မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုပထမဆုံးအကြိမ်ရောက်ရှိခဲ့တဲ့ သမ္မတ Obama ခရီးမှာ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ဘွဲ့နှင်းသဘင်ပြောတဲ့ မိန့်ခွန်း နဲ့ ပက်သတ်လို့တော့ ပြည်ပက မြန်မာ့အရေးဆောင်ရွက်သူတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးသမားတွေရဲ့ အမြင်တွေကို ဦးစံမိုဝေက မေးမြန်းတင်ပြထားပါတယ်။
ဒီကနေ့ အမေရိကန်သမ္မတ Barack Obama ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှာ ပြောခဲ့တဲ့ သမိုင်းဝင်မိန့်ခွန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လူ့အခွင့်အရေးသမားတွေ ၊ မြန်မာ့အရေး လှုပ်ရှားနေသူတွေကို မေးမြန်းကြည့်ခဲ့ပါတယ်။
ဗြိတိန်နိုင်ငံမှာ အခြေစိုက်တဲ့ မြန်မာ့အရေးလူပ်ရှားတဲ့ Burma Campaign UK ရဲ့ တာဝန်ခံ မစ္စတာ Mark Farmaner ကို မေးကြည့်ခဲ့ရမှာတော့ သမ္မတ Obama ရဲ့ မိန့်ခွန်းဟာ အားလုံးကို ခြုံငုံပြောဆိုသွားတာ ကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အာဏာရှင်လက်ထက်က ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဦးသိန်းစိန်နဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင်ဟောင်းတွေ အများစုပါဝင်တဲ့ အစိုးရဟာ ဘာတွေဆောင်ရွက်သွားမယ်ဆိုတာ သံသယရှိနေပါတယ်။ လက်တွေ့အနေအထားမှာ ဘာတွေ ဆက်ပြီး အကောင်အထည်ဖော်မှာလည်းဆိုတာကို အလေးထားပြီးတော့ စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုသေးတယ်လို့ အခုလိုပြောပါတယ်။
“သူက ခြုံပြီးပြောသွားတာပါ။ အခုလိုပြောတဲ့အတွက် ဂုဏ်ယူပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်လို အကောင်အထည်ဖော် လုပ်မှာလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ စောင့်ကြည့်ရမှာပါ။”
ဘန်ကောက်မြို့မှာ အခြေစိုက်တဲ့ အာဆီယံဒေသ လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်နေတဲ့ Alt Asean အဖွဲ့က Debbie Stothard ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ လူမျိုးရေးနှိမ့်ချဆက်ဆံမှုတွေနဲ့ အခုထက်ပိုပြီးတော့ ပြင်းပြင်းထန်ထန်ပြော လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ခဲ့တဲ့အကြောင်းပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အကျိုးစီးပွားအတွက် အဓိကကျတဲ့အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်ဖို့ လိုတဲ့အကြောင်း ထည့်မပြောသွားဘူးလို့သူကပြောပါတယ်။
“လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပိုကောင်းအောင်လုပ်ဖို့လိုတယ်။ သာမာန်နိုင်ငံသားတွေ အကျိုးရှိဖို့၊ ပြည်ပက ရင်းနှီးမြုတ်နှံမှုတွေ လုပ်နိုင်ဖို့အတွက် အခြေခံဥပဒေနဲ့ တခြားဥပဒေတွေ အမြန်ဆုံးလုပ်နိုင်ဖို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ လိုအပ်တယ်ဆိုတာကို သူပြောမသွားပါဘူးရှင်။”
သမ္မတObamaရဲ့ မိန့်ခွန်းထဲမှာတော့ လူထုက ရွေးချယ်ပေးလိုက်တဲ့သူတွေနဲ့ အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိစေမဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံရှိတဲ့ အနာဂတ်ကို အရောက်လှမ်းကြဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ပြောဆိုသွားပါတယ်။ လတ်တလော ရခိုင်ပြည်နယ်မှာဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း သမ္မတ Obama က မိန့်ခွန်းထဲမှာ ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေးကိစ္စဟာ အချိန်ယူဆောင်ရွက်ရတာဖြစ်ပေမဲ့ လူသားချင်း တန်းတူညီမျှရေး၊ အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်မှုတွေ ရပ်တန့်ပစ်ချိန်တန်ပါပြီလို့ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
Burma Campaign UK ရဲ့ Director Mark Farmaner ကလည်း မစ္စတာ Obama ရဲ့ ပြောစကားအပေါ် သဘောတူပါတယ်။
“ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပြောတဲ့ သမ္မတ Obamaရဲ့ သဘောထားနဲ့ Burma Campaign UKရဲ့ သဘောထား အတူတူပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့အနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးရှု့ထောင့်ကနေ ပြောတာပါ။ ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေးမခွဲခြားပဲ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ရှိနေတဲ့လူတွေအားလုံး လူ့အခွင့်အရေးတန်းတူ ဖြစ်စေရပါမယ်။”
သမ္မတ Obamaက လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခွင့်နဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် အပေါ်မှာလည်း အရေးကြီးတဲ့အကြောင်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ပြင်သစ်နိုင်ငံ အခြေစိုက် နယ်စည်းမခြားသတင်းထောက်များအဖွဲ့ RSF ရဲ့ အာရှပစိဖိတ် တာဝန်ခံဖြစ်တဲ့ Benjamin Ismail ကတော့ သမ္မတ Obama ရဲ့ ပြောဆိုမှုဟာ လိုအပ်တာနဲ့ အလှမ်းဝေးနေသေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ရဖို့အတွက် ဥပဒေတွေ ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ လိုတယ်လို့ ထောက်ပြ ပါတယ်။
“1962 ခုနှစ် ပုံနှိပ်ဥပဒေဟာ ဆက်ပြီး တည်ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီးတော့ သတင်းသမားတွေအနေနဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေဆဲပါ။ ဖွဲ့စည်းပုံအရ ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ဖို့ လိုနေပါသေးတယ်။”
နယ်စည်းမခြားသတင်းထောက်များအဖွဲ့ရဲ့ အာရှပစိဖိတ်ဒေသတာဝန်ခံ မစ္စတာ Ismail ပြောသွားတာပါ။ ဒါတွေကတော့ မြန်မာ့အရေးနဲ့လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်သူတွေကမစ္စတာ Obama ရဲ့မိန့်ခွန်းအပေါ် အမြင်တွေကို စုစည်းတင်ပြလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီကနေ့ အမေရိကန်သမ္မတ Barack Obama ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှာ ပြောခဲ့တဲ့ သမိုင်းဝင်မိန့်ခွန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လူ့အခွင့်အရေးသမားတွေ ၊ မြန်မာ့အရေး လှုပ်ရှားနေသူတွေကို မေးမြန်းကြည့်ခဲ့ပါတယ်။
ဗြိတိန်နိုင်ငံမှာ အခြေစိုက်တဲ့ မြန်မာ့အရေးလူပ်ရှားတဲ့ Burma Campaign UK ရဲ့ တာဝန်ခံ မစ္စတာ Mark Farmaner ကို မေးကြည့်ခဲ့ရမှာတော့ သမ္မတ Obama ရဲ့ မိန့်ခွန်းဟာ အားလုံးကို ခြုံငုံပြောဆိုသွားတာ ကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အာဏာရှင်လက်ထက်က ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဦးသိန်းစိန်နဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင်ဟောင်းတွေ အများစုပါဝင်တဲ့ အစိုးရဟာ ဘာတွေဆောင်ရွက်သွားမယ်ဆိုတာ သံသယရှိနေပါတယ်။ လက်တွေ့အနေအထားမှာ ဘာတွေ ဆက်ပြီး အကောင်အထည်ဖော်မှာလည်းဆိုတာကို အလေးထားပြီးတော့ စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုသေးတယ်လို့ အခုလိုပြောပါတယ်။
“သူက ခြုံပြီးပြောသွားတာပါ။ အခုလိုပြောတဲ့အတွက် ဂုဏ်ယူပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်လို အကောင်အထည်ဖော် လုပ်မှာလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ စောင့်ကြည့်ရမှာပါ။”
ဘန်ကောက်မြို့မှာ အခြေစိုက်တဲ့ အာဆီယံဒေသ လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်နေတဲ့ Alt Asean အဖွဲ့က Debbie Stothard ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ လူမျိုးရေးနှိမ့်ချဆက်ဆံမှုတွေနဲ့ အခုထက်ပိုပြီးတော့ ပြင်းပြင်းထန်ထန်ပြော လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ခဲ့တဲ့အကြောင်းပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အကျိုးစီးပွားအတွက် အဓိကကျတဲ့အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်ဖို့ လိုတဲ့အကြောင်း ထည့်မပြောသွားဘူးလို့သူကပြောပါတယ်။
“လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပိုကောင်းအောင်လုပ်ဖို့လိုတယ်။ သာမာန်နိုင်ငံသားတွေ အကျိုးရှိဖို့၊ ပြည်ပက ရင်းနှီးမြုတ်နှံမှုတွေ လုပ်နိုင်ဖို့အတွက် အခြေခံဥပဒေနဲ့ တခြားဥပဒေတွေ အမြန်ဆုံးလုပ်နိုင်ဖို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ လိုအပ်တယ်ဆိုတာကို သူပြောမသွားပါဘူးရှင်။”
သမ္မတObamaရဲ့ မိန့်ခွန်းထဲမှာတော့ လူထုက ရွေးချယ်ပေးလိုက်တဲ့သူတွေနဲ့ အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိစေမဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံရှိတဲ့ အနာဂတ်ကို အရောက်လှမ်းကြဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ပြောဆိုသွားပါတယ်။ လတ်တလော ရခိုင်ပြည်နယ်မှာဖြစ်ပွားနေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း သမ္မတ Obama က မိန့်ခွန်းထဲမှာ ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေးကိစ္စဟာ အချိန်ယူဆောင်ရွက်ရတာဖြစ်ပေမဲ့ လူသားချင်း တန်းတူညီမျှရေး၊ အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်မှုတွေ ရပ်တန့်ပစ်ချိန်တန်ပါပြီလို့ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
Burma Campaign UK ရဲ့ Director Mark Farmaner ကလည်း မစ္စတာ Obama ရဲ့ ပြောစကားအပေါ် သဘောတူပါတယ်။
“ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပြောတဲ့ သမ္မတ Obamaရဲ့ သဘောထားနဲ့ Burma Campaign UKရဲ့ သဘောထား အတူတူပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့အနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးရှု့ထောင့်ကနေ ပြောတာပါ။ ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေးမခွဲခြားပဲ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ရှိနေတဲ့လူတွေအားလုံး လူ့အခွင့်အရေးတန်းတူ ဖြစ်စေရပါမယ်။”
သမ္မတ Obamaက လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခွင့်နဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် အပေါ်မှာလည်း အရေးကြီးတဲ့အကြောင်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ပြင်သစ်နိုင်ငံ အခြေစိုက် နယ်စည်းမခြားသတင်းထောက်များအဖွဲ့ RSF ရဲ့ အာရှပစိဖိတ် တာဝန်ခံဖြစ်တဲ့ Benjamin Ismail ကတော့ သမ္မတ Obama ရဲ့ ပြောဆိုမှုဟာ လိုအပ်တာနဲ့ အလှမ်းဝေးနေသေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ရဖို့အတွက် ဥပဒေတွေ ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ လိုတယ်လို့ ထောက်ပြ ပါတယ်။
“1962 ခုနှစ် ပုံနှိပ်ဥပဒေဟာ ဆက်ပြီး တည်ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီးတော့ သတင်းသမားတွေအနေနဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေဆဲပါ။ ဖွဲ့စည်းပုံအရ ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ဖို့ လိုနေပါသေးတယ်။”
နယ်စည်းမခြားသတင်းထောက်များအဖွဲ့ရဲ့ အာရှပစိဖိတ်ဒေသတာဝန်ခံ မစ္စတာ Ismail ပြောသွားတာပါ။ ဒါတွေကတော့ မြန်မာ့အရေးနဲ့လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်သူတွေကမစ္စတာ Obama ရဲ့မိန့်ခွန်းအပေါ် အမြင်တွေကို စုစည်းတင်ပြလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။