[Zawgyi/Unicode]
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ တရားဝင္ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို တရား႐ုံးခ်ဳပ္က ျပန္လည္ ျပင္ဆင္ ျပဌာန္းဖို႔ ႀကိဳးစားေနတဲ့ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ သေဘာထားမူၾကမ္းတခု ဒီသီတင္းပတ္ထဲ ေပါက္ၾကားခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုတဝန္း ကန႔္ကြက္သူနဲ႔ ေထာက္ခံသူေတြ အမ်ားအျပား စုေဝး ဆႏၵျပေနၾကပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ကန႔္ကြက္ၾကတာလဲ။ ဘာေၾကာင့္ ေထာက္ခံၾကတာပါလဲ။ တကယ္လို႔ ဒီ ျပဌာန္းခ်က္ကို ျပင္ဆင္လိုက္ရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ဘယ္လို သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္မလဲ။ Roe V Wade လို႔ သိၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ သေႏၶသားဖ်က္ခ်ခြင့္ တရားဝင္ ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြၾကား ဘယ္လို ေသဘာထား ကြဲလြဲမႈေတြ ရွိေနသလဲ ဆိုတာ ဒီသီတင္းပတ္ အမ်ိဳးသမီးက႑မွာ မခင္ျဖဴေထြးက စုစည္း တင္ျပထားပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ ာႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ တရားဝင္ ခြင့္ျပဳလာခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ အခြင့္အေရးကို တရား႐ုံးခ်ဳပ္က ျပန္႐ုပ္သိမ္းဖို႔ ႀကိဳးစားေနတဲ့အေပၚ ဒါကို ေထာက္ခံသူေတြက ေအာင္ပြဲခံၾကသလို၊ ကန႔္ကြက္သူေတြကလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ကန႔္ကြက္ ဆႏၵျပလာၾကပါတယ္။
တရားဝင္ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ျပဳထားတဲ့ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ရဲ႕ Roe V Wade ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ျပန္႐ုပ္သိမ္းဖို႔ ျပင္ေနတဲ့ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ သေဘာထား မူၾကမ္းတရပ္ကို Politico သတင္းစာက တနလၤာေန႔က ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ John Roberts ကလည္း ဒီမူၾကမ္း မွန္ကန္ေၾကာင္း အတည္ျပဳတာ ေၾကာင့္ သေႏၶသားဖ်က္ခ်ခြင့္ ေထာက္ခံသူေတြ မေက်မနပ္ ကန႔္ကြက္ဆႏၵျပေနၾကတာပါ။
၀ါရွင္တန္ျမုိ႕ေတာ္က တရား႐ုံးခ်ဳပ္ေရွ႕မွာ ဆႏၵျပေနသူ တဦးက ခုလို ေျပာပါတယ္။
"အမ်ိဳးသမီးေတြ ဟိုးအရင္ ေခတ္ေဟာင္းကို ျပန္ ျဖတ္သန္းရဦးမယ္ ဆိုတာကေတာ့ မယံုႏိုင္စရာပါပဲ။ လူေတြ မသိေအာင္ ဖုံးကြယ္ၿပီး ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ်ရတာမ်ိဳးေတြ ျပန္ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ ဖ်က္ခ်တဲ့ကိစၥေတြ ကေတာ့ ဆက္ ရွိေနဦးမွာပါပဲ။ ဘယ္ေတာ့မွ ေပ်ာက္သြားမယ့္ကိစၥ မဟုတ္ပါဘူး။ ခု လုပ္ရပ္က အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြကို ပစ္ပယ္တာပါ။”
ဖေလာ္ရီဒါျပည္နယ္ မိုင္ယာမီၿမိဳ႕က ဆႏၵျပပြဲမွာ ပါ၀င္သူ အမ်ိဳးသမီးတဦး ကလည္း ခုလိုေျပာပါတယ္။
“က်မတို႔ရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြ ျပန္ ႐ုပ္သိမ္းခံရမွာကို လံုး၀ မေက်နပ္ပါဘူး။ ဒါက သေႏၶသားဖ်က္ခ်ခြင့္ အခြင့္အေရး သက္သက္ မဟုတ္ပါဘူး။ က်န္းမာေရး ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။”
နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ လူမႈ တရားမ ွ်တေရး ဘာသာရပ္ သင္ၾကားေပးေနတဲ့ ေက်ာင္းဆရာမ Janelori Goldman ကလည္း သူ႔သေဘာထားကို ခုလိုေျပာပါတယ္။
“အမ်ိဳးသမီးေတြ အေနနဲ႔ သူတို႔ ကေလးယူမယ္ မယူဘူး။ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ယူမလဲ ဆိုတာကို သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ဆုံးျဖတ္ခြင့္ကို မ်ိဳးဆက္ႏွစ္ဆက္ေလာက္ ရလာခဲ့တာပါ။ အခု တရား႐ံုးရဲ႕ ေသဘာထားက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လက္ေတြ႕ ဘ၀ အေျခအေနကို လံုး၀ လစ္လ်ဴရႈလိုက္တာပါပဲ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဘဝေတြကို ဖ်က္တာပါ။ ဒီလို လုပ္လာႏုိင္တယ္ဆုိတာကို မအံ့ၾသေပမဲ့ အရမ္း ေဒါသထြက္ရ ပါတယ္။”
ဒီလိုသေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ ေထာက္ခံသူေတြ အမ်ားအျပား ႐ွိသလို၊ ဒါကို ဆန႔္က်င္ ကန႔္ကြက္သူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ အမ်ားစုေနထိုင္တဲ့ ျပည္နယ္ေတြက သေႏၶသားဖ်က္ခ်ခြင့္ ပယ္ဖ်က္ဖို႔ လိုလားၾကပါတယ္။
အယ္ရီဇိုးနားျပည္နယ္ ဖီးနစ္ၿမိဳ႕မွာ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ ဆန႔္က်င္သူေတြ ဗုဒၶဟူးေန႔က ဆႏၵျပေနၾကတာမွာ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်တာဟာ လူသတ္တာနဲ႔ အတူတူပဲလို႔ ေအာ္ဟစ္ ေႂကြးေၾကာ္ၾကပါတယ္။ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်တာဟာ အသက္တခုကို ဖယ္ရွားလိုက္တာပဲမို႔ ဘာသာေရးအရ လက္ခံဖို႔ ခက္တယ္လို႔ ေမရီလန္းျပည္နယ္မွာ ေနထိုင္တဲ့ ဆရာဝန္ ေဒါက္တာ ယဥ္မင္းေအာင္ က ေျပာပါတယ္။
“က်မ တေယာက္တည္း အေနနဲ႔ ဆိုရင္ေတာ့ က်မ ျမင္တဲ့အျမင္က ႏွစ္ခု ကြဲျပားေနတယ္။ ဥပမာ ေျပာရရင္ က်မဟာ မိန္းမ တေယာက္ ျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ အခုလို တရား၀င္ လုပ္ေပးဖို႔ မိန္းမတေယာက္ အေနနဲ႔ ေထာက္ခံသလား ဆိုရင္ က်မရဲ႕ body က်မရဲ႕ decision နဲ႔ သြားမယ္ဆိုရင္ က်မက ေထာက္ခံတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ရဲ႕ အခက္အခဲကို ဘယ္လိုမွမသိဘူးေလ။ သူ႔အခက္အခဲကို သူ ကိုယ္တိုင္ပဲနားလည္မွာ။ ဒါက က်မက မိန္းမ တေယာက္ အေနနဲ႔ ခံစားျပီး ေျပာလိုက္တာ။ ဒါေပမဲ့ တျခား တဘက္ကို ျပန္စဥ္းစားလိုက္တဲ့အခါ က်ေတာ့ က်မဟာ ဆရာ၀န္ တေယာက္လည္း ျဖစ္တယ္။ က်မ ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာအရ ဒါက မလုပ္သင့္တဲ့အလုပ္တခု ဆိုတာ က်မ လက္ခံထားတယ္။ လက္ခံထားတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ က်မကို လာေမးလို႔ရွိရင္ေတာ့ အဲ့လိုပဲ အေျဖကို ႏွစ္ခုအေနနဲ႔ က်မ ေျပာျပရမွာပဲ။ ဆရာ၀န္တေယာက္ အေနနဲ႔ရယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတရားေၾကာင့္ က်မ လက္မခံပါဘူး။ အကုန္လံုးကို ျပန္ျပီး ျခံဳငံုလိုက္လို႔ရွိရင္ေတာ့ ဒါက သက္ရွိပစၥည္းတခု၊ သက္ရွိ လူသားျဖစ္လာမယ့္ သေႏၶေသးေလးကို ဖယ္ထုတ္လိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အမွန္ကေတာ့ က်မ အျမင္အတိုင္း ေျပာရရင္ေတာ့ မလုပ္သင့္တဲ့ အရာတခုပါပဲ။”
ဗာဂ်ီးနီးယားျပည္နယ္က Maggie Donica ကေတာ့ သေႏၶသားဖ်က္ခ်ခြင့္ကို ဖက္ဒရယ္အစိုးရက ဆုံးျဖတ္တာထက္ ျပည္နယ္အစိုးရ တခုခ်င္းစီက တိုက္႐ိုက္ ဆုံးျဖတ္တာကသာ ပိုသင့္ေတာ္တယ္လို႔ ယူဆတဲ့အတြက္ Roe v Wade ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ျပန္႐ုပ္သိမ္းေပးဖို႔ သူ႔အေနနဲ႔ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ ေရွ႕မွာ လာေရာက္ဆႏၵျပတဲ့အေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။
“က်မ ကေတာ့ Roe v Wade ကို ျပန္႐ုပ္သိမ္း ေစခ်င္ပါတယ္။ ျပည္နယ္ အစိုးရ တခုခ်င္းစီကပဲ ဒီလို ကိစၥမ်ိဳးကို ဆုံးျဖတ္သင့္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ကို ေထာက္ခံသူပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကန႔္ကြက္သူပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဒီကိစၥ စည္း႐ုံး လႈံ႕ေဆာ္ ေနသူေတြ အေနနဲ႔ ျပည္နယ္အစိုးရရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ ေဆာင္႐ြက္မႈေတြမွာ သူတို႔အသံေတြ ပါေအာင္ လုပ္လို႔ရပါတယ္။ ဒီနည္းက ျပည္နယ္အစိုးရနဲ႔ လူထုေတြ ပိုၿပီး ထိေတြ႕ ေဆာင္ရက္တဲ့နည္းျဖစ္သလို၊ အစိုးရ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြမွာ လူထု ပိုမို ပါဝင္ႏိုင္တဲ့နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္က သေႏၶသားဖ်က္ခြင့္ ပယ္ဖ်က္တာ မလိုခ်င္ဘူးဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္အစိုးရကို လက္ခံေအာင္ေျပာပါ။ ျပည္နယ္အစိုးရ ဆိုတာက ဖက္ဒရယ္အစိုးရကို ခ်ဥ္းကပ္ရတာထက္ ပိုလြယ္ပါတယ္။”
ေလာေလာဆယ္မွာ သေႏၶသားဖ်က္ခြင့္ အခြင့္အေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ သေဘာထား မူၾကမ္း ေပါက္ၾကားတဲ့ အဆင့္သာ ရွိေသးၿပီး ဒီေပါက္ၾကားမႈအတိုင္း ဆုံးျဖတ္ခ်က္ က်မယ္ မက်ဘူး မေျပာႏိုင္ေသးေပမဲ့လို႔ သေႏၶသားဖ်က္ခ်တာကို ေထာက္ခြသူေတြနဲ႔ ကန႔္ကြက္သူေတြ ၾကား ကြဲလြဲမႈေတြနဲ႔ တင္းမာမႈေတြက ပို ျပင္းထန္လာေနပါတယ္။
မန္ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္ ကိုယ္စားျပဳ ဒီမိုကရက္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ အဲလိစ္ဇဘက္သ္ ၀ါရန္ (Elizabeth Warren) ကေတာ့ တရား႐ုံးခ်ဳပ္မွာ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ သမၼတေတြ ခန္႔အပ္ထားတဲ့ တရားသူႀကီးေတြ အမ်ားစု ရွိေနတာကို အသံုးခ်ျပီး ရီပတ္ဘလစ္ကန္ေတြဟာ ျပည္သူအမ်ားစုရဲ႕ ဆႏၵကို ဆန႔္က်င္ဖို႔ လုပ္ေနတာလို႔ စြပ္စြဲပါတယ္။
"ဒီလိုလုပ္ဖို႔ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ေတြ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ီ ႀကိဳးစားေနတာပါ။ တရား႐ုံးခ်ဳပ္မွာ တရားသူႀကီး အမ်ားစု ေနရာ ရေအာင္ ေသခ်ာ ႀကံစည္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သလို၊ အခု သူတို႔အမ်ားစု ေနရာ ရခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ျပည္သူ အမ်ားစု မလိုလားတဲ့ အရာတခုကို ေျပာင္းလဲဖို႔ လုပ္တာပါပဲ။ ဒီႏိုင္ငံတဝန္း Roe v Wade ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ဆက္ ရွိေစခ်င္ပါတယ္။ တရားဥေပဒ စိုးမိုးတဲ့ ႏိုင္ငံတခု အေနနဲ႔ ျပည္သူေတြမွာ အခြင့္အေရး ရွိရပါမယ္။”
ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ်ခြင့္ကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ ခြင့္ျပဳထားတာကို ပယ္ဖ်က္ေရးဟာ ကြန္ဆာေဗးတစ္ေတြရဲ႕ ေရရွည္ ရည္မွန္းခ်က္ တခုပါ။ လက္ရွိတရား႐ုံးခ်ဳပ္မွာ ရွိေနတဲ့ တရားသူႀကီး ၉ ဦးမွာ ၆ ဦးက ရီပတ္ဘလစ္ကန္ သမၼတေတြလက္ထက္ ခန္႔အပ္ခဲ့ၾကတဲ့ တရားသူႀကီးေတြ ျဖစ္ေနတာမို႔ ခုခ်ိန္မွာ Roe v Wade ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ျပန္႐ုပ္သိမ္းဖို႔ ႀကိဳးစားႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ျဖစ္ေနတာပါ။ ဒီလို ျပန္႐ုပ္တာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ကို ေအလးမထားတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုၿပီး ဒုသမၼတ Kamala Harris ကလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ပါတယ္။
"တရား႐ုံးခ်ဳပ္က Roe v Wade ကို ေျပာင္းလဲပစ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ဒါက အေမရိကန္ေတြ အားလံုးရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ နဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ဆုံးျဖတ္ခြင့္ ဆိုင္ရာ အေျခခံ အခြင့္အေရးေတြကို တိုက္႐ိုက္ ထိပါးရာ က်ပါလိမ့္မယ္။ Roe ဆုံးျဖတ္ခ်က္က သေႏၶသား ခ်က္ခ်ခြင့္ ကို ကာကြယ္ေပးထား သလို၊ အမ်ိဳးသမီးေတြ သူတို႔ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သူတို႔ကိုယ္ပိုင္ ဆုံးျဖတ္ ေ႐ြးခ်ယ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။”
ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ်တာ အပါအဝင္ မ်ိဳးပြားမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ရရွိတာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ လူမႈအသိုက္အဝန္းအတြင္း အျပည့္အဝ ပါႏိုင္ေရးအတြက္ အေရးပါတဲ့အခ်က္ ျဖစ္တယ္လို႔ ဒီကိစၥကို ေဆာင္႐ြက္ေနသူေတြက ေျပာဆိုၾက ပါတယ္။ တကယ္လို႔ Roe v Wade ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ျပင္လိုက္မယ္ဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီး ၃၆ သန္းရဲ႕ ဘဝေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္လို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြကို အေလးေပး ေဆာင္႐ြက္ေနတဲ့ Planned Parenthood အဖြဲ႕ရဲ႕ ဝါရွင္တန္ ဒီစီ႐ုံးခြဲ အႀကီးအကဲ Laura Myers က ေျပာပါတယ္။
“ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပိုၿပီး အထိနာပါလိမ့္မယ္။ ေငြေၾကး တတ္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ေလယာဥ္ လက္မွတ္ေလးဝယ္ၿပီး အဆင္ေျပတဲ့ေနရာမွာ ကိုယ္ဝန္ သြားဖ်က္ခ်လိုက္ယုံပါဘဲ။ ဆင္းရဲတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြသာ ပိုခံၾကရမွာပါ။”
ကိုယ္ဝန္ ဖ်က္ခ်တာကို တရားဝင္ ခြင့္ျပဳသည္ ျဖစ္ေစ၊ မျပဳသည္ျဖစ္ေစ အေျခအေန အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ဖ်က္ခ်သူေတြကေတာ့ ရွိေနႏိုင္တာကို ေထာက္ျပၿပီး တရားဝင္ ခြင့္ျပဳေပးထားျခင္း အားျဖင့္ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်မႈေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္သလို၊ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ေပးႏိုင္မွာျဖစ္တယ္လို႔ သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ကို ေထာက္ခံတဲ့ ပညာရွင္ေတြက ေထာက္ျပ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။
လူထုစစ္တမ္းေတြမွာလည္း အေမရိကန္ ျပည္သူအမ်ားစုက သေႏၶသား ဖ်က္ခ်ခြင့္ အခြင့္အေရး ဆက္လက္ ထားရွိခ်င္ၾကတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ကတည္းက တရား႐ုံးခ်ဳပ္မွာ ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ တရားဝင္ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ်ခြင့္ Roe v Wade သမိုင္းဝင္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္လာ မလာကေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာပါ။ တကယ္လို႔ ဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္ အတည္ျဖစ္လာရင္ေတာ့ ျပည္နယ္ တခုခ်င္းစီကပဲ ဒီကိစၥ ဘယ္လိုခြင့္ျပဳမလဲ ဆိုတာကို သီးျခား ဆုံးျဖတ္ၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္နယ္ ၅၀ ထဲက တဝက္ေလာက္ က ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ် တာကို တားျမစ္လာႏိုင္တယ္လို႔ ေလ့လာသုံးသပ္သူေတြက ခန႔္မွန္းေနၾကတဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္း ဒီသီတင္းပတ္ အမ်ိဳးသမီးက႑ကို ဒီမွာပဲ ရပ္နားခြင့္ျပဳပါ။ က်မ ခင္ျဖဴေထြး ပါရွင့္။
==================================================
[Unicode]
သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့် တရားရုံးချုပ် သဘောထားမူကြမ်း ကွဲလွဲမှု ပြင်းထန် (အမျိုးသမီးကဏ္ဍ)
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် တရားဝင် ခွင့်ပြုထားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တရားရုံးချုပ်က ပြန်လည် ပြင်ဆင် ပြဌာန်းဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ တရားသူကြီးတွေရဲ့ သဘောထားမူကြမ်းတခု ဒီသီတင်းပတ်ထဲ ပေါက်ကြားခဲ့ပြီးတဲ့နောက် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတဝန်း ကန့်ကွက်သူနဲ့ ထောက်ခံသူတွေ အများအပြား စုဝေး ဆန္ဒပြနေကြပါတယ်။ ဘာကြောင့် ကန့်ကွက်ကြတာလဲ။ ဘာကြောင့် ထောက်ခံကြတာပါလဲ။ တကယ်လို့ ဒီ ပြဌာန်းချက်ကို ပြင်ဆင်လိုက်ရင် အမျိုးသမီးတွေအတွက် ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်မလဲ။ Roe V Wade လို့ သိကြတဲ့ အမျိုးသမီးတွေ သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့် တရားဝင် ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ အမျိုးသမီးတွေကြား ဘယ်လို သေဘာထား ကွဲလွဲမှုတွေ ရှိနေသလဲ ဆိုတာ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ပြထားပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ာနှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော် တရားဝင် ခွင့်ပြုလာခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီးတွေ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် အခွင့်အရေးကို တရားရုံးချုပ်က ပြန်ရုပ်သိမ်းဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့အပေါ် ဒါကို ထောက်ခံသူတွေက အောင်ပွဲခံကြသလို၊ ကန့်ကွက်သူတွေကလည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကန့်ကွက် ဆန္ဒပြလာကြပါတယ်။
တရားဝင် သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့်ပြုထားတဲ့ တရားရုံးချုပ်ရဲ့ Roe V Wade ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြန်ရုပ်သိမ်းဖို့ ပြင်နေတဲ့ တရားရုံးချုပ် တရားသူကြီးတွေရဲ့ သဘောထား မူကြမ်းတရပ်ကို Politico သတင်းစာက တနင်္လာနေ့က ဖော်ပြခဲ့ပြီးတဲ့နောက် တရားသူကြီးချုပ် John Roberts ကလည်း ဒီမူကြမ်း မှန်ကန်ကြောင်း အတည်ပြုတာ ကြောင့် သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့် ထောက်ခံသူတွေ မကျေမနပ် ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြနေကြတာပါ။
ဝါရှင်တန်မြို့တော်က တရားရုံးချုပ်ရှေ့မှာ ဆန္ဒပြနေသူ တဦးက ခုလို ပြောပါတယ်။
"အမျိုးသမီးတွေ ဟိုးအရင် ခေတ်ဟောင်းကို ပြန် ဖြတ်သန်းရဦးမယ် ဆိုတာကတော့ မယုံနိုင်စရာပါပဲ။ လူတွေ မသိအောင် ဖုံးကွယ်ပြီး ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချရတာမျိုးတွေ ပြန်ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ်ဝန် ဖျက်ချတဲ့ကိစ္စတွေ ကတော့ ဆက် ရှိနေဦးမှာပါပဲ။ ဘယ်တော့မှ ပျောက်သွားမယ့်ကိစ္စ မဟုတ်ပါဘူး။ ခု လုပ်ရပ်က အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေကို ပစ်ပယ်တာပါ။”
ဖလော်ရီဒါပြည်နယ် မိုင်ယာမီမြို့က ဆန္ဒပြပွဲမှာ ပါဝင်သူ အမျိုးသမီးတဦး ကလည်း ခုလိုပြောပါတယ်။
“ကျမတို့ရဲ့ အခွင့်အရေးတွေ ပြန် ရုပ်သိမ်းခံရမှာကို လုံး၀ မကျေနပ်ပါဘူး။ ဒါက သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့် အခွင့်အရေး သက်သက် မဟုတ်ပါဘူး။ ကျန်းမာရေး ကိစ္စဖြစ်ပါတယ်။”
နယူးယောက်မြို့မှာ ပြည်သူ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ လူမှု တရားမ ျှတရေး ဘာသာရပ် သင်ကြားပေးနေတဲ့ ကျောင်းဆရာမ Janelori Goldman ကလည်း သူ့သဘောထားကို ခုလိုပြောပါတယ်။
“အမျိုးသမီးတွေ အနေနဲ့ သူတို့ ကလေးယူမယ် မယူဘူး။ ဘယ်အချိန်မှာ ယူမလဲ ဆိုတာကို သူတို့ကိုယ်တိုင် ဆုံးဖြတ်ခွင့်ကို မျိုးဆက်နှစ်ဆက်လောက် ရလာခဲ့တာပါ။ အခု တရားရုံးရဲ့ သေဘာထားက အမျိုးသမီးတွေရဲ့ လက်တွေ့ ဘ၀ အခြေအနေကို လုံး၀ လစ်လျူရှုလိုက်တာပါပဲ။ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ဘဝတွေကို ဖျက်တာပါ။ ဒီလို လုပ်လာနိုင်တယ်ဆိုတာကို မအံ့သြပေမဲ့ အရမ်း ဒေါသထွက်ရ ပါတယ်။”
ဒီလိုသန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် ထောက်ခံသူတွေ အများအပြား ရှိသလို၊ ဒါကို ဆန့်ကျင် ကန့်ကွက်သူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ရီပတ်ဘလစ်ကန် အများစုနေထိုင်တဲ့ ပြည်နယ်တွေက သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့် ပယ်ဖျက်ဖို့ လိုလားကြပါတယ်။
အယ်ရီဇိုးနားပြည်နယ် ဖီးနစ်မြို့မှာ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် ဆန့်ကျင်သူတွေ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ဆန္ဒပြနေကြတာမှာ သန္ဓေသား ဖျက်ချတာဟာ လူသတ်တာနဲ့ အတူတူပဲလို့ အော်ဟစ် ကြွေးကြော်ကြပါတယ်။ သန္ဓေသား ဖျက်ချတာဟာ အသက်တခုကို ဖယ်ရှားလိုက်တာပဲမို့ ဘာသာရေးအရ လက်ခံဖို့ ခက်တယ်လို့ မေရီလန်းပြည်နယ်မှာ နေထိုင်တဲ့ ဆရာဝန် ဒေါက်တာ ယဉ်မင်းအောင် က ပြောပါတယ်။
“ကျမ တယောက်တည်း အနေနဲ့ ဆိုရင်တော့ ကျမ မြင်တဲ့အမြင်က နှစ်ခု ကွဲပြားနေတယ်။ ဥပမာ ပြောရရင် ကျမဟာ မိန်းမ တယောက် ဖြစ်နေတဲ့ အတွက်ကြောင့် အခုလို တရားဝင် လုပ်ပေးဖို့ မိန်းမတယောက် အနေနဲ့ ထောက်ခံသလား ဆိုရင် ကျမရဲ့ body ကျမရဲ့ decision နဲ့ သွားမယ်ဆိုရင် ကျမက ထောက်ခံတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီ အမျိုးသမီးတယောက်ရဲ့ အခက်အခဲကို ဘယ်လိုမှမသိဘူးလေ။ သူ့အခက်အခဲကို သူ ကိုယ်တိုင်ပဲနားလည်မှာ။ ဒါက ကျမက မိန်းမ တယောက် အနေနဲ့ ခံစားပြီး ပြောလိုက်တာ။ ဒါပေမဲ့ တခြား တဘက်ကို ပြန်စဉ်းစားလိုက်တဲ့အခါ ကျတော့ ကျမဟာ ဆရာဝန် တယောက်လည်း ဖြစ်တယ်။ ကျမ ကိုးကွယ်တဲ့ ဘာသာအရ ဒါက မလုပ်သင့်တဲ့အလုပ်တခု ဆိုတာ ကျမ လက်ခံထားတယ်။ လက်ခံထားတဲ့ အတွက်ကြောင့် ကျမကို လာမေးလို့ရှိရင်တော့ အဲ့လိုပဲ အဖြေကို နှစ်ခုအနေနဲ့ ကျမ ပြောပြရမှာပဲ။ ဆရာဝန်တယောက် အနေနဲ့ရယ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာတရားကြောင့် ကျမ လက်မခံပါဘူး။ အကုန်လုံးကို ပြန်ပြီး ခြုံငုံလိုက်လို့ရှိရင်တော့ ဒါက သက်ရှိပစ္စည်းတခု၊ သက်ရှိ လူသားဖြစ်လာမယ့် သန္ဓေသေးလေးကို ဖယ်ထုတ်လိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့် အမှန်ကတော့ ကျမ အမြင်အတိုင်း ပြောရရင်တော့ မလုပ်သင့်တဲ့ အရာတခုပါပဲ။”
ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်က Maggie Donica ကတော့ သန္ဓေသားဖျက်ချခွင့်ကို ဖက်ဒရယ်အစိုးရက ဆုံးဖြတ်တာထက် ပြည်နယ်အစိုးရ တခုချင်းစီက တိုက်ရိုက် ဆုံးဖြတ်တာကသာ ပိုသင့်တော်တယ်လို့ ယူဆတဲ့အတွက် Roe v Wade ဆုံးဖြတ်ချက် ပြန်ရုပ်သိမ်းပေးဖို့ သူ့အနေနဲ့ တရားရုံးချုပ် ရှေ့မှာ လာရောက်ဆန္ဒပြတဲ့အကြောင်း ပြောပါတယ်။
“ကျမ ကတော့ Roe v Wade ကို ပြန်ရုပ်သိမ်း စေချင်ပါတယ်။ ပြည်နယ် အစိုးရ တခုချင်းစီကပဲ ဒီလို ကိစ္စမျိုးကို ဆုံးဖြတ်သင့်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့်ကို ထောက်ခံသူပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကန့်ကွက်သူပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဒီကိစ္စ စည်းရုံး လှုံ့ဆော် နေသူတွေ အနေနဲ့ ပြည်နယ်အစိုးရရဲ့ ဆုံးဖြတ် ဆောင်ရွက်မှုတွေမှာ သူတို့အသံတွေ ပါအောင် လုပ်လို့ရပါတယ်။ ဒီနည်းက ပြည်နယ်အစိုးရနဲ့ လူထုတွေ ပိုပြီး ထိတွေ့ ဆောင်ရက်တဲ့နည်းဖြစ်သလို၊ အစိုးရ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေမှာ လူထု ပိုမို ပါဝင်နိုင်တဲ့နည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်က သန္ဓေသားဖျက်ခွင့် ပယ်ဖျက်တာ မလိုချင်ဘူးဆိုရင် သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်အစိုးရကို လက်ခံအောင်ပြောပါ။ ပြည်နယ်အစိုးရ ဆိုတာက ဖက်ဒရယ်အစိုးရကို ချဉ်းကပ်ရတာထက် ပိုလွယ်ပါတယ်။”
လောလောဆယ်မှာ သန္ဓေသားဖျက်ခွင့် အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ တရားရုံးချုပ် တရားသူကြီးတွေရဲ့ သဘောထား မူကြမ်း ပေါက်ကြားတဲ့ အဆင့်သာ ရှိသေးပြီး ဒီပေါက်ကြားမှုအတိုင်း ဆုံးဖြတ်ချက် ကျမယ် မကျဘူး မပြောနိုင်သေးပေမဲ့လို့ သန္ဓေသားဖျက်ချတာကို ထောက်ခွသူတွေနဲ့ ကန့်ကွက်သူတွေ ကြား ကွဲလွဲမှုတွေနဲ့ တင်းမာမှုတွေက ပို ပြင်းထန်လာနေပါတယ်။
မန်ဆာချူးဆက်ပြည်နယ် ကိုယ်စားပြု ဒီမိုကရက် အထက်လွှတ်တော်အမတ် အဲလိစ်ဇဘက်သ် ဝါရန် (Elizabeth Warren) ကတော့ တရားရုံးချုပ်မှာ ရီပတ်ဘလစ်ကန် သမ္မတတွေ ခန့်အပ်ထားတဲ့ တရားသူကြီးတွေ အများစု ရှိနေတာကို အသုံးချပြီး ရီပတ်ဘလစ်ကန်တွေဟာ ပြည်သူအများစုရဲ့ ဆန္ဒကို ဆန့်ကျင်ဖို့ လုပ်နေတာလို့ စွပ်စွဲပါတယ်။
"ဒီလိုလုပ်ဖို့ ရီပတ်ဘလစ်ကန်တွေ ဆယ်စုနှစ်တွေနဲ့ချီ ကြိုးစားနေတာပါ။ တရားရုံးချုပ်မှာ တရားသူကြီး အများစု နေရာ ရအောင် သေချာ ကြံစည် ဆောင်ရွက်ခဲ့သလို၊ အခု သူတို့အများစု နေရာ ရချိန်မှာ အမေရိကန်ပြည်သူ အများစု မလိုလားတဲ့ အရာတခုကို ပြောင်းလဲဖို့ လုပ်တာပါပဲ။ ဒီနိုင်ငံတဝန်း Roe v Wade ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဆက် ရှိစေချင်ပါတယ်။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးတဲ့ နိုင်ငံတခု အနေနဲ့ ပြည်သူတွေမှာ အခွင့်အရေး ရှိရပါမယ်။”
ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့်ကို ဥပဒေကြောင်းအရ ခွင့်ပြုထားတာကို ပယ်ဖျက်ရေးဟာ ကွန်ဆာဗေးတစ်တွေရဲ့ ရေရှည် ရည်မှန်းချက် တခုပါ။ လက်ရှိတရားရုံးချုပ်မှာ ရှိနေတဲ့ တရားသူကြီး ၉ ဦးမှာ ၆ ဦးက ရီပတ်ဘလစ်ကန် သမ္မတတွေလက်ထက် ခန့်အပ်ခဲ့ကြတဲ့ တရားသူကြီးတွေ ဖြစ်နေတာမို့ ခုချိန်မှာ Roe v Wade ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြန်ရုပ်သိမ်းဖို့ ကြိုးစားနိုင်တဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်နေတာပါ။ ဒီလို ပြန်ရုပ်တာဟာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ကို အေလးမထားတာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပြီး ဒုသမ္မတ Kamala Harris ကလည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ပါတယ်။
"တရားရုံးချုပ်က Roe v Wade ကို ပြောင်းလဲပစ်လိုက်မယ်ဆိုရင် ဒါက အမေရိကန်တွေ အားလုံးရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့် နဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် ဆိုင်ရာ အခြေခံ အခွင့်အရေးတွေကို တိုက်ရိုက် ထိပါးရာ ကျပါလိမ့်မယ်။ Roe ဆုံးဖြတ်ချက်က သန္ဓေသား ချက်ချခွင့် ကို ကာကွယ်ပေးထား သလို၊ အမျိုးသမီးတွေ သူတို့ ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး သူတို့ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ် ရွေးချယ်ခွင့်ကို ကာကွယ်ပေးထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။”
ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချတာ အပါအဝင် မျိုးပွားမှုနဲ့ဆိုင်တဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုတွေ ရရှိတာဟာ အမျိုးသမီးတွေ လူမှုအသိုက်အဝန်းအတွင်း အပြည့်အဝ ပါနိုင်ရေးအတွက် အရေးပါတဲ့အချက် ဖြစ်တယ်လို့ ဒီကိစ္စကို ဆောင်ရွက်နေသူတွေက ပြောဆိုကြ ပါတယ်။ တကယ်လို့ Roe v Wade ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြင်လိုက်မယ်ဆိုရင် အမျိုးသမီး ၃၆ သန်းရဲ့ ဘဝတွေကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ်လို့ အမျိုးသမီးတွေ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စတွေကို အလေးပေး ဆောင်ရွက်နေတဲ့ Planned Parenthood အဖွဲ့ရဲ့ ဝါရှင်တန် ဒီစီရုံးခွဲ အကြီးအကဲ Laura Myers က ပြောပါတယ်။
“ဆင်းရဲနွမ်းပါးတဲ့ အမျိုးသမီးတွေ ပိုပြီး အထိနာပါလိမ့်မယ်။ ငွေကြေး တတ်နိုင်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေကတော့ လေယာဉ် လက်မှတ်လေးဝယ်ပြီး အဆင်ပြေတဲ့နေရာမှာ ကိုယ်ဝန် သွားဖျက်ချလိုက်ယုံပါဘဲ။ ဆင်းရဲတဲ့ အမျိုးသမီးတွေသာ ပိုခံကြရမှာပါ။”
ကိုယ်ဝန် ဖျက်ချတာကို တရားဝင် ခွင့်ပြုသည် ဖြစ်စေ၊ မပြုသည်ဖြစ်စေ အခြေအနေ အကြောင်းကြောင်းကြောင့် ဖျက်ချသူတွေကတော့ ရှိနေနိုင်တာကို ထောက်ပြပြီး တရားဝင် ခွင့်ပြုပေးထားခြင်း အားဖြင့် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ သန္ဓေသား ဖျက်ချမှုတွေကို ကာကွယ်နိုင်သလို၊ အမျိုးသမီးတွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုတွေ ပေးနိုင်မှာဖြစ်တယ်လို့ သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့်ကို ထောက်ခံတဲ့ ပညာရှင်တွေက ထောက်ပြ ပြောဆိုကြပါတယ်။
လူထုစစ်တမ်းတွေမှာလည်း အမေရိကန် ပြည်သူအများစုက သန္ဓေသား ဖျက်ချခွင့် အခွင့်အရေး ဆက်လက် ထားရှိချင်ကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ၁၉၇၃ ခုနှစ်ကတည်းက တရားရုံးချုပ်မှာ ချမှတ်ခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီးတွေ တရားဝင် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့် Roe v Wade သမိုင်းဝင် ဆုံးဖြတ်ချက် အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာ မလာကတော့ စောင့်ကြည့်ရဦးမှာပါ။ တကယ်လို့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက် အတည်ဖြစ်လာရင်တော့ ပြည်နယ် တခုချင်းစီကပဲ ဒီကိစ္စ ဘယ်လိုခွင့်ပြုမလဲ ဆိုတာကို သီးခြား ဆုံးဖြတ်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်နယ် ၅၀ ထဲက တဝက်လောက် က ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချ တာကို တားမြစ်လာနိုင်တယ်လို့ လေ့လာသုံးသပ်သူတွေက ခန့်မှန်းနေကြတဲ့အကြောင်း တင်ပြရင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါ။ ကျမ ခင်ဖြူထွေး ပါရှင့်။