မြန်မာ့စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံနိုင်ရေး မျှော်လင့်ချက်နဲ့ နယူးယောက်မြို့မှာ မြန်မာ-အမေရိကန် ပုဂ္ဂလိက ကုန်စည်ပြပွဲတခုကို ပြီးခဲ့တဲ့ စနေနေ့က ကျင်းပခဲ့ကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုကြောင့် အမေရိကန်ဥပဒေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတချို့ရှိပေမယ့် ဥပဒေဘောင်အတွင်းက သတိနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြထားပါတယ်။
Queens အမေရိကန် ကုန်သည်ကြီးများအသင်းနဲ့ မြန်မာ့စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်တွေ ပူးပေါင်းပြီး “Burmese-American Business Resources Day” လို့ အမည်ပေးထားတဲ့ မြန်မာ့ထွက်ကုန် ကုန်စည်ပြပွဲတခုကို နယူးယောက်မြို့ Corona အရပ်မှာ အောက်တိုဘာ ၁၉ ရက် စနေနေ့ မွန်းလွဲပိုင်းက ကျင်းပခဲ့ကြတာပါ။
မြန်မာလုပ်ငန်းရှင်တွေ အမေရိကန်မှာ စီးပွားရေးလုပ်မယ်ဆိုရင် သိသင့်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ မျှဝေသွားမှာဖြစ်သလို ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ သင်တန်းတွေကိုပါ ကူညီပို့ချသွားဖို့ ရည်ရွယ်ထားတယ်လို့ ပြပွဲစီစဉ်သူတဦးဖြစ်တဲ့ ကိုမိုးချမ်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ဒီလိုအခမ်းအနားက အမေရိကားမှာ တနည်းအားဖြင့် ကုန်စည်ပြပွဲလို့လည်း ပြောလို့ရပါတယ်။ အဲဒီဟာက ကျနော်ထင်တယ် ပထမဦးဆုံးအကြိမ် ဖြစ်မလားပေါ့နော်။ အဲဒီဟာကို လုပ်တဲ့နေရာမှာ နံပါတ်တစ်က လက်ရှိ လုပ်ငန်းလုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေ ဒီ့ထက်ပိုလုပ်နိုင်အောင်အတွက် ကျနော်တို့က ရည်ရွယ်တယ်။ နံပါတ်နှစ်က လုပ်ငန်းရှင် မဖြစ်သေးတဲ့လူတွေ လုပ်ငန်းရှင်ဖြစ်လာအောင် ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ ဆိုတဲ့ဟာကို ရည်ရွယ်တယ်။ သူတို့ကို လမ်းပြပေးတာပေါ့ဗျာ။ နှစ်ဖက်စလုံးက မြန်မာနိုင်ငံက လုပ်ငန်းရှင်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့မှ လုပ်နိုင်အောင်အတွက် ရည်ရွယ်တယ်။”
Business Resources Day ပြပွဲမှာ မြန်မာပြည်ကနေ လာရောက်ပြသကြတဲ့ လုပ်ငန်းတချို့ ပါဝင်ခဲ့တယ်လို့ ကိုမိုးချမ်းက ရှင်းပြပါတယ်။
“မြန်မာပြည်က လက်ဝတ်ရတနာရောင်းတဲ့ လုပ်ငန်းတွေ၊ အထည်ချုပ်လုပ်တဲ့ ဖိနပ်တွေဘာတွေချုပ်တဲ့ ကုမ္ပဏီမျိုးတွေ၊ နောက်ပြီးတော့ အစားအစာလုပ်ငန်းလုပ်တဲ့ ရွှေပုစွန်လည်း ပါဝင်ပတ်သက်ပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ မြန်မာပြည်မှာ ဆုရထားတဲ့ Genius ကော်ဖီဆိုလည်း ပါဝင်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ ကြိမ်နဲ့ ဝါးနဲ့လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းပေါ့ TK ဆိုတဲ့ကုမ္ပဏီ ရှိသေးတယ်။ အထူးသဖြင့် အိမ်တွင်းပစ္စည်းတွေ ထုတ်တာပေါ့။ အဲဒီလို ကုမ္ပဏီမျိုးတွေလည်း ပါသလို မြန်မာပြည်က ထန်းပင်တွေ ခုတ်လှဲနေတဲ့ဟာကို မကြည့်ရက်တဲ့အတွက်ကြောင့် အဲဒီထန်းသီးတွေနဲ့ ယိုလုပ်တဲ့ကုမ္ပဏီ၊ သေးသေးလေးပေါ့နော် သူကတော့ မနေ့တနေ့က စပြီးတော့ ကျနော်တို့ကလည်း သူတို့ရဲ့ပစ္စည်းတွေကို ပြပွဲမှာ မိတ်ဆက်ပေးတယ်ပေါ့။”
မြန်မာပြည်တွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်အစိုးရက ခုချိန်ထိ ဥပဒေနဲ့ ကန့်သတ်ထားတာတွေ ရှိနေဆဲဖြစ်တာကြောင့် အဲဒီလို လုပ်ငန်းမျိုးတွေကို ဥပဒေဘောင်အတွင်းက သတိနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားဖို့ ရှိတယ်လို့ ကိုမိုးချမ်းက ပြောပါတယ်။
“တချို့ကုန်သည်တွေထဲမှာ လာချင်ကြတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ အဲဒါမျိုးဆိုရင် ကျနော်ကိုယ်နှိုက်ပဲ သူတို့ကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောတယ်။ အထူးသဖြင့် ကျောက်နဲ့ပတ်သက်လာရင် တားမြစ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေ ရှိတယ်။ တားမြစ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေကို လေ့လာပါ။ လေ့လာပြီးတော့မှ ကိုယ်က ဥပဒေကို မချိုးဖောက်မိပါစေနဲ့။ ခင်ဗျားတို့လည်း အရေးယူခံရမယ်။ ကျနော်တို့လည်း အရေးယူခံရလိမ့်မယ်။ ဒါမျိုးကို မဖြစ်အောင် ရှောင်ကြပါဆိုပြီး ကျနော်တို့ အဲဒီလို ဆော်သြတယ်။ ဒါက ကျောက်နဲ့ ပတ်သက်တာ။ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်ရင်လည်း ဒီသဘောပဲ။ ကျနော်တို့က အဲဒီလို ပြောမှာပဲ။ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းရှင်တွေက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တဲ့အထဲမှာ ပါတယ်ဆိုပြီးတော့ သူတို့ အရေးယူလိုက်တယ် ဆိုပေမယ့်လို့ တပြိုင်နက်တည်းမှာ ထိခိုက်တာကတော့ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းတွေမှာ လုပ်နေတဲ့ အလုပ်သမားတွေက ထိခိုက်တယ်။ ဒါကတော့ သိနေကြတာပဲ။”
ဒါပေမယ့်လည်း မြန်မာနဲ့ အမေရိကန်ကြား သွင်းကုန်/ပို့ကုန် လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ မြန်မာအစိုးရရဲ့ စီးပွားရေး မူဝါဒဆိုင်ရာ စည်းမျည်းတွေဟာ ရှင်းလင်းမှု မရှိတာကြောင့် အခက်အခဲတွေ ကြုံနေရသေးတယ်လို့ ကိုမိုးချမ်းက ထောက်ပြပါတယ်။
“အထူးသဖြင့် Financial Transaction ပေါ့။ ငွေကြေး လဲလှယ်တဲ့နေရာမှာ ငွေကြေး အဝင်အထွက်တွေပေါ့။ အရမ်းခက်ခဲကြတယ်။ အဲဒါတွေကို ဒီ့ထက်မက ပိုပြီးတော့ အဆင်ပြေအောင် လုပ်ပေးဖို့လိုတယ်။ ဒီနေ့ ဒီအချိန် ဒေါ်လာသုံးထောင် လွှဲလိုက်ရင် မနက်ဖြန် မရောက်ဘူး။ သန်ဘက်ခါလည်း မရောက်ဘူး။ နောက်တလနေရင် ရောက်မလား အာမခံချက်မရှိဘူး။ အဲလိုအခက်အခဲမျိုးတွေ ကြုံတွေ့ရတယ်။ နောက်တချက်က ပြင်ပလုပ်ငန်းရှင်တွေအနေနဲ့ လာတဲ့အချိန်ကြတော့ မြန်မာပြည်ဖွားတွေပဲ ပြန်လာပြီး လုပ်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ တခြား နိုင်ငံခြားသားတွေပေါ့နော်၊ တခြားလူမျိုးခြားတွေ လာလုပ်တာပဲဖြစ်ဖြစ် လုပ်ငန်းလုပ်တဲ့နေရာမှာလည်း အဆင်ပြေအောင်၊ ချောမွေ့သွားအောင် ခွဲခြားမှုမထားဘဲနဲ့ ခင်ဗျားတို့ လာလုပ်တယ်ဆိုရင် ဒီလုပ်ငန်းဆိုရင် နံပါတ်တစ်က ဒါ၊ နံပါတ်နှစ်က ဒါ၊ နံပါတ်သုံးက ဒါ၊ လုပ်ငန်းပိုင်းဆိုင်ရာ Process တွေကို အဆင့်လိုက်၊ အဆင့်လိုက် ရှင်းရှင်းလင်းလင်းနဲ့ ဖော်ပြထားနိုင်မယ်ဆိုရင် အလုပ်လုပ်ရတာ အရမ်းအဆင်ပြေပြီး ချောမွေ့ပြီးတော့မှ စီးပွားရေးက တဟုန်ထိုး တိုးတက်လာလိမ့်မယ်။”
နယူးယောက်မြို့ ကုန်စည်ပြပွဲကို မြန်မာလုပ်ငန်းရှင်တွေသာမက အမေရိကန် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တချို့လည်း လာရောက်လေ့လာကြပြီး ဝါရှင်တန် မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးအောင်လင်းနဲ့ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် သံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုစွမ်းတို့လည်း တက်ရောက်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ မြန်မာနဲ့ အမေရိကန်တို့မှာ တရားဝင်မှတ်ပုံတင်ပြီး လုပ်နေတဲ့ ဘယ်လုပ်ငန်းမဆို ဒီပြပွဲအဖွဲ့နဲ့ ဆက်သွယ် ပူးပေါင်းနိုင်တယ်လို့ Ethikvest Nature အဖွဲ့က ပြောပါတယ်။
---------------------------------
(Unicode)
ကနျ-မွနျမာ ပူးတှဲကုနျစညျပွပှဲ မြှောျမှနျးခကြျ
မွနျမာ့စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျတှေ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံနိုငျရေး မြှောျလင့ျခကြျနဲ့ နယူးယောကျမွို့မှာ မွနျမာ-အမရေိကနျ ပုဂ်ဂလိက ကုနျစညျပွပှဲတခုကို ပွီးခဲ့တဲ့ စနနေေ့က ကငြျးပခဲ့ကွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုကွောင့ျ အမရေိကနျဥပဒအေရ တားမွဈထားတဲ့ ကုနျပစ်စညျးတခြို့ရှိပမေယ့ျ ဥပဒဘေောငျအတှငျးက သတိနဲ့ လုပျဆောငျသှားမယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွထားပါတယျ။
Queens အမရေိကနျ ကုနျသညျကွီးမြားအသငျးနဲ့ မွနျမာ့စီးပှားရေး လုပျငနျးရှငျတှေ ပူးပေါငျးပွီး “Burmese-American Business Resources Day” လို့ အမညျပေးထားတဲ့ မွနျမာ့ထှကျကုနျ ကုနျစညျပွပှဲတခုကို နယူးယောကျမွို့ Corona အရပျမှာ အောကျတိုဘာ ၁၉ ရကျ စနနေေ့ မှနျးလှဲပိုငျးက ကငြျးပခဲ့ကွတာပါ။
မွနျမာလုပျငနျးရှငျတှေ အမရေိကနျမှာ စီးပှားရေးလုပျမယျဆိုရငျ သိသင့ျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ မြှဝသှေားမှာဖွဈသလို ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ သငျတနျးတှကေိုပါ ကူညီပို့ခသြှားဖို့ ရညျရှယျထားတယျလို့ ပွပှဲစီစဉျသူတဦးဖွဈတဲ့ ကိုမိုးခမြျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ဒီလိုအခမျးအနားက အမရေိကားမှာ တနညျးအားဖွင့ျ ကုနျစညျပွပှဲလို့လညျး ပွောလို့ရပါတယျ။ အဲဒီဟာက ကနြောျထငျတယျ ပထမဦးဆုံးအကွိမျ ဖွဈမလားပေါ့နောျ။ အဲဒီဟာကို လုပျတဲ့နရောမှာ နံပါတျတဈက လကျရှိ လုပျငနျးလုပျနတေဲ့ လုပျငနျးရှငျတှေ ဒီ့ထကျပိုလုပျနိုငျအောငျအတှကျ ကနြောျတို့က ရညျရှယျတယျ။ နံပါတျနှဈက လုပျငနျးရှငျ မဖွဈသေးတဲ့လူတှေ လုပျငနျးရှငျဖွဈလာအောငျ ဘယျလိုလုပျရမလဲ ဆိုတဲ့ဟာကို ရညျရှယျတယျ။ သူတို့ကို လမျးပွပေးတာပေါ့ဗြာ။ နှဈဖကျစလုံးက မွနျမာနိုငျငံက လုပျငနျးရှငျတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့မှ လုပျနိုငျအောငျအတှကျ ရညျရှယျတယျ။”
Business Resources Day ပွပှဲမှာ မွနျမာပွညျကနေ လာရောကျပွသကွတဲ့ လုပျငနျးတခြို့ ပါဝငျခဲ့တယျလို့ ကိုမိုးခမြျးက ရှငျးပွပါတယျ။
“မွနျမာပွညျက လကျဝတျရတနာရောငျးတဲ့ လုပျငနျးတှေ၊ အထညျခြုပျလုပျတဲ့ ဖိနပျတှဘောတှခြေုပျတဲ့ ကုမ်ပဏီမြိုးတှေ၊ နောကျပွီးတော့ အစားအစာလုပျငနျးလုပျတဲ့ ရှှပေုစှနျလညျး ပါဝငျပတျသကျပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ မွနျမာပွညျမှာ ဆုရထားတဲ့ Genius ကောျဖီဆိုလညျး ပါဝငျတယျ။ နောကျပွီးတော့ ကွိမျနဲ့ ဝါးနဲ့လုပျတဲ့ လုပျငနျးပေါ့ TK ဆိုတဲ့ကုမ်ပဏီ ရှိသေးတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အိမျတှငျးပစ်စညျးတှေ ထုတျတာပေါ့။ အဲဒီလို ကုမ်ပဏီမြိုးတှလေညျး ပါသလို မွနျမာပွညျက ထနျးပငျတှေ ခုတျလှဲနတေဲ့ဟာကို မကွည့ျရကျတဲ့အတှကျကွောင့ျ အဲဒီထနျးသီးတှနေဲ့ ယိုလုပျတဲ့ကုမ်ပဏီ၊ သေးသေးလေးပေါ့နောျ သူကတော့ မနေ့တနေ့က စပွီးတော့ ကနြောျတို့ကလညျး သူတို့ရဲ့ပစ်စညျးတှကေို ပွပှဲမှာ မိတျဆကျပေးတယျပေါ့။”
မွနျမာပွညျတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အမရေိကနျအစိုးရက ခုခြိနျထိ ဥပဒနေဲ့ ကန့ျသတျထားတာတှေ ရှိနဆေဲဖွဈတာကွောင့ျ အဲဒီလို လုပျငနျးမြိုးတှကေို ဥပဒဘေောငျအတှငျးက သတိနဲ့ လုပျဆောငျသှားဖို့ ရှိတယျလို့ ကိုမိုးခမြျးက ပွောပါတယျ။
“တခြို့ကုနျသညျတှထေဲမှာ လာခငြျကွတဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျ။ အဲဒါမြိုးဆိုရငျ ကနြောျကိုယျနှိုကျပဲ သူတို့ကို ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ကြောကျနဲ့ပတျသကျလာရငျ တားမွဈထားတဲ့ ဥပဒတှေေ ရှိတယျ။ တားမွဈထားတဲ့ ဥပဒတှေကေို လေ့လာပါ။ လေ့လာပွီးတော့မှ ကိုယျက ဥပဒကေို မခြိုးဖောကျမိပါစနေဲ့။ ခငျဗြားတို့လညျး အရေးယူခံရမယျ။ ကနြောျတို့လညျး အရေးယူခံရလိမ့ျမယျ။ ဒါမြိုးကို မဖွဈအောငျ ရှောငျကွပါဆိုပွီး ကနြောျတို့ အဲဒီလို ဆောျသွတယျ။ ဒါက ကြောကျနဲ့ ပတျသကျတာ။ အထညျခြုပျလုပျငနျးနဲ့ ပတျသကျရငျလညျး ဒီသဘောပဲ။ ကနြောျတို့က အဲဒီလို ပွောမှာပဲ။ အထညျခြုပျလုပျငနျးရှငျတှကေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတဲ့အထဲမှာ ပါတယျဆိုပွီးတော့ သူတို့ အရေးယူလိုကျတယျ ဆိုပမေယ့ျလို့ တပွိုငျနကျတညျးမှာ ထိခိုကျတာကတော့ အထညျခြုပျလုပျငနျးတှမှော လုပျနတေဲ့ အလုပျသမားတှကေ ထိခိုကျတယျ။ ဒါကတော့ သိနကွေတာပဲ။”
ဒါပမေယ့ျလညျး မွနျမာနဲ့ အမရေိကနျကွား သှငျးကုနျ/ပို့ကုနျ လုပျငနျးစဉျတှမှော မွနျမာအစိုးရရဲ့ စီးပှားရေး မူဝါဒဆိုငျရာ စညျးမညြျးတှဟော ရှငျးလငျးမှု မရှိတာကွောင့ျ အခကျအခဲတှေ ကွုံနရေသေးတယျလို့ ကိုမိုးခမြျးက ထောကျပွပါတယျ။
“အထူးသဖွင့ျ Financial Transaction ပေါ့။ ငှကွေေး လဲလှယျတဲ့နရောမှာ ငှကွေေး အဝငျအထှကျတှပေေါ့။ အရမျးခကျခဲကွတယျ။ အဲဒါတှကေို ဒီ့ထကျမက ပိုပွီးတော့ အဆငျပွအေောငျ လုပျပေးဖို့လိုတယျ။ ဒီနေ့ ဒီအခြိနျ ဒေါျလာသုံးထောငျ လှှဲလိုကျရငျ မနကျဖွနျ မရောကျဘူး။ သနျဘကျခါလညျး မရောကျဘူး။ နောကျတလနရေငျ ရောကျမလား အာမခံခကြျမရှိဘူး။ အဲလိုအခကျအခဲမြိုးတှေ ကွုံတှေ့ရတယျ။ နောကျတခကြျက ပွငျပလုပျငနျးရှငျတှအေနနေဲ့ လာတဲ့အခြိနျကွတော့ မွနျမာပွညျဖှားတှပေဲ ပွနျလာပွီး လုပျတာပဲဖွဈဖွဈ၊ တခွား နိုငျငံခွားသားတှပေေါ့နောျ၊ တခွားလူမြိုးခွားတှေ လာလုပျတာပဲဖွဈဖွဈ လုပျငနျးလုပျတဲ့နရောမှာလညျး အဆငျပွအေောငျ၊ ခြောမှေ့သှားအောငျ ခှဲခွားမှုမထားဘဲနဲ့ ခငျဗြားတို့ လာလုပျတယျဆိုရငျ ဒီလုပျငနျးဆိုရငျ နံပါတျတဈက ဒါ၊ နံပါတျနှဈက ဒါ၊ နံပါတျသုံးက ဒါ၊ လုပျငနျးပိုငျးဆိုငျရာ Process တှကေို အဆင့ျလိုကျ၊ အဆင့ျလိုကျ ရှငျးရှငျးလငျးလငျးနဲ့ ဖောျပွထားနိုငျမယျဆိုရငျ အလုပျလုပျရတာ အရမျးအဆငျပွပွေီး ခြောမှေ့ပွီးတော့မှ စီးပှားရေးက တဟုနျထိုး တိုးတကျလာလိမ့ျမယျ။”
နယူးယောကျမွို့ ကုနျစညျပွပှဲကို မွနျမာလုပျငနျးရှငျတှသောမက အမရေိကနျ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျတခြို့လညျး လာရောကျလေ့လာကွပွီး ဝါရှငျတနျ မွနျမာသံအမတျကွီး ဦးအောငျလငျးနဲ့ ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ မွနျမာအမွဲတမျးကိုယျစားလှယျ သံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုစှမျးတို့လညျး တကျရောကျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ မွနျမာနဲ့ အမရေိကနျတို့မှာ တရားဝငျမှတျပုံတငျပွီး လုပျနတေဲ့ ဘယျလုပျငနျးမဆို ဒီပွပှဲအဖှဲ့နဲ့ ဆကျသှယျ ပူးပေါငျးနိုငျတယျလို့ Ethikvest Nature အဖှဲ့က ပွောပါတယျ။
