စစ်တပ်အာဏာသိမ်းချိန်ကတည်းက ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို အကျဉ်းထောင်ထဲ ပြောင်းရွှေ့လိုက်တဲ့အပေါ် ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံး ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ် Stéphane Dujarric က နယူးယောက်ရုံးချုပ်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ကြာသပတေးနေ့က ပြုလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ “အခုနောက်ဆုံး အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အလွန်ပဲစိုးရိမ်မိပါတယ်၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သာမက သမ္မတနဲ့ တခြားနိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေ လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ လုပ်ရပ်ပါ" လို့ စစ်ကောင်စီရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ဝေဖန်ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
မလေးရှားနိုင်ငံကို ရောက်ရှိနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂအထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ကလည်း အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအဖွဲ့ အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်အပေါ် ဖိအား တိုးမြှင့်မပေးနိုင်ဘူးဆိုရင် နောက်ထပ် လူ့အသက်တွေ ဆုံးရှုံးရပြီး အတိဒုက္ခတွေ ပိုပြီးခံစားကြရလိမ့်မယ်လို့ သတိပေးလိုက်တဲ့အကြောင်းကို ဇွန်လ ၂၃ ရက်နေ့က VOA က ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပါတယ်။Tom Andrew က “အချိန်တွေ ပိုယူပြီး ထိရောက်တဲ့ ဆောင်ရွက်ချက် ဘာမှမလုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင် လူတွေပိုပြီး သေကြေကြရပါလိမ့်မယ်။ လူတွေ ပိုပြီး ဒုက္ခရောက်ကြပါလိမ့်မယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေ အတွက် ဒီအတိုင်းပဲ နောက်ထပ် တစ်နှစ်ဆက်သွားဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး" လို့ စိုးရိမ်တကြီး သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အကျပ်အတည်းတွေ ကြုံနေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေဟာ ဒေသတွင်းကိုပါရိုက်ခတ်မယ့် အန္တရာယ်တွေ ရှိနေတာကြောင့် နိုင်ငံတကာက အမြန်ဆုံး တုံ့ပြန်ဖြေရှင်းကြဖို့ လိုအပ်ကြောင်း၊ ကြီးထွားလာနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ မတည်ငြိမ်တဲ့ အခြေအနေဟာ နိုင်ငံနယ်နိမိတ်တွေကို ကျော်လွန်သက်ရောက် ရိုက်ခတ်လာနေကြောင်း ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ မြန်မာဆိုင်ရာအထူးကိုယ်စားလှယ် Noeleen Heyzer က စင်ကာပူနိုင်ငံမှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ Shangri-La Dialogue အာရှလုံခြုံရေး ညီလာခံမှာ ပြောကြားခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် Noeleen Hayzer က အားလုံးပါဝင်တဲ့ နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးမှုမျိုးနဲ့ နိုင်ငံသားတွေရဲ့နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးကိုသာ လွတ်လပ်စွာ အသုံးချခွင့် မရဘူးဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ မတည်ငြိမ်မှုတွေ ပိုပြီးကျယ်ပြန့်လာမယ်။ စစ်တပ်ဟာ အင်အား အလွန်အကျွံ ဆက်လက်အသုံးပြုနေဆဲဖြစ်ပြီး အရပ်သားတွေ အပေါ်မှာ အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်နေသလို ခုခံတိုက်ခိုက်နေသူတွေကိုလည်း တိုးမြှင့်ချေမှုန်းနေပါတယ်။ ဝေဟင်ကနေ ဗုံးကျဲတိုက်ခိုက်တာတွေကိုလည်း အသုံးပြုနေတယ်။ အရပ်ဘက် အဆောက်အအုံတွေနဲ့ ကျေးရွာတွေ မီးရှို့ဖျက်ဆီးခံနေရပြီး နိုင်ငံတွင်း အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေရသူတွေလည်း တိုက်ခိုက်ခံနေရတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံရဲ့ အလွတ်သဘော တင်ပြဆွေးနွေးပွဲမှာ ဇွန်လ ၁၃ ရက်နေ့က သတိပေးပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
Noeleen Heyzar က မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီ အရေးပေါ်လိုအပ်နေတာကိုလည်း အလေးထားတင်ပြခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေအပါအဝင် မြန်မာ့လူဦးရေရဲ့ လေးပုံ-တစ်ပုံဖြစ်တဲ့ လူပေါင်း ၁၄ ဒသမ ၄ သန်းဟာ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေ အရေးပေါ်လိုအပ်နေတယ်လို့လည်း ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ UNHCR ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဒုက္ခသည်အရေအတွက် ဆက်တိုက် မြင့်တက်လာနေတယ်။ အခုဆိုရင် အိုးအိမ်စွန့်ခွာရသူ ဒုက္ခသည် အရေအတွက်ဟာ ၁ ဒဿမ ၂ သန်းကျော်ရှိမယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
စစ်ပွဲ၊ အကြမ်းဖက်မှု၊ ပဋိပက္ခ ဒါမှမဟုတ် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှု၊ နိုင်ငံတကာအကာအကွယ် လိုအပ်ချက်တွေကြောင့် ကမ္ဘာတလွှား ထွက်ပြေးရတဲ့ ဒုက္ခသည် ၂၇သန်းကျော် ရှိတယ်။ ဆီးရီးယားကတော့ ဒုက္ခသည် အများဆုံးဖြစ်ပြီး အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ကွန်ဂို၊ တောင်ဆူဒန်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတို့ဟာ ဒုက္ခသည် အများဆုံးရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေဖြစ်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ အေဂျင်စီရဲ့ ပြောခွင့်ရ Shabia Mantoo က ဂျနီဗာမှာ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးယန္တရားအဖွဲ့(IIMM) အဖွဲ့ကြီးကလည်း မြန်မာစစ်ကောင်စီရဲ့ သေဒဏ်ချမှတ်တဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှု မြောက်နိုင်တယ်လို့ ဇွန်လ ၂၀ ရက်နေ့က ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။ မျှတစွာ တရားစီရင်နိုင်ဖို့လိုအပ်တဲ့ အခြေခံအချက်တွေနဲ့ မကိုက်ညီဘဲ သေဒဏ်ပေးတာ ဒါမှမဟုတ် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ထားတာမျိုးဟာ လူသားထုပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု ဒါမှဟုတ် စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေကို ကျူးလွန်ရာရောက်စေတယ်လို့လည်း IIMM ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ထင်ရှားတဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေဖြစ်တဲ့ ၈၈ မျိုးဆက်ခေါင်းဆောင် ဦးဂျင်မီနဲ့ NLD လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ဟောင်းဖြစ်သူ ဦးဖြိုးဇေယျာသော်တို့ အပါအဝင် လူ(၄)ဦးကိုအများရှေ့မှောက်မှာ စစ်ဆေးကြာနာမှု မလုပ်ဘဲ စစ်ခုံရုံးကနေသေဒဏ်ကြိုးမိန့် ချမှတ်လိုက်တဲ့အကြောင်း ဇွန်လ (၃) ရက်နေ့မှာ မြန်မာစစ်ကောင်စီက ကြေညာခဲ့တယ်လို့ IIMM ကြေညာချက်က ဆိုပါတယ်။ စစ်ကောင်စီရဲ့ အခုလုပ်ရပ်ဟာ နိုင်ငံတကာမှာ ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေတွေကို ချိုးဖေါက်ရာ ရောက်နေသလို၊ ပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့တယ်ဆိုပြီး စွပ်စွဲခံထားရတဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့အခြေခံရပိုင်ခွင့်တွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ချိုးဖေါက်တာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း ထောက်ပြထားပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂမှာ NoeleenHeyzar တင်ပြခဲ့တာကို ကောက်နှုတ်ပြီးဖော်ပြရရင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ ပကတိအခြေအနေဟာ လူမှုရေးနဲ့ စီးပွါးရေးအခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ ပြိုလဲမယ့် အန္တရာယ်ရှိနေပါပြီ။ နိုင်ငံလူဦးရေရဲ့ တစ်ဝက်ဟာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနဲ့အတူ နေထိုင်နေကြရပြီ။ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခက ပြည်သူတွေရဲ့နေ့စဉ်ဘဝ ဖြစ်နေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကို ငြိမ်းချမ်းရေးနှစ်လို့ ပြောဆိုနေပေမယ်လို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) အပါအဝင် ဒီမိုကရေစီတော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေကို ဘေးဖယ်ထားပါတယ်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာ စစ်ကောင်စီက လုပ်မယ်ဆိုတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ နိုင်ငံရေးအင်အားစုအားလုံး ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းကျကျ၊ မျှမျှတတ၊ တန်းတူရည်တူပါဝင်ခွင့် ကင်းမဲ့နေတာကြောင့် လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ မဖြစ်နိုင်သလို ဒီရွေးကောက်ပွဲကြောင့် တိုင်းပြည်ထဲမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ မတည်ငြိမ်မှုတွေပဲ ကျယ်ပြန့်နက်ရှိုင်းလာလိမ့်မယ်။ တိုင်းပြည်ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ အင်အားစုအားလုံး ပါဝင်ဖြေရှင်းခွင့်ရရေးကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မှ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းနိုင်မယ်။ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ အာဆီယံအဖွဲ့ လက်တွဲညီညီ ဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ အရေးကြီးတာကို ထောက်ပြထားပြီး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအရ ထိထိရောက်ရောက် ကူညီနိုင်ရေး (humanitarian intervention) ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ အင်အားစုအားလုံး ပါဝင်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ရပ် ဖော်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်နေတယ်လို့ ဆိုကြောင်းပါ။
=== Unicode ===
စဈတပျအာဏာသိမျးခြိနျကတညျးက ဖမျးဆီးခံထားရတဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို အကဉြျးထောငျထဲ ပွောငျးရှှေ့လိုကျတဲ့အပေါျ ကုလသမဂ်ဂအတှငျးရေးမှူးခြုပျရုံး ပွောခှင့ျရပုဂ်ဂိုလျ Stéphane Dujarric က နယူးယောကျရုံးခြုပျမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ကွာသပတေးနေ့က ပွုလုပျတဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ “အခုနောကျဆုံး အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ အလှနျပဲစိုးရိမျမိပါတယျ၊ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျသာမက သမ်မတနဲ့ တခွားနိုငျငံရေး အကဉြျးသားတှေ လှှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုမှုတှကေို ဆန့ျကငြျတဲ့ လုပျရပျပါ" လို့ စဈကောငျစီရဲ့ လုပျရပျကို ဝဖေနျပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
မလေးရှားနိုငျငံကို ရောကျရှိနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံလူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂအထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews ကလညျး အရှေ့တောငျအာရှ နိုငျငံမြားအဖှဲ့ အာဆီယံအနနေဲ့ မွနျမာစဈတပျအပေါျ ဖိအား တိုးမွှင့ျမပေးနိုငျဘူးဆိုရငျ နောကျထပျ လူ့အသကျတှေ ဆုံးရှုံးရပွီး အတိဒုက်ခတှေ ပိုပွီးခံစားကွရလိမ့ျမယျလို့ သတိပေးလိုကျတဲ့အကွောငျးကို ဇှနျလ ၂၃ ရကျနေ့က VOA က ထုတျလှှင့ျခဲ့ပါတယျ။Tom Andrew က “အခြိနျတှေ ပိုယူပွီး ထိရောကျတဲ့ ဆောငျရှကျခကြျ ဘာမှမလုပျနိုငျဘူးဆိုရငျ လူတှပေိုပွီး သကွေကွေရပါလိမ့ျမယျ။ လူတှေ ပိုပွီး ဒုက်ခရောကျကွပါလိမ့ျမယျ။ မွနျမာပွညျသူတှေ အတှကျ ဒီအတိုငျးပဲ နောကျထပျ တဈနှဈဆကျသှားဖို့ မဖွဈနိုငျပါဘူး" လို့ စိုးရိမျတကွီး သတိပေးခဲ့ပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အကပြျအတညျးတှေ ကွုံနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံအခွအေနဟော ဒသေတှငျးကိုပါရိုကျခတျမယ့ျ အန်တရာယျတှေ ရှိနတောကွောင့ျ နိုငျငံတကာက အမွနျဆုံး တုံ့ပွနျဖွရှေငျးကွဖို့ လိုအပျကွောငျး၊ ကွီးထှားလာနတေဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ မတညျငွိမျတဲ့ အခွအေနဟော နိုငျငံနယျနိမိတျတှကေို ကြောျလှနျသကျရောကျ ရိုကျခတျလာနကွေောငျး ကုလသမဂ်ဂအတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ မွနျမာဆိုငျရာအထူးကိုယျစားလှယျ Noeleen Heyzer က စငျကာပူနိုငျငံမှာ ကငြျးပခဲ့တဲ့ Shangri-La Dialogue အာရှလုံခွုံရေး ညီလာခံမှာ ပွောကွားခဲ့တာတှေ့ရပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ Noeleen Hayzer က အားလုံးပါဝငျတဲ့ နိုငျငံရေးဆှေးနှေးမှုမြိုးနဲ့ နိုငျငံသားတှရေဲ့နိုငျငံရေးအခှင့ျအရေးကိုသာ လှတျလပျစှာ အသုံးခခြှင့ျ မရဘူးဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ မတညျငွိမျမှုတှေ ပိုပွီးကယြျပွန့ျလာမယျ။ စဈတပျဟာ အငျအား အလှနျအကြှံ ဆကျလကျအသုံးပွုနဆေဲဖွဈပွီး အရပျသားတှေ အပေါျမှာ အပွငျးအထနျ တိုကျခိုကျနသေလို ခုခံတိုကျခိုကျနသေူတှကေိုလညျး တိုးမွှင့ျခြမှေုနျးနပေါတယျ။ ဝဟေငျကနေ ဗုံးကြဲတိုကျခိုကျတာတှကေိုလညျး အသုံးပွုနတေယျ။ အရပျဘကျ အဆောကျအအုံတှနေဲ့ ကြေးရှာတှေ မီးရှို့ဖကြျဆီးခံနရေပွီး နိုငျငံတှငျး အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးနရေသူတှလေညျး တိုကျခိုကျခံနရေတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံရဲ့ အလှတျသဘော တငျပွဆှေးနှေးပှဲမှာ ဇှနျလ ၁၃ ရကျနေ့က သတိပေးပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
Noeleen Heyzar က မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီ အရေးပေါျလိုအပျနတောကိုလညျး အလေးထားတငျပွခဲ့တာတှေ့ရပါတယျ။ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှအေပါအဝငျ မွနျမာ့လူဦးရရေဲ့ လေးပုံ-တဈပုံဖွဈတဲ့ လူပေါငျး ၁၄ ဒသမ ၄ သနျးဟာ လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီတှေ အရေးပေါျလိုအပျနတေယျလို့လညျး ထောကျပွပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ UNHCR ကလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ဒုက်ခသညျအရအေတှကျ ဆကျတိုကျ မွင့ျတကျလာနတေယျ။ အခုဆိုရငျ အိုးအိမျစှန့ျခှာရသူ ဒုက်ခသညျ အရအေတှကျဟာ ၁ ဒူမ ၂ သနျးကြောျရှိမယျလို့ ကုလသမဂ်ဂက ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
စဈပှဲ၊ အကွမျးဖကျမှု၊ ပဋိပက်ခ ဒါမှမဟုတျ ဖိနှိပျခြုပျခယြျမှု၊ နိုငျငံတကာအကာအကှယျ လိုအပျခကြျတှကွေောင့ျ ကမ်ဘာတလှှား ထှကျပွေးရတဲ့ ဒုက်ခသညျ ၂၇သနျးကြောျ ရှိတယျ။ ဆီးရီးယားကတော့ ဒုက်ခသညျ အမြားဆုံးဖွဈပွီး အာဖဂနျနစ်စတနျ၊ ကှနျဂို၊ တောငျဆူဒနျနဲ့ မွနျမာနိုငျငံတို့ဟာ ဒုက်ခသညျ အမြားဆုံးရှိတဲ့ နိုငျငံတှဖွေဈတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ အဂေငြျစီရဲ့ ပွောခှင့ျရ Shabia Mantoo က ဂနြီဗာမှာ ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လှတျလပျတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးရေးယန်တရားအဖှဲ့(IIMM) အဖှဲ့ကွီးကလညျး မွနျမာစဈကောငျစီရဲ့ သဒေဏျခမြှတျတဲ့ လုပျရပျဟာ နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှု မွောကျနိုငျတယျလို့ ဇှနျလ ၂၀ ရကျနေ့က ပွောကွားလိုကျပါတယျ။ မြှတစှာ တရားစီရငျနိုငျဖို့လိုအပျတဲ့ အခွခေံအခကြျတှနေဲ့ မကိုကျညီဘဲ သဒေဏျပေးတာ ဒါမှမဟုတျ ဖမျးဆီးခြုပျနှောငျထားတာမြိုးဟာ လူသားထုပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှု ဒါမှဟုတျ စဈရာဇဝတျမှုတှကေို ကြူးလှနျရာရောကျစတေယျလို့လညျး IIMM ထုတျပွနျကွညောခကြျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ ထငျရှားတဲ့ နိုငျငံရေးသမားတှဖွေဈတဲ့ ၈၈ မြိုးဆကျခေါငျးဆောငျ ဦးဂငြျမီနဲ့ NLD လှှတျတောျကိုယျစားလှယျဟောငျးဖွဈသူ ဦးဖွိုးဇယြောသောျတို့ အပါအဝငျ လူ(၄)ဦးကိုအမြားရှေ့မှောကျမှာ စဈဆေးကွာနာမှု မလုပျဘဲ စဈခုံရုံးကနသေဒေဏျကွိုးမိန့ျ ခမြှတျလိုကျတဲ့အကွောငျး ဇှနျလ (၃) ရကျနေ့မှာ မွနျမာစဈကောငျစီက ကွညောခဲ့တယျလို့ IIMM ကွညောခကြျက ဆိုပါတယျ။ စဈကောငျစီရဲ့ အခုလုပျရပျဟာ နိုငျငံတကာမှာ ပွဌာနျးထားတဲ့ ဥပဒတှေကေို ခြိုးဖေါကျရာ ရောကျနသေလို၊ ပွဈမှုကြူးလှနျခဲ့တယျဆိုပွီး စှပျစှဲခံထားရတဲ့ လူပုဂ်ဂိုလျတှရေဲ့အခွခေံရပိုငျခှင့ျတှကေို ပွောငျပွောငျတငျးတငျး ခြိုးဖေါကျတာ ဖွဈတယျလို့လညျး ထောကျပွထားပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂမှာ NoeleenHeyzar တငျပွခဲ့တာကို ကောကျနှုတျပွီးဖောျပွရရငျ မွနျမာနိုငျငံရဲ ပကတိအခွအေနဟော လူမှုရေးနဲ့ စီးပှါးရေးအခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ ပွိုလဲမယ့ျ အန်တရာယျရှိနပေါပွီ။ နိုငျငံလူဦးရရေဲ့ တဈဝကျဟာ ဆငျးရဲမှဲတမှေုနဲ့အတူ နထေိုငျနကွေရပွီ။ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခက ပွညျသူတှရေဲ့နေ့စဉျဘဝ ဖွဈနပေါတယျ။ စဈကောငျစီက ၂၀၂၂ ခုနှဈကို ငွိမျးခမြျးရေးနှဈလို့ ပွောဆိုနပေမေယျလို့ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ (NUG) အပါအဝငျ ဒီမိုကရစေီတောျလှနျရေးအငျအားစုတှကေို ဘေးဖယျထားပါတယျ။ ၂၀၂၃ ခုနှဈမှာ စဈကောငျစီက လုပျမယျဆိုတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဟာ နိုငျငံရေးအငျအားစုအားလုံး ဒီမိုကရစေီနညျးလမျးကကြြ၊ မြှမြှတတ၊ တနျးတူရညျတူပါဝငျခှင့ျ ကငျးမဲ့နတောကွောင့ျ လကျတှေ့အကောငျအထညျဖောျဖို့ မဖွဈနိုငျသလို ဒီရှေးကောကျပှဲကွောင့ျ တိုငျးပွညျထဲမှာ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ မတညျငွိမျမှုတှပေဲ ကယြျပွန့ျနကျရှိုငျးလာလိမ့ျမယျ။ တိုငျးပွညျကို ကိုယျစားပွုတဲ့ အငျအားစုအားလုံး ပါဝငျဖွရှေငျးခှင့ျရရေးကို အကောငျအထညျဖောျနိုငျမှ မွနျမာ့နိုငျငံရေးအကပြျအတညျး ဖွရှေငျးနိုငျမယျ။ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ အာဆီယံအဖှဲ့ လကျတှဲညီညီ ဆောငျရှကျနိုငျဖို့ အရေးကွီးတာကို ထောကျပွထားပွီး လူသားခငြျးစာနာထောကျထားမှုအရ ထိထိရောကျရောကျ ကူညီနိုငျရေး (humanitarian intervention) ဆိုတဲ့ ရညျရှယျခကြျနဲ့ အငျအားစုအားလုံး ပါဝငျတဲ့ လုပျငနျးစဉျတဈရပျ ဖောျဆောငျဖို့ လိုအပျနတေယျလို့ ဆိုကွောငျးပါ။