ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေတြမွာ လြတ္လပ္မႈအတိုင္းအတာ ဘယ္ေလာက္ရွိေနတယ္ ဆိုတာကုိ ေလ့လာဆန္းစစ္တဲ့ ၀ါရွင္တန္အေျခစုိက္ Freedom House အဖြဲ႔ႀကီးက ျမန္မာႏုိင္ငံကို မႏွစ္က အမွတ္ ၃၁ မွတ္ေပးထားရာကေန အခု ၂၀၁၉ အစီရင္ခံစာထဲမွာ အမွတ္ ၃၀ အျဖစ္ တမွတ္ေလွ်ာ့ၿပီး သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ရခိုင္ေဒသတြင္း လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔ေတြရဲ့ သတင္းကို ရယူခဲ့တဲ့ ရိုက္တားစ္ သတင္းေထာက္ ၂ ဦးကို ဖမ္းဆီးၿပီး ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပးတာ အပါအဝင္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္မွာ လြတ္လပ္မႈ ေလ်ာ့က်ခဲ့တာေၾကာင့္လို႔ Freedom House အဖြဲ႔က ေျပာပါတယ္။ အျပည့္အစံုကို ေဒၚခင္မ်ိဳးသက္က ေျပာျပေပးမွာပါ။
Freedom House အဖြဲ႔ရဲ့ အစီရင္ခံစာသစ္ဟာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၉၅ ႏုိင္ငံက အေျခအေနေတြကုိ ဆန္းစစ္ေလ့လာထားတာ ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံကို လြတ္လပ္ခြင့္ တစိတ္တပိုင္းရွိတဲ့ ႏုိင္ငံအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတာပါ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ့ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အခ်က္ ၃ ခ်က္ေပၚမူတည္ စဥ္းစားတာ ျဖစ္ၿပီး Freedom လြတ္လပ္ခြင့္၊ ႏုိင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ လူမႈ အသိုင္းဝိုင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို ဆန္းစစ္အမွတ္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။၂၀၁၈ တုန္းက ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ့ ဒီမိုကေရစီေရး လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ အမွတ္ ၁၀၀ မွာ ၃၁ သတ္မွတ္ခဲ့ေပမယ့္ အခုႏွစ္မွာ တမွတ္ေလ်ာ့ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ၃၀ ျဖစ္သြားရတာပါလဲ။ Freedom House အဖြဲ႔ရဲ့ သုေတသနျပဳစုသူ Amy Slipowitz က ျမန္မာ့မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အေနထားေလ်ာ့ပါးသြားတာက အဓိကျဖစ္တယ္လို႔ VOA ကိုေျပာပါတယ္။
"ဒီႏွစ္အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ သတင္းမီဒီယာမွာ အဆင့္က်ခဲ့တာ က်မတို႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဓိကေတာ့ သတင္းယူရာမွာ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားလာတဲ့အတြက္ျဖစ္ပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ အထူးသျဖင့္ Reuters သတင္းေထာက္ ၂ ဦးတို႔ လံုၿခံဳေရးတပ္ေတြရဲ႕ ရက္စက္မႈေတြအေၾကာင္း သတင္းယူခဲ့လို႔ ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္ ဖမ္းစီးခံခဲ့ရၿပီး ေထာင္ခ်ခံခဲ့ရတာကေတာ့ အထူးထင္ရွားပါတယ္။ ဒါဟာ မႏွစ္က အဆင့္ ၃၁ ကေန ဒီႏွစ္ ၃၀ အထိက်ဆင္းခဲ့တဲ့ အဓိက အေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။"
ရခိုင္ေဒသတြင္း လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔ေတြရဲ့ ရက္စက္စြာ သတ္ျဖတ္မႈကို သတင္းေရးသားခဲ့တဲ့ ရိုက္တားစ္သတင္းေထာက္ ၂ ဦးျဖစ္တဲ့ ကိုဝလံုးနဲ႔ ကိုေက်ာ္စိုးဦးတို႔ ကို ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ် အျပစ္ေပးတာလို လုပ္ရပ္ေတြ ေတြ႔ေနရတဲ့အျပင္ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြအေပၚ ဖိႏွိပ္မႈေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ရွိေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း လည္း ေျပာပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ အစီရင္ခံစာမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္း အသတ္ခံရ၊ ေနရပ္စြန္႔ခြာၾကရတဲ့ အရပ္သားေတြနဲ႔ လူနည္းစုေတြ ေထာင္ခ်ီရွိခဲ့သလို သိန္းနဲ႔ခ်ီတဲ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာေတြ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံဘက္ ထြက္ေျပးခဲ့ရတဲ့အထိ စစ္တပ္က လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ က်ဳးလြန္ခဲ့တာေတြ ရွိေၾကာင္း ကုိလည္း ကုိးကားေဖာ္ျပထားတာပါ။
၂၀၁၈ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အဓိက ေလ့လာဆန္းစစ္ျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာက ရခိုင္ျပည္နယ္ကေန အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံထဲ ထြက္ေျပးခိုလႈံသူေတြ အဆမတန္ တိုးလာတဲ့ အေျခေနျဖစ္ၿပီး ထြက္ေျပးသူေတြ ေနာက္ထပ္ သိန္းနဲ႔ခ်ီ ရွိလာေနတာဟာ ဒီမိုကေရစီေရး လြတ္လပ္မႈ အေျခေနကို မွတ္တမ္းတင္ျဖစ္တဲ့ ကိစၥရပ္တခု ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း Amy Slipowitz က ေျပာပါတယ္။
"ရခိုင္ျပည္နယ္အေျခအေနမွာဆို ရိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္ ၇ သိန္းေလာက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မွာ ရွိေနၾကစဲပါ။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလ အခ်က္အလက္ရွာေဖြေရးအဖြဲ႔ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုလည္း က်မတို႔ ေလ့လာသံုးသပ္ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႔က လံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွာ ေအာက္တိုဘာလက အစီရင္ခံခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြမွာ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈေတြ ဆက္ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြကိုလည္း က်မတို႔ ဒီႏွစ္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားတာျဖစ္ပါတယ္။"
Freedom House အဖြဲ႔က ဆန္းစစ္မႈေတြထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ လူမႈအသိုင္းဝိုင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေတြကိုပါ ထည့္သြင္းေလ့လာခဲ့တာ ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ အေျခေန သိပ္မထူးေၾကာင္း အဂတိလိုက္စားမႈေတြ ရွိေနသလို အထူးသျဖင့္ လႊတ္ေတာ္မွာ စစ္တပ္က ပါဝင္ေနဆဲျဖစ္ၿပီး ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးမွာပါ ထိန္းခ်ဳပ္ေနတာကို ခုထိ ေတြ႔ေနရေၾကာင္း လည္းေျပာပါတယ္။
"ျမန္မာစစ္တပ္က လႊတ္ေတာ္မွာ အမတ္ေနရာတခ်ိဳ႕ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားစဲ ရွိတဲ့အခ်က္၊ အဂတိလိုက္စားမႈေတြနဲ႔ ၂၀၁၈ ဧၿပီလက အစိုးရ အရာရွိတဦး အဂတိလိုက္စားမႈနဲ႔ စြဲခ်က္တင္ခံရတာ စသျဖင့္တို႔ကို က်မတို႔ ေလ့လာသံုးသပ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာအခြင့္အေရး ခ်ဳပ္ခ်ယ္ခံေနရတာေတြကိုလည္း က်မတို႔ ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။"
သတင္းမီဒီယာေတြမွာ အထူးသျဖင့္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပိး အမုန္းတရားျပန္႔ပြါးမႈကို ေကာင္းေကာင္း မတားဆီးႏိုင္တာေတြလည္း ေတြ႔ေနရတယ္လို႔ Amy Slipowitz က ေျပာပါတယ္။
အစီရင္ခံစာမွာ ေလ့လာ ဆန္းစစ္ထားတဲ့ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၉၅ ႏုိင္ငံအနက္ ၄၄ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိတဲ့၊ ႏုိင္ငံေပါင္း ၈၆ ႏုိင္ငံကုိေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၿပီး၊ ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္း ၅၉ ႏုိင္ငံကေတာ့ တစိတ္တပုိင္း လြတ္လပ္တဲ့ႏုိင္ငံေတြ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသလုိ၊ ၂၆ ရာခုိင္ႏႈန္း ႏုိင္ငံေပါင္း ၅၀ ကုိေတာ့ လြတ္လပ္မႈမရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ Freedom House ရဲ႕ အစီရင္ခံစာသစ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံ အပါအ၀င္ ကမာၻတ၀န္း ဒီမုိကေရစီေရး လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ဆက္လက္ က်ဆင္းေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
