ရခိုငျဒသေ လူ့အခှင့ျအရေးပွူနာကွောင့ျ နိုငျငံတကာမှာ မွနျမာနာမညျပကြျနတောတှကေို ဖွဖြေောကျနိုငျဖို့ ဘယျလို ကိုငျတှယျဖွရှေငျးသှားသလဲဆိုတဲ့ နိုငျငံရေးစကားဝိုငျးကို မွနျမာ့အရေးလေ့လာသူ ဦးမောငျမောငျစိုး၊ သတငျးစာဆရာ ဦးစညျသူအောငျမွငျတို့နဲ့ ဒေါျခငျမြိုးသကျ ဆှေးနှေးတငျဆကျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ပုံရိပျကဆြငျးနတောနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဆရာဦးမောငျမောငျစိုးရဲ့ အမွငျကို ပထမဦးဆုံး သိပါရစေ။
ဖွေ ။ ။ ဘငျ်ဂလီပွူနာကို ICJ မှာ ဆုံးဖွတျတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့တိုငျးပွညျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပုံရိပျဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကဆြငျးနတေယျဆိုတဲ့ အမွငျကလညျး ကနြောျတို့ဘကျက အားနညျးခကြျတှေ ရှိနလေို့လညျး ဖွဈပါတယျ။ ပထမအခကြျက ဘာလဲဆိုတော့ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု မရှိတာ။ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု မရှိတဲ့ကိစ်စက တောျတောျလေး အရေးကွီးပါတယျ။ အခု ICJ မှာ ဂမျဘီယာက တငျပွတာ ဂမျဘီယာက အခကြျအလကျတှေ တငျပွတာ မဟုတျဘူး။ ကုလသမဂ်ဂက အခကြျအလကျ ရှာဖှရေေး mission ရဲ့ အခကြျအလကျတှပေါ။ အဲဒါ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု မရှိတာရယျ။ ကုလသမဂ်ဂ အခကြျအလကျ ရှာဖှရေေး mission ရဲ့ အခကြျအလကျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘယျအခကြျတှကေ မှားယှငျးတယျ၊ ဘယျအခကြျတှကေ မှနျတယျ။ ဘယျအခကြျက မှားယှငျးတယျဆိုတဲ့ တုံ့ပွနျမှု အားနညျးတယျ။ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနနဲ့ ပွနျကွားရေးဝနျကွီးဌာနတို့က ဒါနဲ့ပတျသကျပွီး အခကြျလကျကကြြ တုံ့ပွနျနိုငျစှမျး မရှိဘူး။ အစိုးရအနနေဲ့။ ဒီအတှကျကွောင့ျ ဘငျ်ဂလီပွူနာနဲ့ ပတျသကျပွီး ပုံရိပျကဆြငျးတဲ့ အကွောငျးတခကြျ ဖွဈတယျ။
ဒုတိယအခကြျကို ပွောမယျဆိုရငျ ပွူနာ ဖွဈပှားစဉျကာလမှာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အရမျးထိနျးခြုပျထားတယျ။ သတငျးလှတျလှတျလပျလပျ ယူခှင့ျမရှိခဲ့ဘူး။ ယူခှင့ျမရှိတဲ့အခါမှာ တဘကျသတျ သတငျးတှနေဲ့ပဲ ကနြောျတို့က နိုငျငံတကာမီဒီယာတှမှော ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ဖွဈသှားခဲ့ပွီး နိုငျငံပုံရိပျကို ကဆြငျးစခေဲ့တယျ။ အဲဒီအတှကျ ကနြောျတို့အနနေဲ့ ဒီပွူနာကို ဖွရှေငျးမယျဆိုလို့ရှိရငျ ပုံရိပျကဆြငျးနတေဲ့ ပွူနာကို အစိုးရအနနေဲ့ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးဖို့ လိုအပျမယျလို့ ကနြောျ ထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ သံအမတျကွီး Scot Marciel က ပွောသှားပါတယျ။ နိုငျငံတကာ ပုံရိပျတှေ ဒီလိုမြိုး ကဆြငျးတဲ့သဘော။ ICJ မှာ ပွူနာတှနေဲ့ နောကျဆကျတှဲ ရငျဆိုငျနရေတာဟာ သတငျးမီဒီယာတှကေို ဒီနယျမွတှေေ၊ အခငျးဖွဈပှားတဲ့ နယျမွတှေကေို ပေးမသှားတာကွောင့ျလို့ ပွောပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာမြိုး အမြားကလညျး ဒီလိုမွငျပါတယျ။ ဆရာဦးမောငျမောငျစိုး ပွောသလိုပဲ ပုံရိပျဆိုးဝါးတဲ့ ပွူနာက ဒါတှကေ အကွောငျးရငျးလို့ ပွောပါတယျ။ သတငျးစာဆရာတယောကျအနနေဲ့ ဦးစညျသူအောငျမွင့ျ က ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အရငျခံအကွောငျးတရားကတော့ ပုံရိပျကောငျးဖို့ဆိုရငျ လုပျရပျတှကေို ကောငျးဖို့တော့လိုတယျ။ မူစလငျအသိုငျးအဝိုငျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ တလြှောကျလုံး ပွူနာတှေ ရှိလာခဲ့တယျ။ ရှိလာခဲ့တဲ့အခါကွတော့ အဲဒီအခါမှာ အာဏာပိုငျတှကေ ဘယျလိုကိုငျတှယျသလဲပေါ့။ အဲဒီဟာကို တခါပွနျကွည့ျလိုကျရငျလဲ ပွညျသူလူထုက ရှေးကောကျတငျမွှောကျလိုကျတဲ့ အစိုးရက ၂၀၁၆ ခုနှဈ တကျလာတဲ့အခြိနျအထိ အဲဒီဒသေမှာ သူတို့အနနေဲ့ ဘာမှကိုငျတှယျစရာ အကွောငျးသိပျမရှိခဲ့ဘူး။ အဓိက ကိုငျတှယျနတောကတော့ လုံခွုံရေးနဲ့ အုပျခြုပျရေး ဖွဈတယျ။ လုံခွုံရေးနဲ့ အုပျခြုပျရေးဆိုတဲ့နရောမှာ အုပျခြုပျရေးပိုငျးကလဲ တကယျတော့ တပျမတောျက ကိုငျတှယျထားတယျ။ သူတို့တှရေဲ့ ကိုငျတှယျပုံပေါျ မူတညျပွီးတော့ ပုံရိပျဆိုးခွငျးကောငျးခွငျးဆိုတဲ့ဟာက ဒါဖွဈတာ။
ဒါ ပထမ အရေးကွီးဆုံးအခကြျ ဖွဈတယျ။ အဲဒီတော့ ဒီမှာပုံရိပျက ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ ကိုငျတှယျထားတာ မရှိဘူးဆိုရငျတော့ ပုံရိပျအပွငျမှာ ကောငျးမှာမဟုတျဘူး။ တဈအခကြျကတော့။ နှဈအခကြျကတော့ ခြဲ့ကားမှုတှေ ရှိလာရငျ ပိုဆိုးမှာပဲ။ အဲဒီတော့ ကနြောျသုံးသပျလို့ ရသလောကျဆိုရငျတော့ အဲဒီလို ကိုငျတှယျမှုတှကေ အမှားအယှငျးတှေ။ တခြို့ဟာတှဆေိုရငျ ဘယျလိုမှ ငွငျးလို့မရတာ။ ဥပမာ အကွမျးဖကျမှုကို ပွနျနှိမျနငျးတယျ။ တပျကနှိမျနငျးတဲ့အခါမှာ တပျကထုတျပွနျတဲ့ စာရငျးဇယားတှကေို ကွည့ျလိုကျတဲ့အခါကွတော့ (၅) ရကျအတှငျးမှာ လူ (၃၇၀) လောကျ သဆေုံးတယျလို့ စာရငျးထုတျပွနျထားတယျ။ နညျးတဲ့အရအေတှကျ မဟုတျဘူး။ အဲဒီတော့ (၅) ရကျကို (၃၇၀) ကြောျ ဆိုတဲ့အခါကွတော့ အမြားကွီးသတေယျ။ တဈရကျကို လူ (၇၀) (၈၀) လောကျ သနေတေယျဆိုတဲ့သဘော ဖွဈနတေယျ။ အဲဒါတှလေဲ တှေ့တယျ။
ပွီးတော့မှ ရှာတှမေီးလောငျးတဲ့ကိစ်စ။ ဒါလဲ ဖုံလို့ဖိလို့ရတဲ့ ကိစ်စတှေ မဟုတျဘူး။ အဲဒါတှကေ တကယ့ျ အခွခေံပွူနာတှေ။ အဲဒီပုံရိပျတှေ မကောငျးဘဲနဲ့ ပုံရိပျအကောငျးကို သှားမြှောျလင့ျနလေို့ မရဘူး။
ဒုတိယတခကြျကတော့ Story တှေ .. ပိုပွီးတော့ ခြဲ့ကားပွောဆိုမှုတှေ။ ကနြောျက အဲဒီနောကျပိုငျးမှာ (၃) ကွိမျလောကျ ရောကျသှားတယျ။ ရောကျသှားတော့ အဲဒီကဒသေခံ မူစလငျတှနေဲ့ တှေ့တာတှရှေိတယျ။ ရှိတဲ့အခါကွတော့ အခု ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနယျစပျဘကျကို ရောကျမသှားခငျ၊ အဲဒီအခြိနျလောကျကတညျးက ခြဲ့ကားပွောဆိုမှုတှေ ကနြောျတို့ သတငျးထောကျတှကေို ပွောဆိုမှုတှကေို တှေ့ခဲ့တယျ။ ဒီနှဈခုလညျး ရှိတယျ။ ရှိတော့ အဲဒါတှကေို ခွုံငုံပွီးတော့ ပွောမယျဆိုလို့ရှိရငျ အခုန ကိုမောငျမောငျစိုး ပွောတာလညျး မှနျတယျ။ သတငျးရယူခှင့ျတှေ အကုနျလုံး ဖှင့ျပေးဖို့လိုသလိုမြိုး။ အရေးကွီးတာကတော့ ပုံရိပျကောငျးဖို့ ကိုငျတှယျတာ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ ကိုငျတှယျဖို့လိုတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေး စံခြိနျစံညှှနျတှနေဲ့ သခြောတတျနိုငျသလောကျ စောင့ျထိနျးဖို့လိုတယျ။ ပွီးတဲ့အခါကွတော့ ကိုယျက ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ ကိုငျတှယျပွီဆိုရငျတော့ သတငျးထောကျတှေ ဝငျခှင့ျပေးတာတှေ၊ အခုနလို သတငျးစီဆငျးမှုတှကေို ပေးပွီးတော့ လုပျပေးလိုကျမယျဆိုရငျ အခုနတုနျးကပွောသလို ပုံရိပျဆိုးတာတော့ မဖွဈနိုငျတော့ဘူး။ အဲဒီနညျးနဲ့ပဲ ပွနျလုပျလို့ရမယျလို့ ထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ဆရာဦးမောငျမောငျစိုး ပွောပွပေးပါ။ အခုနလဲ ဆရာပွောတော့ အခကြျအလကျ ရှာဖှရေေးအဖှဲ့တှေ ဒီဟာတှမှော ပုံရိပျဆိုးတှကေ ရှိနတေဲ့ဟာ မွငျနရေတယျ။ ဒါတှရေဲ့ သကျရောကျမှုနဲ့ ဒါတှကေို ပွလေညျအောငျလို့ ဘာတှလေုပျသင့ျသလဲဆိုတာကို ဆရာ နညျးနညျးပွောပွပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ လောလောဆယျ ICJ မှာ လှှမျးမိုးနတောတော့ ကုလသမဂ်ဂ အခကြျအလကျရှာဖှရေေး မဈရှငျးနဲ့ အခုန ဆရာမပွောတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျတို့ရဲ့ အစီရငျခံစာတှကေ လှှမျးမိုးနတေယျ။ အဲဒီတော့ ကနြောျတို့ တုံ့ပွနျနိုငျတာကတော့ မွနျမာပွညျအစိုးရ ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ Independent Commission of Enquiry (ICOE) လှတျလပျတဲ့ စုံစမျးရေးကောျမရှငျ။ ဒီကောျမရှငျ အစီရငျခံစာကို ဘယျလောကျအထိ ဆောငျရှကျနိုငျသလဲဆိုတာပါပဲ။ ဆိုတော့ လောလောဆယျမှာ အရေးကွီးတာက ဒီဟာတှနေဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမယျဆိုရငျ တကယျတမျး တာဝနျရှိတာ တပျမတောျ။ ကနြောျတို့ရဲ့ အခွခေံဥပဒကေ တပျမတောျမှာ တပျမတောျသားတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ အရေးယူမှုအားလုံးကို တပျမတောျကပဲ ဆောငျရှကျတယျ။ အရပျသားအစိုးရက မဆောငျရှကျနိုငျဘူး။ လတျတလောမှာတော့ တပျမတောျအနနေဲ့ ဒီကိစ်စမှာ အရပျသားအစိုးရရဲ့အောကျမှာ သူတို့ဆောငျရှကျပါမယျလို့ ပွောထားတာ။
အဲဒီတော့ ကနြောျတို့က ဘယျလောကျအထိ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ဒီအရေးယူမှုတှကေို ဆောငျရှကျနိုငျသလဲ။ ICOE အစီရငျခံစာပါ အခကြျအလကျတှကေို။ ဒါတှကေို ဘယျလောကျပှင့ျလငျးမွငျသာစှာနဲ့ နိုငျငံတကာကို ထုတျပွနိုငျမလဲ။ နိုငျငံတကာက လကျခံနိုငျလောကျတဲ့အဆင့ျ အခွအေနအေထိ ကနြောျတို့ ဘယျလောကျအထိ လုပျပေးနိုငျမလဲဆိုတာ။ အဲဒီတော့ လောလောဆယျမှာတော့ ဒီဟာနဲ့ပဲ တုံ့ပွနျရမှာပါ။ အဲဒီလိုတုံ့ပွနျ ICOE အစီရငျခံစာကို တုံ့ပွနျတဲ့အနနေဲ့ အကောငျအထညျဖောျတဲ့နရောမှာ အရေးကွီးဆုံးက တပျမတောျရဲ့ အခနျးကဏ်ဍ။ အဲဒီတော့ တပျမတောျရဲ့ အခနျးကဏ်ဍက Inn Din ကိစ်စလို - ပှင့ျလငျးမွငျသာမှု မရှိဘူး။ အရေးယူမှုတှလေညျး လငြျလငြျမွနျမွနျ ပွနျလှှတျတယျဆိုရငျတော့ နိုငျငံတကာကတော့ ကြလေညျမှုရမှာ မဟုတျပါဘူး။
မေး ။ ။ ဆရာဦးစညျသူအောငျမွငျအနနေဲ့ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ဘယျလိုလုပျနိုငျမယျလို့ မွငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကက အခုဟာက နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးနဲ့ အငွငျးပှားနတေဲ့အခါကွတော့ ကနြောျတို့ဆီမှာ ဒီပွူနာဖွဈတယျ။ ဖွဈတဲ့အခါကွတော့ အားလုံးမှတျမိလိမ့ျအုံးမယျ။ တပျမတောျကလညျး သူ့စုံစမျးရေးကောျမရှငျတှေ ဖှဲ့တာကလဲ တကွိမျနှဈကွိမျလောကျ လုပျခဲ့တယျ။ နောကျ ကနြောျမှတျမိသလောကျဆိုရငျ ပွညျထဲရေးဌာနကလညျး လုပျခဲ့တယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါတှနေဲ့ ပတျသကျရငျ နိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုတာတှေ၊ အရေးတယူပွုတာတှေ မရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ အခု ICOE ကိုတော့ ကိုဖီအာနနျ အစီရငျခံစာလိုပဲ ဒီရကျပိုငျးတှမှောဆိုရငျ ဥရောပသမဂ်ဂတို့ ဘာတို့က ကွညောခကြျတှေ ဘာတှထေုတျတာတှေ ကနြောျတို့ တှေ့တယျ။ ဒီအစီရငျခံစာနဲ့ ပတျသကျလို့ သူတို့အမွဲတမျး စောင့ျကွည့ျနတေယျ။ ဒါတှကေို ဒီထဲမှာတှေ့တဲ့ အခကြျတှကေို။ ဥပမာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု၊ ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျမှုတှဆေိုရငျလဲ အရေးယူပါ၊ ဘာညာဆိုပွီး ပွောတာတှရှေိတော့ ပထမတဆင့ျမှာတော့ ဒီအစီရငျခံစာရဲ့ ထိရောကျမှုကတော့ ရှိသှားပွီ။ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးထဲမှာ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီဟာကို အခုနပွောသလိုပဲ တကယျအကောငျအထညျဖောျပွဖို့ လိုတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ဒီထဲမှာပါဝငျနတော တပျမတောျလညျးပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ လကျနကျကိုငျတဲ့ အခွားသောအဖှဲ့အစညျးတှပေါတယျ။ နောကျအရပျသားတှေ ကြူးလှနျတဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျ။
ဒါတှကေို ဘယျလောကျအထိ လုပျနိုငျမလဲပေါ့ - ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကတော့ ပွောပါတယျ အခြိနျနညျးနညျးပေးပါဆိုတော့ အဲဒီလို တကယျလို့ အခြိနျပေးလိုကျလို့ အခုနလို ဖွရှေငျးပွတာ ကောငျးတယျဆိုရငျတော့ နိုငျငံတကာကလညျး လကျခံလာမှာပေါ့။
ဒီအပွငျကို အခုန ဟိုဟာက ပွီးမသှားဘူး။ ဒီနယျမွဟော အခုအခြိနျအထိကို ကနြောျတို့ကို ပေးမသှားသေးဘူး။ အဲဒီနေ့တုနျးကဆိုရငျလဲ ဘာပွောလဲဆိုတော့ အဆငျပွတေဲ့အခြိနျ - လုံခွုံရေးအရ အာမခံခကြျ ရှိတဲ့အခြိနျမှာ သှားလို့ရမယျဆိုတာ - အဲဒါ ဘယျအခြိနျမှနျလဲ မသိနိုငျဘူး။ အဲဒီလိုမြိုး သတငျးဌာနတှကေို သှားခှင့ျမရှိသေးသရှေ့။ ပွီးတော့ နိုငျငံတကာနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု မရှိသေးသရှေ့တော့ တဘကျကရတဲ့ အသံနဲ့ပဲ သူတို့အသုံးပွုမယျဆိုတာကတော့ ကနြောျတို့ ဘယျလိုမှ ငွငျးလို့မရဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ အခုန ICOE ကို သခြောအကောငျအထညျဖောျဖို့ လိုတယျ။ ပွီးတော့မှ အခုနလို ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုရှိအောငျ အဲဒီနရောကို သတငျးထောကျတှေ သှားခှင့ျပွုတာ။ အခုဆိုရငျ နှဈတှလေညျး ကွာခဲ့ပွီ။ အဲဒါတှေ လုပျပေးဖို့လညျး လိုတယျ။ နောကျတခုကတော့ ဘာပဲပွောပွော ကုလသမဂ်ဂအထဲမှာ ကိုယျစိတျကအြဖှဲ့အစညျး။ မကွိုကျဘူးဆိုလဲ မပူးပေါငျးနဲ့ပေါ့။ ကွိုကျတဲ့အဖှဲ့အစညျးဆိုရငျတော့ ပူးပေါငျးပါဝငျဖို့တော့ လိုတယျ။
မေး ။ ။ နိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုနိုငျတဲ့ credibility အဲဒီလို ရှိနိုငျတဲ့ အဖှဲ့အစညျးဆိုရငျ ဆရာ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။ ဘယျလိုမြိုးလူက ဘယျလိုအဖှဲ့အစညျးမြိုးက ဝငျပွီးတော့ ဒါမြိုးတှကေို ဦးစညျသူအောငျမွင့ျ ပွောသလို ကိုးကားစရာ အထောကျအထား ရအောငျလုပျနိုငျတယျလို့ ဒီနိုငျငံရဲ့ အခွအေနနေဲ့ ဘယျသူက လုပျနိုငျမလဲ။
ဖွေ ။ ။ လောလောဆယျကတော့ နိုငျငံတကာက ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေအေတှငျးရေးမှူးရဲ့ အထူးကိုယျစားလှယျနဲ့တော့ ဆကျဆံရေးကောငျးနတေယျ။ သူနဲ့ပဲ ခြိတျဆကျပွီးတော့ လုပျလို့ အဆငျပွမေယျထငျတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျနဲ့ဆို မွနျမာပွညျက အဆငျမပွဘေူး။ အဲဒီတော့ အဆငျပွတေဲ့လူနဲ့ပဲ ခြိတျဆကျပွီးလုပျဖို့ လိုတယျ။
မေး ။ ။ နိုငျငံတကာရဲ့ ပုံရိပျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ Narrative မကောငျးတဲ့ဥစ်စာကို ပွနျပွီးကောငျးအောငျ လုပျဖို့က မီဒီယာတှမှော တာဝနျရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ဦစညျသူအောငျမွင့ျအမွငျကို သိပါရစေ။ ဘယျလို မွငျပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ မီဒီယာဆိုတဲ့ဥစ်စာက ကနြောျတို့က ရိုးရိုးလေးပွောမယျဆိုရငျ တကမ်ဘာလုံးရဲ့ အမှနျတရားပါပဲ - ဖွဈနတေဲ့ဟာတဈခုကို မဖွဈဘူးဆိုတဲ့ဟာမြိုး လုံးဝဆန့ျကငြျဘကျကွီး ကနြောျတို့ လုပျလို့ရမှာ မဟုတျဘူး။ တကယ့ျပုံရိပျကိုပဲ ကနြောျတို့က ပွနျဖောျတာ။ မီဒီယာဆိုတဲ့ သဘောသဘာဝက။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီအထဲမှာတော့ ရှိတာပေါ့။ မတူတဲ့ မီဒီယာတှရေဲ့ သဘောသဘာဝကွောင့ျမို့ နောကျနိုငျငံအနနေဲ့ ကှာခွားတဲ့ သဘောသဘာဝကွောင့ျမို့ နညျးနညျးလေး ခြဲ့ကားတာ။ နညျးနညျးလေး မမှနျမကနျလုပျတာ။ ဒါတှတေော့ ရှိမှာပဲ။
ဒါပမေဲ ရစေီးကွောငျးကွီးကတော့ အဲဒီလို မဟုတျဘူး။ သူဖွဈတဲ့ အဖွဈအပကြျကို ပွနျပွီးတော့ ထငျဟပျအောငျ ကွိုးစားကွတာကွီးပဲ။ အဲဒီတော့ အရေးကွီးတာက တကယ့ျ ဒီမှာကောငျးတဲ့ဟာတှေ လုပျထားတယျဆိုရငျ အခုနပွောသလို မီဒီယာတှလေညျး ကောငျးတဲ့ဟာကို ပွနျပွီးတော့ တငျပွကွမှာပဲ။
အခုလောလောဆယျက ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဖွဈနတေဲ့ ပွူနာက အဲဒီလိုမြိုး တငျပွဖို့ နနေသောသာ ကနြောျတို့ ဒီမှာ လှတျလှတျလပျလပျတောငျ သှားခှင့ျက ရမှမရခဲ့ဘဲ။ မရတဲ့အခါကွတော့ ဘယျလိုလုပျ တငျပွမလဲ။ အဲဒါတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အစိုးရသောျလညျးကောငျး၊ ဘယျသူကသောျလညျးကောငျး မီဒီယာကို အပွဈတငျမယျဆိုရငျ ကနြောျထငျတယျ အဲဒါ မှားတယျလို့ထငျတယျ။ အဲဒီဟာက တကမ်ဘာလုံးကိုလဲ အဲဒီလိုပဲ ဘယျသူကိုမှ အပွဈတငျစရာ အကွောငျးကိုမရှိဘူး။ အရေးကွီးတာက ကိုယျပုံရိပျကောငျးအောငျလုပျပွီး၊ ကိုယျလုပျရပျတှကေောငျးအောငျလုပျပွီးပွီဆိုရငျ ဘယျမီဒီယာမှ စိုးရိမျစရာလဲ မလိုဘူး။ ကွည့ျလို့ရတယျ၊ မွငျလို့ရတယျ၊ မေးမွနျးလို့ရတယျ။ ဒီလိုပဲ သှားရမယျ။ ဒါက ကမ်ဘာကွီးက သှားနတေဲ့ ရစေီးကွောငျးပဲလို မွငျပါတယျ။
ဒေါျခငျမြိုးသကျ ။ ။ ဆိုတော့ အရေးကွီးတာကတော့ မွနျမာအစိုးရ ပွနျကွားရေးဌာနက အဓိကလုပျရမယျ။ ပုံရိပျပွနျကောငျးလာဖို့အတှကျ။ အမြားကွီး ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
== ZawGyi ==
ရခိုင်ဒေသ လူ့အခွင့်အရေးပြဿနာကြောင့် နိုင်ငံတကာမှာ မြန်မာနာမည်ပျက်နေတာတွေကို ဖြေဖျောက်နိုင်ဖို့ ဘယ်လို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းသွားသလဲဆိုတဲ့ နိုင်ငံရေးစကားဝိုင်းကို မြန်မာ့အရေးလေ့လာသူ ဦးမောင်မောင်စိုး၊ သတင်းစာဆရာ ဦးစည်သူအောင်မြင်တို့နဲ့ ဒေါ်ခင်မျိုးသက် ဆွေးနွေးတင်ဆက်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ပုံရိပ်ကျဆင်းနေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဆရာဦးမောင်မောင်စိုးရဲ့ အမြင်ကို ပထမဦးဆုံး သိပါရစေ။
ဖြေ ။ ။ ဘင်္ဂလီပြဿနာကို ICJ မှာ ဆုံးဖြတ်တဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့တိုင်းပြည်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပုံရိပ်ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကျဆင်းနေတယ်ဆိုတဲ့ အမြင်ကလည်း ကျနော်တို့ဘက်က အားနည်းချက်တွေ ရှိနေလို့လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမအချက်က ဘာလဲဆိုတော့ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိတာ။ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိတဲ့ကိစ္စက တော်တော်လေး အရေးကြီးပါတယ်။ အခု ICJ မှာ ဂမ်ဘီယာက တင်ပြတာ ဂမ်ဘီယာက အချက်အလက်တွေ တင်ပြတာ မဟုတ်ဘူး။ ကုလသမဂ္ဂက အချက်အလက် ရှာဖွေရေး mission ရဲ့ အချက်အလက်တွေပါ။ အဲဒါ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိတာရယ်။ ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက် ရှာဖွေရေး mission ရဲ့ အချက်အလက်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်အချက်တွေက မှားယွင်းတယ်၊ ဘယ်အချက်တွေက မှန်တယ်။ ဘယ်အချက်က မှားယွင်းတယ်ဆိုတဲ့ တုံ့ပြန်မှု အားနည်းတယ်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနနဲ့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနတို့က ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး အချက်လက်ကျကျ တုံ့ပြန်နိုင်စွမ်း မရှိဘူး။ အစိုးရအနေနဲ့။ ဒီအတွက်ကြောင့် ဘင်္ဂလီပြဿနာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပုံရိပ်ကျဆင်းတဲ့ အကြောင်းတချက် ဖြစ်တယ်။
ဒုတိယအချက်ကို ပြောမယ်ဆိုရင် ပြဿနာ ဖြစ်ပွားစဉ်ကာလမှာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အရမ်းထိန်းချုပ်ထားတယ်။ သတင်းလွတ်လွတ်လပ်လပ် ယူခွင့်မရှိခဲ့ဘူး။ ယူခွင့်မရှိတဲ့အခါမှာ တဘက်သတ် သတင်းတွေနဲ့ပဲ ကျနော်တို့က နိုင်ငံတကာမီဒီယာတွေမှာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်သွားခဲ့ပြီး နိုင်ငံပုံရိပ်ကို ကျဆင်းစေခဲ့တယ်။ အဲဒီအတွက် ကျနော်တို့အနေနဲ့ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းမယ်ဆိုလို့ရှိရင် ပုံရိပ်ကျဆင်းနေတဲ့ ပြဿနာကို အစိုးရအနေနဲ့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ လိုအပ်မယ်လို့ ကျနော် ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ သံအမတ်ကြီး Scot Marciel က ပြောသွားပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ပုံရိပ်တွေ ဒီလိုမျိုး ကျဆင်းတဲ့သဘော။ ICJ မှာ ပြဿနာတွေနဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ရင်ဆိုင်နေရတာဟာ သတင်းမီဒီယာတွေကို ဒီနယ်မြေတွေ၊ အခင်းဖြစ်ပွားတဲ့ နယ်မြေတွေကို ပေးမသွားတာကြောင့်လို့ ပြောပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာမျိုး အများကလည်း ဒီလိုမြင်ပါတယ်။ ဆရာဦးမောင်မောင်စိုး ပြောသလိုပဲ ပုံရိပ်ဆိုးဝါးတဲ့ ပြဿနာက ဒါတွေက အကြောင်းရင်းလို့ ပြောပါတယ်။ သတင်းစာဆရာတယောက်အနေနဲ့ ဦးစည်သူအောင်မြင့် က ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အရင်ခံအကြောင်းတရားကတော့ ပုံရိပ်ကောင်းဖို့ဆိုရင် လုပ်ရပ်တွေကို ကောင်းဖို့တော့လိုတယ်။ မူစလင်အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ တလျှောက်လုံး ပြဿနာတွေ ရှိလာခဲ့တယ်။ ရှိလာခဲ့တဲ့အခါကြတော့ အဲဒီအခါမှာ အာဏာပိုင်တွေက ဘယ်လိုကိုင်တွယ်သလဲပေါ့။ အဲဒီဟာကို တခါပြန်ကြည့်လိုက်ရင်လဲ ပြည်သူလူထုက ရွေးကောက်တင်မြှောက်လိုက်တဲ့ အစိုးရက ၂၀၁၆ ခုနှစ် တက်လာတဲ့အချိန်အထိ အဲဒီဒေသမှာ သူတို့အနေနဲ့ ဘာမှကိုင်တွယ်စရာ အကြောင်းသိပ်မရှိခဲ့ဘူး။ အဓိက ကိုင်တွယ်နေတာကတော့ လုံခြုံရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ဖြစ်တယ်။ လုံခြုံရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုတဲ့နေရာမှာ အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းကလဲ တကယ်တော့ တပ်မတော်က ကိုင်တွယ်ထားတယ်။ သူတို့တွေရဲ့ ကိုင်တွယ်ပုံပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ပုံရိပ်ဆိုးခြင်းကောင်းခြင်းဆိုတဲ့ဟာက ဒါဖြစ်တာ။
ဒါ ပထမ အရေးကြီးဆုံးအချက် ဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ ဒီမှာပုံရိပ်က ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကိုင်တွယ်ထားတာ မရှိဘူးဆိုရင်တော့ ပုံရိပ်အပြင်မှာ ကောင်းမှာမဟုတ်ဘူး။ တစ်အချက်ကတော့။ နှစ်အချက်ကတော့ ချဲ့ကားမှုတွေ ရှိလာရင် ပိုဆိုးမှာပဲ။ အဲဒီတော့ ကျနော်သုံးသပ်လို့ ရသလောက်ဆိုရင်တော့ အဲဒီလို ကိုင်တွယ်မှုတွေက အမှားအယွင်းတွေ။ တချို့ဟာတွေဆိုရင် ဘယ်လိုမှ ငြင်းလို့မရတာ။ ဥပမာ အကြမ်းဖက်မှုကို ပြန်နှိမ်နင်းတယ်။ တပ်ကနှိမ်နင်းတဲ့အခါမှာ တပ်ကထုတ်ပြန်တဲ့ စာရင်းဇယားတွေကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါကြတော့ (၅) ရက်အတွင်းမှာ လူ (၃၇၀) လောက် သေဆုံးတယ်လို့ စာရင်းထုတ်ပြန်ထားတယ်။ နည်းတဲ့အရေအတွက် မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီတော့ (၅) ရက်ကို (၃၇၀) ကျော် ဆိုတဲ့အခါကြတော့ အများကြီးသေတယ်။ တစ်ရက်ကို လူ (၇၀) (၈၀) လောက် သေနေတယ်ဆိုတဲ့သဘော ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒါတွေလဲ တွေ့တယ်။
ပြီးတော့မှ ရွာတွေမီးလောင်းတဲ့ကိစ္စ။ ဒါလဲ ဖုံလို့ဖိလို့ရတဲ့ ကိစ္စတွေ မဟုတ်ဘူး။ အဲဒါတွေက တကယ့် အခြေခံပြဿနာတွေ။ အဲဒီပုံရိပ်တွေ မကောင်းဘဲနဲ့ ပုံရိပ်အကောင်းကို သွားမျှော်လင့်နေလို့ မရဘူး။
ဒုတိယတချက်ကတော့ Story တွေ .. ပိုပြီးတော့ ချဲ့ကားပြောဆိုမှုတွေ။ ကျနော်က အဲဒီနောက်ပိုင်းမှာ (၃) ကြိမ်လောက် ရောက်သွားတယ်။ ရောက်သွားတော့ အဲဒီကဒေသခံ မူစလင်တွေနဲ့ တွေ့တာတွေရှိတယ်။ ရှိတဲ့အခါကြတော့ အခု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်ဘက်ကို ရောက်မသွားခင်၊ အဲဒီအချိန်လောက်ကတည်းက ချဲ့ကားပြောဆိုမှုတွေ ကျနော်တို့ သတင်းထောက်တွေကို ပြောဆိုမှုတွေကို တွေ့ခဲ့တယ်။ ဒီနှစ်ခုလည်း ရှိတယ်။ ရှိတော့ အဲဒါတွေကို ခြုံငုံပြီးတော့ ပြောမယ်ဆိုလို့ရှိရင် အခုန ကိုမောင်မောင်စိုး ပြောတာလည်း မှန်တယ်။ သတင်းရယူခွင့်တွေ အကုန်လုံး ဖွင့်ပေးဖို့လိုသလိုမျိုး။ အရေးကြီးတာကတော့ ပုံရိပ်ကောင်းဖို့ ကိုင်တွယ်တာ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကိုင်တွယ်ဖို့လိုတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး စံချိန်စံညွှန်တွေနဲ့ သေချာတတ်နိုင်သလောက် စောင့်ထိန်းဖို့လိုတယ်။ ပြီးတဲ့အခါကြတော့ ကိုယ်က ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကိုင်တွယ်ပြီဆိုရင်တော့ သတင်းထောက်တွေ ဝင်ခွင့်ပေးတာတွေ၊ အခုနလို သတင်းစီဆင်းမှုတွေကို ပေးပြီးတော့ လုပ်ပေးလိုက်မယ်ဆိုရင် အခုနတုန်းကပြောသလို ပုံရိပ်ဆိုးတာတော့ မဖြစ်နိုင်တော့ဘူး။ အဲဒီနည်းနဲ့ပဲ ပြန်လုပ်လို့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဆရာဦးမောင်မောင်စိုး ပြောပြပေးပါ။ အခုနလဲ ဆရာပြောတော့ အချက်အလက် ရှာဖွေရေးအဖွဲ့တွေ ဒီဟာတွေမှာ ပုံရိပ်ဆိုးတွေက ရှိနေတဲ့ဟာ မြင်နေရတယ်။ ဒါတွေရဲ့ သက်ရောက်မှုနဲ့ ဒါတွေကို ပြေလည်အောင်လို့ ဘာတွေလုပ်သင့်သလဲဆိုတာကို ဆရာ နည်းနည်းပြောပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ လောလောဆယ် ICJ မှာ လွှမ်းမိုးနေတာတော့ ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက်ရှာဖွေရေး မစ်ရှင်းနဲ့ အခုန ဆရာမပြောတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်တို့ရဲ့ အစီရင်ခံစာတွေက လွှမ်းမိုးနေတယ်။ အဲဒီတော့ ကျနော်တို့ တုံ့ပြန်နိုင်တာကတော့ မြန်မာပြည်အစိုးရ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ Independent Commission of Enquiry (ICOE) လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းရေးကော်မရှင်။ ဒီကော်မရှင် အစီရင်ခံစာကို ဘယ်လောက်အထိ ဆောင်ရွက်နိုင်သလဲဆိုတာပါပဲ။ ဆိုတော့ လောလောဆယ်မှာ အရေးကြီးတာက ဒီဟာတွေနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မယ်ဆိုရင် တကယ်တမ်း တာဝန်ရှိတာ တပ်မတော်။ ကျနော်တို့ရဲ့ အခြေခံဥပဒေက တပ်မတော်မှာ တပ်မတော်သားတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အရေးယူမှုအားလုံးကို တပ်မတော်ကပဲ ဆောင်ရွက်တယ်။ အရပ်သားအစိုးရက မဆောင်ရွက်နိုင်ဘူး။ လတ်တလောမှာတော့ တပ်မတော်အနေနဲ့ ဒီကိစ္စမှာ အရပ်သားအစိုးရရဲ့အောက်မှာ သူတို့ဆောင်ရွက်ပါမယ်လို့ ပြောထားတာ။
အဲဒီတော့ ကျနော်တို့က ဘယ်လောက်အထိ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဒီအရေးယူမှုတွေကို ဆောင်ရွက်နိုင်သလဲ။ ICOE အစီရင်ခံစာပါ အချက်အလက်တွေကို။ ဒါတွေကို ဘယ်လောက်ပွင့်လင်းမြင်သာစွာနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ထုတ်ပြနိုင်မလဲ။ နိုင်ငံတကာက လက်ခံနိုင်လောက်တဲ့အဆင့် အခြေအနေအထိ ကျနော်တို့ ဘယ်လောက်အထိ လုပ်ပေးနိုင်မလဲဆိုတာ။ အဲဒီတော့ လောလောဆယ်မှာတော့ ဒီဟာနဲ့ပဲ တုံ့ပြန်ရမှာပါ။ အဲဒီလိုတုံ့ပြန် ICOE အစီရင်ခံစာကို တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်တဲ့နေရာမှာ အရေးကြီးဆုံးက တပ်မတော်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ။ အဲဒီတော့ တပ်မတော်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက Inn Din ကိစ္စလို - ပွင့်လင်းမြင်သာမှု မရှိဘူး။ အရေးယူမှုတွေလည်း လျင်လျင်မြန်မြန် ပြန်လွှတ်တယ်ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတကာကတော့ ကျေလည်မှုရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
မေး ။ ။ ဆရာဦးစည်သူအောင်မြင်အနေနဲ့ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မယ်လို့ မြင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကက အခုဟာက နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ အငြင်းပွားနေတဲ့အခါကြတော့ ကျနော်တို့ဆီမှာ ဒီပြဿနာဖြစ်တယ်။ ဖြစ်တဲ့အခါကြတော့ အားလုံးမှတ်မိလိမ့်အုံးမယ်။ တပ်မတော်ကလည်း သူ့စုံစမ်းရေးကော်မရှင်တွေ ဖွဲ့တာကလဲ တကြိမ်နှစ်ကြိမ်လောက် လုပ်ခဲ့တယ်။ နောက် ကျနော်မှတ်မိသလောက်ဆိုရင် ပြည်ထဲရေးဌာနကလည်း လုပ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ရင် နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုတာတွေ၊ အရေးတယူပြုတာတွေ မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခု ICOE ကိုတော့ ကိုဖီအာနန် အစီရင်ခံစာလိုပဲ ဒီရက်ပိုင်းတွေမှာဆိုရင် ဥရောပသမဂ္ဂတို့ ဘာတို့က ကြေညာချက်တွေ ဘာတွေထုတ်တာတွေ ကျနော်တို့ တွေ့တယ်။ ဒီအစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်လို့ သူတို့အမြဲတမ်း စောင့်ကြည့်နေတယ်။ ဒါတွေကို ဒီထဲမှာတွေ့တဲ့ အချက်တွေကို။ ဥပမာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု၊ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်မှုတွေဆိုရင်လဲ အရေးယူပါ၊ ဘာညာဆိုပြီး ပြောတာတွေရှိတော့ ပထမတဆင့်မှာတော့ ဒီအစီရင်ခံစာရဲ့ ထိရောက်မှုကတော့ ရှိသွားပြီ။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းထဲမှာ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီဟာကို အခုနပြောသလိုပဲ တကယ်အကောင်အထည်ဖော်ပြဖို့ လိုတယ်။ အထူးသဖြင့် ဒီထဲမှာပါဝင်နေတာ တပ်မတော်လည်းပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ လက်နက်ကိုင်တဲ့ အခြားသောအဖွဲ့အစည်းတွေပါတယ်။ နောက်အရပ်သားတွေ ကျူးလွန်တဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။
ဒါတွေကို ဘယ်လောက်အထိ လုပ်နိုင်မလဲပေါ့ - ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကတော့ ပြောပါတယ် အချိန်နည်းနည်းပေးပါဆိုတော့ အဲဒီလို တကယ်လို့ အချိန်ပေးလိုက်လို့ အခုနလို ဖြေရှင်းပြတာ ကောင်းတယ်ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတကာကလည်း လက်ခံလာမှာပေါ့။
ဒီအပြင်ကို အခုန ဟိုဟာက ပြီးမသွားဘူး။ ဒီနယ်မြေဟာ အခုအချိန်အထိကို ကျနော်တို့ကို ပေးမသွားသေးဘူး။ အဲဒီနေ့တုန်းကဆိုရင်လဲ ဘာပြောလဲဆိုတော့ အဆင်ပြေတဲ့အချိန် - လုံခြုံရေးအရ အာမခံချက် ရှိတဲ့အချိန်မှာ သွားလို့ရမယ်ဆိုတာ - အဲဒါ ဘယ်အချိန်မှန်လဲ မသိနိုင်ဘူး။ အဲဒီလိုမျိုး သတင်းဌာနတွေကို သွားခွင့်မရှိသေးသရွေ့။ ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိသေးသရွေ့တော့ တဘက်ကရတဲ့ အသံနဲ့ပဲ သူတို့အသုံးပြုမယ်ဆိုတာကတော့ ကျနော်တို့ ဘယ်လိုမှ ငြင်းလို့မရဘူး။ ဒါကြောင့်မို့လို့ အခုန ICOE ကို သေချာအကောင်အထည်ဖော်ဖို့ လိုတယ်။ ပြီးတော့မှ အခုနလို ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိအောင် အဲဒီနေရာကို သတင်းထောက်တွေ သွားခွင့်ပြုတာ။ အခုဆိုရင် နှစ်တွေလည်း ကြာခဲ့ပြီ။ အဲဒါတွေ လုပ်ပေးဖို့လည်း လိုတယ်။ နောက်တခုကတော့ ဘာပဲပြောပြော ကုလသမဂ္ဂအထဲမှာ ကိုယ်စိတ်ကျအဖွဲ့အစည်း။ မကြိုက်ဘူးဆိုလဲ မပူးပေါင်းနဲ့ပေါ့။ ကြိုက်တဲ့အဖွဲ့အစည်းဆိုရင်တော့ ပူးပေါင်းပါဝင်ဖို့တော့ လိုတယ်။
မေး ။ ။ နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုနိုင်တဲ့ credibility အဲဒီလို ရှိနိုင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းဆိုရင် ဆရာ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ ဘယ်လိုမျိုးလူက ဘယ်လိုအဖွဲ့အစည်းမျိုးက ဝင်ပြီးတော့ ဒါမျိုးတွေကို ဦးစည်သူအောင်မြင့် ပြောသလို ကိုးကားစရာ အထောက်အထား ရအောင်လုပ်နိုင်တယ်လို့ ဒီနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေနဲ့ ဘယ်သူက လုပ်နိုင်မလဲ။
ဖြေ ။ ။ လောလောဆယ်ကတော့ နိုင်ငံတကာက ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးရဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ်နဲ့တော့ ဆက်ဆံရေးကောင်းနေတယ်။ သူနဲ့ပဲ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ လုပ်လို့ အဆင်ပြေမယ်ထင်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်နဲ့ဆို မြန်မာပြည်က အဆင်မပြေဘူး။ အဲဒီတော့ အဆင်ပြေတဲ့လူနဲ့ပဲ ချိတ်ဆက်ပြီးလုပ်ဖို့ လိုတယ်။
မေး ။ ။ နိုင်ငံတကာရဲ့ ပုံရိပ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Narrative မကောင်းတဲ့ဥစ္စာကို ပြန်ပြီးကောင်းအောင် လုပ်ဖို့က မီဒီယာတွေမှာ တာဝန်ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဦစည်သူအောင်မြင့်အမြင်ကို သိပါရစေ။ ဘယ်လို မြင်ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ မီဒီယာဆိုတဲ့ဥစ္စာက ကျနော်တို့က ရိုးရိုးလေးပြောမယ်ဆိုရင် တကမ္ဘာလုံးရဲ့ အမှန်တရားပါပဲ - ဖြစ်နေတဲ့ဟာတစ်ခုကို မဖြစ်ဘူးဆိုတဲ့ဟာမျိုး လုံးဝဆန့်ကျင်ဘက်ကြီး ကျနော်တို့ လုပ်လို့ရမှာ မဟုတ်ဘူး။ တကယ့်ပုံရိပ်ကိုပဲ ကျနော်တို့က ပြန်ဖော်တာ။ မီဒီယာဆိုတဲ့ သဘောသဘာဝက။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအထဲမှာတော့ ရှိတာပေါ့။ မတူတဲ့ မီဒီယာတွေရဲ့ သဘောသဘာဝကြောင့်မို့ နောက်နိုင်ငံအနေနဲ့ ကွာခြားတဲ့ သဘောသဘာဝကြောင့်မို့ နည်းနည်းလေး ချဲ့ကားတာ။ နည်းနည်းလေး မမှန်မကန်လုပ်တာ။ ဒါတွေတော့ ရှိမှာပဲ။
ဒါပေမဲ ရေစီးကြောင်းကြီးကတော့ အဲဒီလို မဟုတ်ဘူး။ သူဖြစ်တဲ့ အဖြစ်အပျက်ကို ပြန်ပြီးတော့ ထင်ဟပ်အောင် ကြိုးစားကြတာကြီးပဲ။ အဲဒီတော့ အရေးကြီးတာက တကယ့် ဒီမှာကောင်းတဲ့ဟာတွေ လုပ်ထားတယ်ဆိုရင် အခုနပြောသလို မီဒီယာတွေလည်း ကောင်းတဲ့ဟာကို ပြန်ပြီးတော့ တင်ပြကြမှာပဲ။
အခုလောလောဆယ်က ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဖြစ်နေတဲ့ ပြဿနာက အဲဒီလိုမျိုး တင်ပြဖို့ နေနေသာသာ ကျနော်တို့ ဒီမှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ်တောင် သွားခွင့်က ရမှမရခဲ့ဘဲ။ မရတဲ့အခါကြတော့ ဘယ်လိုလုပ် တင်ပြမလဲ။ အဲဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အစိုးရသော်လည်းကောင်း၊ ဘယ်သူကသော်လည်းကောင်း မီဒီယာကို အပြစ်တင်မယ်ဆိုရင် ကျနော်ထင်တယ် အဲဒါ မှားတယ်လို့ထင်တယ်။ အဲဒီဟာက တကမ္ဘာလုံးကိုလဲ အဲဒီလိုပဲ ဘယ်သူကိုမှ အပြစ်တင်စရာ အကြောင်းကိုမရှိဘူး။ အရေးကြီးတာက ကိုယ်ပုံရိပ်ကောင်းအောင်လုပ်ပြီး၊ ကိုယ်လုပ်ရပ်တွေကောင်းအောင်လုပ်ပြီးပြီဆိုရင် ဘယ်မီဒီယာမှ စိုးရိမ်စရာလဲ မလိုဘူး။ ကြည့်လို့ရတယ်၊ မြင်လို့ရတယ်၊ မေးမြန်းလို့ရတယ်။ ဒီလိုပဲ သွားရမယ်။ ဒါက ကမ္ဘာကြီးက သွားနေတဲ့ ရေစီးကြောင်းပဲလို မြင်ပါတယ်။
ဒေါ်ခင်မျိုးသက် ။ ။ ဆိုတော့ အရေးကြီးတာကတော့ မြန်မာအစိုးရ ပြန်ကြားရေးဌာနက အဓိကလုပ်ရမယ်။ ပုံရိပ်ပြန်ကောင်းလာဖို့အတွက်။ အများကြီး ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
