မြန်မာနိုင်ငံမှာလွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့တာ နှစ်ပေါင်း ၆၅ နှစ် ဒီကနေ့ ပြည့်သွားပေမဲ့ တိုင်းရင်းသား အားလုံး အဆင့်အတန်း အခွင့်အရေး တူညီတဲ့ ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ မဖြစ်သေးဘူးလို့ တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်တွေက ပြောလိုက် ပါတယ်၊ မြန်မာလူမျိုးတွေ
နဲ့ ကျန်တဲ့ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေကြားမှာ အမြင်မတူညီမှုတွေကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်တွေ က ပြောကြပါတယ်။ ဒီလိုသဘောထားတွေနဲ့အတူ သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာနဲ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဌ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တို့ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး မိန့်ခွန်းထဲမှာ လွတ်လပ်ရေးနေ့နဲ့ ပြည်ထောင်စုအကြောင်း ပြောကြားခဲ့တာတွေကို ဘန်ကောက်ရုံးက မစုမြတ်မွန်က စုစည်းတင်ပြပါမယ်။
ဒီကနေ့ ကျရောက်တဲ့ ၆၅ နှစ်ပြည့် သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာထဲမှာ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနဲ့ တခြားခေါင်းဆောင်ကြီးတွေရဲ့ တိုက်ပွဲဝင် ကြိုးပမ်းမှုတွေကို အသိအမှတ်ပြု ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ လွတ်လပ်ရေးကို တိုင်းရင်းသား ပြည်သူအားလုံး အပြည့်အဝ ခံစားနိုင်ရေးအတွက် တောင်ပေါ် မြေပြန့် မခွဲခြားဘဲ တိုင်းရင်းသား အားလုံး စည်းလုံးညီညွတ်စွာနဲ့ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြတယ်။
အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်အောင် တိုင်းရင်းသား ညီအကိုအပေါင်းက အသက်ပေါင်းများစွာနဲ့ လဲလှယ်ခဲ့ကြတယ်လို့ သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာထဲမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရစဉ် လွတ်လပ်ရေး ကြေညာစာတမ်းထဲမှာ တိုင်းရင်းသား အားလုံး စည်းလုံးလျက် အခွင့်အရေး အဆင့်အတန်း တူညီတဲ့ ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံတော်ကြီးကို ထူထောင်ပြီလို့ ကြေညာခဲ့တာပါ။
လွတ်လပ်ရေးရပြီး ၆၅ နှစ်အကြာမှာ လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းထဲကအတိုင်း တန်းတူ ညီမျှတဲ့ ပြည်ထောင်စုတခုလို့ တိုင်းရင်းသားတွေက မြင်ကြပါသလား၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ခေါင်းဆောင် ဦးခွန်ထွန်းဦးက လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းထဲကအတိုင်း တဝက်ပဲ မှန်သေးတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“တဝက်ပဲမှန်တယ်ဆိုတာ၊ တိုင်းရင်းသားညီအကိုတွေ အားလုံးတော့ စည်းလုံးညီညွတ်ရေး ရှိနေပြီလေ၊ ဒါပေမဲ့ တန်းတူညီတူ မရဘူး။ သူတို့ရပိုင်ခွင့်တွေ ဘာမှ မရဘူး။ အခုထက်ထိ လွတ်လပ်ရေးမရခင်က ဘဝတွေနဲ့ တူနေပါတယ်။”
ညီညွတ်သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖယ်ဒရယ်ကောင်စီ အတွင်းရေးမှုး နိုင်ဟံသာကလဲ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေအားလုံး တန်းတူ အခွင့်အရေးရနေတဲ့ ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံမဖြစ်သေးဘူးလို့ မြင်ပါတယ်၊
“မဖြစ်ပါဘူး။ အဲ့သလို တိုင်းရင်းသားတွေ တူညီတဲ့အခွင့်အရေးတွေ မရလို့ဘဲ ပြည်တွင်း စစ်တွေဖြစ်နေတယ်။ အမှန်ကတော့ လူမျိုးတိုင်းအပေါ်မှာ ကိုယ့်အမျိုးသား ဆိုင်ရာ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် တကယ်လို့ ရှိခဲ့မယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့နိုင်ငံက ပြည်တွင်းစစ် လည်းမဖြစ်ဘူး။ တော်တော်အေးချမ်းပြီးတော့ တော်တော်တိုးတက်နေပြီလို့ ပြောရမှာပါ။”
လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေဟာ လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းခဲ့တဲ့ ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေ ဖြစ်စေ ချင်တဲ့ ဆန္ဒနဲ့ ဆန့်ကျင်နေတယ်လို့ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင် ဦးခွန်ထွန်းဦးက ပြောပါတယ်၊
“လုံးဝကို ဆန့်ကျင်နေတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းပြောသွားတာက တန်းတူရည်တူ၊ ဗမာက တိုင်းရင်းသားတွေအပေါ် ဗိုလ်မကျဖို့၊ ဗမာက တိုင်းရင်းသားတွေကို ဖိနှိပ်သွားဖို့ ဆိုတာ မရှိသင့်ဘူးဆိုတာ အဲ့တာလုံးဝ ကွာခြားနေပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားအားလုံး လက်နက်ကိုင်ရတဲ့အကြောင်းအရင်းကတော့ တန်းတူညီမျှရေးပဲ၊ အဓိကကတော့ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းပြော ခဲ့သလို လွတ်လပ်ရေးယူတုန်းက ရည်ရွယ်ခဲ့သလို တိုင်းပြည်တွင်း ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်တို့၊ ညီတူညီမျှ၊ သာတူညီမျှ၊ အဲ့တာတွေက အဓိကရှိနေတာကိုး။ အဲ့တာကြောင့်လည်း လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေက ဒီလိုရအောင်ဆိုပြီး ပြောဆိုကြတယ်။ မရတဲ့အဆုံး လက်နက်ကိုင် တောင်းဆိုရတဲ့ ဘဝတွေရောက်နေတာပဲ အခုလက်နက်ကိုင်တာလဲ သူတို့ရပိုင်ခွင့်ဖြစ်တဲ့ စစ်မှန်တဲ့ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကို ရချင်တာပဲလေ။"
အခုလို စစ်မှန်တဲ့ ပြည်ထောင်စုလို့ မမြင်ကြသေးတာဟာ မြန်မာလူမျိုး၊ ရှမ်းလူမျိုး၊ မွန်လူမျိုး၊ ကရင်လူမျိုး စသဖြင့် တယောက်နဲ့ တယောက်ကြား ခွဲခြားမြင်နေတာကြောင့်လိုရော မပြောနိုင်ပါဘူးလား။
“အင်း။ အဲ့သလိုပြောမယ်ဆိုရင် အဓိကအားဖြင့်က ဗမာနဲ့ အခြားတိုင်းရင်းသားတွေအပေါ်မှာ အမြင်မတူတာကတော့ ဒါအဓိကကျတယ်။ ဥပမာ တခြားနီးစပ်ရာပေါ့နော် မွန်နဲ့ကရင်နဲ့၊ ကရင်နဲ့ ကရင်နီနဲ့၊ ရှမ်းနဲ့ ပအို့ဝ်နဲ့၊ ပလောင်နဲ့ စသည်ဖြင့်ပေါ့လေ။ နီးစပ်ရာကတော့ အထိုက်အလျောက် အမြင်မတူညီတဲ့ဟာတွေ၊ ရှိပေမဲ့ ဒါကတော့ ပြဿနာ အထူးမရှိပါဘူး။ အဓိကအားဖြင့်ကတော့ ဗမာနဲ့ တခြားတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု အားလုံး အပေါ်မှာ အဓိကပြဿနာဖြစ်နေတယ်။”
အဲဒီလို အခြေအနေမှာ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေအားလုံး လိုချင်သလို တန်းတူ အပြည့်အဝ အခွင့်အရေးရတဲ့ ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံဖြစ်လာဖို့ရော မျှော်လင့်နိုင်ပါသေးရဲ့လား။
“အဲ့သလို အလားအလာရှိတယ်၊ မရှိဘူးဆိုတာကတော့၊ အဓိက အာဏာရထားတဲ့ အစိုးရတွေ အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ တနည်းဆိုရင်တော့ ဒါကတော့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့၊ စကားတွေ အခြေခံအားဖြင့် သဘောတူလာပြီဆိုတော့ တိုင်းရင်းသားတွေဖက်က တိုင်းရင်းသားတွေဖက်က အမျိုးသားတန်းတူရေးနဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်၊ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး၊ဒါတွေ နည်းနည်းပြောခွင့်တွေ ရှိလာတာပေါ့လေ။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့အပေါ်မှာ အစိုးရဖက်က ဘယ်လောက် စေတနာမှန်မှန်နဲ့ အဲ့တာကိုပဲ ဘယ်လောက်အကောင်အထည်ဖော်မလဲဆိုတဲ့အပေါ်မှာ အများကြီး မူတည်နေပါတယ်။”
ညီညွတ်သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖယ်ဒရယ်ကောင်စီ အတွင်းရေးမှုး နိုင်ဟံသာဖြစ်ပါတယ်၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ဥက္ကဌ ဦးခွန်ထွန်းဦးကလဲ အမြင်တွေကို ပြောင်းလဲကြမယ်ဆိုရင် မကြာခင်ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဗမာအစိုးရကသာလျင် တိုင်းရင်းသားတွေအတွက် စဉ်းစားပေးမယ်။ Mindset တွေပြောင်းလာမယ်၊ အတွေးအခေါ်တွေ ပြောင်းလာမယ်ဆိုရင်တော့ ဘယ်သူနဲ့မှ တိုင်ပင်စရာမလိုပါဘူး။ ဒီပြဿနာတွေက နော်ဝေတို့ဘာတို့ သွားခေါ်နေစရာ ဘာအကြောင်းမှ မရှိဘူး။ ဖြစ်လာမှာပါ။ ဒါကတော့ လုပ်မယ်ဆိုရင်တော့၊ ပေးမယ်ဆိုရင်တော့ မခက်ခဲပါဘူး။ မပေးဘူး၊ မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ ကြာမှာပေါ့ဗျာ။”
တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံမှာ တယောက်နဲ့ တယောက် မတူတဲ့ အမြင်တွေကို နားလည်ကြဖို့လိုတယ်ဆိုတာကို ဒီကနေ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်မှာ ပြုလုပ်တဲ့ လွတ်လပ်ရေးပွဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကလဲ အခုလို ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။
“ကျမတို့နိုင်ငံဟာ ပြည်ထောင်စုဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်ထောင်စုလို့ပြောရတဲ့ အကြောင်းအရင်းက တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံက ဖွဲ့စည်းထားတဲ့နိုင်ငံက ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ကျမဆိုလိုတာပါ။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနဲ့ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျမတို့ တစ်နေ့၊ တစ်ရက်၊ တစ်စက္ကန့်မှ မေ့လို့မဖြစ်ပါဘူး။ ဒီဟာကို မမေ့မှသာလျင် ကျမတို့လိုချင်တဲ့ ပြည်ထောင်စုမျိုး၊ ကျမတို့ လိုချင်တဲ့ နိုင်ငံမျိုးကို ထူထောင်နိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် ဒီနိုင်ငံမှာ ပဋိပက္ခပေါင်းများစွာ ရှိတယ်ဆိုတာ အများသိပြီးသားပဲ၊ ကျမ ထူးထူးထွေထွေ ပြောနေစရာမလိုပါဘူး။ ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရေးရဲ့ အခြေခံကတော့ တစ်ဦးကို တစ်ဦး အပြန်အလှန်လေးစားမှုပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်နဲ့မတူတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို မလေးစားနိုင်ရင်၊ ကိုယ်နဲ့မတူတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို နားလည်မှုမပေးနိုင်လို့ဆိုရင်တော့ ကျမတို့ဟာ စစ်မှန်တဲ့ ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စုကို ထူထောင်နိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။”
၁၉၄၈ခုနှစ်က လုံး၀ လွတ်လပ်တဲ့ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် အဖြစ် မြန်မာနိင်ငံအလံကို လွှင့်တင်ခဲ့ချိန် အတိအကျ အတိုင်း ဒီနေ့ ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက် မနက် ၄ နာရီ မိနစ် ၂၀ မှာလည်း နေပြည်တော်မှာ ဒုတိယသမ္မတ ဒေါက်တာ စိုင်းမောက်ခမ်း ဦးဆောင်ပြီးတော့ လွတ်လပ်ရေး အလံတင်အခမ်းအနားကို ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
နဲ့ ကျန်တဲ့ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေကြားမှာ အမြင်မတူညီမှုတွေကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်တွေ က ပြောကြပါတယ်။ ဒီလိုသဘောထားတွေနဲ့အတူ သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာနဲ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဌ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တို့ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး မိန့်ခွန်းထဲမှာ လွတ်လပ်ရေးနေ့နဲ့ ပြည်ထောင်စုအကြောင်း ပြောကြားခဲ့တာတွေကို ဘန်ကောက်ရုံးက မစုမြတ်မွန်က စုစည်းတင်ပြပါမယ်။
ဒီကနေ့ ကျရောက်တဲ့ ၆၅ နှစ်ပြည့် သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာထဲမှာ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနဲ့ တခြားခေါင်းဆောင်ကြီးတွေရဲ့ တိုက်ပွဲဝင် ကြိုးပမ်းမှုတွေကို အသိအမှတ်ပြု ဖော်ပြထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ လွတ်လပ်ရေးကို တိုင်းရင်းသား ပြည်သူအားလုံး အပြည့်အဝ ခံစားနိုင်ရေးအတွက် တောင်ပေါ် မြေပြန့် မခွဲခြားဘဲ တိုင်းရင်းသား အားလုံး စည်းလုံးညီညွတ်စွာနဲ့ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြတယ်။
အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်အောင် တိုင်းရင်းသား ညီအကိုအပေါင်းက အသက်ပေါင်းများစွာနဲ့ လဲလှယ်ခဲ့ကြတယ်လို့ သမ္မတဦးသိန်းစိန်ရဲ့ လွတ်လပ်ရေး သဝဏ်လွှာထဲမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရစဉ် လွတ်လပ်ရေး ကြေညာစာတမ်းထဲမှာ တိုင်းရင်းသား အားလုံး စည်းလုံးလျက် အခွင့်အရေး အဆင့်အတန်း တူညီတဲ့ ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံတော်ကြီးကို ထူထောင်ပြီလို့ ကြေညာခဲ့တာပါ။
လွတ်လပ်ရေးရပြီး ၆၅ နှစ်အကြာမှာ လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းထဲကအတိုင်း တန်းတူ ညီမျှတဲ့ ပြည်ထောင်စုတခုလို့ တိုင်းရင်းသားတွေက မြင်ကြပါသလား၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် ခေါင်းဆောင် ဦးခွန်ထွန်းဦးက လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းထဲကအတိုင်း တဝက်ပဲ မှန်သေးတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“တဝက်ပဲမှန်တယ်ဆိုတာ၊ တိုင်းရင်းသားညီအကိုတွေ အားလုံးတော့ စည်းလုံးညီညွတ်ရေး ရှိနေပြီလေ၊ ဒါပေမဲ့ တန်းတူညီတူ မရဘူး။ သူတို့ရပိုင်ခွင့်တွေ ဘာမှ မရဘူး။ အခုထက်ထိ လွတ်လပ်ရေးမရခင်က ဘဝတွေနဲ့ တူနေပါတယ်။”
ညီညွတ်သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖယ်ဒရယ်ကောင်စီ အတွင်းရေးမှုး နိုင်ဟံသာကလဲ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေအားလုံး တန်းတူ အခွင့်အရေးရနေတဲ့ ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံမဖြစ်သေးဘူးလို့ မြင်ပါတယ်၊
“မဖြစ်ပါဘူး။ အဲ့သလို တိုင်းရင်းသားတွေ တူညီတဲ့အခွင့်အရေးတွေ မရလို့ဘဲ ပြည်တွင်း စစ်တွေဖြစ်နေတယ်။ အမှန်ကတော့ လူမျိုးတိုင်းအပေါ်မှာ ကိုယ့်အမျိုးသား ဆိုင်ရာ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် တကယ်လို့ ရှိခဲ့မယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့နိုင်ငံက ပြည်တွင်းစစ် လည်းမဖြစ်ဘူး။ တော်တော်အေးချမ်းပြီးတော့ တော်တော်တိုးတက်နေပြီလို့ ပြောရမှာပါ။”
လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေဟာ လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းခဲ့တဲ့ ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေ ဖြစ်စေ ချင်တဲ့ ဆန္ဒနဲ့ ဆန့်ကျင်နေတယ်လို့ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင် ဦးခွန်ထွန်းဦးက ပြောပါတယ်၊
“လုံးဝကို ဆန့်ကျင်နေတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းပြောသွားတာက တန်းတူရည်တူ၊ ဗမာက တိုင်းရင်းသားတွေအပေါ် ဗိုလ်မကျဖို့၊ ဗမာက တိုင်းရင်းသားတွေကို ဖိနှိပ်သွားဖို့ ဆိုတာ မရှိသင့်ဘူးဆိုတာ အဲ့တာလုံးဝ ကွာခြားနေပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားအားလုံး လက်နက်ကိုင်ရတဲ့အကြောင်းအရင်းကတော့ တန်းတူညီမျှရေးပဲ၊ အဓိကကတော့ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းပြော ခဲ့သလို လွတ်လပ်ရေးယူတုန်းက ရည်ရွယ်ခဲ့သလို တိုင်းပြည်တွင်း ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်တို့၊ ညီတူညီမျှ၊ သာတူညီမျှ၊ အဲ့တာတွေက အဓိကရှိနေတာကိုး။ အဲ့တာကြောင့်လည်း လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေက ဒီလိုရအောင်ဆိုပြီး ပြောဆိုကြတယ်။ မရတဲ့အဆုံး လက်နက်ကိုင် တောင်းဆိုရတဲ့ ဘဝတွေရောက်နေတာပဲ အခုလက်နက်ကိုင်တာလဲ သူတို့ရပိုင်ခွင့်ဖြစ်တဲ့ စစ်မှန်တဲ့ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကို ရချင်တာပဲလေ။"
အခုလို စစ်မှန်တဲ့ ပြည်ထောင်စုလို့ မမြင်ကြသေးတာဟာ မြန်မာလူမျိုး၊ ရှမ်းလူမျိုး၊ မွန်လူမျိုး၊ ကရင်လူမျိုး စသဖြင့် တယောက်နဲ့ တယောက်ကြား ခွဲခြားမြင်နေတာကြောင့်လိုရော မပြောနိုင်ပါဘူးလား။
“အင်း။ အဲ့သလိုပြောမယ်ဆိုရင် အဓိကအားဖြင့်က ဗမာနဲ့ အခြားတိုင်းရင်းသားတွေအပေါ်မှာ အမြင်မတူတာကတော့ ဒါအဓိကကျတယ်။ ဥပမာ တခြားနီးစပ်ရာပေါ့နော် မွန်နဲ့ကရင်နဲ့၊ ကရင်နဲ့ ကရင်နီနဲ့၊ ရှမ်းနဲ့ ပအို့ဝ်နဲ့၊ ပလောင်နဲ့ စသည်ဖြင့်ပေါ့လေ။ နီးစပ်ရာကတော့ အထိုက်အလျောက် အမြင်မတူညီတဲ့ဟာတွေ၊ ရှိပေမဲ့ ဒါကတော့ ပြဿနာ အထူးမရှိပါဘူး။ အဓိကအားဖြင့်ကတော့ ဗမာနဲ့ တခြားတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု အားလုံး အပေါ်မှာ အဓိကပြဿနာဖြစ်နေတယ်။”
အဲဒီလို အခြေအနေမှာ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတွေအားလုံး လိုချင်သလို တန်းတူ အပြည့်အဝ အခွင့်အရေးရတဲ့ ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံဖြစ်လာဖို့ရော မျှော်လင့်နိုင်ပါသေးရဲ့လား။
“အဲ့သလို အလားအလာရှိတယ်၊ မရှိဘူးဆိုတာကတော့၊ အဓိက အာဏာရထားတဲ့ အစိုးရတွေ အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ တနည်းဆိုရင်တော့ ဒါကတော့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့၊ စကားတွေ အခြေခံအားဖြင့် သဘောတူလာပြီဆိုတော့ တိုင်းရင်းသားတွေဖက်က တိုင်းရင်းသားတွေဖက်က အမျိုးသားတန်းတူရေးနဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်၊ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး၊ဒါတွေ နည်းနည်းပြောခွင့်တွေ ရှိလာတာပေါ့လေ။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့အပေါ်မှာ အစိုးရဖက်က ဘယ်လောက် စေတနာမှန်မှန်နဲ့ အဲ့တာကိုပဲ ဘယ်လောက်အကောင်အထည်ဖော်မလဲဆိုတဲ့အပေါ်မှာ အများကြီး မူတည်နေပါတယ်။”
ညီညွတ်သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖယ်ဒရယ်ကောင်စီ အတွင်းရေးမှုး နိုင်ဟံသာဖြစ်ပါတယ်၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ဥက္ကဌ ဦးခွန်ထွန်းဦးကလဲ အမြင်တွေကို ပြောင်းလဲကြမယ်ဆိုရင် မကြာခင်ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဗမာအစိုးရကသာလျင် တိုင်းရင်းသားတွေအတွက် စဉ်းစားပေးမယ်။ Mindset တွေပြောင်းလာမယ်၊ အတွေးအခေါ်တွေ ပြောင်းလာမယ်ဆိုရင်တော့ ဘယ်သူနဲ့မှ တိုင်ပင်စရာမလိုပါဘူး။ ဒီပြဿနာတွေက နော်ဝေတို့ဘာတို့ သွားခေါ်နေစရာ ဘာအကြောင်းမှ မရှိဘူး။ ဖြစ်လာမှာပါ။ ဒါကတော့ လုပ်မယ်ဆိုရင်တော့၊ ပေးမယ်ဆိုရင်တော့ မခက်ခဲပါဘူး။ မပေးဘူး၊ မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ ကြာမှာပေါ့ဗျာ။”
တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံမှာ တယောက်နဲ့ တယောက် မတူတဲ့ အမြင်တွေကို နားလည်ကြဖို့လိုတယ်ဆိုတာကို ဒီကနေ့ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်မှာ ပြုလုပ်တဲ့ လွတ်လပ်ရေးပွဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကလဲ အခုလို ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။
“ကျမတို့နိုင်ငံဟာ ပြည်ထောင်စုဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်ထောင်စုလို့ပြောရတဲ့ အကြောင်းအရင်းက တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံက ဖွဲ့စည်းထားတဲ့နိုင်ငံက ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ကျမဆိုလိုတာပါ။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနဲ့ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျမတို့ တစ်နေ့၊ တစ်ရက်၊ တစ်စက္ကန့်မှ မေ့လို့မဖြစ်ပါဘူး။ ဒီဟာကို မမေ့မှသာလျင် ကျမတို့လိုချင်တဲ့ ပြည်ထောင်စုမျိုး၊ ကျမတို့ လိုချင်တဲ့ နိုင်ငံမျိုးကို ထူထောင်နိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် ဒီနိုင်ငံမှာ ပဋိပက္ခပေါင်းများစွာ ရှိတယ်ဆိုတာ အများသိပြီးသားပဲ၊ ကျမ ထူးထူးထွေထွေ ပြောနေစရာမလိုပါဘူး။ ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရေးရဲ့ အခြေခံကတော့ တစ်ဦးကို တစ်ဦး အပြန်အလှန်လေးစားမှုပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်နဲ့မတူတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို မလေးစားနိုင်ရင်၊ ကိုယ်နဲ့မတူတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို နားလည်မှုမပေးနိုင်လို့ဆိုရင်တော့ ကျမတို့ဟာ စစ်မှန်တဲ့ ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စုကို ထူထောင်နိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။”
၁၉၄၈ခုနှစ်က လုံး၀ လွတ်လပ်တဲ့ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် အဖြစ် မြန်မာနိင်ငံအလံကို လွှင့်တင်ခဲ့ချိန် အတိအကျ အတိုင်း ဒီနေ့ ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက် မနက် ၄ နာရီ မိနစ် ၂၀ မှာလည်း နေပြည်တော်မှာ ဒုတိယသမ္မတ ဒေါက်တာ စိုင်းမောက်ခမ်း ဦးဆောင်ပြီးတော့ လွတ်လပ်ရေး အလံတင်အခမ်းအနားကို ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။