ဖုန်းကိုတူနဲ့ ရိုက်ခွဲပြနေသူကတော့ တူရကီအတိုက်အခံပါတီ Republican People’s Party က အမတ်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Burak Erbay ဖြစ်ပါတယ်။
"ဒီဥပဒေကိုသာ ပြဌာန်းဖြစ်သွားရင် ခင်ဗျားတို့ဖုန်းတွေကို ဒီလိုသာ ရိုက်ခွဲလိုက်ပါတော့” လို့လည်း လွှတ်တော်အမတ်တွေကို သူက ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒီဥပဒေဟာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို ထိပါးပြီး၊ ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုတွေ လုပ်လိမ့်မယ်လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။ တူရကီအစိုးရက အင်တာနက် လွတ်လပ်ခွင့်အပါအဝင် ဆိုရှယ်မီဒီယာကို ထိန်းချုပ်ဖို့ကြိုးစားတဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဟာလည်း အင်တာနက်လွပ်လပ်ခွင့် ထပ်မံကျဆင်းသွားတယ်လို့ Freedom House အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားတာကို ကိုးကားပြီး VOA သတင်းဌာနက ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပါတယ်။ အောက်တိုဘာ ၁၈ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်အခြေစိုက် Freedom House အဖွဲ့ကြီးရဲ့ကမ္ဘာတဝှမ်းအင်တာနက် လွတ်လပ်ခွင့်ဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို အင်တာနက် လွတ်လပ်မှုမရှိတဲ့၊ နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ကမ္ဘာတလွှား အင်တာနက် လွတ်လပ်မှု ၁၂ နှစ် ဆက်တိုက်ကျဆင်းလာနေပြီး ဒီနှစ်အတွင်း၊ အဆိုးရွားဆုံး ကျဆင်းတဲ့နိုင်ငံ လေးခုထဲမှာ ရုရှား၊ ဆူဒန်၊ လစ်ဗျားနဲ့အတူ မြန်မာနိုင်ငံကို ထည့်သွင်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Freedom House အဖွဲ့ကြီးဟာ နိုင်ငံပေါင်း ၇၀ ရဲ့ အင်တာနက် လွတ်လပ်မှုတွေကို လေ့လာသုံးသပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး ဒီထဲက နိုင်ငံ ၂၁ နိုင်ငံကို အင်တာနက် လွတ်လပ်မှုမရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ အင်တာနက် လွတ်လပ်မှုမရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေထဲမှာ မြန်မာက ဒုတိယအဆိုးဆုံးဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာနောက်မှာတော့ တရုတ်တစ်နိုင်ငံသာ ရှိပါတော့တယ်။ Freedom House အဖွဲ့ကြီးရဲ့ အမှတ်ပေး သတ်မှတ်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့်ဟာ နောက်ထပ် ၅ မှတ် ထိုးကျသွားပြီး နှစ်နှစ်တာအတွင်း ၁၉ မှတ် ကျဆင်းသွားပါတယ်။ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဝက်ဘ်ဆိုက်ပေါင်း ၁,၂၀၀ ကျော် ပိတ်ပင်ခဲ့သလို၊ လူမှုကွန်ယက်တွေ အသုံးပြုခွင့်ပိတ်ပင်တာ၊ အင်တာနက် ဖြတ်တောက်တာတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့အကြောင်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အခုလို အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့် ကျဆင်းလာရတာဟာ အင်တာနက် အွန်လိုင်းပေါ်ကနေ စစ်ကောင်စီကို တော်လှန်သူတွေနဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုတွေကို စစ်တပ်က ပိုမိုပြင်းပြင်းထန် ဖိနှိပ်လာမှုကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ လွတ်လပ်သော ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်း မြန်မာ(FEM) အစီရင်ခံစာက ဆိုပါတယ်။ အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီး NUG, CRPH, PDF တို့အပြင်၊ သူတို့နဲ့ ဆက်နွယ်သူတွေရဲ့ အွန်လိုင်းပို့စ်တွေကို မှတ်ချက်ပြု၊ မျှဝေတာကအစ နှစ်ရှည်ထောင်ဒဏ်ချမှတ်နိုင်တဲ့ ရာဇသတ်ကြီးဥပဒေပုဒ်မတွေနဲ့ အရေးယူမယ်လို့ အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီ ပြောခွင့်ရ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက စက်တင်ဘာလ ၂၀ ရက်နေ့က ပြောခဲ့ပါတယ်။
စစ်ကောင်စီဟာ အင်တာနက်သုံးစွဲခွင့်ကို ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ပိတ်ပင် အရေးယူတာတွေလုပ်နေသလို အခြားတစ်ဖက်မှာလည်း သတင်းထောက်တွေ၊ မီဒီယာသမားတွေကိုလည်း ဖမ်းဆီးထောင်ချတာတွေ
ဆက်တိုက်လုပ်နေတာတွေကြောင့် မြန်မာဟာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် သိသိသာသာ ကျဆင်းလာနေတဲ့နိုင်ငံထဲမှာ ပါဝင်တယ်လို့ ဗြိတိန်အခြေစိုက် လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ Article-19 အဖွဲ့က ပြီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လထဲမှာ ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ မြန်မာသတင်းမီဒီယာများနဲ့ သတင်းသမားအများစုဟာ ရှောင်တိမ်းပုန်းအောင်းပြီး၊ နယ်စပ်ဒေသများနဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများကနေ သတင်းအလုပ်တွေ လုပ်နေကြရပါတယ်။ မြန်မာပြည်တွင်းမှာ ရပ်တည်ဖို့ ခက်ခဲပြီး၊ သတင်းသမားတွေ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အန္တရာယ်တွေအကြောင်းကို Delta News Agency တည်ထောင်သူ ဆရာစိုးရ က အခုလိုပြောပါတယ်။
"လက်ရှိအခြေအနေမှာ သတင်းထောက်တွေ၊ ဓာတ်ပုံသတင်းထောက်တွေဟာ ဒီအချိန်မှာ သတင်းနဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ အလုပ်တွေကို လုပ်မနေဘူးဆိုရင်တောင်မှပဲ အရင်တုန်းက လုပ်ခဲ့ဖူးတာ တစ်ခုတည်းနဲ့ကို မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ နေရထိုင်ရတာ အန္တရာယ်အရမ်းများတဲ့ အခြေအနေကို ရင်ဆိုင်နေကြရတယ်။ အရင်လို ကျောပိုးအိပ်ထဲမှာ ကွန်ပျူတာထည့်၊ ကင်မရာလွယ်ပြီး ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် သတင်းလိုက်လို့၊ သတင်းယူလို့ရတဲ့အခြေအနေ မဟုတ်တော့ပါဘူး။ သတင်းပညာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းအလုပ်ကို လုပ်မယ်ဆိုရင် အခုချိန်မှာ အသက်တွေ၊ ဘဝတွေပေးပြီးမှ ဆက်လုပ်လို့ရတဲ့ အခြေအနေဖြစ်နေပြီပေါ့။ စစ်တပ်လော်ဘီသတင်းဌာနတွေ၊ စစ်တပ်နဲ့ မကင်းရာမကင်းကြောင်း သတင်းဌာနတွေက လွဲပြီးတော့ လွတ်လပ်တဲ့ သတင်းဌာနတွေက နိုင်ငံတွင်းမှာ ဆက်လက်ရပ်တည်ဖို့ ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။ ပိတ်သိမ်းလိုက်ရင်ပိတ်သိမ်း၊ ဒါမှမဟုတ်ရင် လွတ်မြောက်နယ်မြေတွေမှာ ဆက်လက်ပြီး ရပ်တည်နေရတဲ့ အနေအထားပေါ့ဗျာ။”
ဆရာစိုးရ ပြောသလိုပါပဲ ခုချိန်မှာ သတင်းမီဒီယာအလုပ် မလုပ်တော့ရင်တောင်မှ အရင်ကလုပ်ခဲ့ဖူးတာနဲ့ကို ဖမ်းဆီးထောင်ချခံရနိုင်တယ်ဆိုတာ စစ်ကိုင်းမြို့ ရွှေမင်းဝံရပ်မှာ နေထိုင်တဲ့ သတင်းထောက် ကိုရဲနိုင်ဆွေ ဖမ်းဆီးခံရခြင်းက ထင်ရှားတဲ့သာဓကတစ်ခုပါ။ အသက် ၄၂ နှစ်အရွယ် ကိုရဲနိုင်ဆွေဟာ စစ်တပ်က အာဏာမသိမ်းခင်ကတည်းက သတင်းထောက်အလုပ်ကို မလုပ်တော့ပါဘူး။ ကျောက်ပုတီးလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်နေခဲ့သူပါ။ ဒါပေမဲ့ ကိုရဲနိုင်ဆွေကို စစ်တပ်က ၂၀၂၂၊ ဇွန်လ ၁၁ ရက်နေ့က ဖမ်းဆီးတာခံရကြောင်းနဲ့ ကိုရဲနိုင်ဆွေလိုပဲ စစ်ကိုင်းမှာနေထိုင်တဲ့ အသက် ၇၀ အရွယ်၊ သတင်းထောက်ဟောင်း ဦးကြည်ဟာလည်း ၂၀၂၂၊ ဇွန်လဆန်းပိုင်းက ဖမ်းဆီးခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်လို့ Myanmar Now သတင်းဌာနက ၂၀၂၂၊ ဇွန်လ ၁၆ ရက်နေ့မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လောလောဆယ် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်း ထောင်ချခြင်းခံထားရတဲ့ သတင်းမီဒီယာသမား ၅၅ ယောက်ရှိတယ်။ ဒါဟာ တရုတ်နိုင်ငံပြီးရင် ကမ္ဘာမှာ ဒုတိယအများဆုံးဖြစ်တယ်လို့ နယ်စည်းမခြားသတင်းသမားများအဖွဲ့(RSF)ကဆိုပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဟာ စစ်တပ်ကအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့် အဆိုးဝါးဆုံးကျဆင်းလာတဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သလို၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ဟာလည်း၊ နိုင်ငံ ၁၈၀ လေ့လာချက်မှာ အဆင့် ၁၇၆ မှာ ရောက်နေပါတယ်။ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်မရှိ၊ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်လည်း မရှိ၊ အင်တာနက်လွတ်လပ်စွာ သုံးစွဲခွင့်လည်းမရှိတဲ့ အခြေအနေတွေဟာ ဒီမိုကရေစီ ဆိတ်သုဉ်းနေတဲ့ ပြယုဂ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီအခွင့်အရေးတွေ မရှိရင် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ပဋိပက္ခတွေကို ဘယ်လိုမှ ဖြေရှင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ပဋိက္ခတွေကို မဖြေရှင်းနိုင်ရင် ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာလည်း ရနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ငြိမ်းချမ်းတည်ငြိမ်မှု မရှိရင်၊ လွတ်လပ်ပြီး တရာရမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတွေလည်း မဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါဘူး။ ဒီလိုအခြေအနေမှာ စစ်ကောင်စီရဲ့ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးဆိုတာ စကားလုံးသက်သက်မျှသာ ဖြစ်စရာရှိကြောင်းပါ။
==== Unicode ====
တူရကီလှှတျတောျအမတျတဈဦးဟာ သူ့ရဲ့လကျကိုငျဖုနျးကို လှှတျတောျအစညျးအဝေးခနျးမထဲမှာ တူနဲ့ထုခှဲပွနတေဲ့ သတငျးတဈပုဒျကို အောကျတိုဘာ ၁၆ ရကျနေ့ ဘီဘီစီ သတငျးတဈပုဒျမှာ ကွည့ျလိုကျရပါတယျ။ အှနျလိုငျးမှာ သတငျးမှားတှေ ဖွန့ျဝတေယျဆိုပွီး ထောငျခနြိုငျတဲ့ ဥပဒတေဈရပျ တူရကီအစိုးရက ပွဌာနျးမှာကို ကန့ျကှကျတဲ့အနနေဲ့ ဖုနျးကိုတူနဲ့ ရိုကျခှဲပွနသေူကတော့ တူရကီအတိုကျအခံပါတီ Republican People’s Party က အမတျတဈဦးဖွဈတဲ့ Burak Erbay ဖွဈပါတယျ။
"ဒီဥပဒကေိုသာ ပွဌာနျးဖွဈသှားရငျ ခငျဗြားတို့ဖုနျးတှကေို ဒီလိုသာ ရိုကျခှဲလိုကျပါတော့” လို့လညျး လှှတျတောျအမတျတှကေို သူက ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ ဒီဥပဒဟော သတငျးလှတျလပျခှင့ျကို ထိပါးပွီး၊ ဆငျဆာဖွတျတောကျမှုတှေ လုပျလိမ့ျမယျလို့လညျး သူက ဆိုပါတယျ။ တူရကီအစိုးရက အငျတာနကျ လှတျလပျခှင့ျအပါအဝငျ ဆိုရှယျမီဒီယာကို ထိနျးခြုပျဖို့ကွိုးစားတဲ့ လုပျရပျတဈခု ဖွဈပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဟာလညျး အငျတာနကျလှပျလပျခှင့ျ ထပျမံကဆြငျးသှားတယျလို့ Freedom House အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားတာကို ကိုးကားပွီး VOA သတငျးဌာနက ထုတျလှှင့ျခဲ့ပါတယျ။ အောကျတိုဘာ ၁၈ ရကျနေ့က ထုတျပွနျခဲ့တဲ့ အမရေိကနျအခွစေိုကျ Freedom House အဖှဲ့ကွီးရဲ့ကမ်ဘာတဝှမျးအငျတာနကျ လှတျလပျခှင့ျဆိုငျရာ အစီရငျခံစာမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံကို အငျတာနကျ လှတျလပျမှုမရှိတဲ့၊ နိုငျငံအဖွဈ သတျမှတျထားပါတယျ။ ကမ်ဘာတလှှား အငျတာနကျ လှတျလပျမှု ၁၂ နှဈ ဆကျတိုကျကဆြငျးလာနပွေီး ဒီနှဈအတှငျး၊ အဆိုးရှားဆုံး ကဆြငျးတဲ့နိုငျငံ လေးခုထဲမှာ ရုရှား၊ ဆူဒနျ၊ လဈဗြားနဲ့အတူ မွနျမာနိုငျငံကို ထည့ျသှငျးထားတာ ဖွဈပါတယျ။
Freedom House အဖှဲ့ကွီးဟာ နိုငျငံပေါငျး ၇၀ ရဲ့ အငျတာနကျ လှတျလပျမှုတှကေို လေ့လာသုံးသပျခဲ့တာ ဖွဈပွီး ဒီထဲက နိုငျငံ ၂၁ နိုငျငံကို အငျတာနကျ လှတျလပျမှုမရှိတဲ့ နိုငျငံတှအေဖွဈ သတျမှတျခဲ့တာပါ။ အငျတာနကျ လှတျလပျမှုမရှိတဲ့ နိုငျငံတှထေဲမှာ မွနျမာက ဒုတိယအဆိုးဆုံးဖွဈပွီး၊ မွနျမာနောကျမှာတော့ တရုတျတဈနိုငျငံသာ ရှိပါတော့တယျ။ Freedom House အဖှဲ့ကွီးရဲ့ အမှတျပေး သတျမှတျခကြျအရ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အငျတာနကျလှတျလပျခှင့ျဟာ နောကျထပျ ၅ မှတျ ထိုးကသြှားပွီး နှဈနှဈတာအတှငျး ၁၉ မှတျ ကဆြငျးသှားပါတယျ။ စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ဝကျဘျဆိုကျပေါငျး ၁,၂၀၀ ကြောျ ပိတျပငျခဲ့သလို၊ လူမှုကှနျယကျတှေ အသုံးပွုခှင့ျပိတျပငျတာ၊ အငျတာနကျ ဖွတျတောကျတာတှေ လုပျဆောငျခဲ့တဲ့အကွောငျး အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
အခုလို အငျတာနကျလှတျလပျခှင့ျ ကဆြငျးလာရတာဟာ အငျတာနကျ အှနျလိုငျးပေါျကနေ စဈကောငျစီကို တောျလှနျသူတှနေဲ့ ဒဈဂစြျတယျ တကျကွှလှုပျရှားမှုတှကေို စဈတပျက ပိုမိုပွငျးပွငျးထနျ ဖိနှိပျလာမှုကွောင့ျ ဖွဈတယျလို့ လှတျလပျသော ထုတျဖောျပွောဆိုခွငျး မွနျမာ(FEM) အစီရငျခံစာက ဆိုပါတယျ။ အငျတာနကျကို အသုံးပွုပွီး NUG, CRPH, PDF တို့အပွငျ၊ သူတို့နဲ့ ဆကျနှယျသူတှရေဲ့ အှနျလိုငျးပို့ဈတှကေို မှတျခကြျပွု၊ မြှဝတောကအစ နှဈရှညျထောငျဒဏျခမြှတျနိုငျတဲ့ ရာဇသတျကွီးဥပဒပေုဒျမတှနေဲ့ အရေးယူမယျလို့ အာဏာသိမျး စဈကောငျစီ ပွောခှင့ျရ ဗိုလျခြုပျဇောျမငျးထှနျးက စကျတငျဘာလ ၂၀ ရကျနေ့က ပွောခဲ့ပါတယျ။
စဈကောငျစီဟာ အငျတာနကျသုံးစှဲခှင့ျကို ထိနျးခြုပျကန့ျသတျပိတျပငျ အရေးယူတာတှလေုပျနသေလို အခွားတဈဖကျမှာလညျး သတငျးထောကျတှေ၊ မီဒီယာသမားတှကေိုလညျး ဖမျးဆီးထောငျခတြာတှေ
ဆကျတိုကျလုပျနတောတှကွေောင့ျ မွနျမာဟာ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ သိသိသာသာ ကဆြငျးလာနတေဲ့နိုငျငံထဲမှာ ပါဝငျတယျလို့ ဗွိတိနျအခွစေိုကျ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ Article-19 အဖှဲ့က ပွီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုငျလထဲမှာ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ မွနျမာသတငျးမီဒီယာမြားနဲ့ သတငျးသမားအမြားစုဟာ ရှောငျတိမျးပုနျးအောငျးပွီး၊ နယျစပျဒသေမြားနဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံမြားကနေ သတငျးအလုပျတှေ လုပျနကွေရပါတယျ။ မွနျမာပွညျတှငျးမှာ ရပျတညျဖို့ ခကျခဲပွီး၊ သတငျးသမားတှေ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အန်တရာယျတှအေကွောငျးကို Delta News Agency တညျထောငျသူ ဆရာစိုးရ က အခုလိုပွောပါတယျ။
"လကျရှိအခွအေနမှော သတငျးထောကျတှေ၊ ဓာတျပုံသတငျးထောကျတှဟော ဒီအခြိနျမှာ သတငျးနဲ့သကျဆိုငျတဲ့ အလုပျတှကေို လုပျမနဘေူးဆိုရငျတောငျမှပဲ အရငျတုနျးက လုပျခဲ့ဖူးတာ တဈခုတညျးနဲ့ကို မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ နရေထိုငျရတာ အန်တရာယျအရမျးမြားတဲ့ အခွအေနကေို ရငျဆိုငျနကွေရတယျ။ အရငျလို ကြောပိုးအိပျထဲမှာ ကှနျပြူတာထည့ျ၊ ကငျမရာလှယျပွီး ပေါျပေါျထငျထငျ သတငျးလိုကျလို့၊ သတငျးယူလို့ရတဲ့အခွအေနေ မဟုတျတော့ပါဘူး။ သတငျးပညာနဲ့ ပတျသကျတဲ့ အသကျမှေးဝမျးကြောငျးအလုပျကို လုပျမယျဆိုရငျ အခုခြိနျမှာ အသကျတှေ၊ ဘဝတှပေေးပွီးမှ ဆကျလုပျလို့ရတဲ့ အခွအေနဖွေဈနပွေီပေါ့။ စဈတပျလောျဘီသတငျးဌာနတှေ၊ စဈတပျနဲ့ မကငျးရာမကငျးကွောငျး သတငျးဌာနတှကေ လှဲပွီးတော့ လှတျလပျတဲ့ သတငျးဌာနတှကေ နိုငျငံတှငျးမှာ ဆကျလကျရပျတညျဖို့ ဘယျလိုမှ မဖွဈနိုငျတော့ပါဘူး။ ပိတျသိမျးလိုကျရငျပိတျသိမျး၊ ဒါမှမဟုတျရငျ လှတျမွောကျနယျမွတှေမှော ဆကျလကျပွီး ရပျတညျနရေတဲ့ အနအေထားပေါ့ဗြာ။”
ဆရာစိုးရ ပွောသလိုပါပဲ ခုခြိနျမှာ သတငျးမီဒီယာအလုပျ မလုပျတော့ရငျတောငျမှ အရငျကလုပျခဲ့ဖူးတာနဲ့ကို ဖမျးဆီးထောငျခခြံရနိုငျတယျဆိုတာ စဈကိုငျးမွို့ ရှှမေငျးဝံရပျမှာ နထေိုငျတဲ့ သတငျးထောကျ ကိုရဲနိုငျဆှေ ဖမျးဆီးခံရခွငျးက ထငျရှားတဲ့သာဓကတဈခုပါ။ အသကျ ၄၂ နှဈအရှယျ ကိုရဲနိုငျဆှဟော စဈတပျက အာဏာမသိမျးခငျကတညျးက သတငျးထောကျအလုပျကို မလုပျတော့ပါဘူး။ ကြောကျပုတီးလုပျငနျးကို လုပျကိုငျနခေဲ့သူပါ။ ဒါပမေဲ့ ကိုရဲနိုငျဆှကေို စဈတပျက ၂၀၂၂၊ ဇှနျလ ၁၁ ရကျနေ့က ဖမျးဆီးတာခံရကွောငျးနဲ့ ကိုရဲနိုငျဆှလေိုပဲ စဈကိုငျးမှာနထေိုငျတဲ့ အသကျ ၇၀ အရှယျ၊ သတငျးထောကျဟောငျး ဦးကွညျဟာလညျး ၂၀၂၂၊ ဇှနျလဆနျးပိုငျးက ဖမျးဆီးခွငျးခံခဲ့ရပါတယျလို့ Myanmar Now သတငျးဌာနက ၂၀၂၂၊ ဇှနျလ ၁၆ ရကျနေ့မှာ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လောလောဆယျ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျး ထောငျခခြွငျးခံထားရတဲ့ သတငျးမီဒီယာသမား ၅၅ ယောကျရှိတယျ။ ဒါဟာ တရုတျနိုငျငံပွီးရငျ ကမ်ဘာမှာ ဒုတိယအမြားဆုံးဖွဈတယျလို့ နယျစညျးမခွားသတငျးသမားမြားအဖှဲ့(RSF)ကဆိုပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဟာ စဈတပျကအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာ အငျတာနကျလှတျလပျခှင့ျ အဆိုးဝါးဆုံးကဆြငျးလာတဲ့ နိုငျငံတဈနိုငျငံဖွဈသလို၊ သတငျးလှတျလပျခှင့ျနဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျဟာလညျး၊ နိုငျငံ ၁၈၀ လေ့လာခကြျမှာ အဆင့ျ ၁၇၆ မှာ ရောကျနပေါတယျ။ သတငျးလှတျလပျခှင့ျမရှိ၊ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျလညျး မရှိ၊ အငျတာနကျလှတျလပျစှာ သုံးစှဲခှင့ျလညျးမရှိတဲ့ အခွအေနတှေဟော ဒီမိုကရစေီ ဆိတျသုဉျးနတေဲ့ ပွယုဂျတှေ ဖွဈပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီအခှင့ျအရေးတှေ မရှိရငျ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက ပဋိပက်ခတှကေို ဘယျလိုမှ ဖွရှေငျးနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ပဋိက်ခတှကေို မဖွရှေငျးနိုငျရငျ ငွိမျးခမြျးရေးဆိုတာလညျး ရနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ငွိမျးခမြျးတညျငွိမျမှု မရှိရငျ၊ လှတျလပျပွီး တရာရမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲတှလေညျး မဖွဈပေါျနိုငျပါဘူး။ ဒီလိုအခွအေနမှော စဈကောငျစီရဲ့ဖကျဒရယျပွညျထောငျစု တညျဆောကျရေးဆိုတာ စကားလုံးသကျသကျမြှသာ ဖွဈစရာရှိကွောငျးပါ။
