မြန်မာ့အရေး လွတ်လပ်တဲ့သတင်းမီဒီယာကဏ္ဍ အရေးပါ

[[Zawgyi/Unicode]]

Frontier Myanmar သတင်းဌာနရဲ့အယ်ဒီတာချုပ်ဖြစ်ခဲ့သူ Thomas Kean ဟာ သြစတြေးလျနိုင်ငံ၊ တော်ဝင် မဲလ်ဘုန်းနည်းပညာတက္ကသိုလ်ဘွဲ့ရခဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။ သူဟာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ Myanmar Times သတင်းဌာနမှာ အလုပ်လုပ်ဖို့ ရန်ကုန်ကို ပထမဆုံးရောက်လာတာပါ။ အလုပ်လက်ခံခဲ့ချိန်အထိ မြန်မာပြည်အကြောင်း အနည်းအကျဉ်းသာသိပြီး မြန်မာပြည်မှာလည်း ၁ နှစ်ထက်ပိုနေပြီး အလုပ်လုပ်ဖို့ စိတ်ကူးမထားခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းကို စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ပြီးတဲ့နောက် သူက စစ်အာဏာသိမ်းချိန်အထိ ၁၅ နှစ်နီးပါး မြန်မာပြည်ထဲမှာနေထိုင်ရင်း မြန်မာ့ သတင်းလောကမှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာ Frontier Myanmar နဲ့စတင်အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ Kean ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၅ နှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သတင်းလောကနဲ့ နိုင်ငံရေးပတ်ဝန်းကျင်အပါအဝင် သိသာထင်ရှားတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေကို ကိုယ်တိုင်တွေ့မြင်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီအသွင် ကူးပြောင်းနေတဲ့ကာလတွေအတွင်း တင်းကြပ်တဲ့ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှုညွှန်ကြားချက်တွေ အထိုက်အလျောက်လျော့နည်းသွားခဲ့ပေမဲ့ ၂၀၂၁ ခု၊ ဖေဖေါ်ဝါရီလမှာ စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့အခါ အဖမ်းအဆီးတွေနဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေက အစားထိုး နေရာယူလာပါတယ်။

အခုဆိုရင် စာနယ်ဇင်းသမား အနည်းအကျဉ်းလောက်သာ ပြည်တွင်းမှာ အလုပ်လုပ်နေဆဲဖြစ်ပြီး အဲဒီသတင်းထောက်တွေဟာ အသက်အန္တရာယ် ဘေးကင်းလုံခြုံမှု အာမမခံနိုင်တဲ့ အခြေအနေကြားမှာ အလုပ်လုပ်နေ ကြရတာဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက Frontier Myanmar က သတင်းထောက် သုံးယောက်အပါအဝင် သတင်းသမားပေါင်း ၁၅၉ ယောက် အဖမ်းခံထားရပါတယ်။ အနည်းဆုံး ၅၉ ယောက်ဟာ အခုထိ ထိန်းသိမ်းခံထားရဆဲဖြစ်ကြောင်း မြန်မာသတင်းသမားများကွန်ယက်က ပြောပါတယ်။

၆ နှစ်ကျော်ကြာအောင် Frontier Myanmar အယ်ဒီတာချုပ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ Thomas Kean နဲ့ ဗွီအိုအေက သီးသန့်မေးမြန်းခဲ့ရာမှာ မြန်မာ့သတင်းလောကရဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ အခုထိအောင် ပြည်တွင်းကနေပြီး သတင်းတွေရေးသားထုတ်လွှင့်နေသူတွေရဲ့ အန္တရာယ်တွေအကြောင်း Thomas Kean ရဲ့ သုံးသပ်ချက်ကို တင်ပြပေးထားပါတယ်။

VOA: မြန်မာနိုင်ငံထဲ စပြီးအလုပ်လုပ်ခဲ့တုန်းက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အနေအထားက ဘယ်လိုရှိခဲ့ပါသလဲ။

Kean: တကယ့်ကို စိတ်ပျက်စရာပါပဲ။ ဒါပေမယ့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်တွက ကောင်းလို့သာ ဆက်ပြီးနေနေခဲ့တာပါ။ Myanmar Times က သတင်းထောက်တွေက အခက်အခဲတွေ ကြားကပဲ သတင်းကို ကြိုးစားပမ်းစား မရမက ရေးသားတင်ပြခဲ့ကြတာပါ။

ပြီးတော့ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ စိန်ခေါ်အကဲစမ်းမှုလည်းဖြစ်ပါတယ်။ ဆင်ဆာအဖြတ်ခံရမယ့်သတင်းလို့ သိထားတဲ့၊ ကန့်သတ်မှုရှိတဲ့သတင်းမျိုးတွေဆိုရင် မလိုက်ချင်ကြဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း လုံးဝ အန္တရာယ်မရှိ၊ ဆင်ဆာလွတ်မယ်ဆိုတာ သိသာထင်ရှားနေတဲ့ သတင်းမျိုးကျပြန်တော့လည်း မရေးချင်ကြပြန်ဘူး။

VOA: အဲဒီလိုဖြစ်ရပ်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ပြောပြစရာ နမူနာတွေများ မရှိဘူးလား။

Kean: ၂၀၀၈ ခု နှစ်လယ်ပိုင်းလောက်မှာ ကျနော်နဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်တယောက် မုံရွာက ကြေးနီ သတ္တုတွင်းနေရာကို သွားခဲ့ကြတယ်။ ကျနော်တို့က ဆိုင်ကယ်တစီးနဲ့လှည့်ပတ်ပြီး သတ္တုတွင်းအစွန်အဖျားမှာ တနိုင်တပိုင် လက်နဲ့တူးဖော်နေကြတဲ့သူတွေနဲ့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့တယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းဖြစ်ပေမယ့် ဆင်ဆာထိသွားလို့ စိတ်ပျက်ခဲ့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် တချို့ အချိန်ကိုက်ဖြစ်သွားတဲ့သတင်းမျိုးဆိုရင်တော့ ဆင်ဆာလွတ်ပြီး ထုတ်လို့ ရတတ် ပြန်ရော။ စစ်တပ်ကို သိပ်မထိဘူးဆိုတဲ့သတင်းမျိုးဖြစ်မယ်ဆိုရင်တော့ အိုကေတယ်ပေါ့။ ဒါမျိုးတွေကလည်း သီတင်းကနေတပတ် လုပ်ရင်းကိုင်ရင်းမှာ သိလာရတာမျိုး။ ဒါပေမယ့် ဆင်ဆာတွေ အပြောင်းအလဲများလွန်းအားကြီးတာကလည်း စိတ်ပျက်စရာကောင်းတာတွေထဲက တခုပေါ့။ သတင်းတပုဒ်ကို ဒီတပတ်ခွင့်ပြုချက်ကျတယ်။ နောက်တပတ်ကျ အဲဒီသတင်းကိုပဲ ဆင်ဆာထိ ပြန်ရော။

VOA: သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ရဲ့ ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်အပေါ် ကိုယ်တိုင်အတွေ့အကြုံကရော ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။

Kean: ၂၀၁၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲမတိုင်ခင်မှာ မမျှော်လင့်ဘဲ အခြေအနေတွေ စပြောင်းလာတယ်။ ဘယ်လိုအကြောင်းကြောင့်ဖြစ်စေ စစ်တပ်က သူတို့အနေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ ယုံကြည် စိတ်ချရတယ်ဆိုတာပြဖို့ ရွေးကောက်ပွဲကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေအတွက် ထုတ်လွှင့်မှုတွေကို ခွင့်ပြုပေးဖို့ လိုတယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီလို အတိုက်အခံနိုင်ငံရေးသမားတွေအကြောင်း ပြောဆိုရေးသားနိုင်ခွင့်တွေ ပွင့်လာတယ်။ အဲဒါက တိုးတက်မှုတခုပေါ့။ အဲဒီကနေပြီး ဘာဖြစ်နိုင်သလဲဆိုတာကိုသိရအောင် ကန့်သတ်ချက်တွေကို တွန်းအားပေးဖို့ မီဒီယာ အဖွဲ့အစည်းတွေလိုအပ်လာခဲ့တယ်။ ပြီးတော့မှ သီတင်းတပတ်ပြီးတပတ် ဆင်ဆာဘုတ်အဖွဲ့က ဖြေးဖြေးချင်း ထိန်းချုပ်မှုတွေကို လျှော့ပေးခဲ့တယ်။

အဲဒီနောက် ၂၀၁၂ ခု၊ သြဂုတ်လထဲရောက်တော့ သူတို့က မထုတ်ဝေခင် ဆင်ဆာဖြတ်တာကို လုံးဝဖယ်ရှားပေးခဲ့ပါတယ်။

VOA: ၂၀၂၁ ဖေဖေါ်ဝါရီလ စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်တော့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ဘယ်လိုအခြေအနေဖြစ်သွားပါသလဲ။

Kean: ဘာတွေဖြစ်ကုန်ပြီလဲ ဆိုတဲ့မေးခွန်းအပြင် စစ်အာဏာသိမ်းတဲ့မနက်မှာ ပထမဆုံးသိချင်တာက စစ်တပ်က မီဒီယာသမားတွေကို ဘာလုပ်မလဲ ဆိုတာပါပဲ။ တခြားသတင်းအဖွဲ့အစည်းတွေက ချက်ခြင်းပဲ တိုင်းပြည်ထဲက ထွက်သွားကြတယ်။ ဒါကို ကျနော် လုံးဝကို နားလည်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံထဲကနေ သတင်းပို့နေမယ်ဆိုရင် သေနတ်စာမိတော့မှာလေ။ “စစ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် ကျနော်တို့သတင်းဌာနက ချက်ခြင်းပိတ်မပစ်ဘဲ သီတင်းပတ်အတော်ကြာ ဆက်လုပ်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မတ်လနှောင်းပိုင်းရောက်တော့ သတင်းသမားတွေ လမ်းထွက်သတင်းယူဖို့ အရမ်းကို အန္တရာယ်များလာတယ်။ ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ မှာလည်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေ ပိုဖြစ်လာတယ်။ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေဘက်က သတင်းထောက်တွေကို သံသယဖြစ်လာတာ အသေအချာပဲ။ ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်သူတွေကလည်း သတင်းထောက်တွေက ဟိုမေး ဒီမေးဆိုတော့ မယုံကြတော့ဘူး။

VOA: Frontier က ပြီးခဲ့တဲ့ ဆောင်းဦးပေါက်မှာ သတင်းလုပ်ငန်းရပ်လိုက်တာတွေ့ရတယ်။ ဘာလို့အဲလိုဆုံးဖြတ်လိုက်သလဲ ပြောပြနိုင်မလား။

Kean: ၂၀၂၁ အောက်တိုဘာရောက်တော့ ဝန်ထမ်းတွေဆန္ဒရှိရင် ပြည်တွင်းကနေ တိတ်တဆိတ် ထွက်သွားလို့ လွယ်အောင် လုပ်ငန်းရပ်လိုက်ပါတယ်။ ကျနော်တို့မိသားစုကတော့ ဗီဇာပြဿနာ ကြောင့် ၂၀၂၁ သြဂုတ်လမှာ ထွက်လာခဲ့တာပါ။ ကျနော်တို့ သတင်းထောက်တွေဟာ လုံခြုံမှုရှိအောင်ဆိုပြီး ဟိုဟိုဒီဒီ ပြောင်းရွှေ့ပြီးနေပြီးခဲ့ကြပေမယ့် တကယ်တန်းကျ ပိုပြီး လုံခြုံသွားတာမျိုးမရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဘေးကင်းရန်ကင်းဖြစ်အောင် ပြည်ပကနေ အလုပ်လုပ်တာက ပိုကောင်းလိမ့်မယ်ဆိုပြီး ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြတာပါ။ ဒီဇင်ဘာမှာ အလုပ်ပြန်စဖို့စီစဉ်ခဲ့ကြပေမယ့် အဲဒီလထဲမှာ ကျနော်တို့ရဲ့သတင်းထောက်တယောက် ရန်ကုန်မှာ အဖမ်းခံလိုက်ရတယ်။ကျနော်တို့ ဇန်နဝါရီမှာ အလုပ်ပြန်မစကြခင် ဒီဇင်ဘာနှောင်းပိုင်း သူ့ကို ပြန်လွှတ်ပေးတဲ့အထိ ကျနော်တို့ စောင့်နေခဲ့ကြရတာပေါ့။

VOA: မြန်မာပြည်အပြင်ဘက်ကနေ သတင်းယူရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကရော ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။

Kean: နိုင်ငံ့အပြင်ဘက်ကနေပြီး သတင်းလုပ်ရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုက ဘယ်လောက်ရှိသလဲ ဆိုတာနဲ့ ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်စရာကောင်းတဲ့နိုင်ငံရေးအခြေအနေက ဘယ်လောက်တောင်များသလဲ ဆိုတာတွေကတော့ ပြောရခက်ပါတယ်။ ကျနော်တို့သတင်းထောက်တွေက ပြည်ပကနေ သတင်းရင်းမြစ်တွေနဲ့ ဆက်သွယ်လို့ရပါတယ်။ ပြဿနာက သတင်းထဲ မထည့်ပါဘူးဆိုရင်တောင်မှ ပြောဖို့ အရမ်းကြောက်နေကြတာပါပဲ။ သတင်းထောက်တွေအနေနဲ့ပြောရရင် ကျနော်တို့က အမည်မသိသတင်းရင်းမြစ် ဆိုတာမျိုးနဲ့ သတင်းတွေ မရေးချင်ကြပါဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း အခုတော့ အနည်းဆုံး ကျနော်တို့ရဲ့သတင်းရင်းမြစ် တဝက်လောက်ဟာ အမည်မသိ သတင်းရင်းမြစ်တွေ ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။ ဒါက ကျနော်တို့လုပ်ချင်တဲ့ သတင်းပုံစံမျိုးမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ကျနော်တို့မှာ ရွေးစရာက ဘာရှိလို့လဲ။ အခု ခင်ဗျားက ရန်ကုန်မှာရှိနေရင် သတင်းသမားတယောက်နဲ့ ဘယ်လိုလုပ် စကားပြောလို့ ဖြစ်နိုင်ပါ့မလဲ။”

VOA: ခင်ဗျားအနေနဲ့ Frontier အပ်အဝင် လွတ်လပ်တဲ့ မြန်မာသတင်းမီဒီယာတွေကို စစ်တပ်ဆန့်ကျင်တဲ့ အတိုက်အခံအင်အားစုရဲ့ တစိတ်တဒေသလို့ မြင်ပါသလား။

Kean: မြန်မာနိုင်ငံမှာလက်ရှိဖြစ်နေတဲ့အခြေအနေကို လွတ်လွတ်လပ်လပ် သတင်းရေးရတဲ့ သတင်းထောက် တယောက်၊ သတင်းဌာနအဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်နေခြင်းကိုက အာဏာသိမ်းတာကို ခုခံမှုတစိတ်တပိုင်း ဖြစ်နေတာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သတင်းသမားတယောက်ရဲ့ စံနှုန်းနဲ့ ရပ်တည်ချက်အရ အာဏာရှင်ကို လုံးဝ လက်ခံနိုင်စရာအကြောင်းမရှိလို့ပါပဲ။ လွတ်လပ်တဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် တကယ်အရေးပါတဲ့ ကဏ္ဍမှာ ရပ်တည်နေတုန်းပါပဲ။

#Thomas Kean #Frontier Myanmar #မြန်မာ့သတင်းလောက #မြန်မာမီဒီယာ #စစ်ကောင်စီ #သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်

=============

[[Unicode]]

မွနျမာ့အရေး လှတျလပျတဲ့သတငျးမီဒီယာကဏ်ဍ အရေးပါ

Frontier Myanmar သတငျးဌာနရဲ့အယျဒီတာခြုပျဖွဈခဲ့သူ Thomas Kean ဟာ သွစတွေးလနြိုငျငံ၊ တောျဝငျ မဲလျဘုနျးနညျးပညာတက်ကသိုလျဘှဲ့ရခဲ့သူဖွဈပါတယျ။ သူဟာ ၂၀၀၇ ခုနှဈမှာ Myanmar Times သတငျးဌာနမှာ အလုပျလုပျဖို့ ရနျကုနျကို ပထမဆုံးရောကျလာတာပါ။ အလုပျလကျခံခဲ့ခြိနျအထိ မွနျမာပွညျအကွောငျး အနညျးအကဉြျးသာသိပွီး မွနျမာပွညျမှာလညျး ၁ နှဈထကျပိုနပွေီး အလုပျလုပျဖို့ စိတျကူးမထားခဲ့ပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာနိုငျငံအကွောငျးကို စိတျဝငျစားလာခဲ့ပွီးတဲ့နောကျ သူက စဈအာဏာသိမျးခြိနျအထိ ၁၅ နှဈနီးပါး မွနျမာပွညျထဲမှာနထေိုငျရငျး မွနျမာ့ သတငျးလောကမှာ အလုပျလုပျခဲ့ပါတယျ။

၂၀၁၆ ခုနှဈမှာ Frontier Myanmar နဲ့စတငျအလုပျလုပျခဲ့တဲ့ Kean ဟာ ပွီးခဲ့တဲ့ ၁၅ နှဈအတှငျး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ သတငျးလောကနဲ့ နိုငျငံရေးပတျဝနျးကငြျအပါအဝငျ သိသာထငျရှားတဲ့ အပွောငျးအလဲတှကေို ကိုယျတိုငျတှေ့မွငျခဲ့ရပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီအသှငျ ကူးပွောငျးနတေဲ့ကာလတှအေတှငျး တငျးကွပျတဲ့ဆငျဆာဖွတျတောကျမှုညှှနျကွားခကြျတှေ အထိုကျအလြောကျလြော့နညျးသှားခဲ့ပမေဲ့ ၂၀၂၁ ခု၊ ဖဖေေါျဝါရီလမှာ စဈအာဏာသိမျးလိုကျတဲ့အခါ အဖမျးအဆီးတှနေဲ့ ဖိနှိပျမှုတှကေ အစားထိုး နရောယူလာပါတယျ။

အခုဆိုရငျ စာနယျဇငျးသမား အနညျးအကဉြျးလောကျသာ ပွညျတှငျးမှာ အလုပျလုပျနဆေဲဖွဈပွီး အဲဒီသတငျးထောကျတှဟော အသကျအန်တရာယျ ဘေးကငျးလုံခွုံမှု အာမမခံနိုငျတဲ့ အခွအေနကွေားမှာ အလုပျလုပျနေ ကွရတာဖွဈပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးပွီးကတညျးက Frontier Myanmar က သတငျးထောကျ သုံးယောကျအပါအဝငျ သတငျးသမားပေါငျး ၁၅၉ ယောကျ အဖမျးခံထားရပါတယျ။ အနညျးဆုံး ၅၉ ယောကျဟာ အခုထိ ထိနျးသိမျးခံထားရဆဲဖွဈကွောငျး မွနျမာသတငျးသမားမြားကှနျယကျက ပွောပါတယျ။

၆ နှဈကြောျကွာအောငျ Frontier Myanmar အယျဒီတာခြုပျဖွဈခဲ့တဲ့ Thomas Kean နဲ့ ဗှီအိုအကေ သီးသန့ျမေးမွနျးခဲ့ရာမှာ မွနျမာ့သတငျးလောကရဲ့ ပွောငျးလဲမှုတှနေဲ့ အခုထိအောငျ ပွညျတှငျးကနပွေီး သတငျးတှရေေးသားထုတျလှှင့ျနသေူတှရေဲ့ အန်တရာယျတှအေကွောငျး Thomas Kean ရဲ့ သုံးသပျခကြျကို တငျပွပေးထားပါတယျ။

VOA: မွနျမာနိုငျငံထဲ စပွီးအလုပျလုပျခဲ့တုနျးက မွနျမာနိုငျငံရဲ့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အနအေထားက ဘယျလိုရှိခဲ့ပါသလဲ။

Kean: တကယ့ျကို စိတျပကြျစရာပါပဲ။ ဒါပမေယ့ျ လုပျဖောျကိုငျဘကျတှက ကောငျးလို့သာ ဆကျပွီးနနေခေဲ့တာပါ။ Myanmar Times က သတငျးထောကျတှကေ အခကျအခဲတှေ ကွားကပဲ သတငျးကို ကွိုးစားပမျးစား မရမက ရေးသားတငျပွခဲ့ကွတာပါ။

ပွီးတော့ စိတျဝငျစားစရာ ကောငျးတဲ့ စိနျခေါျအကဲစမျးမှုလညျးဖွဈပါတယျ။ ဆငျဆာအဖွတျခံရမယ့ျသတငျးလို့ သိထားတဲ့၊ ကန့ျသတျမှုရှိတဲ့သတငျးမြိုးတှဆေိုရငျ မလိုကျခငြျကွဘူး။ ဒါပမေယ့ျလညျး လုံးဝ အန်တရာယျမရှိ၊ ဆငျဆာလှတျမယျဆိုတာ သိသာထငျရှားနတေဲ့ သတငျးမြိုးကပြွနျတော့လညျး မရေးခငြျကွပွနျဘူး။

VOA: အဲဒီလိုဖွဈရပျတှနေဲ့ပတျသကျလို့ ပွောပွစရာ နမူနာတှမြေား မရှိဘူးလား။

Kean: ၂၀၀၈ ခု နှဈလယျပိုငျးလောကျမှာ ကနြောျနဲ့ လုပျဖောျကိုငျဘကျတယောကျ မုံရှာက ကွေးနီ သတ်တုတှငျးနရောကို သှားခဲ့ကွတယျ။ ကနြောျတို့က ဆိုငျကယျတစီးနဲ့လှည့ျပတျပွီး သတ်တုတှငျးအစှနျအဖြားမှာ တနိုငျတပိုငျ လကျနဲ့တူးဖောျနကွေတဲ့သူတှနေဲ့ တှေ့ဆုံမေးမွနျးခဲ့တယျ။ စိတျဝငျစားစရာ သတငျးဖွဈပမေယ့ျ ဆငျဆာထိသှားလို့ စိတျပကြျခဲ့ရတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တခြို့ အခြိနျကိုကျဖွဈသှားတဲ့သတငျးမြိုးဆိုရငျတော့ ဆငျဆာလှတျပွီး ထုတျလို့ ရတတျ ပွနျရော။ စဈတပျကို သိပျမထိဘူးဆိုတဲ့သတငျးမြိုးဖွဈမယျဆိုရငျတော့ အိုကတေယျပေါ့။ ဒါမြိုးတှကေလညျး သီတငျးကနတေပတျ လုပျရငျးကိုငျရငျးမှာ သိလာရတာမြိုး။ ဒါပမေယ့ျ ဆငျဆာတှေ အပွောငျးအလဲမြားလှနျးအားကွီးတာကလညျး စိတျပကြျစရာကောငျးတာတှထေဲက တခုပေါ့။ သတငျးတပုဒျကို ဒီတပတျခှင့ျပွုခကြျကတြယျ။ နောကျတပတျကြ အဲဒီသတငျးကိုပဲ ဆငျဆာထိ ပွနျရော။

VOA: သတငျးလှတျလပျခှင့ျရဲ့ ပွောငျးလဲမှုဖွဈစဉျအပေါျ ကိုယျတိုငျအတှေ့အကွုံကရော ဘယျလိုရှိပါသလဲ။

Kean: ၂၀၁၀ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲမတိုငျခငျမှာ မမြှောျလင့ျဘဲ အခွအေနတှေေ စပွောငျးလာတယျ။ ဘယျလိုအကွောငျးကွောင့ျဖွဈစေ စဈတပျက သူတို့အနနေဲ့ ရှေးကောကျပှဲဟာ ယုံကွညျ စိတျခရြတယျဆိုတာပွဖို့ ရှေးကောကျပှဲကိုယျစားလှယျလောငျးတှအေတှကျ ထုတျလှှင့ျမှုတှကေို ခှင့ျပွုပေးဖို့ လိုတယျလို့ ယူဆခဲ့ကွတယျ။ အဲဒီလို အတိုကျအခံနိုငျငံရေးသမားတှအေကွောငျး ပွောဆိုရေးသားနိုငျခှင့ျတှေ ပှင့ျလာတယျ။ အဲဒါက တိုးတကျမှုတခုပေါ့။ အဲဒီကနပွေီး ဘာဖွဈနိုငျသလဲဆိုတာကိုသိရအောငျ ကန့ျသတျခကြျတှကေို တှနျးအားပေးဖို့ မီဒီယာ အဖှဲ့အစညျးတှလေိုအပျလာခဲ့တယျ။ ပွီးတော့မှ သီတငျးတပတျပွီးတပတျ ဆငျဆာဘုတျအဖှဲ့က ဖွေးဖွေးခငြျး ထိနျးခြုပျမှုတှကေို လြှော့ပေးခဲ့တယျ။

အဲဒီနောကျ ၂၀၁၂ ခု၊ သွဂုတျလထဲရောကျတော့ သူတို့က မထုတျဝခေငျ ဆငျဆာဖွတျတာကို လုံးဝဖယျရှားပေးခဲ့ပါတယျ။

VOA: ၂၀၂၁ ဖဖေေါျဝါရီလ စဈအာဏာသိမျးလိုကျတော့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ဘယျလိုအခွအေနဖွေဈသှားပါသလဲ။

Kean: ဘာတှဖွေဈကုနျပွီလဲ ဆိုတဲ့မေးခှနျးအပွငျ စဈအာဏာသိမျးတဲ့မနကျမှာ ပထမဆုံးသိခငြျတာက စဈတပျက မီဒီယာသမားတှကေို ဘာလုပျမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ တခွားသတငျးအဖှဲ့အစညျးတှကေ ခကြျခွငျးပဲ တိုငျးပွညျထဲက ထှကျသှားကွတယျ။ ဒါကို ကနြောျ လုံးဝကို နားလညျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံထဲကနေ သတငျးပို့နမေယျဆိုရငျ သနေတျစာမိတော့မှာလေ။ “စဈအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျ ကနြောျတို့သတငျးဌာနက ခကြျခွငျးပိတျမပဈဘဲ သီတငျးပတျအတောျကွာ ဆကျလုပျဖွဈခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ မတျလနှောငျးပိုငျးရောကျတော့ သတငျးသမားတှေ လမျးထှကျသတငျးယူဖို့ အရမျးကို အန်တရာယျမြားလာတယျ။ ဆန့ျကငြျကန့ျကှကျတဲ့ လှုပျရှားမှုတှေ မှာလညျး အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှေ ပိုဖွဈလာတယျ။ လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့တှဘေကျက သတငျးထောကျတှကေို သံသယဖွဈလာတာ အသအေခြာပဲ။ ဆန့ျကငြျကန့ျကှကျသူတှကေလညျး သတငျးထောကျတှကေ ဟိုမေး ဒီမေးဆိုတော့ မယုံကွတော့ဘူး။

VOA: Frontier က ပွီးခဲ့တဲ့ ဆောငျးဦးပေါကျမှာ သတငျးလုပျငနျးရပျလိုကျတာတှေ့ရတယျ။ ဘာလို့အဲလိုဆုံးဖွတျလိုကျသလဲ ပွောပွနိုငျမလား။

Kean: ၂၀၂၁ အောကျတိုဘာရောကျတော့ ဝနျထမျးတှဆေန်ဒရှိရငျ ပွညျတှငျးကနေ တိတျတဆိတျ ထှကျသှားလို့ လှယျအောငျ လုပျငနျးရပျလိုကျပါတယျ။ ကနြောျတို့မိသားစုကတော့ ဗီဇာပွူနာ ကွောင့ျ ၂၀၂၁ သွဂုတျလမှာ ထှကျလာခဲ့တာပါ။ ကနြောျတို့ သတငျးထောကျတှဟော လုံခွုံမှုရှိအောငျဆိုပွီး ဟိုဟိုဒီဒီ ပွောငျးရှှေ့ပွီးနပွေီးခဲ့ကွပမေယ့ျ တကယျတနျးကြ ပိုပွီး လုံခွုံသှားတာမြိုးမရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ဘေးကငျးရနျကငျးဖွဈအောငျ ပွညျပကနေ အလုပျလုပျတာက ပိုကောငျးလိမ့ျမယျဆိုပွီး ဆုံးဖွတျခဲ့ကွတာပါ။ ဒီဇငျဘာမှာ အလုပျပွနျစဖို့စီစဉျခဲ့ကွပမေယ့ျ အဲဒီလထဲမှာ ကနြောျတို့ရဲ့သတငျးထောကျတယောကျ ရနျကုနျမှာ အဖမျးခံလိုကျရတယျ။ကနြောျတို့ ဇနျနဝါရီမှာ အလုပျပွနျမစကွခငျ ဒီဇငျဘာနှောငျးပိုငျး သူ့ကို ပွနျလှှတျပေးတဲ့အထိ ကနြောျတို့ စောင့ျနခေဲ့ကွရတာပေါ့။

VOA: မွနျမာပွညျအပွငျဘကျကနေ သတငျးယူရတဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေရော ဘယျလိုရှိပါသလဲ။

Kean: နိုငျငံ့အပွငျဘကျကနပွေီး သတငျးလုပျရတဲ့ စိနျခေါျမှုက ဘယျလောကျရှိသလဲ ဆိုတာနဲ့ ထိတျလန့ျတုနျလှုပျစရာကောငျးတဲ့နိုငျငံရေးအခွအေနကေ ဘယျလောကျတောငျမြားသလဲ ဆိုတာတှကေတော့ ပွောရခကျပါတယျ။ ကနြောျတို့သတငျးထောကျတှကေ ပွညျပကနေ သတငျးရငျးမွဈတှနေဲ့ ဆကျသှယျလို့ရပါတယျ။ ပွူနာက သတငျးထဲ မထည့ျပါဘူးဆိုရငျတောငျမှ ပွောဖို့ အရမျးကွောကျနကွေတာပါပဲ။ သတငျးထောကျတှအေနနေဲ့ပွောရရငျ ကနြောျတို့က အမညျမသိသတငျးရငျးမွဈ ဆိုတာမြိုးနဲ့ သတငျးတှေ မရေးခငြျကွပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျလညျး အခုတော့ အနညျးဆုံး ကနြောျတို့ရဲ့သတငျးရငျးမွဈ တဝကျလောကျဟာ အမညျမသိ သတငျးရငျးမွဈတှေ ဖွဈကုနျပါတယျ။ ဒါက ကနြောျတို့လုပျခငြျတဲ့ သတငျးပုံစံမြိုးမဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ကနြောျတို့မှာ ရှေးစရာက ဘာရှိလို့လဲ။ အခု ခငျဗြားက ရနျကုနျမှာရှိနရေငျ သတငျးသမားတယောကျနဲ့ ဘယျလိုလုပျ စကားပွောလို့ ဖွဈနိုငျပါ့မလဲ။”

VOA: ခငျဗြားအနနေဲ့ Frontier အပျအဝငျ လှတျလပျတဲ့ မွနျမာသတငျးမီဒီယာတှကေို စဈတပျဆန့ျကငြျတဲ့ အတိုကျအခံအငျအားစုရဲ့ တစိတျတဒသေလို့ မွငျပါသလား။

Kean: မွနျမာနိုငျငံမှာလကျရှိဖွဈနတေဲ့အခွအေနကေို လှတျလှတျလပျလပျ သတငျးရေးရတဲ့ သတငျးထောကျ တယောကျ၊ သတငျးဌာနအဖှဲ့အစညျးတခုဖွဈနခွေငျးကိုက အာဏာသိမျးတာကို ခုခံမှုတစိတျတပိုငျး ဖွဈနတောပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သတငျးသမားတယောကျရဲ့ စံနှုနျးနဲ့ ရပျတညျခကြျအရ အာဏာရှငျကို လုံးဝ လကျခံနိုငျစရာအကွောငျးမရှိလို့ပါပဲ။ လှတျလပျတဲ့ သတငျးမီဒီယာတှဟော မွနျမာနိုငျငံအတှကျ တကယျအရေးပါတဲ့ ကဏ်ဍမှာ ရပျတညျနတေုနျးပါပဲ။

#Thomas Kean #Frontier Myanmar #မွနျမာ့သတငျးလောက #မွနျမာမီဒီယာ #စဈကောငျစီ #သတငျးလှတျလပျခှင့ျ

=============