အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေ အများစု အပါအဝင် ရေကြောင်းကနေ ထွက်ပြေးကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေအတွက် ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ဟာ အဆိုးဆုံးနှစ်တနှစ် ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက ပြောလိုက်ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နဲ့ ကပ္ပလီပင်လယ်တွေကို ဖြတ်သန်းပြီး ရေကြောင်းခရီး သွားခဲ့ကြသူတွေအတွက် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ဟာ အသေအပျောက်အများဆုံးအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့ကြောင်း ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံး (UNHCR) ရဲ့ ကြာသပတေးနေ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြလိုက်တာပါ။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ထဲ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကြောင့် သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ရာက အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသနိုင်ငံတွေကို ဝင်ခွင့်မရပဲ ပင်လယ်ပြင်မှာ အခက်ကြုံကြရတဲ့ ဒုက္ခသည်အရေအတွက်ဟာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တုန်းက လှေစီးပြေးဒုက္ခသည်အရေး ကြုံခဲ့ရပြီးနောက်ပိုင်း အဆိုးဆုံး ဖြစ်ခဲ့ရတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။ အန္တရာယ်များလှတဲ့ ပင်လယ်ရေကြောင်းခရီးကို ဖြတ်သန်းကြသူတွေထဲမှာ ၃ ပုံ ၂ ပုံလောက်ဟာ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေ ဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်ထဲ ရေကြောင်းခရီးသွားကြတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအဖြစ် အချက်အလက် စုဆောင်းရရှိထားသူ ၂,၄၁၃ ယောက် ရှိခဲ့ပြီး၊ ဒီအထဲက ၂၁၈ ယောက်ဟာလည်း ပင်လယ်ပြင်မှာ သေဆုံး၊ ဒါမှမဟုတ် ပျောက်ဆုံးခဲ့တာကြောင့် ဒီအရင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်ကထက် ၈ ဆလောက် ပိုများခဲ့ကြောင်း အစီရင်ခံစာက ဖော်ပြခဲ့တာပါ။ အန္တရာယ်များတဲ့ ရေကြောင်းခရီးကနေ ရိုဟင်ဂျာတွေ ထွက်ပြေးကြရတဲ့ အကြောင်းရင်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး အပါအဝင် အခြေခံရပိုင်ခွင့်တွေ ဆုံးရှုံးနေတာက အဓိကအကြောင်းရင်း ဖြစ်ကြောင်းလည်း UNHCR က ပြောပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာရှိတဲ့ နယ်ခြားစောင့် ကင်းစခန်းတချို့ကို ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်တွေက ၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တာကို တုံ့ပြန်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးတွေကြောင့် နောက်ဆက်တွဲ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဖက် တိမ်းရှောင်သွားခဲ့ကြတာပါ။ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြု လက်မခံပေမဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို စိစစ်လက်ခံမှာ ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုထားပြီး၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံနဲ့ရော ကုလသမဂ္ဂနဲ့ပါ သီးခြားစီ နားလည်မှု စာချွန်လွှာတွေ လက်မှတ်ရေးထိုးထားပါတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း လက်တွေ့မှာတော့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး အစီအစဉ်တွေ အထမမြောက်သေးသလို၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်အရေး ဘယ်လို ဆက်လက် ကိုင်တွယ်မလဲ ဆိုတာကလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတော့ မရှိသေးပါဘူး။
---------------------
ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ ၂၀၂၀ ဟာ အဆိုးဆုံးရကွေောငျးခရီးသှားနှဈအဖွဈ ကုလမှတျတမျးတငျ
အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးတှေ အမြားစု အပါအဝငျ ရကွေောငျးကနေ ထှကျပွေးကွတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈဟာ အဆိုးဆုံးနှဈတနှဈ ဖွဈခဲ့ကွောငျး ကုလသမဂ်ဂက ပွောလိုကျပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားပငျလယျအောျနဲ့ ကပ်ပလီပငျလယျတှကေို ဖွတျသနျးပွီး ရကွေောငျးခရီး သှားခဲ့ကွသူတှအေတှကျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈဟာ အသအေပြောကျအမြားဆုံးအဖွဈ မှတျတမျးဝငျခဲ့ကွောငျး ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံး (UNHCR) ရဲ့ ကွာသပတေးနေ့ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွလိုကျတာပါ။
ပွီးခဲ့တဲ့နှဈထဲ ကိုဗဈကပျရောဂါကွောင့ျ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျရာက အရှေ့တောငျအာရှ ဒသေနိုငျငံတှကေို ဝငျခှင့ျမရပဲ ပငျလယျပွငျမှာ အခကျကွုံကွရတဲ့ ဒုက်ခသညျအရအေတှကျဟာ ၂၀၁၅ ခုနှဈတုနျးက လှစေီးပွေးဒုက်ခသညျအရေး ကွုံခဲ့ရပွီးနောကျပိုငျး အဆိုးဆုံး ဖွဈခဲ့ရတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။ အန်တရာယျမြားလှတဲ့ ပငျလယျရကွေောငျးခရီးကို ဖွတျသနျးကွသူတှထေဲမှာ ၃ ပုံ ၂ ပုံလောကျဟာ အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးတှေ ဖွဈတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈထဲ ရကွေောငျးခရီးသှားကွတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေဖွဈ အခကြျအလကျ စုဆောငျးရရှိထားသူ ၂,၄၁၃ ယောကျ ရှိခဲ့ပွီး၊ ဒီအထဲက ၂၁၈ ယောကျဟာလညျး ပငျလယျပွငျမှာ သဆေုံး၊ ဒါမှမဟုတျ ပြောကျဆုံးခဲ့တာကွောင့ျ ဒီအရငျ ၂၀၁၉ ခုနှဈကထကျ ၈ ဆလောကျ ပိုမြားခဲ့ကွောငျး အစီရငျခံစာက ဖောျပွခဲ့တာပါ။ အန်တရာယျမြားတဲ့ ရကွေောငျးခရီးကနေ ရိုဟငျဂြာတှေ ထှကျပွေးကွရတဲ့ အကွောငျးရငျးဟာ မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး အပါအဝငျ အခွခေံရပိုငျခှင့ျတှေ ဆုံးရှုံးနတောက အဓိကအကွောငျးရငျး ဖွဈကွောငျးလညျး UNHCR က ပွောပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာရှိတဲ့ နယျခွားစောင့ျ ကငျးစခနျးတခြို့ကို ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျတှကေ ၂၀၁၇ ခုနှဈတုနျးက ဝငျရောကျတိုကျခိုကျခဲ့တာကို တုံ့ပွနျတဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ စဈဆငျရေးတှကွေောင့ျ နောကျဆကျတှဲ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဖကျ တိမျးရှောငျသှားခဲ့ကွတာပါ။ မွနျမာအာဏာပိုငျတှကေတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျပွု လကျမခံပမေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက ထှကျပွေးသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို စိစဈလကျခံမှာ ဖွဈကွောငျး ပွောဆိုထားပွီး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံနဲ့ရော ကုလသမဂ်ဂနဲ့ပါ သီးခွားစီ နားလညျမှု စာခြှနျလှှာတှေ လကျမှတျရေးထိုးထားပါတယျ။
ဒါပမေဲ့လညျး လကျတှေ့မှာတော့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး အစီအစဉျတှေ အထမမွောကျသေးသလို၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈတပျက အာဏာသိမျးလိုကျတာကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျအရေး ဘယျလို ဆကျလကျ ကိုငျတှယျမလဲ ဆိုတာကလညျး ရှငျးရှငျးလငျးလငျးတော့ မရှိသေးပါဘူး။