ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေရာက္ ႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြ ျမန္မာျပည္ျပန္ပို႔ေရး အၾကိမ္ၾကိမ္ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကေပမဲ့ လက္ေတြ႔ျဖစ္ႏုိင္ေျခ မရွိဘူးလို႔ ေကာ့ဇ္ဘဇားက ကုလတာဝန္ရွိသူက ေျပာဆိုလိုက္ခ်ိန္မွာပဲ ဒုကၡသည္စခန္းေန ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြကလည္း ျမန္မာအစိုးရကို ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး အျပည့္အဝေပးဖို႔အပါအဝင္ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ သူတို႔ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြ မလိုက္ေလ်ာမျခင္း ျပန္ဖို႔ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။ လတ္တေလာ ဒုကၡသည္စခန္းတြင္း ေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ ဒုကၡသည္အသိအမွတ္ျပဳ UNကဒ္ျပားထဲ ႐ိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့အမည္နာမကို ထည့္သြင္းေပးဖို႔နဲ႔ သူတို႔ရဲ႕အခ်က္အလက္ေတြကို သူတို႔ကိုယ္တုိင္ရဲ႕ခြင့္ျပဳခ်က္မရွိပဲ တဆင့္လႊဲေျပာင္း ေပးအပ္တာမ်ိဳး မလုပ္ဖို႔ကိုလည္း ဒုကၡသည္ေတြဘက္က အေရးတၾကီးေတာင္းဆိုေနၾကရပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေရာက္ သိန္းခ်ီတဲ့ဒုကၡသည္ေတြ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့အခက္အခဲအေျခအေနေတြကို မဆုမြန္ စုစည္းတင္ျပထားပါတယ္။
ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ ARSA အစြမ္းေရာက္အဖြဲ႔ရဲ႕ အစိုးရတပ္စခန္းေတြနဲ႔ နယ္ျခားေစာင့္တပ္စခန္းေတြကို အင္အားသံုးအၾကမ္းဖက္မႈေတြ ေနာက္ဆက္တြဲ နယ္ေျမရွင္းလင္းမႈေတြအတြင္း အသက္အႏၱရာယ္စိုးရိမ္ရလို႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံကို ထြက္ေျပးခိုလႈံခဲ့ၾကတဲ့ သိန္းခ်ီတဲ့ဒုကၡသည္ေတြ ေနရပ္ရင္းကို လံုျခံဳစိတ္ခ်စြာျပန္လာႏိုင္ေရးနဲ႔ ျပန္လည္လက္ခံေရး ေနရာခ်ထားေရးအစီအစဥ္ေတြကိုလည္း အဆင္သင့္ျဖစ္ေအာင္ စနစ္တက်ေဆာင္ရြက္ထားတယ္လို႔ ျမန္မာအစိုးရဘက္က ေျပာဆိုထားတာပါ။ ဒါေပမဲ့လို႔ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ကေလးငယ္ေတြ အမ်ားစုပါဝင္တဲ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြ ျမန္မာျပည္ကုိ ျပန္ပုိ႔ႏုိင္ေရးအတြက္ UNHCR ၊ UNDP နဲ႔ ျမန္မာအစုိးရတုိ႔အၾကား ဒုကၡသည္ေတြ ျပန္ပုိ႔ႏုိင္ေရး အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေပမယ့္ လက္ေတြ႔ျဖစ္ႏုိင္ေျခ မရွိေသးသလို႔ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ ေကာ့ဇ္ဘဇားမွာ ရွိတဲ့ အႀကီးတန္းကုလသမဂၢ ညႇိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ေရးမွဴး Ms. Sumbul Rizvi က ေျပာခဲ့ပါတယ္။
႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြဘက္ကလည္း ျမန္မာအစိုးရကို သူတို႔ဘက္က လိုလားေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို မလိုက္ေလ်ာမေပးမျခင္း ျပန္ဖို႔ အေျခအေနမရွိဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ ဒန္ေထာ္လီဒုကၡသည္စခန္း အမွတ္(၁၅)ေန ႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္တဦးျဖစ္တဲ့ ဦးေမာင္ေက်ာ္မင္းကလည္း သူတို႔အတြက္ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရး၊ လံုျခံဳေရးအာမခံခ်က္နဲ႔ ႏုိင္ငံသားအခြင့္အေရး အျပည့္အဝမေပးမခ်င္း ေနရပ္ျပန္ဖို႔ စိုးရိမ္မႈေတြရွိေနတုန္းပဲလို႔ အခုလိုေျပာပါတယ္။
"အဓိကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ethnicity ေပါ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အဖြဲ႔အစည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ethnicityကို မူတည္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ေတာင္းဆိုေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔ မူလေနရာကို ရဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ေတာင္းဆိုေနတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ၾကားေနစခန္းကို အစိုးရက အစီအစဥ္လုပ္ေနတယ္။ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ လံုး၀ကန္႔ကြက္ပါတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ NVC ကိစၥေပါ့၊ က်ေနာ္တို႔ဟာ အရင္အမ်ိဳးသားမွတ္ပံုတင္တုန္းက က်ေနာ္တို႔မွာ NVC ကိုင္ဖို႔မလိုပါဘူးလို႔။ က်ေနာ္တို႔ဟာNVC လံုး၀လံုး၀ကန္႔ကြက္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ေတာင္းဆိုခ်က္မရရင္ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ က်ေနာ္တို႔ ဆံုးျဖတ္ေနတာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ေတာင္းဆိုခ်က္မရရင္ က်ေနာ္တို႔ ဘယ္လိုသြားရမလဲ။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရကေတာ့ ထပ္ခါထပ္ခါေျပာေနတယ္၊ ျပန္ဖို႔အတြက္ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ မူလေနရာကို ျပန္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ေတာင္းဆုိခ်ုက္မရရင္ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။"
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ေကာ့ဇ္ဘဇားအနီး ဘာလုခါလီဒုကၡသည္စခန္းေန ႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္တဦးလည္းျဖစ္ ေမာင္ေတာေဒသခံ ေက်ာင္းဆရာတဦးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဦးေမာင္ေမာင္ကလည္း ေနရပ္ျပန္လာၾကမယ့္ သူတို႔အတြက္ ေနရပ္ရင္းေတြမွာ ျပန္လည္ေနရာခ်ေပးတာ အၾကမ္းဖက္တုိက္ခုိက္မႈေတြအတြင္း ဆံုးရံႈးနစ္နာမႈေတြအတြက္ တရားမွ်တမႈေတြ လိုအပ္ေနတဲ့အေၾကာင္း အစိုးရကို ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို လိုက္ေလ်ာေပးမယ္ဆိုရင္ ျပန္ဖို႔အသင့္ပါပဲလို႔ေျပာပါတယ္။
"အဓိက က်ေနာ္တို႔ေတာင္ဆိုခ်င္တာက က်ေနာ္တို႔ မူလႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးေပးရမည္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ မူလေနရာနဲ႔ က်န္ခဲ့တဲ့ ဥစၥာပစၥည္းပိုင္ဆိုင္ခြင့္ေတြကို ေပးရမည္။ နံပတ္ ၃ ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ security လံုျခံဳေရးေပ့ါ။ အဲဒီလံုျခံဳေရးကို ႏိုင္ငံတကာအေစာင့္အေရွာက္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ကို လိုက္ပါရမည္။ repatriation လုပ္ဖို႔အတြက္ ဒီမွာရွိတဲ့လူေတြကေျပာတယ္ ငါးခူရလက္ခံေရးစခန္းနဲ႕ ေတာင္ျပိဳလက္၀ဲလက္ခံေရးစခန္း ကေန ၾကားစခန္းကိုပို႔ၿပီးေတာ့ ၾကားစခန္းကေန မူလေနရာမရရင္ေတာ့ အနီးဆံုးေနရာခ်ေပးမယ္လို႔ေျပာတယ္ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ လံုး၀လက္မခံဘူး။"
လတ္တေလာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေရာက္႐ိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္ေတြ ရင္ဆိုင္ေနၾကရတာကေတာ့ ဒုကၡသည္စခန္းေတြထဲက အသက္(၁၂)ႏွစ္အထက္ ကေလးငယ္ကစလို႔ ဒုကၡသည္တဦးခ်င္းစီရဲ႕ မိသားစုစာရင္းအခ်က္အလက္ေတြကို UNHCR က ေကာက္ခံၿပီး အေထာက္အထားကဒ္ထုတ္ေပးေနတဲ့ကိစၥပါ။ ဒုကၡသည္ေတြဘက္က အဲ့ဒီ့ကဒ္ထဲမွာ ႐ိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့အမည္ကို ထည့္သြင္းေပးဖို႔နဲ႔ သူတို႔ဆီက ေကာက္ခံထားတဲ့ ကိုယ္ေရးစာရင္းအခ်က္အလက္ေတြကို သူတို႔ရဲ႕ခြင့္ျပဳခ်က္မရွိပဲ တျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြဆီ လက္လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ျခင္းမျပဳဖို႔ ဆႏၵျပေတာင္းဆိုေနၾကရတယ္လို႔လည္း ဦးေမာင္ေမာင္ကေျပာျပပါတယ္။
"က်ေနာ္တို႔က ေတာင္းဆိုထားတာက အခ်က္ ၂ ခ်က္ပဲေတာင္းဆိုတယ္။ ပထမအခ်က္ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ရိုဟင္ဂ်ာ နာမည္ေရးေပးရမယ္၊ ေနာက္တခုကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အခ်က္အလက္ေတြမဟုတ္တာကို ျမန္မာအစိုးရကို က်ေနာ္တို႔ အေၾကာင္းၾကားခ်က္မပါပဲနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ပူးေပါင္းတာမပါပဲနဲ႔ ဘယ္ေတာ့မွလုပ္ႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူးလို႔ က်ေနာ္တို႔အဓိကေတာင္းဆိုထားတာရွိတယ္။"
အခုထုတ္ေပးမယ့္UN ကဒ္ကေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့မွ နည္းပညာပိုင္းဆုိင္ရာ အေထာက္အထားခုိင္လံုမႈေတြနဲ႔ အဆင့္ျမင့္ၿပီး စခန္းတြင္း ရိကၡာ၊ ေဆးဝါးပစၥည္းစတဲ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ ကူညီေပးေရးလုပ္ငန္းေတြ ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ေဆာင္ရြက္ရာမွာလည္းပိုၿပီးေတာ့မွ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔လြယ္ကူ လာေစဖို႔ရည္ရြယ္တယ္လို႔ ကုလဘက္က ေျပာဆိုထားပါတယ္။ အခုလတ္တေလာအေျခအေနမွာေတာ့ ဒုကၡသည္စခန္းတြင္း စားနပ္ရိကၡာအခက္အခဲေတြနဲ႔လည္း ရင္ဆိုင္ေနၾကရတယ္လို႔ ဒုကၡသည္ေတြကေျပာပါတယ္။
"အေျခအေနကေတာ့ ေလာေလာဆည္စိုးရိမ္ေနရတယ္ ။ အခုလူေတြက ရိကၡာထုတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပစၥည္းတမ်ိဳး ၊ ဆီ၊ ဆန္ အဲဒီ ရိကၡာ ၃ မ်ိဳးပဲရတယ္။ က်န္တဲ့ဟာေတြကေတာ့ အကုန္လံုးမရဘူး။ က်ေနာ္တို႔ဒုကၡသည္ေတြဘက္က ေလာေလာဆည္ အဲဒါကို စိုးရိမ္တယ္။"
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ဒုကၡသည္စခန္းေတြထဲမွာ စားနပ္ရိကၡာအခက္အခဲ၊ ေနစရာအခက္ခဲေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနၾကရေပမဲ့လို႔ အစုလုိက္အျပံဳလုိက္ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္လို႔ ကုလနဲ႔ ႏုိင္ငံတကာက ေျပာဆိုထားတဲ့ အျဖစ္ဆိုးေတြနဲ႔ရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရတဲ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြ ဘက္ကေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ ေနရပ္ရင္းေတြကို ျပန္ဖို႔အေရးကို စိုးရိမ္မႈေတြရွိေနၾကတုန္းျဖစ္ပါတယ္။
