ျမန္မာစစ္အစိုးရက ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ႏုိင္ငံျခား သံတမန္ အသိုင္းအ၀ိုင္းကို သူတို႔ရဲ႕ ႀကီးၾကပ္စီစဥ္မႈနဲ႔ တနဂၤေႏြေန႔က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ေလ့လာခြင့္ေပးမယ္လို႔ ကမ္းလွမ္းတာကို အေမရိကန္နဲ႔ အီးယူ ဥေရာပသမဂၢတို႔က ပယ္ခ်လိုက္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္မို႔ ခုလို ပယ္ခ်ခဲ့ရတာပါလဲ။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စံုစမ္းေမးျမန္းထားတဲ့ ေနာ္ရိႈးက တင္ျပထားပါတယ္။
ျမန္မာစစ္အစိုးရက ရန္ကုန္အေျခစိုက္ သံတမန္ အသိုင္းအ၀ိုင္းကို စစ္တပ္ရဲ႕ ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲမႈနဲ႔ ႏို၀င္ဘာလ ၇ ရက္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ လာေရာက္ ေလ့လာခြင့္ေပးမယ္လို႔ ကမ္းလွမ္းခ့ဲတဲ့အေၾကာင္း ၀ါရွင္တန္အေျခစိုက္ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရးဌာန ေျပာခြင့္ရသူက အတည္ျပဳ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
“ျမန္မာအာဏာပိုင္ေတြက ရန္ကုန္အေျခစိုက္ သံတမန္ အသိုင္းအ၀ိုင္းကို အစုိးရက ကမကထျပဳတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာေရးအစီအစဥ္ ကမ္းလွမ္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီအစီအစဥ္မွာ ရန္ကုန္က အေမရိကန္သံရံုးက ပါ၀င္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ပါ၀င္ဖို႔ စဥ္းစားခဲ့ေသးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီကမ္းလွမ္းခ်က္ကို ပယ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။”
အခုလို စစ္အစိုးရ ကမ္းလွမ္းထားတယ္ဆိုတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာေရး အစီအစဥ္ အေသးစိတ္ကိုေတာ့ ရန္ကုန္က အေမရိကန္ သံရံုးကပဲ သိမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ရန္ကုန္ အေမရိကန္သံရံုးက ပယ္ခ်ခဲ့သလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ ၀ါရွင္တန္က အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရးဌာန ေျပာခြင့္ရသူက ခုလို ေျပာပါတယ္။
“စစ္အစိုးရက တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာတဲ့ အစီအစဥ္ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲကို တကယ္ပဲ လြတ္လပ္ စစ္မွန္စြာ ေစာင့္ၾကည့္ အကဲျဖတ္ခြင့္ရတာမ်ိဳးနဲ႔ အစားထိုးလို႔မရပါဘူး။”
အလားတူ အီးယူ ဥေရာပသမဂၢ ကလည္း စစ္အစိုးရ ကမ္းလွမ္းခ်က္ပါ အခ်က္အလက္ေတြဟာ လက္ခံႏုိင္ဖြယ္ မရွိတာေၾကာင့္ ပယ္ခ်ခဲ့တယ္၊ အခ်က္အလက္ တခ်ိဳ႕ကို ျပန္လည္ ျပင္ဆင္ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုထားတယ္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဆုိင္ရာ ၿဗိတိန္ သံအမတ္ႀကီး အင္ဒရူး ဟိုင္း (Andrew Heyn) ကေျပာခဲ့ပါတယ္။
“ခုေလာေလာဆယ္ ဥေရာပါသမဂၢက စစ္အစိုးရ ကမ္းလွမ္းထားတဲ့ တရား၀င္ ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာေရးမွာ ပါ၀င္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအစီအစဥ္ထဲမွာပါတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြဟာ လက္ခံႏိုင္ဖြယ္ မရွိတာေၾကာင့္ပါ။ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ စစ္အစိုးရရဲ႕ ေလ့လာေရး အစီအစဥ္ဟာ ဘယ္လိုမ်ိဳးဆိုရင္ ပါ၀င္မယ္ဆုိတာ အေၾကာင္းျပန္ထားတာ ရွိပါတယ္။ ဒါကို ညႇိႏိႈင္းေနတုန္းပါ။ ညိႇႏိႈင္းလို႔ အေျဖတမ်ိဳးမ်ိဳး ထြက္လာရင္ေတာ့ ေျပာင္းသြားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါကိုေတာ့ ေလာေလာတယ္ မသိေသးပါဘူး။”
စစ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ႏုိင္ငံျခားသံတမန္ေတြ၊ သတင္းေထာက္ေတြ ရွိၿပီးသားမို႔ ျပည္ပက ေရြးေကာက္ပြဲ ေစာင့္ၾကည့္ အကဲျဖတ္သူေတြ၊ ႏုိင္ငံျခားကလာတဲ့ သတင္းေထာက္ေတြကို လာခြင့္ျပဳမွာမဟုတ္ဘူး ဆိုတာကိုေတာ့ ေစာေစာကတည္းက ေၾကညာထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံျခားဧည့္ခရီးသြားေတြကို ဆိုက္ေရာက္ဗီဇာ ထုတ္ေပးတာကိုလည္း ဆုိင္းင့့ံထားၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ႏုိင္ငံတကာသံတမန္ေတြ အေနနဲ႔ လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာလ ၇ ရက္ ေရြးေကာက္ပြဲကို သြားေရာက္ေလ့လာႏိုင္ဖို႔ ျမန္မာစစ္အစိုးရက စီစဥ္ထားတာမွာ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က အစီအစဥ္အတိုင္းဆုိရင္ ဥေရာပသမဂၢ အီးယူအေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီေလ့လာေရးအဖြဲ႔ေတြမွာ ပါ၀င္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဆိုင္ရာ ၿဗိတိသွ် သံအမတ္ႀကီးက ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕က ႏိုင္ငံျခားသတင္းေထာက္မ်ားအသင္း (FCCT) မွာ ေျပာဆိုလိုက္ပါတယ္။ လက္ရွိအတိုင္းဆိုရင္ေတာ့ ဒီေရြးေကာက္ပြဲဟာ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမႈရွိမွာ မဟုတ္ဘူးလို႔လည္း ေျပာပါတယ္။ အေသးစိတ္ကို FCCT မွာ ကိုယ္တိုင္သြားေရာက္ သတင္းယူခဲ့တဲ့ ကိုေဇာ္၀င္းလိႈင္က တင္ျပထားပါတယ္။
ႏို၀င္ဘာ ၇ ရက္မွာ က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲေန႔မွာ မဲရံုေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာဖို႔ ႏိုင္ငံတကာ သံတမန္ေတြကို စစ္အစိုးရက ဖိတ္ၾကားထားေပမဲ့ အဲဒီဖိတ္ၾကားခ်က္ဟာ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ရွိေနၿပီး စစ္အစိုးရ အစီအစဥ္နဲ႔ ပို႔ေပးတဲ့ မဲရံုေတြကိုပဲ သြားၾကရမွာေၾကာင့္ အီးယူ တဖြဲ႔လံုးက ပါ၀င္မွာမဟုတ္ဘူးလို႔ ျမန္မာ့ေရြးေကာက္ပြဲ အေပၚ သံတမန္မ်ားရဲ႕ ရႈေထာင့္မွၾကည့္ျခင္း ဆိုတဲ့ေခါင္းစဥ္နဲ႔ မေန႔က ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္မ်ား အသင္းမွာျပဳလုပ္တဲ့ ေဆြးေႏြးပြဲမွာ ၿဗိတိသွ် သံအမတ္ႀကီး အင္ဒရူးဟိုင္း (Andrew Heyn) က ေျပာသြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
“မဲရုံေတြကို သြားေလ့လာဖို႔အတြက္ စစ္အစိုးရရဲ႕ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြဟာ လက္ခံႏိုင္စရာ မရွိတာေၾကာင့္ အဲဒီ တရား၀င္ လွည့္လည္ ေလ့လာတဲ့အထဲ အီးယူက လိုက္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ အီးယူက တင္ျပထားတဲ့အခ်က္ေတြကို စစ္အစုိးရက လက္ခံရင္ေတာ့ အီးယူအေနနဲ႔ ေလ့လာတဲ့အဖြဲ႔ထဲမွာ လိုက္မွာပါ။ ဘယ္လိုျဖစ္မယ္ဆုိတာေတာ့ အခုခ်ိန္ထိ မသိရေသးဘူး။” - လို႔ ေျပာသြားတာပါ။
ႏို၀င္ဘာလ ၇ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူးလို႔ ဒီေဆြးေႏြးပြဲမွာပဲ ၿဗိတိသွ် သံအမတ္ႀကီးက ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာၾကားသြားပါတယ္။
“ေရြးေကာက္ပြဲဟာ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ မထင္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ တရားမွ်တေအာင္လည္း လုပ္ေဆာင္ျခင္း မရွိဘူး။ အားလံုး ပါ၀င္ႏိုင္ေအာင္လည္း လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္း မရွိပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ အီးယူ အဖြဲ႔ႀကီးတခုလံုးရဲ႕ ကိုယ္စားမဟုတ္ဘဲ မိမိအေနနဲ႔ အထူး ေျပာၾကားလိုတာကေတာ့ အီးယူဟာ ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္တဲ့ေနရာမွာ ဂုဏ္ယူေလာက္စရာ သမိုင္းေၾကာင္း ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ လြတ္လပ္ တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ေဆာင္သင့္တယ္ ဆုိတဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို ခ်မွတ္ေပးတာပါ။”
အဲဒီ အီးယူကခ်မွတ္ထားတဲ့ တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ေတြကေတာ့ -
“အဓိကက်တဲ့ လြတ္လပ္ခြင့္ ၅ ခ်က္ကေတာ့ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုပိုင္ခြင့္၊ ဖြဲ႔စည္းပိုင္ခြင့္၊ စည္းရံုးပိုင္ခြင့္၊ သြားလာပိုင္ခြင့္၊ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္းမွ ကင္းလြတ္ပိုင္ျခင္းတို႔အျပင္ ဥပေဒမွ အေရးယူျခင္းမွ ကင္းလြတ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြဟာ ႏိုင္ငံသားတိုင္းဟာ အစိုးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ယႏၱရားထဲမွာ ပါ၀င္ခြင့္ရွိရမယ္ဆိုတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံက ေရြးေကာက္ပြဲဟာ အဲဒီအခ်က္ေတြနဲ႔ ညီမညီ ဆိုတာကိုေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးတဲ့အထိ ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာ ျဖစ္ေပမဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္စည္းရံုးၾကတဲ့ကာလ အတြင္း ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကိုလည္း အီးယူရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္ထဲမွာ ထည့္သြင္းထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံက ေရြးေကာက္ပြဲ ေကာ္မရွင္ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔ လူထုအတြက္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ထုတ္ျပန္တဲ့အခါမွာ သူတို႔ထင္သလို သင့္ေလ်ာ္တဲ့အခ်ိန္က်မွ တခုခ်င္း ထုတ္ျပန္ေနတာေၾကာင့္ ဒါဟာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိဘူး။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ မရွိဘူးဆိုတာကို ျပသေနတာပဲလို႔လည္း သံအမတ္ႀကီး အင္ဒရူးဟိုင္း က ေျပာပါတယ္။
ေလာေလာဆယ္ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီ အလွည့္က် သဘာပတိ တာ၀န္ယူထားၿပီး ဥေရာပအဖြဲ႔ အီးယူအတြင္း ျမန္မာ့အေရးေတြကို ထိပ္တန္းက ဦးေဆာင္လုပ္ကိုင္ေပးေနတဲ့ ၿဗိတိန္လို ႏိုင္ငံမ်ိဳးက ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပဖို႔ ရက္ပိုင္းပဲလိုေတာ့တဲ့အခ်ိန္ အခုလို ေျပာၾကားလာတာဟာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိတယ္လို႔ လူ႔ေဘာင္သစ္ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီ ဥကၠဌ ကိုေအာင္မိုးေဇာ္က ေျပာပါတယ္။
“ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ဖို႔ ၂ ရက္ ၃ ရက္ပဲလိုေတာ့တယ္။ အခုလိုေျပာတဲ့ကိစၥက ေတာ္ေတာ္ေလးကို သက္ေရာက္မႈႀကီးတယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ေျပာခ်င္တယ္။ UK သံအမတ္ႀကီး ေျပာတယ္ဆိုေပမဲ့လို႔ တစိတ္တပိုင္း အီးယူရဲ႕ အသံကိုလည္း လႊမ္းၿခံဳတယ္လို႔ အဲဒီလို ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အီးယူထဲမွာ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံေတြက ဒီေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တစံုတရာ အျပဳသေဘာ ျမင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီလို ႏုိင္ငံေတြက သံအမတ္ေတြ၊ INGO ေတြအတြက္လည္း ၿဗိတိသွ် သံအမတ္ႀကီးေျပာတဲ့စကားေတြဟာ အေတာ္ သက္ေရာက္မႈႀကီးလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ထင္ပါတယ္။”
လူ႔ေဘာင္သစ္ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီ ဥကၠဌ ကိုေအာင္မိုးေဇာ္ ေျပာသြားတာျဖစ္ပါတယ္။
