ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အကြီးဆုံး ပုဂ္ဂလိက စာသင်ကျောင်းကို ပိတ်လိုက်ကြောင်း ဘင်္ဂလားဒေရှ့် အာဏာပိုင်တို့က တနလာၤနေ့မှာ ပြောပါတယ်။ ဒါဟာဆိုရင် အရှေ့တောင် အာရှ နိုင်ငံတွင်းက ဒုက္ခသည် စခန်းတွင်းမှာ နေထိုင်နေကြရတဲ့ ထောင်နဲ့ချီတဲ့ ကလေးတွေ အတွက် ပညာသင်ကြားခွင့်မှာ နောက်ထပ် ထိခိုက် သက်ရောက်မှု ဖြစ်ပါတယ်။ AFP သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ၂၀၁၇ ခုနှစ် က စစ်တပ်ရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းမှု ကနေ ထွက်ပြေးလာတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် ၈၅၀,၀၀၀ လောက်ကို ဘင်္ဂလားဒေရှ့်က လက်ခံထားရပြီး ဒါဟာဆိုရင် လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု အဖြစ်လည်း အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက ဒီသီတင်းပတ် အတွင်းမှာဘဲ သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာလက နောက်ပိုင်း ဘင်္ဂလားဒေရှ့် အာဏာပိုင်တို့က ရိုဟင်ဂျာတို့ ဖွင့်ထားတဲ့ ကျောင်းတွေကို ပိတ်နေတာမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ် အတွင်းမှာတော့ Kayaphuri ကျောင်းကို ပိတ်လိုက်ပါတယ်။ ခွင့်ပြုချက် မရှိဘဲ ကျောင်းဖွင့်တာကတော့ လက်ခံနိုင်ဖွယ် မရှိဘူးလို့ အမည်မဖော်တဲ့ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် အကြီးတန်း တာဝန်ရှိသူ တဦးက AFP ကို ပြောပါတယ်။ နှစ်နဲ့ချီ ဖွင့်လာတဲ့ ကျောင်းကို ရုတ်တရက်ကြီး ပိတ်လိုက်တာလို့ Kayaphuri ကျောင်းက ကျောင်းအုပ် Mohammad Showife က ပြောပါတယ်။
"စခန်း လုံခြုံရေး လက်နက်ကိုင် ရဲ က ရုတ်တရက် ရောက်လာပြီး စခန်း အုပ်ချုပ်ရေး ထံက စာရေးသား ခွင့်ပြုချက် ရှိလားလို့ မေးပါတယ်။ နှုတ်နဲ့ ခွင့်ပြုချက် ရထားပါတယ်လို့ သူတို့ကို ပြောပြပါတယ်။ သေဆုံးသွားပြီ ဖြစ်တဲ့ ခေါင်းဆောင် Mohib Ullah က ခွင့်ပြုချက် ရအောင် လုပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တွေကလည်းက ဒီကျောင်းကို စခဲ့တာပါ။ ဒီသီတင်းပတ်ထဲ ကျောင်းကို ဝင်ပြီး စီးနင်းတာ မတိုင်ခင်ထိ အားလုံး ချောချောမွေ့မွေ့ ရှိခဲ့ပါတယ်။"
ရိုဟင်ဂျာ လူမှု အသိုင်းအဝိုင်း ခေါင်းဆောင် Mohib Ullah ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာလ အတွင်း လုပ်ကြံခံခဲ့ရတာ ဖြစ်ပြီး ဒုက္ခသည် စခန်းတွင်းက အတိုက်အခံတွေကို သတ်ဖြတ်နေတယ်လု့ိ ပြောဆိုခံရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ စစ်သွေးကြွ အဖွဲ့ တခုရဲ့ လက်ချက်လို့ စွပ်စွဲထားပါတယ်။ ကျောင်းကို ပိတ်ပြီး ပစ္စည်းတွေပါ ယူသွားကြောင်းလည်း ကျောင်းအုပ် Mohammad Showife က ပြောပါတယ်။
"ကျောင်းသားတွေ အတွက် မေးခွန်းစာရွက်တွေ ထုတ်ပေးဖို့ laptop တလုံးနဲ့ Printer တလုံးရှိခဲ့ပါတယ်။ ညနေပိုင်းမှာ သူတို့က အဲဒါတွေကို သိမ်းသွားပါတယ်။ နောက်နေ့ရောက်တော့ သူတို့ ပြန်ရောက်လာပြီး ကျောက်သင်ပုန်း၊ ခုံရှည်တွေ၊ ကုလားထိုင်တွေ အားလုံးကို သိမ်းသွားပါတယ်။ တချို့ ပစ္စည်းတွေကိုတော့ ကားနဲ့ သယ်သွားပါတယ်။"
ကျောင်းဆရာတွေနဲ့ စီးပွားရေး ပြေလည်တဲ့ ဒုက္ခသည် မိသားစုတွေရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့ ဖွင့်တဲ့ ဒီပုဂ္ဂလိက ကျောင်းမှာ အတန်းကြီး ကျောင်းသား ၆၀၀ လောက်ကို မြန်မာဘာသာနဲ့ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းကို သင်ကြားပေးနေတာ ဖြစ်ပြီး တချိန်မှာ ဒီ ကျောင်းသားတွေ ဌာနေပြန်နိုင်ဖို့ မှန်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မြန်မာဘက်က ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံသလို သူတို့ ဌာနေပြန်နိုင်ရေးကလည်း မရေမရ ဖြစ်နေဆဲပါ။ ကျောင်း အပိတ်ခံလိုက်ရချိန်မှာ အတန်းတင် စာမေးပွဲ ဖြေနေချိန် ဖြစ်ပြီး အခုတော့ လက်နက်ကိုင် အထူးရဲတပ်ဖွဲ့က ကျောင်းက ပစ္စည်းတွေ အားလုံးကို သိမ်းယူသွားပြီလို့ အသက် ၁၉ နှစ် အရွယ် ကျောင်းသား Mohannad Mosharraf က ပြောပါတယ်။
"ကျောင်း ပိတ်လိုက်တော့ ကျနော်တို့ အချိန်တွေ အလဟဿ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမှာ ထိုင်ပြီး ငေးနေကြတာပေါ့။ ကျနော်တို့လည်း စာမသင်နိုင်သလို ဆရာတွေလည်း စိတ်ဆိုးနေကြပါတယ်။ မကြာခင်တော့ ပြန်ဖွင့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။"
"လူတိုင်းမှာ မျှော်မှန်းချက်တွေ ရှိကြပါတယ်။ ဒီအတွက် ပညာရေးက သိပ်ပြီး အရေးကြီးပါတယ်။ ကျနော် က ဆရာဝန် ဖြစ်ချင်ပါတယ်။။ ဒါပေမယ့် စာ ကောင်းကောင်း မသင်ရဘဲနဲ့တော့ ဝင်ခွင့်တောင် မအောင်နိုင်ပါဘူး။"
ကုလသမဂ္ဂ ကလေး သူငယ် ရန်ပုံငွေ အဖွဲ့ UNICEF က စခန်းတွေ အတွင်းမှာ ကျောင်းတွေ ဖွင့်ပေးနေမယ့် အသက် ၄ နှစ်ကနေ ၁၄ နှစ် အတွင်း ကလေးတွေ အတွက်သာ ဖြစ်တာကြောင့် အသက်ကြီးပိုင်း ကျောင်းသားတွေ ကတော့ စခန်းတွင်းက ပုဂ္ဂလိက ကျောင်းတွေ ဒါမှမဟုတ်လည်း အစ္စလာမ် စာသင်ကျောင်းတွေကို တက်ကြရပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် အစိုးရဘက်က ဒုက္ခသည်တွေ အတွက် ပညာရေး ဝန်ဆောင်မှု မပေးပါဘူး။ ရပ်ရွာ လူကြီး Shamsul Alam ကတော့ ကျောင်းပိတ်လိုက်ရင် ကလေးတွေ အတွက် စိုးရိနေပါတယ်။
"ကျောင်းပိတ်လိုက်တာကြောင့် ကလေးတွေ အတွက်တော့ ပြဿနာပါ။ သူတို့ ကျောင်းမတက် ရရင် မကောင်းမှုတွေမှာ ပါဝင် ပတ်သက်လာနိုင်ပါတယ်။"
ဒုက္ခသည်တွေ ဦးဆောင်တဲ့ ကျောင်းတွေ ပိတ်ပင် တားမြစ်မှုကို ချိုးဖောက်ရင်တော့ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အသိအမှတ်ပြု စာရွက်စာတမ်းတွေကို သိမ်းဆည်းပြီး ကျွန်းကို ပို့ပစ်မယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ဘက်က ခြိမ်းခြောက်နေကြောင်း ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ် အတွင်းမှာဘဲ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေး အဖွဲ့ HRW က ပြောဆိုထားပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာ ကလေးငယ်တွေ အတွက် အဓိပ္ပါယ်ပြည့်၀ လေးနက်တဲ့ ပညာရေးကို အစိုးရက အရင် ပိတ်ပင်ပြီးနောက် ရိုဟင်ဂျာတွေ တည်ထောင်ထားတဲ့ ကျောင်းတွေကို ပိတ်လာပါတယ်။ အခုတော့ ကျောင်းဆရာတွေနဲ့ ကျောင်းသားတွေကို ထောင်နဲ့ တူတဲ့ ကျွန်းကို ပို့ဖို့ ခြိမ်းခြောက်ပါတယ်လို့ HWR က Bill Van Esveld က ပြောပါတယ်။ ဒီကြေညာချက်ဟာ အခြေအမြစ်မရှိဘူးလို့ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် အစိုးရ တာဝန်ရှိသူ တဦးက ပြောဆိုလိုက်ပြီး Bhasan Char ကျွန်းကို ပြောင်းရွှေ့မှုဟာ ဆန္ဒအလျောက်သာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
----------------------------
ရိုဟငျဂြာစခနျး အကွီးဆုံးစာသငျကြောငျး ဘငျ်ဂလာအာဏာပိုငျတှေ ပိတျ
ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အကွီးဆုံး ပုဂ်ဂလိက စာသငျကြောငျးကို ပိတျလိုကျကွောငျး ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ အာဏာပိုငျတို့က တနလာၤနေ့မှာ ပွောပါတယျ။ ဒါဟာဆိုရငျ အရှေ့တောငျ အာရှ နိုငျငံတှငျးက ဒုက်ခသညျ စခနျးတှငျးမှာ နထေိုငျနကွေရတဲ့ ထောငျနဲ့ခြီတဲ့ ကလေးတှေ အတှကျ ပညာသငျကွားခှင့ျမှာ နောကျထပျ ထိခိုကျ သကျရောကျမှု ဖွဈပါတယျ။ AFP သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံတှငျး ၂၀၁၇ ခုနှဈ က စဈတပျရဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးမှု ကနေ ထှကျပွေးလာတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ ၈၅၀,၀၀၀ လောကျကို ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျက လကျခံထားရပွီး ဒါဟာဆိုရငျ လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှု အဖွဈလညျး အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက ဒီသီတငျးပတျ အတှငျးမှာဘဲ သတျမှတျခဲ့တာပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာလက နောကျပိုငျး ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ အာဏာပိုငျတို့က ရိုဟငျဂြာတို့ ဖှင့ျထားတဲ့ ကြောငျးတှကေို ပိတျနတောမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျ အတှငျးမှာတော့ Kayaphuri ကြောငျးကို ပိတျလိုကျပါတယျ။ ခှင့ျပွုခကြျ မရှိဘဲ ကြောငျးဖှင့ျတာကတော့ လကျခံနိုငျဖှယျ မရှိဘူးလို့ အမညျမဖောျတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ အကွီးတနျး တာဝနျရှိသူ တဦးက AFP ကို ပွောပါတယျ။ နှဈနဲ့ခြီ ဖှင့ျလာတဲ့ ကြောငျးကို ရုတျတရကျကွီး ပိတျလိုကျတာလို့ Kayaphuri ကြောငျးက ကြောငျးအုပျ Mohammad Showife က ပွောပါတယျ။
"စခနျး လုံခွုံရေး လကျနကျကိုငျ ရဲ က ရုတျတရကျ ရောကျလာပွီး စခနျး အုပျခြုပျရေး ထံက စာရေးသား ခှင့ျပွုခကြျ ရှိလားလို့ မေးပါတယျ။ နှုတျနဲ့ ခှင့ျပွုခကြျ ရထားပါတယျလို့ သူတို့ကို ပွောပွပါတယျ။ သဆေုံးသှားပွီ ဖွဈတဲ့ ခေါငျးဆောငျ Mohib Ullah က ခှင့ျပွုခကြျ ရအောငျ လုပျခဲ့တာ ဖွဈပွီး လှနျခဲ့တဲ့ နှဈတှကေလညျးက ဒီကြောငျးကို စခဲ့တာပါ။ ဒီသီတငျးပတျထဲ ကြောငျးကို ဝငျပွီး စီးနငျးတာ မတိုငျခငျထိ အားလုံး ခြောခြောမှေ့မှေ့ ရှိခဲ့ပါတယျ။"
ရိုဟငျဂြာ လူမှု အသိုငျးအဝိုငျး ခေါငျးဆောငျ Mohib Ullah ပွီးခဲ့တဲ့ စကျတငျဘာလ အတှငျး လုပျကွံခံခဲ့ရတာ ဖွဈပွီး ဒုက်ခသညျ စခနျးတှငျးက အတိုကျအခံတှကေို သတျဖွတျနတေယျလု့ိ ပွောဆိုခံရတဲ့ ရိုဟငျဂြာ စဈသှေးကွှ အဖှဲ့ တခုရဲ့ လကျခကြျလို့ စှပျစှဲထားပါတယျ။ ကြောငျးကို ပိတျပွီး ပစ်စညျးတှပေါ ယူသှားကွောငျးလညျး ကြောငျးအုပျ Mohammad Showife က ပွောပါတယျ။
"ကြောငျးသားတှေ အတှကျ မေးခှနျးစာရှကျတှေ ထုတျပေးဖို့ laptop တလုံးနဲ့ Printer တလုံးရှိခဲ့ပါတယျ။ ညနပေိုငျးမှာ သူတို့က အဲဒါတှကေို သိမျးသှားပါတယျ။ နောကျနေ့ရောကျတော့ သူတို့ ပွနျရောကျလာပွီး ကြောကျသငျပုနျး၊ ခုံရှညျတှေ၊ ကုလားထိုငျတှေ အားလုံးကို သိမျးသှားပါတယျ။ တခြို့ ပစ်စညျးတှကေိုတော့ ကားနဲ့ သယျသှားပါတယျ။"
ကြောငျးဆရာတှနေဲ့ စီးပှားရေး ပွလေညျတဲ့ ဒုက်ခသညျ မိသားစုတှရေဲ့ ထောကျပံ့မှုနဲ့ ဖှင့ျတဲ့ ဒီပုဂ်ဂလိက ကြောငျးမှာ အတနျးကွီး ကြောငျးသား ၆၀၀ လောကျကို မွနျမာဘာသာနဲ့ သငျရိုးညှှနျးတမျးကို သငျကွားပေးနတော ဖွဈပွီး တခြိနျမှာ ဒီ ကြောငျးသားတှေ ဌာနပွေနျနိုငျဖို့ မှနျးထားတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာဘကျက ရိုဟငျဂြာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံသလို သူတို့ ဌာနပွေနျနိုငျရေးကလညျး မရမေရ ဖွဈနဆေဲပါ။ ကြောငျး အပိတျခံလိုကျရခြိနျမှာ အတနျးတငျ စာမေးပှဲ ဖွနေခြေိနျ ဖွဈပွီး အခုတော့ လကျနကျကိုငျ အထူးရဲတပျဖှဲ့က ကြောငျးက ပစ်စညျးတှေ အားလုံးကို သိမျးယူသှားပွီလို့ အသကျ ၁၉ နှဈ အရှယျ ကြောငျးသား Mohannad Mosharraf က ပွောပါတယျ။
"ကြောငျး ပိတျလိုကျတော့ ကနြောျတို့ အခြိနျတှေ အလဟူ ဖွဈပါတယျ။ ဒီမှာ ထိုငျပွီး ငေးနကွေတာပေါ့။ ကနြောျတို့လညျး စာမသငျနိုငျသလို ဆရာတှလေညျး စိတျဆိုးနကွေပါတယျ။ မကွာခငျတော့ ပွနျဖှင့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။"
"လူတိုငျးမှာ မြှောျမှနျးခကြျတှေ ရှိကွပါတယျ။ ဒီအတှကျ ပညာရေးက သိပျပွီး အရေးကွီးပါတယျ။ ကနြောျ က ဆရာဝနျ ဖွဈခငြျပါတယျ။။ ဒါပမေယ့ျ စာ ကောငျးကောငျး မသငျရဘဲနဲ့တော့ ဝငျခှင့ျတောငျ မအောငျနိုငျပါဘူး။"
ကုလသမဂ်ဂ ကလေး သူငယျ ရနျပုံငှေ အဖှဲ့ UNICEF က စခနျးတှေ အတှငျးမှာ ကြောငျးတှေ ဖှင့ျပေးနမေယ့ျ အသကျ ၄ နှဈကနေ ၁၄ နှဈ အတှငျး ကလေးတှေ အတှကျသာ ဖွဈတာကွောင့ျ အသကျကွီးပိုငျး ကြောငျးသားတှေ ကတော့ စခနျးတှငျးက ပုဂ်ဂလိက ကြောငျးတှေ ဒါမှမဟုတျလညျး အစ်စလာမျ စာသငျကြောငျးတှကေို တကျကွရပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ အစိုးရဘကျက ဒုက်ခသညျတှေ အတှကျ ပညာရေး ဝနျဆောငျမှု မပေးပါဘူး။ ရပျရှာ လူကွီး Shamsul Alam ကတော့ ကြောငျးပိတျလိုကျရငျ ကလေးတှေ အတှကျ စိုးရိနပေါတယျ။
"ကြောငျးပိတျလိုကျတာကွောင့ျ ကလေးတှေ အတှကျတော့ ပွူနာပါ။ သူတို့ ကြောငျးမတကျ ရရငျ မကောငျးမှုတှမှော ပါဝငျ ပတျသကျလာနိုငျပါတယျ။"
ဒုက်ခသညျတှေ ဦးဆောငျတဲ့ ကြောငျးတှေ ပိတျပငျ တားမွဈမှုကို ခြိုးဖောကျရငျတော့ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အသိအမှတျပွု စာရှကျစာတမျးတှကေို သိမျးဆညျးပွီး ကြှနျးကို ပို့ပဈမယျလို့ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျဘကျက ခွိမျးခွောကျနကွေောငျး ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျ အတှငျးမှာဘဲ လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျရေး အဖှဲ့ HRW က ပွောဆိုထားပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာ ကလေးငယျတှေ အတှကျ အဓိပ်ပါယျပွည့ျ၀ လေးနကျတဲ့ ပညာရေးကို အစိုးရက အရငျ ပိတျပငျပွီးနောကျ ရိုဟငျဂြာတှေ တညျထောငျထားတဲ့ ကြောငျးတှကေို ပိတျလာပါတယျ။ အခုတော့ ကြောငျးဆရာတှနေဲ့ ကြောငျးသားတှကေို ထောငျနဲ့ တူတဲ့ ကြှနျးကို ပို့ဖို့ ခွိမျးခွောကျပါတယျလို့ HWR က Bill Van Esveld က ပွောပါတယျ။ ဒီကွညောခကြျဟာ အခွအေမွဈမရှိဘူးလို့ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ အစိုးရ တာဝနျရှိသူ တဦးက ပွောဆိုလိုကျပွီး Bhasan Char ကြှနျးကို ပွောငျးရှှေ့မှုဟာ ဆန်ဒအလြောကျသာ ဖွဈတယျလို့ ပွောပါတယျ။