မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေဟာ ယူကရိန်းအခြေအနေနဲ့ တူညီပေမဲ့၊ ယူကရိန်းလို နိုင်ငံတကာ အလေးထားခံရမှုနဲ့ အကူအညီ မရရှိနိုင်တာဟာ၊ ယူကရိန်းမှာလို ထက်မြက်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုမျိုး လစ်ဟာနေလို့ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ သုံးသပ်သူတချို့ရဲ့ ဝေဖန်ချက် ကို NUG ဘက်က ဘယ်လိုတုံ့ပြန်ပါသလဲ။ ဒီကိစ္စနဲ့အတူ လက်ရှိအခြေအနေ အလားအလာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး NUG ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်သူ ပညာရေးနှင့် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး ဒေါက်တာဇော်ဝေစိုးကို ဦးကျော်ဇံသာ မေးမြန်းဆွေးနွေးထားပါတယ်။

မေး ။ ။ ဆရာတို့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ဒီမိုကရေစီ လိုလာသူတွေက ထောက်ခံမှုများပြားတယ်။ ပြည်တွင်းမှာလည်း အများအပြား ထောက်ခံမှုတွေ ရှိတယ်ဆိုပါတယ်လို့ ကျနော်တို့ သတင်းတွေ သိရပါတယ်။ ဒီထောက်ခံမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘယ်လောက် အားရကျေနပ်မှုတွေ ရှိပါသလဲ။ ဒါထက်များ ပြည်တွင်းအနေနဲ့ပြောရင် ထောက်ခံမှုကို လိုသေးသလား။ အဲဒီထဲမှာ ၈၈ မှာ ဒေါက်တာမောင်မောင် ပြောသလို မကြားရသေးတဲ့ အသံတွေလည်း ရှိနေသေးတယ်ဆိုတော့ အဲဒါကို ဆရာက ပြောချင်ပါသေးလား။

ဖြေ ။ ။ တကယ်တော့ ကျနော် ထင်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့ ဒီနေ့ တော်လှန်ရေးကတော့ တကယ် အဓမ္မနဲ့ ဓမ္မ ဖြစ်တဲ့အတွက်တော့ လူတိိုင်းလူတိုင်း ဒါက နားလည်သိရှိကြပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်နိုင်တယ်။ စဉ်းစားနိုင်တယ်။ တွေးခေါ်နိုင်တယ်။ လူတိုင်းကတော့ ဓမ္မဘက်မှာ ရှိကြတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီနေ့တော်လှန်ရေးကို အားလည်ရပါတယ်။ အားလည်ရှိပါတယ်။ သူတို့အားလုံးသိပြီသာ ဖြစ်တဲ့အတိုင်းပဲ ကျနော်တိို့တတွေ စိုးရိမ်နေမိခဲ့ကြတဲ့ ကြာလာရင်များ လျော့သွားလေမလားဆိုတာကို ကျနော်တော့ မလျော့တဲ့အပြင် ပိုတိုးလာတယ်လို့တောင် ခံစားရပါတယ်။

မေး ။ ။ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ ကြည့်မယ်ဆိုရင်ကော၊ နိုင်ငံတကာနဲ့ ပတ်သက်လို့ အခု ထိုင်းက သီခြားတွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွေ လုပ်တယ်။ ဒီကိစ္စကို ဆရာတို့ဘက်ကလည်း ကန့်ကွက်တယ်။ အာဆီယံလည်း သိပ်ပြီးတော့ သဘောမတူတာကို တွေ့ရပါတယ်ဆိုတော့ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ လုပ်ရပ်ကိုတော့ သိပ်ပြီးတော့ လက်ခံကြမှာ မဟုတ်ဘူး။ အာဆီယံရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ဘယ်လောက် ကျေနပ်မှု ရှိပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ တကယ်တော့ အားမရဘူးပေါ့။ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့က အခုလိုမျိုး ကျနော်တို့ကို အခုနဟာနဲ့ ဆက်ရရင် အမှန်တရားဘက်မှာ ရပ်တည်ပြီးတော့ ဒီထက်ပိုပြီးတော့ ထိန်းကျောင်းမှုတွေပါ ပါသင့်တာပေါ့။ အခုလိုမျိုး ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဆီယံတို့ နိုင်ငံတကာက ကျနော်တို့ပြည်သူတွေနဲ့အတူတူ အခု လို ဒီမိုကရေစီ အကူအပြောင်းမှာ ရပ်တည်ပေးတာအပြင် တကယ်တော့ ဒါတွေကို စောစောက တရားလုပ်နေသူတွေအတွက် တရားမျှတမှုကိုရအောင် တရားသဖြင့် ဒါကိုထိန်းကျောင်းမှုပါ ပါသင့်တာပေါ့။ ဒါတွေမပါတာကိုတော့ အားမရဘူး။ ဒါပေမဲ့လဲ အာဆီယံအနေနဲ့ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌအနေနဲ့ ထိတွေ့မှုတွေ ရှိနေတာတွေ၊ ကျနော်တို့နဲ့ ချိတ်ဆက်မှုတွေ ရှိနေတာတွေ အားလုံးနဲ့ ဆက်ဆံဆောင်ရွက်နေတာတွေ အတွက်တော့ ပွင့်လင်းမြင်သာပြီး ထိရောက်တဲ့ဟာတော့ ဖြစ်စေချင်ပါတယ်။ ထိုင်းလိုမျိုး ဖြစ်လာတာတို့၊ ၁.၅ တို့ဟာ ကျနော်တို့ပြည်သူတွေနဲ့ တကယ်တမ်း လူသားတွေနဲ့ ဆန့်ကျင်မှုတွေ ဖြစ်နေတယ်။ ဒီအတွက်တော့ အားမရပါဘူး။

မေး ။ ။ ဒါကတော့ အာဆီယံပေါ့။ ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံတွေ၊ ဒီဘက်က ကွန်မြူနီတီ international community တခုလုံး ဆိုကြပါစို့။ သူတို့ရဲ့ ပံ့ပိုးမှု၊ ထောက်ခံမှုကရော ဘယ်လောက်အားရစရာ ကောင်းပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဒါလဲ အတူတူပါပဲ။ ဖြည်းဖြည်းချင်းတော့ ကျနော်တို့ ခံစားချက်ပေါ့။ အထူးသဖြင့် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ခံစားချက်တွေအရဆိုရင်တော့ ဖြည်းဖြည်းချင်းတော့ သူတို့ ကျနော်တို့ကို နားလည်လာတယ်လို့ အစတုန်းကတော့ ကျနော်တို့ အကူအညီရဖို့အတွက် သူတို့နဲ့ Engage လုပ်ဖို့ ဆွေးနွေးဖို့တောင် အတော်ကြိုးစားခဲ့ရတယ်။ အခုတော့ သူတို့တွေနဲ့ ကျနော်တို့ ဆွေးနွေးတယ်။ ဆွေးနွေးပြီးတော့ ပွင့်လင်းမြင်သာစွာနဲ့ တချို့ထိတွေ့လာတာတွေ ရှိတယ်။ အကူအညီတွေ စရလာတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း အခုန ကျနော် ပြောသလို၊ မတရားသဖြင့် လုပ်နေတဲ့ ရက်စက်ယုတ်မာ၊ ကြမ်းတမ်းတဲ့ လူတွေကို ဥပဒေအရ၊ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအရ၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေအရ အရေးယူဖိို့အဆင့်အထိ မရှိသေးတာတော့ ကျနော်တို့ အားမရဘူးပေါ့။ ဒါပေမဲ့ စပြီးတော့ engage ဖြစ်လာတယ်။ အကူအညီတွေကို စပြီးပေးဖို့ လိုအပ်တယ်။ စပြီးပေးလာတယ် ဆိုတာတွေအတွက်တော့ ကြိုဆိုပါတယ်။

မေး ။ ။ မပြောမဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံကတော့ တရုတ်ကို အထူးသဖြင့် ပြောချင်ပါတယ်။ တရုတ်က မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ သူ့ရဲ့အကျိုးစီးပွားကလည်း အများဆုံးဆိုတော့ ဒီအရေးမှာလည်း တရုတ်က ဘယ်လို ရပ်တည်သလဲ။ တရုတ်ကတော့ စေ့စပ်ချင်တဲ့သဘောနဲ့ လေသံပစ်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ တကယ်ကော သူတို့ အဲဒီလိုလုပ်ပါသလား။ ဆရာတို့ဘက်ကိုရော ချဉ်းကပ်မှု ရှိပါသလား။

ဖြေ ။ ။ ဒါကတော့ အမှန်တကယ်တော့ NUG အနေနဲ့ ဒေါ်ဇင်မာအောင်၊ ကျနော်တို့၊ ဒီဘက်က အစိုးရအဖွဲ့အနေနဲ့ ပြောခဲ့တာတွေလည်း ရှိတယ်။ ကျနော်တို့က အားလုံးနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ အားလုံးနဲ့ ထိတွေ့ပြီးတော့ အားလုံးနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ပါတယ်။ အားလုံးဆိုတာ တရုတ်ကိုလည်း ဆက်သွယ်ပြီး ဆောင်ရွက်တာပဲ။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ အကုန်လုံးကိုလည်း ဆက်သွယ်ပြီး ဆောင်ရွက်တာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းတွေကတော့ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စောစောက ပြောသလိို၊ ကျနော်တို့နိုင်ငံရဲ့ အနေအထားအရလည်း တကယ့်ကို ပထဝီအနေအထားအရ အခက်အခဲတွေ ဖြစ်တာပေါ့။ ကျနော်တို့က တကယ်တော့ အိမ်နီးနားချင်တွေနဲ့လည်း အဆင်ပြေချင်တယ်။ နောက် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေနဲ့လည်း အဆင်ပြေမှလည်း ဖြစ်မှာပေါ့။ ဒီနေ့ တော်လှန်ရေးအတွက်တော့ တရုတ်၊ အမေရိကန်၊ အခုနောက်ဆုံး ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ဟာတွေအတွက် ကျနော်တို့ကတော့ ကြိုဆိုတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ် စပြီးတွေ့ပြီးတော့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေ ဆွေးနွေးကြတယ်။ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေ တွေ့ကြမယ်ဆိုတာ ဒါဟာ အမှန်တရားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အဖြေရှာနိုင်မယ်ဆိုရင် ဒါကို ကောင်းတယ်လို့ အိမ်နီးနားချင်း နိုင်ငံတခုအနေနဲ့ကော ဒီမိုကရေစိကို သွားနေတဲ့ နိုင်ငံအနေနဲ့ကော အဲဒီအဖွဲ့အစည်းထဲက လူတွေအနေနဲ့ မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ ဆရာတိို့ တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေကို ပြန်ပြီးစမ်းစစ်မယ်ဆိုရင် သူတို့ဘက်က ဘာများပိုပြီးတော့ တိုးလုပ်ရင်ကောင်းမလဲ။ ဒီတော်လှန်ရေး ထိရောက်လာအောင်အတွက်၊ ပြည်သူတွေအတွက် ပြည်တွင်းအတွက်နဲ့ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးအတွက် အဲဒီလိုများ ဆရာတို့ ပြန်ပြောင်းသုံးသပ်မိတာရှိရင် ပြောပြပါအုံး။

ဖြေ ။ ။ အမြဲတမ်း သုံးသပ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့က တော်လှန်ရေးကာလ၊ တော်လှန်ရေးအစိုးရပါ။ တကယ်တော့ ပြည်သူတွေက ရှေ့ကသွားတာပါ။ ကျနော်တို့လည်း အမြဲတမ်းပြောပါတယ်။ ပြည်သူတွေရဲ့ ဆန္ဒ၊ ပြည်သူတွေက ဒီတော်လှန်ရေးကို ဦးဆောင်တာ ဖြစ်တယ်။ အလားတူပဲ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့အတူတူ ကျနော်တို့က ပြည်သူတွေရဲ့ ဦးဆောင်မှုကို လိုက်ပြီးအကောင်အထည် ဖော်ဆောင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်က အမြဲတမ်းသုံးသပ်တယ်။ အမြဲတမ်း နားထောင်ပါတယ်။ ကျနော်တို့မှာ နေ့တိုင်းအစိုးရအဖွဲ့မှာ audit သဘောမျိုး ရှိပါတယ်။ မနေ့က ဖြစ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စတွေ၊ အခု ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ ကိစ္စတွေ၊ အပြောင်းအလဲကိစ္စတွေကို အမြဲတမ်းသုံးသပ်ပြီးတော့ ဒါကိို ကျနော်တို့ အစိုးရအနေနဲ့၊ တော်လှန်ရေးကာလမှာ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာကို အချိန်မီ ဖြစ်ရမယ်။ တကယ့်ကို အမှန်အကန် ကြိုးစားပြီးတော့ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ အားမရတဲ့ကိစ္စတွေကို ကျနော်တို့လည်း အားမရဘူးဆိုတော့ ဒါတွေကို အကောင်ဆုံးဖြစ်အောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲပြီး တော်လှန်ရေးကို ရှေ့ရှုပြီး သွားနေပါတယ်။ ပြင်ဆင်သင့်တာတွေ ပြင်ဆင်၊ ကြိုတင်ပြီးတော့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရမှာတွေလည်း ပြင်ဆင်ပြီး သွားနေတယ်လို့ အဲဒီလို တုံ့ပြန်ပြောလိုပါတယ်။

မေး ။ ။ နောက်တခု မေးခွန်းကိုလည်း ကိုးကားပြီးတော့ မေးပါရစေ။ နိုင်ငံတကာ သုံးသပ်သူတချို့ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံ တော်လှန်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာက ယူကရိန်းလောက်ကို တက်တက်ကြွကြွ ထောက်ခံအားပေးမှု မရှိဘူးဆိုတာ၊ အခြေအနေချင်း မတူပါဘူးဆိုတာကို ကျနော် နားလည်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ထည့်ပြီး ပြောတဲ့အထဲမှာ ဘာပါလဲဆိုတော့ ခေါင်းဆောင်မှု အရည်အချင်း သိပ်ကွာတယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ ဆရာကော ဘယ်လိုနှိုင်းယှဉ်မိပါလဲ။ ယူကရိန်းခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ ဆရာတို့ မြန်မာနိုင်ငံ တော်လှန်ရေးအင်အားစုရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုကို ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ ပိုပြီးတော့ ထိထိရောက်ရောက်ဖြစ်အောင် ဘာများလုပ်ပေးဖို့ ရှိတယ်ဆိုတာကို စဉ်းစားမိပါသလား။

ဖြေ ။ ။ ဒါကတော့ ဝေဖန်တာတွေကိုလည်း ကြိုဆိုပါတယ်။ တကယ်တော့ ခေါင်းဆောင်မှုအနေနဲ့ဆိုရင် ကျနော်ထင်တယ် ကျနော်တို့နိုင်ငံရဲ့ တဦးတယောက်ချင်းရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ သွားလို့ရတဲ့ နိုင်ငံမဟုတ်တော့ဘူး။ ကျနော်တို့ စုပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုဆိုတာ ဖယ်ဒရယ်။ ကျနော်တို့ဆီမှာက diversity အရမ်းကိုကြီးမားတဲ့ နိုင်ငံတခု။ 135 tribal dialects လို့ ပြောကြတဲ့ diversity. အဲဒီလို မတူကွဲပြားတဲ့ နိုင်ငံမှာ စုပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုကိုသာ ဦးစားပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တဦးချင်း တယောက်ချင်းရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ ကျနော်တို့နိုင်ငံက - ဒါက ကျနော့်ရဲ့အတွေး - သွားသင့်တယ်လို့ ကျနော်တို့ မမြင်တော့ဘူး။ အခုက စုပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ သွားနေတယ်။ အားလုံးနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီး - technology အရလည်း ချိတ်ဆက်လို့ရတော့ နေ့စဉ်နေ့တိုင်း အားလုံးပါဝင်ဆွေးနွေး ခေါင်းဆောင်ပြီး သွားနေတော့ consensus ဖြစ်တာတော့ နည်းနည်းတော့ နှေးတာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ တကယ့်ကို နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကြာခဲ့တဲ့ တိုင်းပြည်တခုအတွက် အဖြေကတော့ အဲဒီလိုပဲ ရှာသင့်တယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ နောက်တခုက ဆရာ စောစောကပြောတဲ့ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတွေ ဒီအရေးကလည်း သိပ်အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီရေးနဲ့ တန်းတူဆိုတာလည်း တခုမရှိရင် တခုမရနိုင်ဘူးဆိုတော့၊ ဒီတိုင်းရင်းသားအင်အားစုတွေ အရင်ကတည်းက လွတ်လပ်ရေးရပြီး သိပ်မကြာခင် သူတို့အခွင့်အရေးအရ တိုက်ပွဲဝင်လာတဲ့ အင်အားစုတွေရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုက ဒီနေ့အခါမှာ တပေါင်းတစည်းတည်း အပြန်အလှန် ယုံကြည်မှုအပြည့်နဲ့ လက်တွဲဆောင်ရွက်နေကြပြီလို့ ထင်ပါသလား။ အဲဒီလိုများ မဟုတ်သေးဘူးဆိုရင် ဘာများလုပ်ဖို့ လိုပါသလဲ ဆရာတိို့ဘက်က။

ဖြေ ။ ။ ပိုမိုပြီးတော့ စည်းရုံးပြီး၊ ပိုမိုပြီး ပွင့်လင်းပြီး၊ ပိုမိုပြီး ယုံကြည်မှုတွေ ရဖို့အတွက်လည်း ကြိုးစားနေတယ်။ ရလည်းရနေပါတယ်။ ပိုလည်းရလာလိမ့်မယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပိုမိုပြီးတော့ ကျနော်တို့တွေ တယောက်နဲ့တယောက် အပြန်အလှန် နားလည်မှု trust တွေကတော့ ရှေ့လျှောက်ပြီးတော့လည်း လိုနေမှာပါ။ ဒါမှသာလျှင် ကျနော်တို့နိုုင်ငံက အများပြောသလို Failed ဖြစ်သွားမယ်၊ ကွဲသွားမယ်တို့ မဖြစ်တဲ့အပြင် ကျနော်တို့အားလုံး သွားချင်တဲ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံကို ရောက်မယ်လို့ ကျနော် မြင်တဲ့အပြင် တကယ်တော့ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့အစည်းတွေလည်း အဓိကက ပြည်သူပါပဲ။ ဘယ်သူပဲဖြစ်ဖြစ် ပြည်သူရဲ့ ဆန္ဒက အားလုံး တိုင်းရင်းသားပြည်သူတွေကော၊ ပြည်တွင်းပြည်ပ ပြည်သူတွေကော အားလုံးရဲ့ဆန္ဒက ဖက်ဒရယ်အစစ်နဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံသစ်ကို ဖြစ်ချင်နေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော်ထင်ပါတယ် ဘယ်အဖွဲ့အစည်းမှ ဒီဟာကို သွေဖယ်ပြီးတော့ ဆုံးဖြတ်လိမ့်မယ် မထင်ဘူး။ ဒါကြောင့် အဲဒါကို အခြေခံပြီး ကျနော်တို့ဟာ အတူတူစုစည်းညီညွှတ်ပြီးတော့ ကိုယ်သွားချင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်ကို အားလုံးသွားချင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်ကို အတူတူသွားနေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့ရဲ့ စည်းလုံးညီညွှတ်မှုတွေ၊ အပေးအယူတွေ၊ နားလည်မှုတွေက ပိုမိုအားကောင်းလာတယ်။ အားကောင်းနေတယ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်။

* လက်ရှိအခြေအနေ အလားအလာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး NUG ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်တဦးဖြစ်သူ ဒေါက်တာဇော်ဝေစိုးကို ဦးကျော်ဇံသာက ဆွေးနွေမေးမြန်းခဲ့တာပါ။ ဒုတိယပိုင်းကို နောက်တပတ် အယ်ဒီတာနဲ့ ဆွေးနွေးခန်း အစီအစဉ်မှာ စောင့်မျှော်ကြည့်ရှု့နားဆင်နိုင်ပါတယ်။