ရွစ္ေလးလုံး လႈပ္ရွားမႈအျဖစ္ ထင္ရွားတဲ့ လူထုအုံၾကြမႈျဖစ္ပြားၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆုိရွယ္လစ္ စီးပြားေရးစနစ္္ တခန္းရပ္ၿပီး ေစ်းကြက္စီးပြားေရးအျဖစ္ က်င့္သုံးသြားမယ္လုိ႔ အဲဒီအခ်ိန္ကစလုိ႔ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း စီးပြားေရး အေျခအေနေတြဟာ နိမ့္က်ေနဆဲျဖစ္သလုိ၊ သာမန္လူထုအေနနဲ႔ အရင္ကထက္ေတာင္ လုပ္ကုိင္စားေသာက္၊ စီးပြားရွာရတာ ခက္ခဲေနတုန္းပဲလုိ႔ ေျပာေနၾကတာပါ။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကစလုိ႔ အခုအထိ ျမန္မာ့စီးပြားေရး အေျခအေန တုိးတက္မႈ မရွိပဲ ျဖစ္ေနရ ဘယ္လုိအေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္လဲ ဆုိတာေတြကုိေတာ့ ဒီတပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရးက႑မွာ ကုိေအာင္လြင္ဦး က တင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီမုိကေရစီ ေတာင္းဆုိ အုံၾကြတဲ့ ရွစ္ေလးလုံး လူထုလႈပ္ရွားမႈကုိ ေသြးထြက္သံယုိႏွိမ္နင္းၿပီး၊ အာဏာသိမ္း တက္လာတဲ့ ျမန္မာစစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြက ဆုိရွယ္လစ္ စနစ္ကုိ အဆုံးသတ္၊ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး စနစ္ကုိ ေျပာင္းလဲက်င့္သုံးမယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့တာ အခုဆုိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၃ ႏွစ္ရွိလာပါၿပီ။ ဒါေပမဲ့လည္း အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြသာ ေျပာင္းလာခဲ့တယ္၊ ျမန္မာ့စီးပြားေရးကေတာ့ ႏုိင္ငံတကာအဆင့္ မေျပာနဲ႔ ေဒသတြင္းမွာေတာင္ နိမ့္က်ေနဆဲ အေျခအေနမွာပဲ ရွိေနတယ္လုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံသားေတြ စီးပြားေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြက တညီတညြတ္တည္း ေျပာေနၾကတာပါ။
စီးပြားေရး အခ်က္အျခာၿမိဳ႔ျဖစ္တဲ့ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔က အိမ္ရွင္မ တေယာက္ကေတာ့ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကာလနဲ႔ ယွဥ္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ဒီကေန႔ အခ်ိန္အခါမွာ သာမာန္မိသားစုေတြ ပုိၿပီးေတာ့ေတာင္ ႐ုန္းကန္ ရွာေဖြ စားေသာက္ ေနၾကရတယ္လုိ႔ ေျပာျပပါတယ္။
“ဟုိတုန္းက အိမ္မွာ တေယာက္ေလာက္ အလုပ္လုပ္ၿပီ ဆုိလုိ႔ရွိရင္၊ ၂ ေယာက္ ၃ ေယာက္ေလာက္၊ မိသားစု ၃ ေယာက္ေလာက္က ထုိင္စားလုိ႔ရတယ္၊ အဲဒီ ၈၈ တုန္းက။ အခုဟာက မိသားစုအားလုံး ထြက္လုပ္တာေတာင္မွ မေျပလည္ဘူး။ အဲဒီလုိမ်ဳိးကုိ ကြာျခားပါတယ္။ က်မတုိ႔ မွတ္မိသေလာက္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ က်မတုိ႔ ၈၈ တုန္းက၊ ဆႏၵျပခဲ့တုန္းက ေအာ္ခဲ့တာ ‘ဆန္တျပည္ ၂ က်ပ္ခဲြ၊ စိန္လြင္ ေခါင္းကုိခဲြ’ ဆုိၿပီးေတာ့ အဲလုိေအာ္ၿပီး ဆႏၵျပခဲ့ၾကတာပါ။ အဲဒီေခတ္က ဆန္တျပည္ ၂ က်ပ္ခဲြ ဆုိတာေၾကာင့္ ဆႏၵျပခဲ့တာ၊ အခုဟာက ဆန္တျပည္ကုိ ၁,၅၀၀ ျဖစ္ေနတယ္။ အဆေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ကြာျခားေနတယ္။ အိမ္မွာ ၁၀ တန္းေအာင္ၿပီးသား ကေလးေတြရွိတယ္။ သူတုိ႔ကုိေျပာျပတဲ့ အခါၾကေတာ့ အဲဒီတုန္းက ဘဲဥတလုံးကို ၅ မတ္၊ မုန္႔ဟင္းခါး တပဲြကုိ ၁ က်ပ္၊ အဲဒီတုန္းက က်မတုိ႔က ဒုတိယႏွစ္ေပါ့။ အခုဒီမွာ မုန္႔ဟင္းခါး တပဲြကုိ ၄၀၀ ေလာက္ ျဖစ္ေနတယ္။ အႏွစ္ ၂၀-၂၃ ႏွစ္မွာေလ။ အဲဒီေလာက္ကုိ ကြာျခားသြားတာ။ က်မတုိ႔ေျပာတဲ့ ေစ်းႏႈန္းေတြဆုိ ကေလးေတြက ပုံျပင္လုိ႔ကုိ ထင္ေနတယ္။”
၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကစလုိ႔ ျပည္ပက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈေတြကုိ ခြင့္ျပဳလာတဲ့အတြက္ ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔နဲ႔ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ေရး စတဲ့ စြမ္းအင္က႑မွာ တ႐ုတ္နဲ႔ ထုိင္းတုိ႔လုိ အိမ္နီးခ်င္း တုိင္းျပည္ေတြက အႀကီးအက်ယ္ ၀င္ေရာက္လုပ္ကုိင္ လာၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒီလုပ္ငန္းေတြဟာ သာမန္လူထု အမ်ားစုအတြက္ ေကာင္းက်ဳိးခံစားရတာထက္၊ မၾကာခန လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြလုိ အက်ဳိးဆက္ေတြကုိသာ သယ္ေဆာင္လာတယ္လုိ႔ ဆန္းစစ္သူ အကဲခတ္ေတြက ျမင္ေနၾကတာပါ။
ျမန္မာ့စီးပြားေရးကုိ ေစာင့္ၾကည့္ ေလ့လာေနတဲ့ ၾသစေၾတးလ်ႏုိင္ငံ မက္ကြာရီ တကၠသုိလ္က စီးပြားေရး ပညာရွင္ ပါေမာကၡ ေရွာင္ တာနဲလ္ (Sean Turnell) ကေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၃ ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာလူထုအေနနဲ႔ ဆင္းရဲတြင္းက မတက္ႏုိင္တာဟာ တကယ္ေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ စီးပြားေရး အစီအမံေတြ ည့့ံဖ်င္းမႈရဲ႔ ရလဒ္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္အတြင္း စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ဆုိးဆုိးရြားရြား ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ အခုအခါ အစုိးရသစ္ တျဖစ္လဲ စစ္အစုိးရဆီက ထြက္ခဲ့တာပါ။ တကယ္တမ္း လုပ္ဖုိ႔လုိေနတာကေတာ့ အေျခခံက်တဲ့ ႏုိင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲေတြနဲ႔ ေကာင္းမြန္တဲ့ စီးပြားေရး မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒစုိးမုိးေရးလုိကိစၥ ေျမယာပုိင္ဆုိင္ခြင့္လုိ ကိစၥေတြနဲ႔ ဘ႑ာေရး စနစ္မွာ တည္ၿငိမ္မႈေတြ ရွိဖုိ႔လုိပါတယ္။ အစုိးရအေနနဲ႔ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ စီးပြားေရး မူ၀ါဒေတြကုိ က်င့္သုံးဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႔ အရင္းအျမစ္ေတြကုိ MiG တုိက္ေလယာဥ္ေတြ အတြက္ျဖစ္ျဖစ္၊ ၿမိဳ႔ေတာ္သစ္အတြက္ျဖစ္ျဖစ္ မသုံးသင့္ပါဘူး။ ဒီလုိလုပ္ရမယ့္အစား တုိင္းျပည္ဖြ႔ံၿဖိဳးေရးအတြက္ လုိအပ္တဲ့ အေျခခံ အေဆာက္အအုံေတြကုိ တည္ေဆာက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။”
ေစ်းကြက္စီးပြားေရးအတြက္ တံခါးေတြ ဖြင့္မယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့ေပမဲ့၊ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္း ဆယ္စုႏွစ္တခု ၾကာလာတဲ့ အခ်ိန္မွာဆုိရင္လည္း စီးပြားေရး က်ဆင္းမႈေတြ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈေတြဟာ စုိးရိမ္စရာအဆင့္မွာ ရွိေနတာကုိ အာရွဖြံ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္ (ADB) ရဲ႔ အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဆယ္ႏွစ္အၾကာ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ထဲမွာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈႏႈန္းဟာ အျမင့္ဆုံးအျဖစ္ ၅၀% အထိ ေရာက္ခဲ့တဲ့အတြက္ စီးပြားေရး တုိးတက္မႈေတြကုိ အႀကီးအက်ယ္ ထိခုိက္ေနတယ္လုိ႔ အစီရင္ခံစာက သတိေပးခဲ့တာပါ။ ကုန္ေစ်းႏႈန္း ႀကီးျမင့္မႈ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈေတြဟာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြအေပၚ ဒီကေန႔ အခ်ိန္အထိလည္း ႐ုိက္ခတ္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။
မၾကာေသးခင္ ႏွစ္ေတြကစလုိ႔ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈနဲ႔ ကုန္ေစ်းႏႈန္း ႀကီးျမင့္မႈေတြေၾကာင့္ အေရာင္းအ၀ယ္ေတြ သိသိသာသာ ထုိင္းမႈိင္းေနတယ္လုိ႔ မႏၱေလးၿမိဳ႔က ပဲြ႐ုံလုပ္ငန္းရွင္ တဦးက ေျပာျပပါတယ္။
"အဲဒီတုန္းက ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြကအစ ဒီအခ်ိန္ေလာက္ တအားႀကီး မတက္ေသးဘူး။ အခုႏွစ္ပုိင္းေတြမွာ ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြလည္း တအားတက္ၿပီးေတာ့မွ၊ ေငြက တန္ဘုိးမရွိဘူးေပါ့။ ေငြအသုံးမခံဘူး။ ေရႊေစ်းဆုိ ၈၈ ေလာက္က ၂ ေသာင္းေက်ာ္ေလာက္ပဲရွိတာ။ အခုကေတာ့ ၆ သိန္းေက်ာ္ကေန လုံး၀မဆင္းႏုိင္ေတာ့ဘူး။ အခုအေျခအေနကေလ ေတာင္သူေတြ၊ ေအာက္ေျခ လက္လုပ္လက္စားေတြ လက္ထဲမွာ ေငြတအားရွားတဲ့အတြက္ က်မတုိ႔လုိ ေရာင္း၀ယ္ေနတဲ့ သူေတြအေနနဲ႔ တအား အေရာင္းအ၀ယ္ က်သြားတာေလ။ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကုိ ပါးက်သြားတာ ဒီႏွစ္ပုိဆုိးလာတယ္။"
စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကုိ အျပည့္အ၀ မေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏုိင္တာ၊ သက္တမ္းၾကာၾကာ မခံတာ၊ စီးပြားေရး စနစ္ရဲ႔ အေျခခံေတြကုိ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ပ်က္ကြက္တာေတြ ရွိခဲ့တယ္လုိ႔ ADB ရဲ႔ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္အတြက္ သုံးသပ္ခ်က္ အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပပါတယ္။ စီးပြားေရးစနစ္ လမ္းေၾကာင္းမွန္ေပၚ ေရာက္ဖုိ႔ဆုိရင္ အစုိးရအေနနဲ႔ ထိေရာက္မႈ မရွိတဲ့ ျပည္သူပုိင္ လုပ္ငန္းေတြကုိ ပုဂၢလိကလက္ လႊဲေျပာင္းတာေတြ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔နဲ႔ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး အေျခခံေတြ၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းမွာ အခ်ိန္အတိအက် သတ္မွတ္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ လိုလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အႀကံေပးခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း ႏွစ္ေပါင္း ၂၃ ႏွစ္ ရွိလာတဲ့အခ်ိန္အထိ ဒီအႀကံေပးခ်က္ေတြဟာ အေကာင္အထည္ ေပၚမလာေသးပါဘူး။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ မတ္လကုန္မွာ အသစ္ဖဲြ႔စည္းလုိက္တဲ့ အစုိးရရဲ႔ေခါင္းေဆာင္ ဦးသိန္းစိန္ ကေတာ့ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေတြ လုပ္မယ္လုိ႔ သမၼတအျဖစ္ က်မ္းသစၥာ က်ိန္ဆုိစဥ္မွာ ကတိေပးခဲ့တာပါ။
ဒါေပမဲ့လည္း အတိတ္မွာတုန္းက အေတြ႔အႀကံဳေတြအရ၊ ကတိေတြ လက္ေတြ႔ ျဖစ္လာပါ့မလား ဆုိတာကေတာ့ သံသယျဖစ္စရာ ေကာင္းတယ္လုိ႔ ၾသစေၾတးလ်ႏုိင္ငံ မက္ကြာရီ တကၠသုိလ္က ပါေမာကၡ တာနဲလ္ က ျမင္ပါတယ္။
“အစုိးရသစ္က မွန္ကန္တဲ့ ကိစၥကုိ ေျပာေနတာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း တကယ့္ကိစၥကေတာ့ ဒီစကားလုံးေတြကုိ အေကာင္အထည္ ေဖာ္တဲ့ကိစၥပါ။ အေကာင္အထည္ ေဖာ္တဲ့ကိစၥက အၿမဲလုိပဲ ျပႆနာရွိပါတယ္။ သမၼတသစ္က ေသခ်ာေပါက္ မွန္ကန္တဲ့ စကားကုိ ေျပာခဲ့တာျဖစ္ၿပီး၊ စီးပြားေရး အႀကံေပးအဖဲြ႔ ဖဲြ႔စည္းခဲ့တာ အပါအ၀င္ လုပ္ခဲ့တဲ့ ကိစၥတခ်ဳိ႔နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း က်ေနာ္အားရပါတယ္။ ဒီလုိကိစၥေတြက အင္မတန္ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ့္ျပႆနာက ဒီကေန တခုခုထြက္ေပၚ လာႏုိင္မလာႏုိင္ ဆုိတာပါ။”
အစုိးရသစ္တက္လာၿပီး ေနာက္မွာေတာ့ ကၽြမ္းက်င္သူေတြ ပါ၀င္တဲ့ သမၼတရဲ႔ စီးပြားေရး အႀကံေပးအဖဲြ႔ကုိ ဖဲြ႔စည္းခဲ့တာ၊ တခ်ိန္က စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြ ဦးေဆာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားၿပီး ၾသဇာႀကီးမားလွတဲ့ ကုန္သြယ္ေရး မူ၀ါဒေကာင္စီကုိ ဖ်က္သိမ္းလုိက္တာ၊ ျပည္ပကုန္ပစၥည္း တင္ပုိ႔မႈေတြအေပၚ အခြန္အျဖစ္နဲ႔ အရင္တုန္းက ၁၀% ေပးေဆာင္ေနရတာကုိ ၇% ေလွ်ာ့ခ်ေပးလုိက္တာလုိ အေျပာင္းအလဲ တခ်ဳိ႔ကုိေတြ႔ရပါတယ္။ ကုန္သြယ္မႈေတြမွာ အဓိက အဟန္႔အတားတခုအျဖစ္ စီးပြားေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ေထာက္ျပေနၾကတဲ့ ႏုိင္ငံျခားေငြ လဲလွယ္ႏႈန္း တရား၀င္နဲ႔ ေမွာင္ခုိေစ်းရယ္လို႔ ၂ မ်ဳိးျဖစ္ေနတာကုိ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းေနတယ္ ဆုိတဲ့ သတင္းေတြလည္း ထြက္ေပၚေနတာပါ။
ဒါေပမဲ့လည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ယုိယြင္းေနခဲ့တဲ့ တုိင္းျပည္စီးပြားေရးနဲ႔ အေျခခံ အေဆာက္အအုံေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတာ၊ ကုန္ေစ်းႏႈန္း ႀကီးျမင့္မႈ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈလုိ ျပႆနာေတြရဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ ရွိေနတာေၾကာင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကုိ သြက္သြက္လက္လက္နဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ မလုပ္ႏုိင္ရင္ေတာ့ အစုိးရ အဆက္ဆက္ ေပးထားတဲ့ ကတိေတြ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး အလွမ္းေ၀းေနလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း ကၽြမ္းက်င္သူေတြ၊ ႏုိင္ငံတကာနဲ႔ ေဒသတြင္းက စီးပြားေရးနဲ႔ ေငြေၾကးဆုိင္ရာ အဖဲြ႔အစည္းေတြက သတိေပးေနၾကတာ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း တင္ျပရင္းနဲ႔ ဒီသီတင္းပတ္ရဲ႔ စီးပြားေရး က႑ကုိ ရပ္နားပါရေစ။
