အထွေထွေညီလာခံမှာ စစ်ကောင်စီကို နေရာမပေးရေး ဆိုတဲ့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ပထမခြေလှမ်း အောင်မြင်စွာလှမ်းနိုင်ခဲ့ ကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလလူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ကဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ကိုယ်စားလှယ်အစစ်အမှန်အဖြစ် ကုလသမဂ္ဂ ဘယ်လို ဆုံးဖြတ်ဖို့ရှိမလဲ။ မကြာခင် နှစ်ပတ်လည်အစီရင်ခံစာ တင်သွင်းတော့မယ့် ကုလအထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ကို မအင်ကြင်းနိုင်က စကိုက်ကနေ သီးသန့် ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ အခုလို တွေ့ဆုံမေးမြန်းခွင့်ပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ပထမဦးဆုံးမေးချင်တာက မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးအထူးကိုယ်စားလှယ်အနေနဲ့ အခု နယူးရောက်မှာကျင်းပနေတဲ့ ကုလအထွေထွေညီလာခံအတွက် ဘာတွေပြင်ဆင်နေပါသလဲ။
Tom Andrews ။ ။ လာမယ့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ အရင်ဆုံး ဂျီနီဗာ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီအစည်းအဝေးမှာ ဗွီဒီယိုကွန်ဖရင့်နဲ့ ကျနော် အစီရင်ခံတင်ပြဖို့ရှိပါတယ်။ ပြီးရင်တော့ အောက်တိုဘာမှာ နယူးယောက် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ အစီရင်ခံစာအပြည့်အစုံကို တင်ပြဖို့ရှိပါတယ်။အထွေထွေညီလာခံအတွက် အလွန်ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ရေးသားထားတဲ့ နောက်ဆုံး အပြီးသတ်အစီရင်ခံစာကို ကျနော် တည်းဖြတ်နေပါတယ်။ လာမယ့် သီတင်းပတ်အနည်းငယ်အတွင်း အစီရင်ခံစာကို လူကိုယ်တိုင် တင်ပြဖို့ရှိပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒါဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေ အထူးသဖြင့် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အခြေအနေကို အစီအရင်ခံစာမှာ ဘယ်လို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖေါ်ပြထားပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ အလွန်အလွန်ကို ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေပါ။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ နောက်ဆုံးအကြိမ် ကျနော်အစီရင်ခံတင်ပြပြီးကတည်းက အခြေအနေတွေ ပိုပိုပြီး ဆိုးရွားလာခဲ့တာပါ။ အသတ်ခံရတဲ့ သူပေါင်း ၁၁၀၀ ကျော်ရှိနေပြီး မတရား ဖမ်းဆီးခံရသူပေါင်း ၈၀၀၀ ကျော်ရှိနေပါတယ်။ လောလောဆယ် ဖမ်းဆီးခံရမယ့်အရေး ရှောင်းတိမ်းနေတဲ့ လူပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်ရှိနေတယ်လို့ ကျနော် သိရပါတယ်။ နောက်တချက် အလွန်အလွန် စိတ်မချမ်းမြေ့စရာကတော့ စစ်ကောင်စီ ဟာ သူတို့ ဖမ်းချင်တဲ့သူကို ဖမ်းလို့မရရင် မိသားစုဝင်တွေကိုပါ ဓါးစားခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ဇနီး၊ ညီအကိုမောင်နှမ၊ ဦးလေး၊ အဒေါ်နဲ့ ကလေးတွေတောင် မချန် သူတို့ ဖမ်းဆီးတဲ့ သတင်းတွေ ရပါတယ်။ ဒါဟာ သူတို့ရဲ့ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှု ပြယုဂ် အစိတ်အပိုင်းတွေထဲက တခုပါ။ တချို့အဖြစ်တွေမှာဆိုရင် ကလေးတွေကိုပါ နှိပ်စက်တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတွေရှိနေပါတယ်။ ဒါတွေဟာ တကယ့်ကို ဆိုးရွားနေတဲ့ အခြေအနေပါ။ အကြမ်းဖက်မှုတွေဟာ အဆမတန် တိုးလာနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီလို အကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာနေတဲ့ အခြေအနေ၊ ပြည်သူတွေအပေါ် စနစ်တကျ တိုက်ခိုက်မှုတွေ၊ သူတို့ရဲ့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံရမှုတွေကို လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ တင်ပြဖို့ရှိပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ်အနေနဲ့ အခုလို မြန်မာနိုင်ငံက အကြမ်းဖက်မှု အခြေအနေတွေကို ကုလသမဂ္ဂကို တင်ပြနေတယ်။ ဒါအပြင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကိုလည်း မြန်မာ စစ်ကောင်စီကို ဒဏ်ခတ်အရေးယူဖို့ ဖိအားပေးတောင်းဆိုတာလည်း တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုချိန်ထိ မြန်မာပြည်သူတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဆက်ပြီးမဖြစ်ပေါ်အောင် တားမြစ်ဖို့ ကုလသမဂ္ဂဘက်ကပျက်ကွက်နေတယ်ဆိုတဲ့ ဝေဖန်ထောက်ပြမှုတွေရှိနေပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ Tom Andrews ရဲ့ အမြင် ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ ဟုတ်တယ်။ သူတို့ထောက်ပြတဲ့ အချက်က ကောင်းတယ်လို့ ကျနော်မြင်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေဟာ ဆက်ပြီး သိသိသာသာပိုများလာနေတယ်။ ပြည်သူတွေအပေါ် အနိုင်ကျင့်နှိပ်စက်တာ တိုးတလာတယ်။ ကုလသမဂ္ဂက ဒါတွေကို ရှုတ်ချကန့်ကွက်ကြောင်း ကြေညာချက်တွေ ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ စစ်ကောင်စီကို နိုဝင်ဘာ ၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ်ကိုလေးစားလိုက်နာဖို့ တောင်းဆိုချက်ကို တခဲနက်တည်း မဲပေးခဲ့ကြတယ်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၁၆ နိုင်ငံ ထောက်ခံမဲပေးခဲ့ကြပြီး တမဲ ပဲ ကန့်ကွက်မဲပေးခဲ့တာပါ။
ဒါပေမယ်လို့ ဒီလို ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ၊ ကြေညာချက်တွေ ရှိနေပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုဆိုတာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ရလာဒ်အနေနဲ့ မြန်မာပြည်တွင်းထဲရှိနေသူတွေ အထူးသဖြင့် ကျနော် စကားပြောဖြစ်သူတွေအနေနဲ့ စိတ်ပျက်လက်ပျက်ဖြစ်နေမှာတော့ သေချာပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေနဲ့ ဘာမှမလုပ်နိုင်ပေးဘူးလို့ သူတို့ ခံစားကြရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ ဒီထက်မက လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်နေတယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ စကားပြောနေတာ၊ ကြေညာချက်တွေ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကိုထုတ်ပြန်နေတာထက် အနည်းဆုံးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ တခုခု အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ လိုနေပါတယ်။
တကယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ယန္တရား အရ မဖြစ်မနေလိုက်နာဆောင်ရွက်ရမယ်ဆိုတဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို မချနိုင်ဘူးဆိုရင် ပစ်မှတ်ထားအရေးယူလိုတဲ့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကိုတော့ တားဆီးပိတ်ပင်လို့ မသင့်ပါဘူး။ လက်ရှိမှာ စစ်ကောင်စီအပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့ထားတဲ့ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၄၁ နိုင်ငံ ရှိနေပါတယ်။ ဒီနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုပုံစံမျိုးတွေ လုပ်ထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့လုပ်နေတာတွေက ပုံစံ မျိုးစုံဖြစ်နေပြီး၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တာမျိုး မရှိတဲ့အပြင် အာရုံစိုက်လုပ်ဆောင်တာမျိုးလည်းမရှိကြဘူး။ ဒါကြောင့် ကျနော်ယုံကြည်နေတာက ဒီနိုင်ငံတွေအားလုံး ပူးပေါင်းပြီး စစ်အုပ်စုရဲ့အဓိက ဝင်ငွေလမ်းကြောင်းတခုကို မဟာဗျူဟာမြောက် အာရံုံစိုက် ပစ်မှတ်ထားပိတ်ဆို့ ဖြတ်တောက်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ တပ်မတော်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် နဲ့ အခြား ဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ တိုင်းပြည်ကို သူတို့သာ ထိန်းသိမ်းထားနိုင်တယ်လို့ ဂုဏ်ယူနေကြတာ။ တဖက်မှာကြည့်ရင် သူတို့တပ်မတော်ဟာ အကာအကွယ်မဲ့ အားနည်းသူတွေဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေကို တိုက်ခိုက်နှိမ်နင်းဖို့၊ တိုက်ပွဲတွေအတွက် လက်နက်တွေသုံးစွဲတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်တွေအပါအဝင် အခြား ကုန်ကျစရိတ်တွေအတွက် ငွေအမြောက်အများကို သုံးစွဲရပါတယ်။ ဒါကြောင့် တပ်မတော်ထဲစီးဝင်နေတဲ့ ဝင်ငွေအရင်းအမြစ်တွေကို ဖြတ်တောက်လိုက်မယ်ဆိုရင် သူတို့လုပ်ရပ်တွေကို တားဆီးနိုင်မယ့်အခွင့်အလမ်းတွေရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုဖြစ်လာဖို့ အချိန်ကြာမယ့် သဘောရှိတယ်။ လက်နက်ရောင်းချမှု တားမြစ်ချက်အပါအဝင် တကယ့်ကို အာရုံစိုက်၊ ပစ်မှတ်ထားပြီး ခိုင်မာတဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုမျိုး လုပ်နိုင်တယ်လို့ ကျနော်ယုံကြည်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒါကို ပြီးမြောက်အောင်လုပ်ဖို့ လိုပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ နောက်ထပ် အရေးကြီးတဲ့ ကိစ္စတခုဖြစ်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီနဲ့ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရကြား ဘယ်သူတရားဝင်မှုရှိသလဲဆိုတဲ့ အပိုင်းမှာ အခုကျင်းပနေတဲ့ ၇၆ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံ Credentials Committee အနေနဲ့ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ဘယ်သူ့ကိုရွေးချယ်မလဲဆိုတဲ့ကိစ္စရှိနေပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂသတင်းအရင်းအမြစ်တွေအရ မြန်မာစစ်ကောင်စီကို ကုလသမဂ္ဂမှာ နေရာမယူနိုင်အောင် ပိတ်ထားဖို့ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန်ကြား သဘောတူညီချက်တွေရခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဒါကိုလည်း ရုရှား၊ အာဆီယံနဲ့ ဥရောပနိုင်ငံတွေကလည်း ထောက်ခံတယ်လို့ ဆိုတယ်။ ဒါပေမယ့် တဖက်မှာလည်း မြန်မာပြည်သူတွေ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားတဲ့ လွှတ်တော်အမတ်တွေ ဦးဆောင်ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ NUG ကို အစိုးရအဖြစ် သဘောတူလက်ခံတဲ့ အချက် မပါဘူးဆိုတော့ ဒီလိုညှိုနှိုင်းဆွေးနွေးမှုတွေအပေါ် ဘယ်လိုမြင်ပါလဲ။
Tom Andrews။ ။ နောက်ကွယ်မှာ ဆွေးနွေးမှုတွေ အများကြီးရှိနေပါတယ်။ ဒီပြသနာကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းသင့်သလဲဆိုတာ ဆွေးနွေးပြောဆိုမှုတွေအများကြီးရှိနေပါတယ်။ ဒီအခြေအနေကိုကြည့်ရင် ဖန်ခွက်တခွက်ကို တဝက်ပဲမြင်သလား၊ လုံးဝမရှိဘူးလို့ မြင်သလားဆိုတဲ့ ကြည့်သူအပေါ်မှာ မူတည်မယ်ထင်ပါတယ်။ ကျနော်အမြင်မှာတော့ စစ်ကောင်စီကို နေရာမပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂအတွက် အရေးကြီးဆုံးခြေလှမ်းတခုဖြစ်ပါတယ်။ အခြားနိုင်ငံတွေနဲ့ အတူသူတို့ကို နေရာပေးမထားပါဘူး။ စစ်ကောင်စီကတော့ သူတို့ကိုယ် နိုင်ငံတကာက တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုတဲ့ပုံစံမျိုး ကြိုးစားပုံဖေါ်နေတာပါ။ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံက တခဲနက်တည်းချမှတ်ခဲ့တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုကြည့်ရင် ၂၀၂၀ရွေးကောက်ပွဲ ရလာဒ်ကို လက်ခံဖို့၊ ပြည်သူတွေရဲ့ သဘောထားဆန္ဒကို လေးစားဖို့ အချက်ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သြဇာသက်ရောက်မှုရှိတဲ့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်အရ စစ်ကောင်စီကို ကုလသမဂ္ဂက အသိအမှတ်ပြုမထားသလို မြန်မာပြည်သူတွေရွေးချယ်ထားတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေကို အခိုင်အမာထောက်ခံတယ်ဆိုတာ ထင်ရှားပါတယ်။
ဒါပေမယ့် မေးခွန်းထုတ်စရာရှိတာက အနည်းဆုံးတော့ စစ်ကောင်စီကို တရားဝင်အစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်မပြုပဲ ကျနော်တို့ ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့ ရှေ့ဆက်သွားကြမလဲ။ ပြည်သူတွေရဲ့ဆန္ဒကို အလေးထားပြီး ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့ ဖြေရှင်းကြမလဲ။ ပထမအဆင့်ကတော့ တရားမဝင်တဲ့ စစ်ကောင်စီကို အစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်မပြုအေင် သေချာစေဖို့၊ ဒုတိယအဆင့်ကတော့ ၂၀၂၀ နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲမှာ မြန်မာပြည်သူတွေ ထုတ်ဖေါ်ခဲ့တဲ့ ဆန္ဒတွေကို အခိုင်အမာ အသိအမှတ်ပြုပြီး ရှေ့ဆက်လှမ်းဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့ဟာ ပထမအဆင့်ကိုတော့ ကျော်ဖြတ်ပြီးပါပြီ။ ဒုတိယအဆင့်ကိုတော့ စောင့်ကြည့်ဖို့ိလိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ်ကို ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံက အပြည့်အဝထောက်ခံထားတဲ့အချက်က အလွန်အရေးပါပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒါဆိုရင် အခုလို ကုလသမဂ္ဂဘက်က ရပ်တည်ချက်တွေဟာ ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေဖြစ်လာနိုင်မလဲ။ ဥပမာ- မြန်မာပြည်သူတွေအတွက် နိုင်ငံတကာက ပေးမယ့် ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေးကိစ္စမှာဆိုရင် စစ်ကောင်စီက သူ့ကို တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုရေး အပေါ်မှာမူတည်နေတဲ့သဘောမျိုးနဲ့ နိုင်ငံရေးအရ ကစားနေတယ်လို့ လုံခြုံရေးကောင်စီအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတချို့က ထောက်ပြထားတာရှိပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကို တရားဝင်အသိအမှတ်မပြုဘူးဆိုရင် သူတို့ဘက်က တုန့်ပြန်လာမယ့် အခြေအနေတွေကို ဘယ်လို သုံးသပ်ပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ သိပ်ကောင်းတဲ့ မေးခွန်းပါ။ စစ်ကောင်စီက သူတို့ရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုမှာ အကန့်အသတ်မရှိဘူး၊ နောက် သူ့ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားအတွက် မြန်မာနိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတွေကို ထိခိုက်အောင်လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို ပြသခဲ့ပြီးပါပြီ။ ဒါပေမယ့် မြန်မာပြည်သူတွေ တစိုက်မတ်မတ် ဖေါ်ထုတ်ပြသခဲ့တဲ့ ခိုင်မာတဲ့ စိတ်ဓါတ်၊ ရဲရင့်မှု၊ ဇွဲရှိမှု ကို ကျနော် အလွန်ပဲ လေးစားမိပါတယ်။ သူတို့ကံကြမ္မာ သူတို့လက်ထဲမှာ အမှန်တကယ်ရှိပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ သားတွေ၊ မြေးတွေ၊ နောင်လာနောက်သားတွေအတွက် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကို ခိုင်မာတဲ့ သံဓိဌာန်တွေနဲ့ တနိုင်ငံလုံးအနှံပြန်ပြီးတွန်းလှန်နေတာတွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်သူတို့အတွက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ထောက်ခံမှု ထိုက်ထိုက်တန်တန်ပေးရမှာပါ။ ဒီနေရာမှာ မန်မာပြည်သူတွေရဲ့ ဆန္ဒကို လေးစားပြီး သူတို့ပြောနေတဲ့ ငါတို့နဲ့အတူ အခိုင်အမာရပ်တည်ပေးပါဆိုတာကို နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေနဲ့ နားထောင်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
-----------------
ကုလအထှထှေညေီလာခံမှာ စဈကောငျစီကို နရောမပေးတာဟာ ကုလရဲ့ ပထမခွလှေမျး (Tom Andrews)
အထှထှေညေီလာခံမှာ စဈကောငျစီကို နရောမပေးရေး ဆိုတဲ့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ပထမခွလှေမျး အောငျမွငျစှာလှမျးနိုငျခဲ့ ကွောငျး မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလလူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews ကဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးလိုကျတဲ့ မွနျမာနိုငျငံအတှကျ ကိုယျစားလှယျအစဈအမှနျအဖွဈ ကုလသမဂ်ဂ ဘယျလို ဆုံးဖွတျဖို့ရှိမလဲ။ မကွာခငျ နှဈပတျလညျအစီရငျခံစာ တငျသှငျးတော့မယ့ျ ကုလအထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews ကို မအငျကွငျးနိုငျက စကိုကျကနေ သီးသန့ျ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ အခုလို တှေ့ဆုံမေးမွနျးခှင့ျပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။ ပထမဦးဆုံးမေးခငြျတာက မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးအထူးကိုယျစားလှယျအနနေဲ့ အခု နယူးရောကျမှာကငြျးပနတေဲ့ ကုလအထှထှေညေီလာခံအတှကျ ဘာတှပွေငျဆငျနပေါသလဲ။
Tom Andrews ။ ။ လာမယ့ျ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့မှာ အရငျဆုံး ဂြီနီဗာ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီအစညျးအဝေးမှာ ဗှီဒီယိုကှနျဖရင့ျနဲ့ ကနြောျ အစီရငျခံတငျပွဖို့ရှိပါတယျ။ ပွီးရငျတော့ အောကျတိုဘာမှာ နယူးယောကျ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံမှာ အစီရငျခံစာအပွည့ျအစုံကို တငျပွဖို့ရှိပါတယျ။အထှထှေညေီလာခံအတှကျ အလှနျကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျရေးသားထားတဲ့ နောကျဆုံး အပွီးသတျအစီရငျခံစာကို ကနြောျ တညျးဖွတျနပေါတယျ။ လာမယ့ျ သီတငျးပတျအနညျးငယျအတှငျး အစီရငျခံစာကို လူကိုယျတိုငျ တငျပွဖို့ရှိပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒါဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံက လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနေ အထူးသဖွင့ျ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျ ဖွဈပေါျလာတဲ့ အခွအေနကေို အစီအရငျခံစာမှာ ဘယျလို ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ဖေါျပွထားပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ အလှနျအလှနျကို ခကျခဲတဲ့ အခွအေနပေါ။ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီမှာ နောကျဆုံးအကွိမျ ကနြောျအစီရငျခံတငျပွပွီးကတညျးက အခွအေနတှေေ ပိုပိုပွီး ဆိုးရှားလာခဲ့တာပါ။ အသတျခံရတဲ့ သူပေါငျး ၁၁၀၀ ကြောျရှိနပွေီး မတရား ဖမျးဆီးခံရသူပေါငျး ၈၀၀၀ ကြောျရှိနပေါတယျ။ လောလောဆယျ ဖမျးဆီးခံရမယ့ျအရေး ရှောငျးတိမျးနတေဲ့ လူပေါငျး ၂၀၀၀ ကြောျရှိနတေယျလို့ ကနြောျ သိရပါတယျ။ နောကျတခကြျ အလှနျအလှနျ စိတျမခမြျးမွေ့စရာကတော့ စဈကောငျစီ ဟာ သူတို့ ဖမျးခငြျတဲ့သူကို ဖမျးလို့မရရငျ မိသားစုဝငျတှကေိုပါ ဓါးစားခံအဖွဈ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးထားတာဖွဈပါတယျ။ ဇနီး၊ ညီအကိုမောငျနှမ၊ ဦးလေး၊ အဒေါျနဲ့ ကလေးတှတေောငျ မခနြျ သူတို့ ဖမျးဆီးတဲ့ သတငျးတှေ ရပါတယျ။ ဒါဟာ သူတို့ရဲ့ရကျစကျကွမျးကွုတျမှု ပွယုဂျ အစိတျအပိုငျးတှထေဲက တခုပါ။ တခြို့အဖွဈတှမှောဆိုရငျ ကလေးတှကေိုပါ နှိပျစကျတယျဆိုတဲ့ အထောကျအထားတှရှေိနပေါတယျ။ ဒါတှဟော တကယ့ျကို ဆိုးရှားနတေဲ့ အခွအေနပေါ။ အကွမျးဖကျမှုတှဟော အဆမတနျ တိုးလာနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီလို အကွမျးဖကျမှုတှေ တိုးလာနတေဲ့ အခွအေနေ၊ ပွညျသူတှအေပေါျ စနဈတကြ တိုကျခိုကျမှုတှေ၊ သူတို့ရဲ့ အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျခံရမှုတှကေို လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီမှာ တငျပွဖို့ရှိပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျအနနေဲ့ အခုလို မွနျမာနိုငျငံက အကွမျးဖကျမှု အခွအေနတှေကေို ကုလသမဂ်ဂကို တငျပွနတေယျ။ ဒါအပွငျ ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှကေိုလညျး မွနျမာ စဈကောငျစီကို ဒဏျခတျအရေးယူဖို့ ဖိအားပေးတောငျးဆိုတာလညျး တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခုခြိနျထိ မွနျမာပွညျသူတှအေပေါျ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဆကျပွီးမဖွဈပေါျအောငျ တားမွဈဖို့ ကုလသမဂ်ဂဘကျကပကြျကှကျနတေယျဆိုတဲ့ ဝဖေနျထောကျပွမှုတှရှေိနပေါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ Tom Andrews ရဲ့ အမွငျ ဘယျလိုရှိပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ ဟုတျတယျ။ သူတို့ထောကျပွတဲ့ အခကြျက ကောငျးတယျလို့ ကနြောျမွငျတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အကွမျးဖကျမှုတှဟော ဆကျပွီး သိသိသာသာပိုမြားလာနတေယျ။ ပွညျသူတှအေပေါျ အနိုငျကငြ့ျနှိပျစကျတာ တိုးတလာတယျ။ ကုလသမဂ်ဂက ဒါတှကေို ရှုတျခကြန့ျကှကျကွောငျး ကွညောခကြျတှေ ထုတျပွနျခဲ့တယျ။ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံမှာ စဈကောငျစီကို နိုဝငျဘာ ၂၀ ရှေးကောကျပှဲရလာဒျကိုလေးစားလိုကျနာဖို့ တောငျးဆိုခကြျကို တခဲနကျတညျး မဲပေးခဲ့ကွတယျ။ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံပေါငျး ၁၁၆ နိုငျငံ ထောကျခံမဲပေးခဲ့ကွပွီး တမဲ ပဲ ကန့ျကှကျမဲပေးခဲ့တာပါ။
ဒါပမေယျလို့ ဒီလို ဆုံးဖွတျခကြျတှေ၊ ကွညောခကြျတှေ ရှိနပေမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမှုဆိုတာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ရလာဒျအနနေဲ့ မွနျမာပွညျတှငျးထဲရှိနသေူတှေ အထူးသဖွင့ျ ကနြောျ စကားပွောဖွဈသူတှအေနနေဲ့ စိတျပကြျလကျပကြျဖွဈနမှောတော့ သခြောပါတယျ။ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးအနနေဲ့ ဘာမှမလုပျနိုငျပေးဘူးလို့ သူတို့ ခံစားကွရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ ဒီထကျမက လုပျဆောငျဖို့ လိုအပျနတေယျလို့ ယုံကွညျပါတယျ။ စကားပွောနတော၊ ကွညောခကြျတှေ၊ ဆုံးဖွတျခကြျတှကေိုထုတျပွနျနတောထကျ အနညျးဆုံးအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ တခုခု အရေးယူဆောငျရှကျဖို့ လိုနပေါတယျ။
တကယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ ယန်တရား အရ မဖွဈမနလေိုကျနာဆောငျရှကျရမယျဆိုတဲ့ လုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ဆုံးဖွတျခကြျကို မခနြိုငျဘူးဆိုရငျ ပဈမှတျထားအရေးယူလိုတဲ့ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှရေဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှကေိုတော့ တားဆီးပိတျပငျလို့ မသင့ျပါဘူး။ လကျရှိမှာ စဈကောငျစီအပေါျ အရေးယူပိတျဆို့ထားတဲ့ ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံပေါငျး ၄၁ နိုငျငံ ရှိနပေါတယျ။ ဒီနိုငျငံတှအေနနေဲ့ စီးပှားရေးအရ ပိတျဆို့အရေးယူမှုပုံစံမြိုးတှေ လုပျထားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူတို့လုပျနတောတှကေ ပုံစံ မြိုးစုံဖွဈနပွေီး၊ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျတာမြိုး မရှိတဲ့အပွငျ အာရုံစိုကျလုပျဆောငျတာမြိုးလညျးမရှိကွဘူး။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျယုံကွညျနတောက ဒီနိုငျငံတှအေားလုံး ပူးပေါငျးပွီး စဈအုပျစုရဲ့အဓိက ဝငျငှလေမျးကွောငျးတခုကို မဟာဗြူဟာမွောကျ အာရုံံစိုကျ ပဈမှတျထားပိတျဆို့ ဖွတျတောကျဖို့ လိုအပျပါတယျ။ တပျမတောျခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျ နဲ့ အခွား ဗိုလျခြုပျတှဟော တိုငျးပွညျကို သူတို့သာ ထိနျးသိမျးထားနိုငျတယျလို့ ဂုဏျယူနကွေတာ။ တဖကျမှာကွည့ျရငျ သူတို့တပျမတောျဟာ အကာအကှယျမဲ့ အားနညျးသူတှဖွေဈပါတယျ။ မွနျမာပွညျသူတှကေို တိုကျခိုကျနှိမျနငျးဖို့၊ တိုကျပှဲတှအေတှကျ လကျနကျတှသေုံးစှဲတဲ့ ကုနျကစြရိတျတှအေပါအဝငျ အခွား ကုနျကစြရိတျတှအေတှကျ ငှအေမွောကျအမြားကို သုံးစှဲရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ တပျမတောျထဲစီးဝငျနတေဲ့ ဝငျငှအေရငျးအမွဈတှကေို ဖွတျတောကျလိုကျမယျဆိုရငျ သူတို့လုပျရပျတှကေို တားဆီးနိုငျမယ့ျအခှင့ျအလမျးတှရှေိနပေါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီလိုဖွဈလာဖို့ အခြိနျကွာမယ့ျ သဘောရှိတယျ။ လကျနကျရောငျးခမြှု တားမွဈခကြျအပါအဝငျ တကယ့ျကို အာရုံစိုကျ၊ ပဈမှတျထားပွီး ခိုငျမာတဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျတဲ့ ပိတျဆို့အရေးယူမှုမြိုး လုပျနိုငျတယျလို့ ကနြောျယုံကွညျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ဒါကို ပွီးမွောကျအောငျလုပျဖို့ လိုပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ နောကျထပျ အရေးကွီးတဲ့ ကိစ်စတခုဖွဈနတေဲ့ စဈကောငျစီနဲ့ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရကွား ဘယျသူတရားဝငျမှုရှိသလဲဆိုတဲ့ အပိုငျးမှာ အခုကငြျးပနတေဲ့ ၇၆ ကွိမျမွောကျ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံ Credentials Committee အနနေဲ့ မွနျမာကိုယျစားလှယျအဖွဈ ဘယျသူ့ကိုရှေးခယြျမလဲဆိုတဲ့ကိစ်စရှိနပေါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂသတငျးအရငျးအမွဈတှအေရ မွနျမာစဈကောငျစီကို ကုလသမဂ်ဂမှာ နရောမယူနိုငျအောငျ ပိတျထားဖို့ တရုတျနဲ့ အမရေိကနျကွား သဘောတူညီခကြျတှရေခဲ့တယျလို့ဆိုပါတယျ။ ဒါကိုလညျး ရုရှား၊ အာဆီယံနဲ့ ဥရောပနိုငျငံတှကေလညျး ထောကျခံတယျလို့ ဆိုတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တဖကျမှာလညျး မွနျမာပွညျသူတှေ ရှေးကောကျတငျမွှောကျထားတဲ့ လှှတျတောျအမတျတှေ ဦးဆောငျဖှဲ့စညျးထားတဲ့ NUG ကို အစိုးရအဖွဈ သဘောတူလကျခံတဲ့ အခကြျ မပါဘူးဆိုတော့ ဒီလိုညှိုနှိုငျးဆှေးနှေးမှုတှအေပေါျ ဘယျလိုမွငျပါလဲ။
Tom Andrews။ ။ နောကျကှယျမှာ ဆှေးနှေးမှုတှေ အမြားကွီးရှိနပေါတယျ။ ဒီပွသနာကို ဘယျလိုဖွရှေငျးသင့ျသလဲဆိုတာ ဆှေးနှေးပွောဆိုမှုတှအေမြားကွီးရှိနပေါတယျ။ ဒီအခွအေနကေိုကွည့ျရငျ ဖနျခှကျတခှကျကို တဝကျပဲမွငျသလား၊ လုံးဝမရှိဘူးလို့ မွငျသလားဆိုတဲ့ ကွည့ျသူအပေါျမှာ မူတညျမယျထငျပါတယျ။ ကနြောျအမွငျမှာတော့ စဈကောငျစီကို နရောမပေးဖို့ ကုလသမဂ်ဂအတှကျ အရေးကွီးဆုံးခွလှေမျးတခုဖွဈပါတယျ။ အခွားနိုငျငံတှနေဲ့ အတူသူတို့ကို နရောပေးမထားပါဘူး။ စဈကောငျစီကတော့ သူတို့ကိုယျ နိုငျငံတကာက တရားဝငျအသိအမှတျပွုတဲ့ပုံစံမြိုး ကွိုးစားပုံဖေါျနတောပါ။ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံက တခဲနကျတညျးခမြှတျခဲ့တဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျကိုကွည့ျရငျ ၂၀၂၀ရှေးကောကျပှဲ ရလာဒျကို လကျခံဖို့၊ ပွညျသူတှရေဲ့ သဘောထားဆန်ဒကို လေးစားဖို့ အခကြျပါဝငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ သွဇာသကျရောကျမှုရှိတဲ့ ဒီဆုံးဖွတျခကြျအရ စဈကောငျစီကို ကုလသမဂ်ဂက အသိအမှတျပွုမထားသလို မွနျမာပွညျသူတှရှေေးခယြျထားတဲ့ ကိုယျစားလှယျတှကေို အခိုငျအမာထောကျခံတယျဆိုတာ ထငျရှားပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ မေးခှနျးထုတျစရာရှိတာက အနညျးဆုံးတော့ စဈကောငျစီကို တရားဝငျအစိုးရအဖွဈ အသိအမှတျမပွုပဲ ကနြောျတို့ ဘယျလိုနညျးလမျးနဲ့ ရှေ့ဆကျသှားကွမလဲ။ ပွညျသူတှရေဲ့ဆန်ဒကို အလေးထားပွီး ဘယျလိုနညျးလမျးနဲ့ ဖွရှေငျးကွမလဲ။ ပထမအဆင့ျကတော့ တရားမဝငျတဲ့ စဈကောငျစီကို အစိုးရအဖွဈ အသိအမှတျမပွုအငျေ သခြောစဖေို့၊ ဒုတိယအဆင့ျကတော့ ၂၀၂၀ နိုဝငျဘာရှေးကောကျပှဲမှာ မွနျမာပွညျသူတှေ ထုတျဖေါျခဲ့တဲ့ ဆန်ဒတှကေို အခိုငျအမာ အသိအမှတျပွုပွီး ရှေ့ဆကျလှမျးဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျတို့ဟာ ပထမအဆင့ျကိုတော့ ကြောျဖွတျပွီးပါပွီ။ ဒုတိယအဆင့ျကိုတော့ စောင့ျကွည့ျဖို့ိလိုပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲရလာဒျကို ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံက အပွည့ျအဝထောကျခံထားတဲ့အခကြျက အလှနျအရေးပါပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒါဆိုရငျ အခုလို ကုလသမဂ်ဂဘကျက ရပျတညျခကြျတှဟော ဘယျလို အကြိုးသကျရောကျမှုတှဖွေဈလာနိုငျမလဲ။ ဥပမာ- မွနျမာပွညျသူတှအေတှကျ နိုငျငံတကာက ပေးမယ့ျ ကိုဗဈ-၁၉ ကာကှယျဆေးကိစ်စမှာဆိုရငျ စဈကောငျစီက သူ့ကို တရားဝငျအသိအမှတျပွုရေး အပေါျမှာမူတညျနတေဲ့သဘောမြိုးနဲ့ နိုငျငံရေးအရ ကစားနတေယျလို့ လုံခွုံရေးကောငျစီအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတခြို့က ထောကျပွထားတာရှိပါတယျ။ စဈကောငျစီကို တရားဝငျအသိအမှတျမပွုဘူးဆိုရငျ သူတို့ဘကျက တုန့ျပွနျလာမယ့ျ အခွအေနတှေကေို ဘယျလို သုံးသပျပါသလဲ။
Tom Andrews။ ။ သိပျကောငျးတဲ့ မေးခှနျးပါ။ စဈကောငျစီက သူတို့ရဲ့ ရကျစကျကွမျးကွုတျမှုမှာ အကန့ျအသတျမရှိဘူး၊ နောကျ သူ့ကိုယျပိုငျအကြိုးစီးပှားအတှကျ မွနျမာနိုငျငံသူ၊ နိုငျငံသားတှကေို ထိခိုကျအောငျလုပျနိုငျတယျဆိုတာကို ပွသခဲ့ပွီးပါပွီ။ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာပွညျသူတှေ တစိုကျမတျမတျ ဖေါျထုတျပွသခဲ့တဲ့ ခိုငျမာတဲ့ စိတျဓါတျ၊ ရဲရင့ျမှု၊ ဇှဲရှိမှု ကို ကနြောျ အလှနျပဲ လေးစားမိပါတယျ။ သူတို့ကံကွမ်မာ သူတို့လကျထဲမှာ အမှနျတကယျရှိပါတယျ။ သူတို့ရဲ့ သားတှေ၊ မွေးတှေ၊ နောငျလာနောကျသားတှအေတှကျ စဈတပျအာဏာသိမျးမှုကို ခိုငျမာတဲ့ သံဓိဌာနျတှနေဲ့ တနိုငျငံလုံးအနှံပွနျပွီးတှနျးလှနျနတောတှေ့ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျသူတို့အတှကျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးရဲ့ထောကျခံမှု ထိုကျထိုကျတနျတနျပေးရမှာပါ။ ဒီနရောမှာ မနျမာပွညျသူတှရေဲ့ ဆန်ဒကို လေးစားပွီး သူတို့ပွောနတေဲ့ ငါတို့နဲ့အတူ အခိုငျအမာရပျတညျပေးပါဆိုတာကို နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးအနနေဲ့ နားထောငျဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။
