[[Zawgyi/Unicode]]
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကအတွင်းက ဖြစ်ခဲ့တဲ့ပဋိပက္ခတွေကြောင့် သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာမွတ်ဆလင်တွေ တဘက်နိုင်ငံကို ထွက်ပြေးသွားရသလို တချို့ကလည်း ပြည်တွင်းဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ နေထိုင်နေတာ ၅ နှစ်ရှိနေပါပြီ။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းမှာ ဒီလို ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေအပြင် ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA အဖွဲ့နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ကြားတိုက်ပွဲတွေကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေကြရတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း စခန်းတွေမှာ ရိက္ခာအခက်အခဲတွေ ပိုပြီးရင်ဆိုင်လာရတယ်လို့ ဒုက္ခသည်တွေက ပြောပါတယ်။ ရန်ကုန်ကလာတဲ့သတင်းကို ကိုငြိမ်းချမ်းက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
၂၀၁၂ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွေမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ပဋိပက္ခနဲ့ စစ်တပ်ရဲ့နယ်မြေရှင်းလင်းရေး ဖိနှိပ်မှုတွေကြား သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ နေထိုင်ခဲ့ရတာပါ။
စစ်တွေမြို့နယ် သက်ကယ်ပြင်ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ ဆယ်စုနှစ်တခုကြာနေထိုင်နေရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တဦးကတော့ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ နေရတာဟာ သူတို့အတွက် ကောင်းတာတခုမှ မရှိဘူးလို့ပြောပါတယ်။
“အဓိက ကျနော်တို့ ကြုံရတာကတော့ ၉ ပေ၊ ၈ ပေ အခန်းထဲမှာ မိသားစုအားလုံး နေရတာက အဆင်မပြေဘူး။ နောက်ပြီးတော့ စားဝတ်နေရေး လုံလောက် မှုမရှိတာ တမျိုးရှိတယ်၊ နောက်ပြီးတော့ ကလေးတွေ ပညာရေးရော၊ ကျန်းမာရေးရော အဆင်မပြေဘူး။ စီးပွားရေး ဆိုတာက လုံးဝမရှိတော့ဘူး။”
ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ နေရတာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့ အမျှ စားနပ်ရိက္ခာလုံ လောက်မှုမရှိ တာတွေ အပြင် သူခိုး၊ဓားပြတွေ ဒုက္ခသည်စခန်းအတွင်းမှာ ပိုများလာတယ်လို့ သက်ကယ်ပြင်ဒုက္ခသည်စခန်းမှာနေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တဦးကပြောပါတယ်။
“ အခုနောက်ပိုင်းတော့ ပိုဆိုးလာတာပေါ့။ အရင်က ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့က ဆန်၊ ဆီ၊ ဆား ပေးခဲ့တယ်။ အခုက ပိုက်ဆံပဲပေးတော့ လုံလောက်မှုမရှိတော့ဘူး ပိုဆိုးသွားတာပေါ့၊ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ တအားတက်သွားတာဆိုတော့ လုံးဝအဆင် မပြေဘူး၊ နောက်တခုက အခု ဓားပြတွေ၊ သူခိုးတွေ ပိုပြီးတော့ များလာတယ်။ စခန်းအတွင်းမှာလည်း ပြဿနာကြုံရတယ်။ တနေ့ထက်တနေ့ ပိုပိုဆိုးလာတယ်။”
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်အစောပိုင်းနှစ်တွေက စားနပ်ရိက္ခာအတွက် စိုးရိမ်စရာမလိုပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီး နောက်ပိုင်း ဒုက္ခသည်တွေအတွက် စားနပ်ရိက္ခာလုံလောက်မှုမရှိသလို လုံခြုံမှုလည်းမရှိတော့ဘဲဖြစ်လာတယ်လို့လည်း ရိုဟင်ဂျာလူငယ်သူတဦးကပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့က ဒီငါးနှစ်မတိုင်ခင် ဒုက္ခသည်တွေက စားဝတ်နေရေးအတွက် သိပ်ပြီးတော့ စိတ်မပူခဲ့ရဘူး၊ သူတို့ကို ထောက်ပံ့တဲ့ NGO INGO တွေ ရှိတယ် ဆိုတော့ သိပ်ပြီးတော့ စိုးရိမ်စရာမလိုခဲ့ဘူး။ အခုအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ကုန်ဈေးနှုန်းတွေလည်း အဆမတန်တက်တယ်၊ တိုင်းပြည်အခြေအနေလည်း မကောင်းဆိုတော့ ခုနားက ပြောသလို NGO တွေက စားနပ်ရိက္ခာ အပြည့်အဝ မထောက်ပံ့တော့ ပိုဆိုးလာတယ်လို့ ပြောလို့ရတယ်။”
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေတခုတည်းရှိနေတာတော့မဟုတ်ပါဘူး။ ြ ပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၈ အကုန်ပိုင်းလောက်က ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA အဖွဲ့နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ကြား ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးလာကြရပြီး လက်ရှိအချိန်ထိ ဒုက္ခသည်စခန်း တွေမှာ နေထိုင်နေရတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေလည်း ရှိနေတာပါ။
အဲဒီစစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေဟာလည်း အစပိုင်းက အလှူရှင်တွေ လာရောက်ထောက် ပံ့တာတွေကြောင့် စားဝတ်နေရေးအဆင်ပြေခဲ့ပေမယ့် စစ်တပ်ကအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာတော့ စားဝတ်နေရေးတွေ အခက်အခဲတွေနဲ့ ပိုရင်ဆိုင်လာရတယ်လို့ ဒုက္ခသည်တွေက ဆိုပါတယ်။
ကျောက်တော်မြို့နယ် ရထားဘူတာကြီး စစ်ဘေးဒုက္ခသည်စခန်းနေထိုင်တဲ့ ဒေါ်မြရီကတော့ ဘာတခုမှ အဆင်မပြေတဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းကနေ ထွက်ပြေးချင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ အဆင်ပြေတာက ဘာမှမရှိဘူး။ အကုန်လုံးက အခက်အခဲတွေချည့်ပဲ။ အစားအသောက်ကြပ်တည်းတယ်၊ သုံးစရာမရှိ နေမကောင်းဖြစ်ရင်ပိုဆိုးတယ်။ နေရာတာလည်းကလည်း အဆင်မပြေဘူး၊ ပူတယ် ကျဉ်းတယ်။ နေရတာ ငရဲကျသလိုပဲ။ ထွက်ပြေးချင်တယ် စိတ်က။”
ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ အခုလို အခက်အခဲတွေရှိနေကြကြောင့် နေရပ်ပြန်ချင်ပေမယ့်လည်း စစ်ကျက်လက်နက်တွေ မြေမြှုပ်မိုင်းအန္တာရာယ်တွေနဲ့ ကျေးရွာအနီးအနားတွေမှာနှစ်ဘက် လက်နက်ကိုင်တပ်တွေ တပ်စွဲထားတာကြောင့် နေရပ်ပြန်ဖို့ ခက်ခဲနေကြပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ နာမည်ကို အသိအမှတ်မပြုဘဲ ရိုဟင် ဂျာတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံက မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောနေ ပါတယ်။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ဒုက္ခသည်အများစုက နေရပ်ပြန်ဖို့ပဲ မျှော်လင့်နေကြတယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် လူငယ် တဦးက ပြောပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေခံခဲ့ရသလို တခြားလူမျိုးစုတွေ မခံပါရစေနဲ့ပေါ့နော် ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်ခံရတယ်ပေါ့နော်၊ ပြီးတော့ လုယူထားခံရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ တွေရဲ့ အခွင့်အရေးကို ပြန်လိုချင်တယ်၊ ပြီးတော့ ကျနော်တို့ မူလနေရာတွေကို အမြန်ဆုံးပြန် နိုင်အောင် စီစဉ်ပေးဖို့ မျော်လင့်ပါတယ်။”
ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ရက်စက်တဲ့ မြန်မာလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ genocide လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ရာ ရောက်တယ်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက သတ်မှတ်ထားသလို မြန်မာနိုင်ငံက ပါဝင်လက်မှတ်ထိုးထားတဲ့ လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာစာချုပ်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့တာဖြစ်တယ်ဆိုပြီး ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံကလည်း ICJ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးမှာ တရားစွဲဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ နှစ်ပေါင်းများစွာနေထိုင်နေကြတဲ့ သူတွေ နေရပ်ပြန်နိုင်ရေး မျှော်လင့်ချက်ကတော့ အလှမ်းဝေးနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
===============
[[Unicode]]
ရိုဟငျဂြာ ပဋိပက်ခ ၅ နှဈပွည့ျ ဒုက်ခသညျတှေ အိမျမပွနျနိုငျသေး
ရခိုငျပွညျနယျမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှဈကအတှငျးက ဖွဈခဲ့တဲ့ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာမှတျဆလငျတှေ တဘကျနိုငျငံကို ထှကျပွေးသှားရသလို တခြို့ကလညျး ပွညျတှငျးဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော နထေိုငျနတော ၅ နှဈရှိနပေါပွီ။ ရခိုငျပွညျနယျအတှငျးမှာ ဒီလို ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှအေပွငျ ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA အဖှဲ့နဲ့ မွနျမာစဈတပျကွားတိုကျပှဲတှကွေောင့ျ နရေပျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးနကွေရတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး စခနျးတှမှော ရိက်ခာအခကျအခဲတှေ ပိုပွီးရငျဆိုငျလာရတယျလို့ ဒုက်ခသညျတှကေ ပွောပါတယျ။ ရနျကုနျကလာတဲ့သတငျးကို ကိုငွိမျးခမြျးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
၂၀၁၂ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှဈတှမှော ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ပဋိပက်ခနဲ့ စဈတပျရဲ့နယျမွရှေငျးလငျးရေး ဖိနှိပျမှုတှကွေား သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးခဲ့ရပွီး ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော နထေိုငျခဲ့ရတာပါ။
စဈတှမွေို့နယျ သကျကယျပွငျဒုက်ခသညျစခနျးမှာ ဆယျစုနှဈတခုကွာနထေိုငျနရေတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတဦးကတော့ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ နရေတာဟာ သူတို့အတှကျ ကောငျးတာတခုမှ မရှိဘူးလို့ပွောပါတယျ။
“ အဓိက ကနြောျတို့ ကွုံရတာကတော့ ၉ ပေ၊ ၈ ပေ အခနျးထဲမှာ မိသားစုအားလုံး နရေတာက အဆငျမပွဘေူး။ နောကျပွီးတော့ စားဝတျနရေေး လုံလောကျ မှုမရှိတာ တမြိုးရှိတယျ၊ နောကျပွီးတော့ ကလေးတှေ ပညာရေးရော၊ ကနြျးမာရေးရော အဆငျမပွဘေူး။ စီးပှားရေး ဆိုတာက လုံးဝမရှိတော့ဘူး။”
ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော နရေတာ အခြိနျကွာလာတာနဲ့ အမြှ စားနပျရိက်ခာလုံ လောကျမှုမရှိ တာတှေ အပွငျ သူခိုး၊ဓားပွတှေ ဒုက်ခသညျစခနျးအတှငျးမှာ ပိုမြားလာတယျလို့ သကျကယျပွငျဒုက်ခသညျစခနျးမှာနထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတဦးကပွောပါတယျ။
“ အခုနောကျပိုငျးတော့ ပိုဆိုးလာတာပေါ့။ အရငျက ကမ်ဘာ့စားနပျရိက်ခာအဖှဲ့က ဆနျ၊ ဆီ၊ ဆား ပေးခဲ့တယျ။ အခုက ပိုကျဆံပဲပေးတော့ လုံလောကျမှုမရှိတော့ဘူး ပိုဆိုးသှားတာပေါ့၊ ကုနျဈေးနှုနျးတှေ တအားတကျသှားတာဆိုတော့ လုံးဝအဆငျ မပွဘေူး၊ နောကျတခုက အခု ဓားပွတှေ၊ သူခိုးတှေ ပိုပွီးတော့ မြားလာတယျ။ စခနျးအတှငျးမှာလညျး ပွူနာကွုံရတယျ။ တနေ့ထကျတနေ့ ပိုပိုဆိုးလာတယျ။”
ရခိုငျပွညျနယျမှာရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ၂၀၁၇ ခုနှဈအစောပိုငျးနှဈတှကေ စားနပျရိက်ခာအတှကျ စိုးရိမျစရာမလိုပမေယ့ျ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီး နောကျပိုငျး ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ စားနပျရိက်ခာလုံလောကျမှုမရှိသလို လုံခွုံမှုလညျးမရှိတော့ဘဲဖွဈလာတယျလို့လညျး ရိုဟငျဂြာလူငယျသူတဦးကပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့က ဒီငါးနှဈမတိုငျခငျ ဒုက်ခသညျတှကေ စားဝတျနရေေးအတှကျ သိပျပွီးတော့ စိတျမပူခဲ့ရဘူး၊ သူတို့ကို ထောကျပံ့တဲ့ NGO INGO တှေ ရှိတယျ ဆိုတော့ သိပျပွီးတော့ စိုးရိမျစရာမလိုခဲ့ဘူး။ အခုအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ကုနျဈေးနှုနျးတှလေညျး အဆမတနျတကျတယျ၊ တိုငျးပွညျအခွအေနလေညျး မကောငျးဆိုတော့ ခုနားက ပွောသလို NGO တှကေ စားနပျရိက်ခာ အပွည့ျအဝ မထောကျပံ့တော့ ပိုဆိုးလာတယျလို့ ပွောလို့ရတယျ။”
ရခိုငျပွညျနယျမှာ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှတေခုတညျးရှိနတောတော့မဟုတျပါဘူး။ ွ ပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၈ အကုနျပိုငျးလောကျက ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA အဖှဲ့နဲ့ မွနျမာစဈတပျကွား ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ နရေပျစှန့ျခှာထှကျပွေးလာကွရပွီး လကျရှိအခြိနျထိ ဒုက်ခသညျစခနျး တှမှော နထေိုငျနရေတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျတှလေညျး ရှိနတောပါ။
အဲဒီစဈဘေးဒုက်ခသညျတှဟောလညျး အစပိုငျးက အလှူရှငျတှေ လာရောကျထောကျ ပံ့တာတှကွေောင့ျ စားဝတျနရေေးအဆငျပွခေဲ့ပမေယ့ျ စဈတပျကအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာတော့ စားဝတျနရေေးတှေ အခကျအခဲတှနေဲ့ ပိုရငျဆိုငျလာရတယျလို့ ဒုက်ခသညျတှကေ ဆိုပါတယျ။
ကြောကျတောျမွို့နယျ ရထားဘူတာကွီး စဈဘေးဒုက်ခသညျစခနျးနထေိုငျတဲ့ ဒေါျမွရီကတော့ ဘာတခုမှ အဆငျမပွတေဲ့ ဒုက်ခသညျစခနျးကနေ ထှကျပွေးခငြျတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ အဆငျပွတောက ဘာမှမရှိဘူး။ အကုနျလုံးက အခကျအခဲတှခေညြ့ျပဲ။ အစားအသောကျကွပျတညျးတယျ၊ သုံးစရာမရှိ နမေကောငျးဖွဈရငျပိုဆိုးတယျ။ နရောတာလညျးကလညျး အဆငျမပွဘေူး၊ ပူတယျ ကဉြျးတယျ။ နရေတာ ငရဲကသြလိုပဲ။ ထှကျပွေးခငြျတယျ စိတျက။”
ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော အခုလို အခကျအခဲတှရှေိနကွေကွောင့ျ နရေပျပွနျခငြျပမေယ့ျလညျး စဈကကြျလကျနကျတှေ မွမွှေုပျမိုငျးအန်တာရာယျတှနေဲ့ ကြေးရှာအနီးအနားတှမှောနှဈဘကျ လကျနကျကိုငျတပျတှေ တပျစှဲထားတာကွောင့ျ နရေပျပွနျဖို့ ခကျခဲနကွေပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံဘကျကတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ နာမညျကို အသိအမှတျမပွုဘဲ ရိုဟငျ ဂြာတှဟော မွနျမာနိုငျငံက မဟုတျဘူးလို့ ပွောနေ ပါတယျ။ ဘာပဲဖွဈဖွဈ ဒုက်ခသညျအမြားစုက နရေပျပွနျဖို့ပဲ မြှောျလင့ျနကွေတယျလို့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ လူငယျ တဦးက ပွောပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာတှခေံခဲ့ရသလို တခွားလူမြိုးစုတှေ မခံပါရစနေဲ့ပေါ့နောျ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရကျရကျစကျစကျ သတျဖွတျခံရတယျပေါ့နောျ၊ ပွီးတော့ လုယူထားခံရတဲ့ ရိုဟငျဂြာ တှရေဲ့ အခှင့ျအရေးကို ပွနျလိုခငြျတယျ၊ ပွီးတော့ ကနြောျတို့ မူလနရောတှကေို အမွနျဆုံးပွနျ နိုငျအောငျ စီစဉျပေးဖို့ မြောျလင့ျပါတယျ။”
ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ ရကျစကျတဲ့ မွနျမာလုံခွုံရေးတပျဖှဲ့ဝငျတှရေဲ့ လုပျရပျတှဟော genocide လူမြိုးသုဉျးသတျဖွတျမှု ကြူးလှနျရာ ရောကျတယျလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက သတျမှတျထားသလို မွနျမာနိုငျငံက ပါဝငျလကျမှတျထိုးထားတဲ့ လူမြိုးသုဉျးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာစာခြုပျကို ခြိုးဖောကျခဲ့တာဖွဈတယျဆိုပွီး ဂမျဘီယာနိုငျငံကလညျး ICJ အပွညျပွညျဆိုငျရာတရားရုံးမှာ တရားစှဲဆိုထားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော နှဈပေါငျးမြားစှာနထေိုငျနကွေတဲ့ သူတှေ နရေပျပွနျနိုငျရေး မြှောျလင့ျခကြျကတော့ အလှမျးဝေးနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။
