(Zawgyi)
ပိုင်နက်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွား ရေပြင်အရေးမှာ တရုတ်ဘက်ကတိုးပြီး ဖိအားပေးလာတာနဲ့ အတူဘဲတခြားသော အရှေ့တောင် အာရှမှာ အဓိကကျတဲ့ နိုင်ငံများ နည်းတူ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံဟာလည်း စစ်ရေး ဆက်ဆံမှုမှာ အမေရိကန်ဘက်ကို ယိမ်းလာကြောင်း သုံးသပ်သူတွေကပြောပါတယ်။ Ralph Jennings ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးပါမယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ Natuna ကျွန်းစုရဲ့ မြောက်ပိုင်းမှာ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ တူးဖော်မှုကိုရပ်ဖို့ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကုန်ပိုင်း ဒီဇင်ဘာလထဲမှာ တရုတ်ကေတောင်းဆိုခဲ့တာပါ။ အဲဒီ ဒေသဟာဆိုရင်တာင်တရုတ်ပင်လယ်ပြင်ရဲ့ တောက်ဘက် အစွန်ဆုံးမှာတည်ရှိပြီး အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရကတော့ North Natuna ပင်လယ်ပြင်လို့ ခေါ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကျွန်းစုအနီးက အင်ဒိုနီးရှား ရေနံတူးဖော်ရေးလုပ်ကွက်အနီးမှာ ဇူလိုင်နဲ့ သြဂုတ်လအတွင်းမှာတော့ တရုတ်ရဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးဆိုင်ရာ ရေယာဉ်တွေကင်းလှည့်ခဲ့ပြီး အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ သီးသန့် စီးပွားရေးဇုံ အတွင်းမှာလည်းတရုတ် သုတေသနသဘောၤက ပင်လယ်ကြမ်းပြင် သုတေသနလုပ်ခဲ့ကြောင်း အမေရိကန် အခြေစိုက် Asia Maritime Transparency Initiative က ပြောပါတယ်။
တရုတ်ကအရင် သမိုင်းကြောင်းမှတ်တမ်းတွေကို ကိုးကားပြီးစတုရန်း ကီလိုမီတာ ၃ ဒသမ ၅ သန်း ကျယ်ဝန်းတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်ပြင်ရဲ့ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကို တရုတ်ကသူပိုင်တယ်လို့ ပြောဆိုနေတာပါ။ အရှေ့တောင် အာရှ ၄ နိုင်ငံနဲ့ ထိုင်ဝမ်တို့ကလည်း တရုတ်ဘက်က ပိုင်ဆိုင်တယ်လို့ ပြောဆိုထားတဲ့ ဒေသတွေရဲ့ တစိတ်တပိုင်း ဒါမှမဟုတ်လည်း အားလုံးကိုသူတို့ ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း ပြောဆိုနေကြတာပါ။ ရေနံ၊ သဘာဝဓာတ်ငွေ့၊ ရေကြောင်းသယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလမ်းကြောင်းတွေနဲ့ ပင်လယ် ငါးဖမ်း လုပ်ငန်းတို့ အတွက်ပင်လယ်ကို အလေးထား နေကြတာဖြစ်ပါတယ်။
Military exercises
အင်ဒိုနီးရှားတပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ အမေရိကန် စစ်တပ်တို့ကြား နှစ်စဉ် ကျင်းပနေတဲ့ Garuda Shield စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုတွေမှာ ဒီနှစ် အတွက်တော့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၄ နိုင်ငံထိ တိုးချဲ့မယ့် အကြောင်း ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ် အတွင်း အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်က ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ဒီထဲမှာ သြစတြေးလျ၊ ကနေဒါ၊ ဂျပန်၊ မလေးရှား၊ စကာၤပူနဲ့ ဗြိတိန် နိုင်ငံတို့လည်း ပါဝင်ပါတယ်။
သြဂုတ်လ ၁ ရက်ကနေ ၁၄ ရက်နေ့ထိ ကျင်းပမယ့် ဒီနှစ် စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုဟာဆိုရင် အင်ဒိုနီးရှားမှာလုပ်တဲ့ အကြီးမားဆုံး စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှု ဖြစ်ကြောင်း GBP Aerospace & Defence သတင်းဝက်ဘ်ဆိုက်က ဖော်ပြပါတယ်။
အငြင်းပွား ပင်လယ်ပြင်မှာ တရုတ်ရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ ထွက်ပေါ်လာချိန်မှာ အင်ဒိုနီးရှား ဘက်က အမေရိကန်နဲ့ တခြားသောအနောက် မဟာမိတ်တွေကို စစ်ရေး ထောက်ကူသူတွေအဖြစ် ပိုပြီးသဘောထားလာနေတယ်လို့ သုံးသပ်သူတွေက ပြောပါတယ်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံ New South Wales တက္ကသိုလ်က ဂုဏ်ထူးဆောင် နိုင်ငံရေးသိပ္ပံ ပါမောက္ခ Carl Thayer က အခုလို ပြောပါတယ်။
ဒီအချက်ကြောင့်လည်း အင်ဒိုနီးရှားက အမေရိကန်နဲ့ တခြားသော နိုင်ငံတွေကိုအခုလို ရှုမြင်လာတာဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် အမေရိကန်ကိုတော့ တန်ပြန်ချိန်ညှိမှု သဘောမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
နိုင်ငံရဲ့ ရေကြောင်းသွားလာမှုဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးနဲ့ နိုင်ငံရဲ့ ရေပြင် နယ်နိမိတ်ကို အကာအကွယ်ပေးရေး ဆိုင်ရာမှာ ပိုပြီး ခိုင်မာအားကောင်းစေမှု အပါအဝင် ပြည်တွင်းနဲ့ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒတွေကို ပြောင်းလဲပြီး အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာနဲ့ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာကြားမှာ အင်ဒိုနီးရှားဟာ ကမ ္ဘာတလွှား ရေကြောင်း သွားလာမှု အချက်အချာ ဖြစ်လာမယ်လို့ သမ္မတ Joko Widodo က ၂၀၁၄ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
အဲဒီနောက်ပိုင်းမှာတော့ ကျွန်းပေါင်း ၁၇,၅၀၀ ကျော်နဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံရဲ့ ကမ်းခြေစောင့် တပ်က တရုတ် အပါအဝင် တခြားသော နိုင်ငံတွေက တရားမဝင် ငါးဖမ်းသဘောၤတွေကို မောင်းထုတ်တာတွေ၊ သိမ်းယူတာတွေလုပ်ပါတယ်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှာတော့ တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁,၀၀၀ ကျော်နဲ့ အခြေစိုက် စခန်းကို Natuna ကျွန်းစုမှာ ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါတယ်။ Oh Ei Sun ဟာ စကာၤပူ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး အင်စတီကျူက အကြီးတန်း ပညာရှင် ဖြစ်ပါတယ်။
"အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ တရုတ် နှစ်နိုင်ငံစလုံးက သူတို့ရဲ့ သီးသန့် စီးပွားရေး ဇုန်တွေမှာ နယ်မြေတွေ ထပ်တွေနဲ့ ကိစ္စကို ဖြေရှင်းတာမှာ ပိုပြီး ပြင်းထန်လာတယ်လို့ ကျနော် ထင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒီကနေ့ ဒီအချိန်မှာ ဆိုရင် ထိပ်တိုက်တွေ့မှုမျိုး ပိုပြီး တွေ့လာပါတယ်။"
Chinese reaction
စစ်အေးခေတ်က ပြိုင်ဘက်တွေ ဖြစ်တဲ့ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်ဟာ ဒီကနေ့မှာတော့ မဟာအင်အားကြီး ပြိုင်ဘက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားက အမေရိကန်ဘက်ကို ယိမ်းလာတဲ့ အပေါ် တရုတ်ဘက်က နည်းနည်းတော့ စိုးရိမ်နိုင်တယ်လို့လည်း Oh ကပြောပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားဟာ အမေရိကန်နဲ့ အပြည့်အ၀ တသားတည်းဖြစ်နေတာ မဟုတ်သလို ယူကရိန်းနိုင်ငံတွင်း စစ်ပွဲ အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးလည်း ရုရှားကို ပြစ်တင် ရှုတ်ချမထားကြောင်း သူက ထောက်ပြပါတယ်။
ဒီနှစ် အတွင်း အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ အမေရိကန်တို့ရဲ့ Garuda Shield စစ်ရေး လေ့ကျင့်မှုကို တိုးချဲ့မယ့် ကိစ္စကိုလည်း တရုတ် အစိုးရဘက်က မှတ်ချက်ပေးပြောဆိုမှု မရှိသေးပါဘူး။ အင်ဒိုနီးရှားအနေနဲ့လည်း တရုတ် နိုင်ငံကို နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ၁၆ ဒသမ ၈ တန်ဖိုးရှိ ပို့ကုန်တင်ပို့ရာထိပ်တန်းနိုင်ငံအဖြစ် အလေးထားသလို နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အများဆုံးနိုင်ငံလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင်းမှာ အမေရိကန်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ အားကောင်းလာမယ့် အရေးကို အင်ဒိုနီးရှား မူဆလင် လူထုက ကန့်ကွက်နိုင်တယ်လို့လည်း ဂျာကာတာက Bina Nusantara တက္ကသိုလ် နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးဌာန ကထိက တဦး ဖြစ်သူ Paramitangrum က ပြောပါတယ်။
နိုင်ငံတွင်းက မူဆလင် အစွန်းရောက် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အမေရိကန်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ဖြတ်တောက်မယ့် အကြောင်း တရားရေး ဌာနက ပြောပါတယ်။ ဒါဟာဆိုရင် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ အပြန်အလှန် ဆိုတာထက် စစ်ရေး ဆက်ဆံမှု ပိုပြီး ခိုင်မာဖို့ အတွက်ဘဲ ချဉ်းကပ် ဆောင်ရွက်ချက်လို့လည်း သူမက ပြောပါတယ်။
"တရုတ် အနေနဲ့ ဘာမှ မလုပ်သမျှ ကာလပတ်လုံး ဒါမှမဟုတ်လည်း သူတို့ဟာ အင်အားကောင်းသူတွေအဖြစ် ဖော်ပြတဲ့ ကြေညာချက်တွေ မထုတ်ရင် ဒါမှမဟုတ်လည်း သူတို့ရဲ့ အင်အားကို ပြသတာမျိုး မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ အင်ဒိုနီးရှား အတွက်ရော အင်ဒိုနီးရှား ပြည်သူတွေ အတွက်တော့ အဆင်ပြေပါလိမ့်မယ်။"
Wider trend in Asia
တရုတ်ကို သတိပေးတဲ့ အနေနဲ့ အမေရိကန် ရေတပ်ရဲ့ စစ်သဘောၤတွေ စေလွှတ်နေတဲ့ ကိစ္စကိုတော့ ပင်လယ်ပြင်aရပိုင်နက် အငြင်းပွားမှုမှာ ပါဝင် ပတ်သက်နေတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံတွေက အသီးသီး ထောက်ခံထားကြတယ်လို့လည်း ကျွမ်းကျင်သူတွေက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
SEE ALSO:
တရုတ်နဲ့ ရေပိုင်နက်အငြင်းပါွးတဲ့ အင်ဒိုနီးရှား အမေရိကန်ဘက် ပိုယိမ်း(Unicode)
ပိုငျနကျဆိုငျရာ အငွငျးပှား ရပွေငျအရေးမှာ တရုတျဘကျက တိုးပွီး ဖိအားပေးလာတာနဲ့ အတူဘဲ တခွားသော အရှေ့တောငျ အာရှမှာ အဓိကကတြဲ့ နိုငျငံမြား နညျးတူ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံဟာလညျး စဈရေး ဆကျဆံမှုမှာ အမရေိကနျဘကျကို ယိမျးလာကွောငျး သုံးသပျသူတှကေ ပွောပါတယျ။ Ralph Jennings ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးပါမယျ။
အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံရဲ့ Natuna ကြှနျးစုရဲ့ မွောကျပိုငျးမှာ ရနေံနဲ့ သဘာ၀ ဓာတျငှေ့ တူးဖောျမှုကို ရပျဖို့ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈကုနျပိုငျး ဒီဇငျဘာ လထဲမှာ တရုတျက တောငျးဆိုခဲ့တာပါ။ အဲဒီ ဒသေဟာ ဆိုရငျ တောငျတရုတျ ပငျလယျပွငျရဲ့ တောကျဘကျ အစှနျဆုံးမှာ တညျရှိပွီး အငျဒိုနီးရှား အစိုးရကတော့ North Natuna ပငျလယျပွငျလို့ ခေါျဆိုတာ ဖွဈပါတယျ။
ကြှနျးစု အနီးက အငျဒိုနီးရှား ရနေံ တူးဖောျရေး လုပျကှကျ အနီးမှာ ဇူလိုငျနဲ့ သွဂုတျလ အတှငျးမှာတော့ တရုတျရဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေး ဆိုငျရာ ရယောဉျတှေ ကငျးလှည့ျခဲ့ပွီး အငျဒိုနီးရှားရဲ့ သီးသန့ျ စီးပှားရေးဇုံ အတှငျးမှာလညျး တရုတျ သုတသေန သဘောၤက ပငျလယျကွမျးပွငျ သုတသေန လုပျခဲ့ကွောငျး အမရေိကနျ အခွစေိုကျ Asia Maritime Transparency Initiative က ပွောပါတယျ။
တရုတျက အရငျ သမိုငျးကွောငျး မှတျတမျးတှကေို ကိုးကားပွီး စတုရနျး ကီလိုမီတာ ၃ ဒသမ ၅ သနျး ကယြျဝနျးတဲ့ တောငျတရုတျ ပငျလယျပွငျရဲ့ ၉၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျကို တရုတျက သူ ပိုငျတယျလို့ ပွောဆိုနတောပါ။ အရှေ့တောငျ အာရှ ၄ နိုငျငံနဲ့ ထိုငျဝမျတို့ကလညျး တရုတျဘကျက ပိုငျဆိုငျတယျလို့ ပွောဆိုထားတဲ့ ဒသေတှရေဲ့ တစိတျတပိုငျး ဒါမှမဟုတျလညျး အားလုံးကို သူတို့ ပိုငျဆိုငျကွောငျး ပွောဆိုနကွေတာပါ။ ရနေံ၊ သဘာ၀ ဓာတျငှေ့၊ ရကွေောငျး သယျယူပို့ဆောငျရေးလမျးကွောငျးတှနေဲ့ ပငျလယျ ငါးဖမျး လုပျငနျးတို့ အတှကျ ပငျလယျကို အလေးထား နကွေတာ ဖွဈပါတယျ။
Military exercises
အငျဒိုနီးရှား တပျဖှဲ့တှနေဲ့ အမရေိကနျ စဈတပျတို့ကွား နှဈစဉျ ကငြျးပနတေဲ့ Garuda Shield စဈရေး လေ့ကငြ့ျမှုတှမှော ဒီနှဈ အတှကျတော့ နိုငျင့ပေါငျး ၁၄ နိုငျငံထိ တိုးခြဲ့မယ့ျ အကွောငျး ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျ အတှငျး အငျဒိုနီးရှားစဈတပျက ကွညောခဲ့ပါတယျ။ ဒီထဲမှာ သွစတွေးလြ၊ ကနဒေါ၊ ဂပြနျ၊ မလေးရှား၊ စကာၤပူနဲ့ ဗွိတိနျ နိုငျငံတို့လညျး ပါဝငျပါတယျ။
သွဂုတျလ ၁ ရကျကနေ ၁၄ ရကျနေ့ထိ ကငြျးပမယ့ျ ဒီနှဈ စဈရေး လေ့ကငြ့ျမှုဟာဆိုရငျ အငျဒိုနီးရှားမှာ လုပျတဲ့ အကွီးမားဆုံး စဈရေးလေ့ကငြ့ျမှု ဖွဈကွောငျး GBP Aerospace & Defence သတငျးဝကျဘျဆိုကျက ဖောျပွပါတယျ။
အငွငျးပှား ပငျလယျပွငျမှာ တရုတျရဲ့ ခွိမျးခွောကျမှုတှေ ထှကျပေါျလာခြိနျမှာ အငျဒိုနီးရှား ဘကျက အမရေိကနျနဲ့ တခွားသော အနောကျ မဟာမိတျတှကေို စဈရေး ထောကျကူသူတှေ အဖွဈ ပိုပွီး သဘောထားလာနတေယျလို့ သုံးသပျသူတှကေ ပွောပါတယျ။ သွစတွေးလြ နိုငျငံ New South Wales တက်ကသိုလျက ဂုဏျထူးဆောငျ နိုငျငံရေ သိပ်ပံ ပါမောက်ခ Carl Thayer က အခုလို ပွောပါတယျ။
ဒီအခကြျကွောင့ျလညျး အငျဒိုနီးရှားက အမရေိကနျနဲ့ တခွားသော နိုငျငံတှကေို အခုလို ရှုမွငျလာတာဖွဈပွီး အထူးသဖွင့ျ အမရေိကနျကိုတော့ တနျပွနျ ခြိနျညှိမှု သဘောမြိုး ဖွဈပါတယျ။
နိုငျငံရဲ့ ရကွေောငျးသှားလာမှု ဆိုငျရာ လုံခွုံရေးနဲ့ နိုငျငံရဲ့ ရပွေငျ နယျနိမိတျကို အကာအကှယျပေးရေး ဆိုငျရာမှာ ပိုပွီး ခိုငျမာအားကောငျးစမှေု အပါအဝငျ ပွညျတှငျးနဲ့ နိုငျငံခွားရေး မူဝါဒတှကေို ပွောငျးလဲပွီး အိန်ဒိယ သမုဒ်ဒရာနဲ့ ပစိဖိတျ သမုဒ်ဒရာကွားမှာ အငျဒိုနီးရှားဟာ ကမ ်ဘာတလှှား ရကွေောငျး သှားလာမှု အခကြျအခြာ ဖွဈလာမယျလို့ သမ်မတ Joko Widodo က ၂၀၁၄ ခုနှဈ အတှငျးမှာ ပွောဆိုခဲ့တာပါ။
အဲဒီနောကျပိုငျးမှာတော့ ကြှနျးပေါငျး ၁၇,၅၀၀ ကြောျနဲ့ ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံရဲ့ ကမျးခွစေောင့ျ တပျက တရုတျ အပါအဝငျ တခွားသော နိုငျငံတှကေ တရားမဝငျ ငါးဖမျးသဘောၤတှကေို မောငျးထုတျတာတှေ၊ သိမျးယူတာတှေ လုပျပါတယျ။ ၂၀၁၈ ခုနှဈ နှောငျးပိုငျးမှာတော့ တပျဖှဲ့ဝငျ ၁,၀၀၀ ကြောျနဲ့ အခွစေိုကျ စခနျးကို Natuna ကြှနျးစုမှာ ဖှင့ျလှဈခဲ့ပါတယျ။ Oh Ei Sun ဟာ စကာၤပူ နိုငျငံတကာ ဆကျဆံရေး အငျစတီကြူက အကွီးတနျး ပညာရှငျ ဖွဈပါတယျ။
အငျဒိုနီးရှားနဲ့ တရုတျ နှဈနိုငျငံစလုံးက သူတို့ရဲ့ သီးသန့ျ စီးပှားရေး ဇုနျတှမှော နယျမွတှေေ ထပျတှနေဲ့ ကိစ်စကို ဖွရှေငျးတာမှာ ပိုပွီး ပွငျးထနျလာတယျလို့ ကနြောျ ထငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဒီကနေ့ ဒီအခြိနျမှာ ဆိုရငျ ထိပျတိုကျတှေ့မှုမြိုး ပိုပွီး တှေ့လာပါတယျ။
Chinese reaction
စဈအေးခတျေက ပွိုငျဘကျတှေ ဖွဈတဲ့ တရုတျနဲ့ အမရေိကနျဟာ ဒီကနေ့မှာတော့ မဟာအငျအားကွီး ပွိုငျဘကျတှေ ဖွဈပါတယျ။
အငျဒိုနီးရှားက အမရေိကနျဘကျကို ယိမျးလာတဲ့ အပေါျ တရုတျဘကျက နညျးနညျးတော့ စိုးရိမျနိုငျတယျလို့လညျး Oh က ပွောပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှားဟာ အမရေိကနျနဲ့ အပွည့ျအ၀ တသားတညျးဖွဈနတော မဟုတျသလို ယူကရိနျးနိုငျငံတှငျး စဈပှဲ အရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးလညျး ရုရှားကို ပွဈတငျ ရှုတျခမြထားကွောငျး သူက ထောကျပွပါတယျ။
ဒီနှဈ အတှငျး အငျဒိုနီးရှားနဲ့ အမရေိကနျတို့ရဲ့ Garuda Shield စဈရေး လေ့ကငြ့ျမှုကို တိုးခြဲ့မယ့ျ ကိစ်စကိုလညျး တရုတျ အစိုးရဘကျက မှတျခကြျပေး ပွောဆိုမှု မရှိသေးပါဘူး။ အငျဒိုနီးရှား အနနေဲ့လညျး တရုတျ နိုငျငံကို နှဈစဉျ ဒေါျလာ ၁၆ ဒသမ ၈ တနျဖိုးရှိ ပို့ကုနျတငျပို့ရာ ထိပျတနျး နိုငျငံ အဖွဈ အလေးထားသလို နိုငျငံခွား ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှု အမြားဆုံး နိုငျငံလညျး ဖွဈပါတယျ။
အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံတှငျးမှာ အမရေိကနျရဲ့ အခနျးကဏ်ဍ အားကောငျးလာမယ့ျ အရေးကို အငျဒိုနီးရှား မူဆလငျ လူထုက ကန့ျကှကျနိုငျတယျလို့လညျး ဂြာကာတာက Bina Nusantara တက်ကသိုလျ နိုငျငံတကာ ဆကျဆံရေးဌာန ကထိက တဦး ဖွဈသူ Paramitangrum က ပွောပါတယျ။
နိုငျငံတှငျးက မူဆလငျ အစှနျးရောကျ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ အမရေိကနျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုကို ဖွတျတောကျမယ့ျ အကွောငျး တရားရေး ဌာနက ပွောပါတယျ။ ဒါဟာဆိုရငျ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက အငျဒိုနီးရှားနဲ့ အပွနျအလှနျ ဆိုတာထကျ စဈရေး ဆကျဆံမှု ပိုပွီး ခိုငျမာဖို့ အတှကျဘဲ ခဉြျးကပျ ဆောငျရှကျခကြျလို့လညျး သူမက ပွောပါတယျ။
တရုတျ အနနေဲ့ ဘာမှ မလုပျသမြှ ကာလပတျလုံး ဒါမှမဟုတျလညျး သူတို့ဟာ အငျအားကောငျးသူတှအေဖွဈ ဖောျပွတဲ့ ကွညောခကြျတှေ မထုတျရငျ ဒါမှမဟုတျလညျး သူတို့ရဲ့ အငျအားကို ပွသတာမြိုး မလုပျဘူးဆိုရငျတော့ အငျဒိုနီးရှား အတှကျရော အငျဒိုနီးရှား ပွညျသူတှေ အတှကျတော့ အဆငျပွပေါလိမ့ျမယျ။
Wider trend in Asia
တရုတျကို သတိပေးတဲ့ အနနေဲ့ အမရေိကနျ ရတေပျရဲ့ စဈသဘောၤတှေ စလှေှတျနတေဲ့ ကိစ်စကိုတော့ ပငျလယျပွငျ ရပေိုငျနကျ အငွငျးပှားမှုမှာ ပါဝငျ ပတျသကျနတေဲ့ အရှေ့တောငျ အာရှ နိုငျငံတှကေ အသီးသီး ထောကျခံထားကွတယျလို့လညျး ကြှမျးကငြျသူတှကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။