(Zawgyi/Unicode)
ရေခဲဖုံးနေတဲ့ အန္တာတိကတိုက်ကို ကမ္ဘာ့ သတ္တမမြောက်တိုက်ကြီးအဖြစ် လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ က ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြပြီးတဲ့နောက် နိုင်ငံပေါင်းစုံက ပိုင်နက်နယ်မြေရရှိဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြပါတယ်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်မှာတော့ ဒီတိုက်ကြီးကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ Antarctica Treaty ကို နိုင်ငံအများ လက်မှတ်ရေး ထိုးခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီစာချုပ်ဟာ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကြောင့် ထွက်ပေါ်လာတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ကြိုတင် မှန်းဆ နိုင်စွမ်း မရှိခဲ့ပါဘူး။ VOA သတင်းထောက် Arash Arabasadi ရဲ့ သတင်းပေးပို့ချက်ကို ကိုရဲမင်းထွန်းက ပြောပြပါမယ်။
သစ်သားကိုယ်ထည်နဲ့ တည်ဆောက်ထားတဲ့ ပင်လယ်ကူး သင်္ဘောကြီး တွေကို အသုံးပြုပြီး နယ်မြေ စွန့်စား ရှာဖွေသူတွေဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ က ရေခဲအပြည့် ဖုံးလွှမ်း နေတဲ့ အန္တာတိကတိုက်ကြီးကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ သူတို့ ဒီ တိုက်သစ်ကြီးကို ရှာဖွေတွေ့ရှိပုံကို Blyth Tall Ship သဘောၤကုမ္ပဏီက Clive Gray က အခုလို ပြောပြခဲ့ပါတယ်။
“အဲဒီ အချိန်က ဘယ်သူကမှအန္တာတိကတိုက်ကို မရောက်ဖူးခဲ့ကြဘူး။ မြေပုံပေါ်မှာ တွေ့ရမှာ အားလုံးက ရေခဲတွေချည်းပဲလေ။ ဒါကြောင့် သူတို့တွေ တကယ်တော့ မြေပုံလမ်းကြောင်းကို လွန်သွားပြီး ဒီ တိုက်ကြီးကို တွေ့ခဲ့ကြတာ။”
အန္တာတိကတိုက်ကို အသစ်ရှာတွေ့တဲ့ ပိုင်နယ်နယ်မြေလို့ ကြေညာပြီး နိုင်ငံတွေက အလံတွေ လွှင့်ထူနေတဲ့အချိန်မှာပဲ စီးပွားရှာချင်တဲ့ လူတွေကလည်း အန္တာတိကကို သွားကြပါတယ်။ နောက်ဆုံး ၁၉၅၉ ခုနှစ် ရောက်တော့မှပဲ နိုင်ငံပေါင်းစုံ ပါဝင်လက်မှတ်ရေးထိုးတဲ့ အန္တာတိက သဘောတူ စာချုပ် (Antarctica Treaty) ကို ရရှိခဲ့တာပါ။ အဲဒီ စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးတဲ့ နိုင်ငံတွေက အသစ်ရှာဖွေတွေ့ရှိတဲ့ ဒီတိုက် သစ်ကြီးကို ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သိပ္ပံဆိုင်ရာ စူးစမ်းရှာဖွေရေးမှာ ပူးပေါင်း အသုံးပြုမယ်လို့ သဘောတူခဲ့ကြပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲလာတာ၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်း အရှိန်မြှင့်လာတာနဲ့ စီးပွားဖြစ် ငါး ဖမ်းတာ အရင်ထက် ပိုခက်ခဲလာတာတွေဟာ အန္တာတိက တိုက်ကြီးအဖို့ စိန်ခေါ်မှုတွေ ပိုပြီး ကြုံတွေ့ရတော့မယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ အချက်တွေကြောင့် နိုင်ငံတွေ ဘယ်လို ပြုမူလာ မလဲဆိုတာကိုလည်း ဗြိတိန်နိုင်ငံ Royal Holloway တက္ကသိုလ်က ပထဝီ နိုင်ငံရေး ပါမောက္ခ Claus Dodds က အခုလို ပြောပါတယ်။
“တရုတ်လို နိုင်ငံမျိုးတွေကလည်း ဒီ တိုက်ကြီးကို ဘယ်လို အုပ်ချုပ်မလဲဆိုပြီး တောင်းဆိုရာမှာ ပိုပြီး အခရာ ကျတဲ့နေရာက ပါလာလိမ့်မယ်။”
အန္တာတိကအပေါ် နိုင်ငံစုံ ခြေချကြတဲ့နည်းတူပဲ ပင်လယ် ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်နေတာကလည်း နိုင်ငံစုံ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ဘေးအန္တရာယ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ အန္တရာယ်ကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရေးမှာ နိုင်ငံတွေ လက်တွဲ ဆောင်ရွက်ကြဖို့ ဖြစ်လာပါတယ်။
ဗြိတိန် နိုင်ငံခြားရေး အရာရှိ Jane Rumble က သူတို့ အန္တာတိကကို ဘာကြောင့် ဒီလောက် လေ့လာနေရသလဲဆိုတာကို ပြောပြပါတယ်။
“ကျွန်မတို့ ဒီလောက် လေ့လာနေရတဲ့ အကြောင်းရင်းကတော့ အန္တာတိက ကနေ ပျော်ကျလာမယ့် ရေတွေက တစ်နေ့မှာ ဗြိတိသျှ ကမ်းခြေကို ရောက်လာမှာ စိုးလို့ပါပဲ။ လက်ရှိစာချုပ်အရ အန္တာတိကတိုက်ကို နားလည်နိုင်ဖို့ နိုင်ငံတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှ ပိုကောင်း တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထား တွေ ရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ ဒီတိုက်ကြီးကို ဘယ်လို အုပ်ချုပ်မလဲဆိုတာကို တစ်နိုင်ငံတည်းက ပြောနေတာထက် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ပြီး ပြောမှ ပိုပြီး ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
တိတိကျကျပြောရရင်တော့ နယ်မြေသစ် စူးစမ်းရှာဖွေသူ တွေဟာ ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်စွန်းက အန္တာတိကတိုက်ကြီးကို ၁၈၂၀ ခုနှစ်က ရှာဖွေ တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်မှာ ရရှိခဲ့တဲ့ အန္တာတိကစာချုပ်ကိုတော့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၂ နိုင်ငံ စတင်လက်မှတ် ရေးထိုးရာကနေ အခုအခါ လက်မှတ် ရေးထိုးထားတဲ့ စာချုပ်အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၅၀ ကျော်သွားပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
.........................
အန်တာတိကတိုကျ ရှေ့ရေး စိနျခေါျမှုမြား
(Unicode)
ရခေဲဖုံးနတေဲ့ အန်တာတိကတိုကျကို ကမ်ဘာ့ သတ်တမမွောကျတိုကျကွီးအဖွဈ လှနျခဲ့တဲ့ နှဈပေါငျး ၂၀၀ က ရှာဖှတှေေ့ရှိခဲ့ကွပွီးတဲ့နောကျ နိုငျငံပေါငျးစုံက ပိုငျနကျနယျမွရေရှိဖို့ ကွိုးစားခဲ့ကွပါတယျ။ ၁၉၅၉ ခုနှဈမှာတော့ ဒီတိုကျကွီးကို အကာအကှယျပေးဖို့ Antarctica Treaty ကို နိုငျငံအမြား လကျမှတျရေး ထိုးခဲ့ကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီစာခြုပျဟာ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကွောင့ျ ထှကျပေါျလာတဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေို ကွိုတငျ မှနျးဆ နိုငျစှမျး မရှိခဲ့ပါဘူး။ VOA သတငျးထောကျ Arash Arabasadi ရဲ့ သတငျးပေးပို့ခကြျကို ကိုရဲမငျးထှနျးက ပွောပွပါမယျ။
သဈသားကိုယျထညျနဲ့ တညျဆောကျထားတဲ့ ပငျလယျကူး သငျ်ဘောကွီး တှကေို အသုံးပွုပွီး နယျမွေ စှန့ျစား ရှာဖှသေူတှဟော လှနျခဲ့တဲ့ နှဈပေါငျး ၂၀၀ က ရခေဲအပွည့ျ ဖုံးလှှမျး နတေဲ့ အန်တာတိကတိုကျကွီးကို ရှာဖှတှေေ့ရှိခဲ့ကွပါတယျ။ သူတို့ ဒီ တိုကျသဈကွီးကို ရှာဖှတှေေ့ရှိပုံကို Blyth Tall Ship သဘောၤကုမ်ပဏီက Clive Gray က အခုလို ပွောပွခဲ့ပါတယျ။
“အဲဒီ အခြိနျက ဘယျသူကမှအန်တာတိကတိုကျကို မရောကျဖူးခဲ့ကွဘူး။ မွပေုံပေါျမှာ တှေ့ရမှာ အားလုံးက ရခေဲတှခေညြျးပဲလေ။ ဒါကွောင့ျ သူတို့တှေ တကယျတော့ မွပေုံလမျးကွောငျးကို လှနျသှားပွီး ဒီ တိုကျကွီးကို တှေ့ခဲ့ကွတာ။”
အန်တာတိကတိုကျကို အသဈရှာတှေ့တဲ့ ပိုငျနယျနယျမွလေို့ ကွညောပွီး နိုငျငံတှကေ အလံတှေ လှှင့ျထူနတေဲ့အခြိနျမှာပဲ စီးပှားရှာခငြျတဲ့ လူတှကေလညျး အန်တာတိကကို သှားကွပါတယျ။ နောကျဆုံး ၁၉၅၉ ခုနှဈ ရောကျတော့မှပဲ နိုငျငံပေါငျးစုံ ပါဝငျလကျမှတျရေးထိုးတဲ့ အန်တာတိက သဘောတူ စာခြုပျ (Antarctica Treaty) ကို ရရှိခဲ့တာပါ။ အဲဒီ စာခြုပျကို လကျမှတျရေးထိုးတဲ့ နိုငျငံတှကေ အသဈရှာဖှတှေေ့ရှိတဲ့ ဒီတိုကျ သဈကွီးကို ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ သိပ်ပံဆိုငျရာ စူးစမျးရှာဖှရေေးမှာ ပူးပေါငျး အသုံးပွုမယျလို့ သဘောတူခဲ့ကွပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲလာတာ၊ ခရီးသှားလုပျငနျး အရှိနျမွှင့ျလာတာနဲ့ စီးပှားဖွဈ ငါး ဖမျးတာ အရငျထကျ ပိုခကျခဲလာတာတှဟော အန်တာတိက တိုကျကွီးအဖို့ စိနျခေါျမှုတှေ ပိုပွီး ကွုံတှေ့ရတော့မယျဆိုတဲ့ အဓိပ်ပါယျဖွဈပါတယျ။
ဒီ အခကြျတှကွေောင့ျ နိုငျငံတှေ ဘယျလို ပွုမူလာ မလဲဆိုတာကိုလညျး ဗွိတိနျနိုငျငံ Royal Holloway တက်ကသိုလျက ပထဝီ နိုငျငံရေး ပါမောက်ခ Claus Dodds က အခုလို ပွောပါတယျ။
“တရုတျလို နိုငျငံမြိုးတှကေလညျး ဒီ တိုကျကွီးကို ဘယျလို အုပျခြုပျမလဲဆိုပွီး တောငျးဆိုရာမှာ ပိုပွီး အခရာ ကတြဲ့နရောက ပါလာလိမ့ျမယျ။”
အန်တာတိကအပေါျ နိုငျငံစုံ ခွခေကြွတဲ့နညျးတူပဲ ပငျလယျ ရမေကြျနှာပွငျ မွင့ျတကျနတောကလညျး နိုငျငံစုံ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ဘေးအန်တရာယျ ဖွဈပါတယျ။ ဒီ အန်တရာယျကို ရငျဆိုငျဖွရှေငျးရေးမှာ နိုငျငံတှေ လကျတှဲ ဆောငျရှကျကွဖို့ ဖွဈလာပါတယျ။
ဗွိတိနျ နိုငျငံခွားရေး အရာရှိ Jane Rumble က သူတို့ အန်တာတိကကို ဘာကွောင့ျ ဒီလောကျ လေ့လာနရေသလဲဆိုတာကို ပွောပွပါတယျ။
“ကြှနျမတို့ ဒီလောကျ လေ့လာနရေတဲ့ အကွောငျးရငျးကတော့ အန်တာတိက ကနေ ပြောျကလြာမယ့ျ ရတှေကေ တဈနေ့မှာ ဗွိတိသြှ ကမျးခွကေို ရောကျလာမှာ စိုးလို့ပါပဲ။ လကျရှိစာခြုပျအရ အန်တာတိကတိုကျကို နားလညျနိုငျဖို့ နိုငျငံတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှ ပိုကောငျး တယျဆိုတဲ့ အထောကျအထား တှေ ရှိပါတယျ။ ပွီးတော့ ဒီတိုကျကွီးကို ဘယျလို အုပျခြုပျမလဲဆိုတာကို တဈနိုငျငံတညျးက ပွောနတောထကျ ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျပွီး ပွောမှ ပိုပွီး ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိလာမှာ ဖွဈပါတယျ။”
တိတိကကြပြွောရရငျတော့ နယျမွသေဈ စူးစမျးရှာဖှသေူ တှဟော ကမ်ဘာ့တောငျဘကျစှနျးက အန်တာတိကတိုကျကွီးကို ၁၈၂၀ ခုနှဈက ရှာဖှေ တှေ့ရှိခဲ့တာပါ။ ၁၉၅၉ ခုနှဈမှာ ရရှိခဲ့တဲ့ အန်တာတိကစာခြုပျကိုတော့ နိုငျငံပေါငျး ၁၂ နိုငျငံ စတငျလကျမှတျ ရေးထိုးရာကနေ အခုအခါ လကျမှတျ ရေးထိုးထားတဲ့ စာခြုပျအဖှဲ့ဝငျ နိုငျငံပေါငျး ၅၀ ကြောျသှားပွီ ဖွဈပါတယျ။
