လြတ္လပ္စြာ ကုန္သြယ္ခြင့္ သေဘာတူညီခ်က္ေတြ ရရွိဖုိ႔ ရည္ရြယ္က်င္းပတဲ့ အာရွပစိဖိတ္ စီးပြားေရး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈအဖဲြ႔ (APEC) ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြေတြ တနဂၤေႏြေန႔ကပဲ အဆုံးသတ္သြားခဲ့ ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးပဲြေတြ အဆုံးသတ္ခ်ိန္မွာ စီးပြားေရး၊ ကုန္သြယ္မႈေတြ တုိးျမႇင့္ဖုိ႔ သေဘာတူညီမႈေတြ ရရွိခဲ့ၾကေပမဲ့လည္း လက္ေတြ႔အားျဖင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ က်င့္သုံးႏုိင္မယ့္ အေျခအေနေတြနဲ႔ကေတာ့ အလွမ္းေ၀းေနဆဲပါ။ ဒီအေၾကာင္း ဗြီအုိေအ သတင္းေထာက္ေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ Akiko Fujita နဲ႔ Dan Robinson တုိ႔ရဲ႔ သတင္းေပးပုိ႔ခ်က္ေတြနဲ႔အတူ APEC ညီလာခံမွာ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတာေတြကုိေတာ့ ဒီတပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရးက႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦး က တင္ျပထားပါတယ္။
ဂ်ပန္ႏုိင္ငံ ယုိကုိဟားမားၿမိဳ႔က အာရွပစိဖိတ္ စီးပြားေရး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈအဖဲြ႔ (APEC) ရဲ႔ ၂ ရက္ၾကာ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြ ႏုိ၀င္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔မွာ အဆုံးသတ္ခ်ိန္မွာေတာ့ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္ေရး ဇုန္နယ္ေျမတခု ထူေထာင္ဖုိ႔ ေၾကညာ လုိက္ၾကပါတယ္။ အဖဲြ႔၀င္ ၂၁ ႏုိင္ငံၾကား လြတ္လပ္တဲ့ ကုန္သြယ္ေရးဇုန္နယ္ေျမ ဖန္တီးသြားဖုိ႔ ဒီလုိ သေဘာတူညီမႈ ရခဲ့ေပမဲ့လည္း အခ်ိန္အတိအက် သတ္မွတ္ႏုိင္တာမ်ဳိး မရွိခဲ့သလုိ ေနာက္ထပ္ ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔သာ ေျပာခဲ့ၾကတာပါ။
ပစိဖိတ္ႏုိင္ငံေတြၾကား ကုန္သြယ္မႈေတြ တုိးခ်ဲ႔ေရးကုိ ဖိအားေပး တုိက္တြန္းေနသူေတြထဲမွာေတာ့ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္ပါ၀င္ေနတာ ျဖစ္သလုိ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြကုိ တက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ သမၼတ ဘရက္ခ္ အုိဘားမား ကလည္း ဒီကိစၥေတြကုိပဲ အဓိကအာ႐ုံစုိက္ ေျပာဆုိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႔ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ ၆၀ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ အာရွ ပစိဖိတ္ ေဒသကုိ တင္ပုိ႔ေနတာျဖစ္သလုိ ေရွ႔လာမယ့္ ၅ ႏွစ္အတြင္း အာရွတုိက္ရဲ႔ စီးပြားေရးဟာ ၅၀ ရာခုိင္ႏႈန္း တုိးလာမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ ထားၾကတာမုိ႔ စီးပြားေရးဖြ႔ံၿဖိဳးမႈဟာ အေမရိကန္နဲ႔ အာရွအတြက္ အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းမယ့္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈေတြ ထြက္ေပၚလာမွာ ျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းလည္း သမၼတ က APEC ေခါင္းေဆာင္ေတြကုိ ေျပာဆုိလုိက္တာပါ။
“ဒီခရီးစဥ္တေလွ်ာက္လုံး က်ေနာ္ ေျပာခဲ့တာကေတာ့ ၂၁ ရာစုႏွစ္ထဲမွာ ကုန္သြယ္ေရး၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရး ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈေတြဟာ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံအေပၚ အျမတ္ထုတ္ၿပီး တျခားတႏုိင္ငံက ႀကီးပြားခ်မ္းသာတဲ့ အၾကြင္းမဲ့ ကစားနည္းမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး ဆုိတာပါပဲ။ တကယ္ေတာ့ အတူတကြ လက္တဲြၿပီး အလုပ္လုပ္သြားၾကမယ္ဆုိရင္၊ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႔ စီးပြားေရးဆက္ဆံမႈေတြ ေတာင့္တင္းခုိင္မာၿပီး ႏုိင္ငံအားလုံးအတြက္ အက်ဳိးရွိႏုိင္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။”
ေဒသတြင္း လြတ္လပ္စြာ ကုန္သြယ္ေရး သေဘာတူညီခ်က္ေတြ ရရွိဖုိ႔ကေတာ့ APEC ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြမွာ အဓိက ကိစၥရပ္ တခုပါ။ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံအပါအ၀င္ ပစိဖိတ္ ေဒသ ၉ ႏုိင္ငံက ကုန္တင္သြင္းမႈေတြအေပၚ အခြန္အတုပ္ စည္းက်ပ္မႈေတြကုိ ဖယ္ရွားတဲ့ ပစိဖိတ္ေဒသ ႏုိင္ငံမ်ားအဖဲြ႔တခု ဖန္တီးသြားဖုိ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ဦးေဆာင္ တုိက္တြန္းေနတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ပစိဖိတ္ေဒသ ၉ ႏုိင္ငံ ကုန္သြယ္ေရးအဖဲြ႔ ဖန္တီးေရးဟာ APEC ႏုိင္ငံေတြ အားလုံးပါ၀င္တဲ့ သေဘာတူညီမႈေတြ ရရွိေရးအတြက္ ပထမေျခလွမ္းတရပ္ ျဖစ္မယ္လုိ႔လည္း သမၼတ အုိဘားမား က ေျပာဆုိခဲ့တာပါ။
ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြကုိ တက္ေရာက္လာတဲ့ ေဒသတြင္း ေခါင္းေဆာင္ေတြကုိ မိန္႔ခြန္းစကားေျပာဆုိရာမွာေတာ့ ေရွ႔လာမယ့္ ၅ ႏွစ္အတြင္း အေမရိကန္ရဲ႔ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ ပမာဏကုိ ၂ ဆတုိးႏုိင္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ထားေၾကာင္းကုိလည္း အေလးထား ေျပာသြားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
“အေမရိက အတြက္ကေတာ့ ဒါဟာ အလုပ္အကုိင္ရရွိေရး နည္းဗ်ဴဟာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ သန္း ၁,၀၀၀ ဘုိး ေရာင္းရတုိင္း တုိင္းျပည္မွာ အလုပ္အကုိင္ေပါင္း ၅,၀၀၀ ရရွိေစမွာပါ။ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ေတြက ရလာတဲ့ အလုပ္အကုိင္ေတြကေန ပ်မ္းမွ် ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ရတဲ့ ၀င္ေငြထက္ ၁၈ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ရွိပါတယ္။”
ဂ်ပန္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ Naoto Kan ကေတာ့ ပစိဖိတ္ ေဒသ ၉ ႏုိင္ငံ ပူးတဲြေဆာင္ရြက္ေရး အဆုိျပဳခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ စတင္ ေဆြးေႏြးလုိေၾကာင္းနဲ႔ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ သိသိသာသာ လမ္းဖြင့္ေပးဖုိ႔အတြက္ အဆင္သင့္ရွိေနၾကာင္း ေျပာဆုိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ျပည္တြင္းက စုိက္ပ်ဳိးေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ေစ်းႏႈန္းေတြ က်ဆင္းကုန္မယ္ဆုိၿပီး စုိးရိမ္ေနၾကသူေတြရဲ႔ ကန္႔ကြက္မႈေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ အဆုိျပဳခ်က္ကုိ အတည္ျပဳလက္ခံဖုိ႔ အတြက္ကုိေတာ့ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံက လက္တြန္႔ေနတာပါ။
“ပစိဖိတ္ ပူးတဲြေဆာင္ရြက္ေရး သေဘာတူညီခ်က္ဟာ ဒီအထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏုိင္ငံ ၉ ႏုိင္ငံမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈေတြအတြက္ သေကၤတတခု ျဖစ္လာေနပါတယ္။ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံအေနနဲ႔ ဒါကုိ သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထုိးတာမ်ဳိး မရွိေသးေပမဲ့၊ ဒါကုိ ဘယ္လုိ မွန္မွန္ကန္ကန္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္သြားမလဲ ဆုိတာကုိ ဆုံးျဖတ္ဖုိ႔ အဖဲြ႔၀င္ႏုိင္ငံေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆုံေရးကုိ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ စီစဥ္ေနပါတယ္။”
APEC ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြအၿပီး ေၾကညာခ်က္မွာ ေဒသတြင္း စီးပြားေရး အင္အားေကာင္းလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္သြားမယ့္ အစီအစဥ္ေတြကုိလည္း ေၾကညာခဲ့သလုိ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြကလည္း ခ်ိန္ခြင္လွ်ာညီမွ်ၿပီး နက္႐ႈိင္းတဲ့ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈေတြ ရရွိဖုိ႔ကုိ အေလးထားေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ လုပ္ခလာစာေတြ တုိးလာေစဖုိ႔နဲ႔ ျပည္တြင္း ၀ယ္လုိအား ေကာင္းလာေစေရးအေပၚ အာ႐ုံစုိက္ခဲ့တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွ႔လာမယ့္ ၃ ႏွစ္အတြင္း ကုန္သြယ္မႈေတြအေပၚ အဟန္႔အတား ျဖစ္ေနတာေတြကုိ တားဆီးဖုိ႔နဲ႔ ကုိယ္က်ဳိးစီးပြား ကာကြယ္မႈေတြကုိ တုိက္ဖ်က္သြားၾကဖုိ႔လည္း ကတိျပဳခဲ့ၾကတာပါ။ ကမာၻနဲ႔အ၀န္း ကုန္သြယ္ေရးေတြ တုိးျမႇင့္ႏုိင္ေရး အတြက္ကုိေတာ့ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္ေရးအဖဲြ႔ (WTO) ရဲ႔ ဒုိဟာၿမိဳ႔ အစည္းအေ၀းပဲြမွာ အၿပီးသတ္ ေဆြးေႏြးႏုိင္ဖုိ႔လည္း ရည္မွန္းခဲ့ၾကပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ APEC အဖဲြ႔၀င္ ႏုိင္ငံေတြရဲ႔ ပ်မ္းမွ် ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ ပမာဏဟာ တကမာၻလုံးရဲ႔ ထုတ္လုပ္မႈ ထက္၀က္ေက်ာ္ ရွိေနတာမုိ႔၊ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြ တုိးျမႇင့္ေရး သေဘာတူညီမႈ အသစ္ေတြ ရရွိခဲ့တဲ့အတြက္ သိသာတဲ့ တုိးတက္မႈ တခုလုိ႔ ဆုိရမွာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း အဖဲြ႔၀င္ႏုိင္ငံေတြၾကား ေငြေၾကးဆုိင္ရာ မူ၀ါဒေတြ၊ ႏုိင္ငံခ်င္းအလုိက္ ဆက္ဆံေရးေတြမွာ မေျပမျပစ္ ျဖစ္ေနရတဲ့ ကိစၥေတြကလည္း စိမ္ေခၚမႈေတြအျဖစ္ ရွိေနဆဲပါ။
ဒါေပမဲ့လည္း ကုန္သြယ္ေရးမွာ ပုိေငြျပေနတဲ့အထိ ကုန္သြယ္မႈေတြမွာ အသာစီးရေစဖုိ႔ ယြန္ေငြတန္ဘုိးကုိ ရွိသင့္တာထက္ ေလွ်ာ့ခ်ထားတယ္လုိ႔ စြပ္စဲြခံေနရတဲ့ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံက ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြကုိ တက္ေရာက္လာတဲ့ သမၼတ ဟူဂ်င္ေတာင္း ကေတာ့ ႏုိင္ငံတကာနဲ႔ အတူတကြ ပူးတဲြ အလုပ္လုပ္ဖုိ႔ ကတိျပဳ ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဖြ႔ံၿဖိဳးတုိးတက္လာေနတဲ့ ေစ်းကြက္ေတြဟာ အတိမ္းအေစာင္း မခံတဲ့ အေျခအေနမွာ ရွိေနဆဲ ျဖစ္တာမုိ႔ သူတုိ႔ႏုိင္တဲ့၀န္ထက္ ပုိၿပီးတာ၀န္ယူဖုိ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး တုိင္းျပည္ေတြက မေတာင္းဆုိသင့္ဘူးလုိ႔ သူက သတိေပး ေျပာဆုိခဲ့တာပါ။
“ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္း အေနနဲ႔ အာရွ-ပစိဖိတ္ ေဒသက ေပၚထြန္းစေစ်းကြက္ေတြကုိ၊ သူတုိ႔ရဲ႔ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္ရည္၊ တုိင္းျပည္ အေျခအေနနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအဆင့္အတန္းအေပၚ အေျခခံၿပီး ႏုိင္ငံတကာရဲ႔ တာ၀န္ေတြကုိ ထမ္းေဆာင္ဖုိ႔ တုိက္တြန္းသင့္ပါတယ္။”
APEC ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြ မတုိင္မီကေလးမွာပဲ က်င္းပၿပီးစီးသြားတဲ့ စက္မႈထြန္းကားတဲ့ ႏုိင္ငံေပါင္း (၂၀) G-20 အဖဲြ႔ရဲ႔ ေဆြးေႏြးပဲြေတြမွာလည္း အလားတူ သေဘာထား မတုိက္ဆုိင္မႈေတြကုိ ေတြ႔ျမင္ခဲ့ၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုလုိ ျပည္ပက ကုန္တင္သြင္းေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြရဲ႔ ကုန္သြယ္မႈေတြမွာ အႀကီးအက်ယ္ လုိေငြျပေနခ်ိန္မွာ၊ တ႐ုတ္ ဂ်ာမဏီတုိ႔လုိ ျပည္ပကုန္တင္ပုိ႔ေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြရဲ႔ ကုန္သြယ္မႈ ပမာဏမွာေတာ့ ပုိေငြေတြျပေနတာလုိ ဘက္မညီမွ် ျဖစ္ေနရတာေတြကုိ ေျဖရွင္းဖုိ႔ ေဆြးေႏြးရာမွာ သေဘာထား ကဲြလဲြမႈေတြ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိခဲ့တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ပဲ ဒီတပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
