အစိုးရရုံးရဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေကို လာဘ်ထိုးပြီး ကျော်လွှားရတဲ့ဓလေ့ အမြစ်တွယ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြုပြင်ရေးလုပ်နေတာ (၂) နှစ်ကျော်လာပေမယ့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်း မတည်ဖို့ အခက်အခဲတွေ ရှိနေကြောင်း မကြာမီက ထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ကိုင်ရတာ အဆင်အပြေဆုံးကနေ အခက်ခဲဆုံးအထိ နိုင်ငံပေါင်း (၁၈၉) နိုင်ငံကို စာရင်းလုပ်ထားတဲ့ စာမျက်နှာသုံးရာကျော် အစီရင်ခံစာ ဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း စတင်နိုင်မှု၊ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားရနိုင်မှု၊ ငွေချေးနိုင်မှု၊ ရင်းနှီးသူကို ကာကွယ်နိုင်မှု၊ အခွန်ဆောင်မှု၊ သဘောတူချက် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မှု၊ ရောင်းဝယ်မှု၊ ကြွေးပြဿနာဖြေရှင်းမှု စတာတွေလေ့လာပြီး စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအဆင်ပြေမှုကို တိုင်းတာပါတယ်။
ကောင်းမွန်တဲ့စည်းမျဉ်းတွေရှိလေ စီးပွားရေးလုပ်ရတာ အဆင်ပြေလေဆိုတဲ့ သဘောဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ရကိုင်ရ အလွယ်ကူဆုံးဟာ စင်္ကာပူဖြစ်ပြိး အခက်ခဲဆုံးဟာ မြန်မာပြည်ဖြစ်နေပါတယ်။ မြန်မာ့ထက်ဆိုးတာ အာဖရိကတိုက်က (၇) နိုင်ငံပဲ ရှိပါတော့တယ်။ မလိုအပ်တဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေ တောင်းနေတုန်းမို့လို့ ကြန့်ကြာရတာဖြစ်ကြောင်း လွန်ခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လမှာ ကျင်းပတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကုန်သည် နဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်းရှင်အသင်းချုပ်ရဲ့ အာဆီယံရေးရာဆွေးနွေးပွဲမှာ ပြောဆိုကြကြောင်း သိရပါတယ်။
အကျိုးအမြတ်ရမယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့အတွက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကို တည်ထောင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ကုမ္မဏီသစ်လုပ်ငန်းသစ် တည်ထောင်တဲ့အခါမှာ ရင်ဆိုင်ရမယ့် အခက်အခဲတွေရှိပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ ဗျူရိုကရေစီ လုပ်နည်း လုပ်ထုံး အလွန်အမင်း ကြန့်ကြာတာမျိုး မဖြစ်ဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ လုပ်ငန်းတွေ ရှင်သန်မှ စီးပွားရေးတိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးနိုင်ပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟာ စည်းမျဉ်းအတိုင်း လုပ်ကြရတာမို့ စည်းမျဉ်းက ဒုက္ခမပေးဖို့ လိုပါတယ်။ အလုပ်သမား (၁၀) ယောက်က (၅၀) အထိရှိတဲ့ ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းလေးတွေကို ကမ္ဘာ့ဘဏ်က လေ့လာသုံးသပ်ပြီး သူတို့ရင်ဆိုင်ရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို နှိုင်းယှဉ်တင်ပြထားပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစတဲ့အဆင့်၊ မှတ်ပုံတင်တဲ့အဆင့်၊ မှတ်ပုံတင်ပြီး အခြေအနေ စတာတွေကို လေ့လာပြီး တွေ့ကြုံရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို တင်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
စီးပွားရေးလုပ်ငန်း စတင်လုပ်ကိုင်ဖို့ အခက်ခဲဆုံး အာရှနိုင်ငံဟာ မြန်မာပြည် ဖြစ်နေပါတယ်။ လုပ်ငန်းတခုစဖို့ အဆင့် (၁၁) ဆင့် (သို့မဟုတ်) လျှောက်လွှာ (၁၁) မျိုးတင်ရပြီး ရက်ပေါင်း (၇၀) ကျော်ကြာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ရပ်ကွက်လူကြီးဆီက ထောက်ခံစာယူတာကစပြီး ကုမ္မဏီစတင်နိုင်တဲ့အထိ ရုံးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေအတိုင်း လိုက်လုပ်ရတာကတင် ဒေါ်လာ (၁၅၀၀) လောက် စရိတ်ကုန်ကျသွားပါတယ်။ ငွေရင်းဒေါ်လာ (၆) သောင်း လိုအပ်တယ်လို့ သတ်မှတ်တာမို့ တရားဝင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစဖို့ တွန့်ဆုတ်နေပုံရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာကုမ္မဏီရဲ့ မတည်ငွေနဲ့ ကနဦးထည့်ဝင်ငွေ သတ်မှတ်ချက်ကို အောက်တိုဘာနှောင်းပိုင်းက ပယ်ဖျက်ကြောင်း သိရပါတယ်။ ရင်းနှီးမြှုပ်နံှသူကို အကာအကွယ်ပေးရာမှာနဲ့ သဘောတူချက် အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာလည်း မြန်မာပြည်မှာ အခက်ခဲဆုံး ဖြစ်နေပါတယ်။
အချင်းချင်းရယူထားတဲ့ သဘောတူချက် ဥပမာ အရောင်းအဝယ်စာချုပ်အတိုင်း စီးပွားရေးလုပ်နိုင်ရင် အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ သဘောတူချက်အတိုင်း မလုပ်နိုင်လို့ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ပြဿနာကို မြန်မြန်ဖြေရှင်းပေးနိုင်ရင် လုပ်ငန်းအဆင်ပြေနိုင်ပါတယ်။ လုပ်ငန်းသဘောတူချက် အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာလည်း မြန်မာပြည်မှာ အခက်ခဲဆုံး ဖြစ်နေပါတယ်။ ပြဿနာဖြစ်ရင် အဆင့်ပေါင်း (၄၅) ဆင့်လောက်ကို ကျော်လွှားရပြီး အမှုဖြေရှင်းတာ သုံးနှစ်ကျော်ကြာပါတယ်။ စင်္ကာပူမှာတော့ ငါးလနဲ့ ဖြေရှင်းနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ မြန်မာ့စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအများစုဟာ နားလည်မှုနဲ့ လုပ်တာမို့ စာချုပ်စာတမ်းမရှိကြပါဘူး။ နိုင်ငံခြားကုမ္မဏီတွေ များလာတဲ့အခါမှာ လုပ်ငန်းကန်ထရိုက်စာချုပ်ဟာ အရေးကြီးလာပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ (၁၉) ရာစုက ကန်ထရိုက်ဥပဒေကို ကျင့်သုံးနေတာကလည်း ပြဿနာတခု ဖြစ်ပါတယ်။
ကုမ္မဏီတွေ ပေးဆောင်ရမယ့်အခွန်တော် မြန်မာပြည်မှာ လျှော့ချလိုက်တာကိုတော့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်အစီရင်ခံစာမှာ ချီးကျူးထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ မြန်မာပြည်ကို စီးပွားရေးလုပ်ရတာ ခက်ခဲတဲ့ အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံအဖြစ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က သတ်မှတ်ထားပေမယ့် အောက်တိုဘာ အစောပိုင်းက ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာတော့ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နံှမှု တိုးပွားလာပုံကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ နိုင်ငံခြားအရင်းအနှီးပမာဏဟာ ပြည်တွင်းအသားတင် ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ၄% ရှိရာကနေ ဒီနှစ်ထဲမှာ ၅% ကျော်အထိ တိုးပွားလာတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အခက်အခဲတွေ ရှိနေပေမယ့် ဒီနှစ်ထဲမှာ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှုန်းဟာ ၆% ကျော်ရှိပြီး ရှေ့နှစ်မှာ ရ% နီးပါး တိုးတက်လာဖွယ်ရှိတယ်လို့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ခန့်မှန်းပါတယ်။ ပြုပြင်ရေးလုပ်တဲ့သက်တမ်း ကြာလာလေလေ စီးပွားရေးလုပ်ရတာ အဆင်ပြေလေလေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့လည်း ယူဆကြပါတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ စင်္ကာပူမှာ (၃) ရက်အတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစနိုင်ပြီး မလေးရှားမှာ (၆) ရက်အတွင်း စနိုင်ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ (၂၇) ရက်နဲ့ စနိုင်ပြီး မြန်မာပြည်မှာ (၇၂) ရက်ကြာတာမို့ လုပ်ရကိုင်ရ ခက်ခဲတဲ့အဆင့်က မတက်နိုင်သေးဘူးလို့ သတ်မှတ်ထားတာ ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
ကောင်းမွန်တဲ့စည်းမျဉ်းတွေရှိလေ စီးပွားရေးလုပ်ရတာ အဆင်ပြေလေဆိုတဲ့ သဘောဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ရကိုင်ရ အလွယ်ကူဆုံးဟာ စင်္ကာပူဖြစ်ပြိး အခက်ခဲဆုံးဟာ မြန်မာပြည်ဖြစ်နေပါတယ်။ မြန်မာ့ထက်ဆိုးတာ အာဖရိကတိုက်က (၇) နိုင်ငံပဲ ရှိပါတော့တယ်။ မလိုအပ်တဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေ တောင်းနေတုန်းမို့လို့ ကြန့်ကြာရတာဖြစ်ကြောင်း လွန်ခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လမှာ ကျင်းပတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကုန်သည် နဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်းရှင်အသင်းချုပ်ရဲ့ အာဆီယံရေးရာဆွေးနွေးပွဲမှာ ပြောဆိုကြကြောင်း သိရပါတယ်။
အကျိုးအမြတ်ရမယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့အတွက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကို တည်ထောင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ကုမ္မဏီသစ်လုပ်ငန်းသစ် တည်ထောင်တဲ့အခါမှာ ရင်ဆိုင်ရမယ့် အခက်အခဲတွေရှိပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ ဗျူရိုကရေစီ လုပ်နည်း လုပ်ထုံး အလွန်အမင်း ကြန့်ကြာတာမျိုး မဖြစ်ဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ လုပ်ငန်းတွေ ရှင်သန်မှ စီးပွားရေးတိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးနိုင်ပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟာ စည်းမျဉ်းအတိုင်း လုပ်ကြရတာမို့ စည်းမျဉ်းက ဒုက္ခမပေးဖို့ လိုပါတယ်။ အလုပ်သမား (၁၀) ယောက်က (၅၀) အထိရှိတဲ့ ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းလေးတွေကို ကမ္ဘာ့ဘဏ်က လေ့လာသုံးသပ်ပြီး သူတို့ရင်ဆိုင်ရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို နှိုင်းယှဉ်တင်ပြထားပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစတဲ့အဆင့်၊ မှတ်ပုံတင်တဲ့အဆင့်၊ မှတ်ပုံတင်ပြီး အခြေအနေ စတာတွေကို လေ့လာပြီး တွေ့ကြုံရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို တင်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
စီးပွားရေးလုပ်ငန်း စတင်လုပ်ကိုင်ဖို့ အခက်ခဲဆုံး အာရှနိုင်ငံဟာ မြန်မာပြည် ဖြစ်နေပါတယ်။ လုပ်ငန်းတခုစဖို့ အဆင့် (၁၁) ဆင့် (သို့မဟုတ်) လျှောက်လွှာ (၁၁) မျိုးတင်ရပြီး ရက်ပေါင်း (၇၀) ကျော်ကြာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ရပ်ကွက်လူကြီးဆီက ထောက်ခံစာယူတာကစပြီး ကုမ္မဏီစတင်နိုင်တဲ့အထိ ရုံးလုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေအတိုင်း လိုက်လုပ်ရတာကတင် ဒေါ်လာ (၁၅၀၀) လောက် စရိတ်ကုန်ကျသွားပါတယ်။ ငွေရင်းဒေါ်လာ (၆) သောင်း လိုအပ်တယ်လို့ သတ်မှတ်တာမို့ တရားဝင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစဖို့ တွန့်ဆုတ်နေပုံရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာကုမ္မဏီရဲ့ မတည်ငွေနဲ့ ကနဦးထည့်ဝင်ငွေ သတ်မှတ်ချက်ကို အောက်တိုဘာနှောင်းပိုင်းက ပယ်ဖျက်ကြောင်း သိရပါတယ်။ ရင်းနှီးမြှုပ်နံှသူကို အကာအကွယ်ပေးရာမှာနဲ့ သဘောတူချက် အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာလည်း မြန်မာပြည်မှာ အခက်ခဲဆုံး ဖြစ်နေပါတယ်။
အချင်းချင်းရယူထားတဲ့ သဘောတူချက် ဥပမာ အရောင်းအဝယ်စာချုပ်အတိုင်း စီးပွားရေးလုပ်နိုင်ရင် အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ သဘောတူချက်အတိုင်း မလုပ်နိုင်လို့ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ပြဿနာကို မြန်မြန်ဖြေရှင်းပေးနိုင်ရင် လုပ်ငန်းအဆင်ပြေနိုင်ပါတယ်။ လုပ်ငန်းသဘောတူချက် အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာလည်း မြန်မာပြည်မှာ အခက်ခဲဆုံး ဖြစ်နေပါတယ်။ ပြဿနာဖြစ်ရင် အဆင့်ပေါင်း (၄၅) ဆင့်လောက်ကို ကျော်လွှားရပြီး အမှုဖြေရှင်းတာ သုံးနှစ်ကျော်ကြာပါတယ်။ စင်္ကာပူမှာတော့ ငါးလနဲ့ ဖြေရှင်းနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ မြန်မာ့စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအများစုဟာ နားလည်မှုနဲ့ လုပ်တာမို့ စာချုပ်စာတမ်းမရှိကြပါဘူး။ နိုင်ငံခြားကုမ္မဏီတွေ များလာတဲ့အခါမှာ လုပ်ငန်းကန်ထရိုက်စာချုပ်ဟာ အရေးကြီးလာပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ (၁၉) ရာစုက ကန်ထရိုက်ဥပဒေကို ကျင့်သုံးနေတာကလည်း ပြဿနာတခု ဖြစ်ပါတယ်။
ကုမ္မဏီတွေ ပေးဆောင်ရမယ့်အခွန်တော် မြန်မာပြည်မှာ လျှော့ချလိုက်တာကိုတော့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်အစီရင်ခံစာမှာ ချီးကျူးထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ မြန်မာပြည်ကို စီးပွားရေးလုပ်ရတာ ခက်ခဲတဲ့ အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံအဖြစ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က သတ်မှတ်ထားပေမယ့် အောက်တိုဘာ အစောပိုင်းက ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာတော့ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နံှမှု တိုးပွားလာပုံကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ နိုင်ငံခြားအရင်းအနှီးပမာဏဟာ ပြည်တွင်းအသားတင် ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ၄% ရှိရာကနေ ဒီနှစ်ထဲမှာ ၅% ကျော်အထိ တိုးပွားလာတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အခက်အခဲတွေ ရှိနေပေမယ့် ဒီနှစ်ထဲမှာ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှုန်းဟာ ၆% ကျော်ရှိပြီး ရှေ့နှစ်မှာ ရ% နီးပါး တိုးတက်လာဖွယ်ရှိတယ်လို့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ခန့်မှန်းပါတယ်။ ပြုပြင်ရေးလုပ်တဲ့သက်တမ်း ကြာလာလေလေ စီးပွားရေးလုပ်ရတာ အဆင်ပြေလေလေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့လည်း ယူဆကြပါတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ စင်္ကာပူမှာ (၃) ရက်အတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစနိုင်ပြီး မလေးရှားမှာ (၆) ရက်အတွင်း စနိုင်ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ (၂၇) ရက်နဲ့ စနိုင်ပြီး မြန်မာပြည်မှာ (၇၂) ရက်ကြာတာမို့ လုပ်ရကိုင်ရ ခက်ခဲတဲ့အဆင့်က မတက်နိုင်သေးဘူးလို့ သတ်မှတ်ထားတာ ဖြစ်ပုံရပါတယ်။