အာဖဂနစ္စတန်နိုင်ငံမှာ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂ ယဉ်ကျေးမှုထိန်းသိမ်းရေးဌာန UNESCO က တိုက်တွန်းလိုက်ပြီး၊ အမွေအနှစ်တွေ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုကြောင့် နောက်ဆက်တွဲ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ထိခိုက်နိုင်ကြောင်းလည်း သတိပေးလိုက်ပါတယ်။ အာဖဂနစ္စတန်နိုင်ငံဟာ တိုင်းပြည်သမိုင်းနဲ့ ကြန်အင်လက္ခဏာကို ထင်ဟပ်နေတဲ့ အမွေအနှစ်မျိုးစုံနဲ့ ကြွယ်ဝတဲ့ တိုင်းပြည်တခုဖြစ်သလို၊ လူ့သမိုင်းအတွက်လည်း အရေးကြီးတာကြောင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း ကြာသပတေးနေ့က UNESCO ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖော်ပြထားတာပါ။
မကြာသေးခင်ကပဲ တာလီဘန်တွေ တိုင်းပြည်အာဏာထိန်းချုပ်လိုက်ပြီးနောက် ကဘူးမြို့တော်က အမျိုးသားပြတိုက်နဲ့ UNESCO က ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နယ်မြေအဖြစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဒေသတွေက သမိုင်းဝင် ယဉ်ကျေးမှုတွေ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှာ ကျွမ်းကျင်သူတွေ စိုးရိမ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၂၀ တုန်းကလည်း တာလီဘန်တွေက Bamiyan ဒေသမှာရှိတဲ့ တောင်နံရံမှာ ထွင်းထုထားတဲ့ ဧရာမဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်ကြီးတွေကို ဖျက်စီးခဲ့ဖူးပါတယ်။
တမင်သက်သက် ဖျက်ဆီးခဲ့တဲ့ ဒီလုပ်ရပ်ဟာ ယာဉ်ကျေးမှု၊ သမိုင်းအမွေအနှစ်တွေကို ဖျက်ဆီးရာ ရောက်ရုံသာမက ဒေသခံလူမှုအသိုင်းအဝန်းကို ထိခိုက်စေတဲ့ လက်နက်တခု ဖြစ်ခဲ့ကြောင်းလည်း UNESCO ကပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဧရာမဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်တွေကို တာလီဘန်တွေ ဖောက်ခွဲဖျက်ဆီးခဲ့တဲ့ပုံတွေကို ကမ္ဘာတလွှား ပြသခဲ့ရာက ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေကို စောင့်ရှောက်ဖို့ အရေးကြီးတာကို သတိပြုမိလာခဲ့ကြတာပါ။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာတော့ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တွေကို ဖျက်ဆီးတာဟာ စစ်ရာဇဝတ်မှုအဖြစ်နဲ့လည်း နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းက သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။
-----------------------------
တာလီဘနျလကျထကျ အာဖဂနစ်စတနျမှာ ယဉျကြေးမှုအမှအေနှဈတှေ ထိနျးသိမျးဖို့ ယူနကျစကိုသတိပေး
အာဖဂနစ်စတနျနိုငျငံမှာ ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈတှကေို ကာကှယျစောင့ျရှောကျဖို့ ကုလသမဂ်ဂ ယဉျကြေးမှုထိနျးသိမျးရေးဌာန UNESCO က တိုကျတှနျးလိုကျပွီး၊ အမှအေနှဈတှေ ပကြျစီးဆုံးရှုံးမှုကွောင့ျ နောကျဆကျတှဲ ငွိမျးခမြျးရေးကို ထိခိုကျနိုငျကွောငျးလညျး သတိပေးလိုကျပါတယျ။ အာဖဂနစ်စတနျနိုငျငံဟာ တိုငျးပွညျသမိုငျးနဲ့ ကွနျအငျလက်ခဏာကို ထငျဟပျနတေဲ့ အမှအေနှဈမြိုးစုံနဲ့ ကွှယျဝတဲ့ တိုငျးပွညျတခုဖွဈသလို၊ လူ့သမိုငျးအတှကျလညျး အရေးကွီးတာကွောင့ျ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျဖို့ လိုအပျကွောငျး ကွာသပတေးနေ့က UNESCO ထုတျပွနျခကြျမှာ ဖောျပွထားတာပါ။
မကွာသေးခငျကပဲ တာလီဘနျတှေ တိုငျးပွညျအာဏာထိနျးခြုပျလိုကျပွီးနောကျ ကဘူးမွို့တောျက အမြိုးသားပွတိုကျနဲ့ UNESCO က ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈနယျမွအေဖွဈ သတျမှတျထားတဲ့ ဒသေတှကေ သမိုငျးဝငျ ယဉျကြေးမှုတှေ ပကြျစီးဆုံးရှုံးမှာ ကြှမျးကငြျသူတှေ စိုးရိမျနတော ဖွဈပါတယျ။ လှနျခဲ့တဲ့နှဈပေါငျး ၂၀ တုနျးကလညျး တာလီဘနျတှကေ Bamiyan ဒသေမှာရှိတဲ့ တောငျနံရံမှာ ထှငျးထုထားတဲ့ ဧရာမဗုဒ်ဓရုပျပှားတောျကွီးတှကေို ဖကြျစီးခဲ့ဖူးပါတယျ။
တမငျသကျသကျ ဖကြျဆီးခဲ့တဲ့ ဒီလုပျရပျဟာ ယာဉျကြေးမှု၊ သမိုငျးအမှအေနှဈတှကေို ဖကြျဆီးရာ ရောကျရုံသာမက ဒသေခံလူမှုအသိုငျးအဝနျးကို ထိခိုကျစတေဲ့ လကျနကျတခု ဖွဈခဲ့ကွောငျးလညျး UNESCO ကပွောခဲ့ဖူးပါတယျ။ ဧရာမဗုဒ်ဓရုပျပှားတောျတှကေို တာလီဘနျတှေ ဖောကျခှဲဖကြျဆီးခဲ့တဲ့ပုံတှကေို ကမ်ဘာတလှှား ပွသခဲ့ရာက ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈတှကေို စောင့ျရှောကျဖို့ အရေးကွီးတာကို သတိပွုမိလာခဲ့ကွတာပါ။ ၂၀၁၂ ခုနှဈမှာတော့ ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈတှကေို ဖကြျဆီးတာဟာ စဈရာဇဝတျမှုအဖွဈနဲ့လညျး နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးက သတျမှတျခဲ့ကွပါတယျ။