တကမ္ဘာလုံးမှာ ကင်ဆာရောဂါ ဖြစ်နှုန်း၊ သေနှုန်း မြင့်မားလာနေချိန်မှာ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း အရည်အသွေးကောင်းတဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်ကုသမူတွေရှိဖို့ အရေးကြီးလာပြီလို့၊ ကင်ဆာအထူးကုတွေက သတိပေးနေပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အဖြစ်အများဆုံး ကင်ဆာတွေကတော့ အမျိုးသားတွေအတွက် အစဉ်လိုက်အားဖြင့် (၁) အဆုပ်ကင်ဆာ၊ (၂) အစာအိမ်ကင်ဆာ၊ (၃) အသည်းကင်ဆာ၊ (၄) အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာနဲ့ (၅) နှုတ်ခမ်းနဲ့ခံတွင်းကင်ဆာတွေဖြစ်ပြီး၊ အမျိုးသမီးတွေအတွက်တော့ (၁) သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာ၊ (၂) ရင်သားကင်ဆာ၊ (၃) အဆုပ်ကင်ဆာ၊ (၄) အစာအိမ်ကင်ဆာနဲ့ (၅) အသည်းကင်ဆာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီကင်ဆာတွေရဲ့ ဒဏ်ကို အရှေ.တောင်အာရှနိုင်ငံ (၁၁) နိုင်ငံထဲက မြန်မာအပါအဝင် (၈) နိုင်ငံမှာ၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ်ထဲက လေ့လာမူတစ်ခု (Data Action Study) လုပ်ခဲ့ရာမှာ၊ မြန်မာနိုင်ငံက ကင်ဆာလူနာ (၁၀၀၀) ခန့် ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလေ့လာမူတွေ့ရှိချက်အရ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကင်ဆာဖြစ်လာလျှင် လူနာ (၃၉)% က တစ်နှစ်အတွင်းသေရပြီး၊ ဒိထက်ပိုရှင်နိုင်သူတွေထဲမှာလည်း (၃၂)% ရဲ့ မိသားစုက ငွေကြေးကြပ်တည်းဆင်းရဲသွားပြီး၊ နောက်ထပ် (၂၉)% အတွက်တော့ အိုးမဲ့၊အိမ်မဲ့ မွဲတေရတဲ့အဆင့်ထိကို ရောက်သွားကြရပါတယ်။ ဒါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကင်ဆာဖြစ်လာလျှင်၊ တကယ့် ကပ်ဆိုးကျတာပဲလို့၊ ဒီလေ့လာမူမှာ ကောက်ချက်ချထားပါတယ်။
အခုလို သေဆုံး၊ ဆင်းရဲ၊ မွဲတေမူ အကျိုးဆက်တွေကနေ လွတ်မြောက်နိုင်ဖို့၊ အရည်အသွေးပြည့်ဝတဲ့ ကင်ဆာဆိုင်ရာ ပြုစုစောင့်ရှောက်မူတွေ (Quality of Cancer Care) ရှိဖို့၊ အရေးကြီးလာနေပါပြီ။ နိုင်ငံတကာမှာ အများလက်ခံထားတဲ့ ဒီ အရည်အသွေးပြည့် ကင်ဆာပြုစုစောင့်ရှောက်မူ (၁၀) ချက်ရှိရာမှာ၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အရေးအကြီးဆုံး အမြန်လိုနေတဲ့ အချက်ကတော့၊ ဆရာဝန်တစ်ဦးချင်းကုတာ မဟုတ်ဘဲ၊ ကင်ဆာနဲ့ပတ်သက်နေတဲ့ ကဏ္ဍပေါင်းစုံက ဆေးပညာရှင်၊ လုပ်သားတွေ ပူးပေါင်းချိတ်ဆက်ကုသတဲ့စနစ် Multidisciplinary Management (Multidisciplinary Team – MDT) ဖြစ်ပါတယ်။ Multidisciplinary Cancer Care လို့လည်းခေါ်တဲ့၊ ဒီစုပေါင်းကုသစောင့်ရှောက်မူစနစ်ထဲမှာ ဆေးပညာဆိုင်ရာ ကင်ဆာအထူးကု (Medical Oncologist)၊ ခွဲစိတ်မူဆိုင်ရာ ကင်ဆာအထူးကု၊ ဓာတ်ရောင်ခြည်ဆိုင်ရာ ကင်ဆာပညာရှင်၊ ရောဂါဗေဒ ပညာရှင်၊ ဆေးဝါးဗေဒ ပညာရှင်၊ ကင်ဆာနာကျင်မူသက်သာရေး ပညာရှင် (Palliative Care Experts)၊ ကင်ဆာသူနာပြု (Oncologist Nurse)၊ လူမူရေးလုပ်သား (Social Worker) နဲ့ အစိုးရအဖွဲ့တို့လည်း ပါပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံတကာလိုမဟုတ်ဘဲ၊ ဆရာဝန်နည်းပြီး လူနာများလွန်းနေတာကြောင့်၊ လူနာတိုင်းအတွက် အခုလို စုပေါင်းကုသမူ မလုပ်ပေးနိုင်လျှင်တောင်၊ အရေးကြီးတဲ့လူနာ၊ သုတေသနမှာဝင်ပါတဲ့လူနာနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်လွယ်လွယ်မချတတ်တဲ့ လူနာတွေအတွက်၊ ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်ပေးသင့်ပါတယ်။ ခုလိုလုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ စကာၤပူမှာ စုပေါင်းကင်ဆာကုသမူဥပဒေပြဌာန်းပြီး လုပ်နေသလို၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း လွှတ်တော်က ဥပဒေ (Legislation)၊ သို့မဟုတ်၊ ဝန်ကြီးဌာနက အမိန့် (Directive) ထုတ်ပြီး လုပ်ဆောင်ပေးသင့်ပါတယ်။
ကင်ဆာဆိုင်ရာ ကဏ္ဍပေါင်းစုံ စုပေါင်းကုသမူစနစ် လုပ်ဆောင်ပေးခြင်းအားဖြင့်၊ ကင်ဆာလူနာတွေ လူတန်းစေ့ (Quality of Life) နေနိုင်ပြီး၊ မလိုအပ်ဘဲ အသက်ဆုံးရှုံးရမူကလည်း ကင်းဝေးနိုင်မှာပါ။ ဥပမာအားဖြင့် မကြာခင်ကပဲ၊ ကျောရိုးအပေါ်ပိုင်း လည်ပင်းနားတဝိုက်မှာ ကင်ဆာဖြစ်နေသူတစ်ဦးအတွက်၊ ကင်ဆာခွဲစိတ်ကုဆရာဝန်တွေဘက်ကနေ အခြားကင်ဆာအထူးကုတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်တိုင်ပင်ကုသမူ မလုပ်နိုင်ခဲ့တာကြောင့်၊ အသားစစစ်တဲ့ရလဒ်ကို ကြာမြင့်စွာ စောင့်နေခဲ့ပြီး၊ အချိန်မီ ဓာတ်မကင်နိုင်ဘဲ၊ ကင်ဆာက ကျောရိုးအာရုံကြောမကြီးကို သွားပိမိပြီး၊ အောက်ပိုင်းခြေလက်သေသွားကာ လူတန်းစေ့ မနေနိုင်တော့ဘဲ၊ အိပ်ယာထဲ ပက်လက် စိတ်ဆင်းရဲစွာ ရှင်သန်နေရပါတော့တယ်။ ဒါ့အပြင် ဓာတ်ရောင်ခြည် ကင်ဆာပညာရှင်နဲ့ ဆေးပညာ ကင်ဆာအထူးကုတွေအကြားအပါအဝင်၊ အခုလို စုပေါင်းချိတ်ဆက်ကုသမူအမျိုးမျိုး မလုပ်နိုင်တာကြောင့်၊ အချိန်မီ ကွက်တိကိုက်တဲ့ကုသမူ မပေးနိုင်တော့ဘဲ၊ အချိန်မတိုင်ခင် ဘဝဆုံးခဲ့ရသူတွေကိုလည်း၊ ကင်ဆာအထူးကုတွေ အချင်းချင်းအကြား သိရှိထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုလို အဖြစ်ဆိုးကြုံနေရတာကို၊ အခြားဆရာဝန်တွေအပါအဝင် ဦးဆောင်မူအပိုင်းကပါ မသိတဲ့အနေအထားမှာ ရှိနေပုံရတာကြောင့်၊ အုပ်ချုပ်ရေး (Governance) ကောင်းဖို့၊ ဦးဆောင်သူတွေအနေနဲ့၊ ဒီပြဿနာကို နားမရှောင်ဘဲ၊ ကြားအောင် နားထောင်တတ်ဖို့ အရေးကြီးနေပါပြီ။
ဒီရောဂါအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်း က ကင်ဆာအထူးကုနဲ့ အငြိမ်းစားပါမောက္ခ ဆရာဝန်ကြီး ဦးစိုးအောင် ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
==Unicode==
အရညျအသှေးပွည့ျတဲ့ ကငျဆာစောင့ျရှောကျမူ (အပိုငျး - ၁)
ဇနျနဝါရီ ၉၊ ၂၀၂၀ - ကငျဆာရောဂါအတှကျ အရညျအသှေးပွည့ျဝတဲ့ ပွုစုစောင့ျရှောကျမူတှထေဲမှာ အရေးအကွီးဆုံးက ဘယျအခကြျပါလဲ။ ဒါကို ဘယျလိုဖွဈအောငျ လုပျပေးနိုငျပါလဲ။
တကမ်ဘာလုံးမှာ ကငျဆာရောဂါ ဖွဈနှုနျး၊ သနှေုနျး မွင့ျမားလာနခြေိနျမှာ၊ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး အရညျအသှေးကောငျးတဲ့ ပွုစုစောင့ျရှောကျကုသမူတှရှေိဖို့ အရေးကွီးလာပွီလို့၊ ကငျဆာအထူးကုတှကေ သတိပေးနပေါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ အဖွဈအမြားဆုံး ကငျဆာတှကေတော့ အမြိုးသားတှအေတှကျ အစဉျလိုကျအားဖွင့ျ (၁) အဆုပျကငျဆာ၊ (၂) အစာအိမျကငျဆာ၊ (၃) အသညျးကငျဆာ၊ (၄) အစာမြိုပွှနျကငျဆာနဲ့ (၅) နှုတျခမျးနဲ့ခံတှငျးကငျဆာတှဖွေဈပွီး၊ အမြိုးသမီးတှအေတှကျတော့ (၁) သားအိမျခေါငျးကငျဆာ၊ (၂) ရငျသားကငျဆာ၊ (၃) အဆုပျကငျဆာ၊ (၄) အစာအိမျကငျဆာနဲ့ (၅) အသညျးကငျဆာတှေ ဖွဈပါတယျ။
ဒီကငျဆာတှရေဲ့ ဒဏျကို အရှေ.တောငျအာရှနိုငျငံ (၁၁) နိုငျငံထဲက မွနျမာအပါအဝငျ (၈) နိုငျငံမှာ၊ ၂၀၁၂ ခုနှဈထဲက လေ့လာမူတဈခု (Data Action Study) လုပျခဲ့ရာမှာ၊ မွနျမာနိုငျငံက ကငျဆာလူနာ (၁၀၀၀) ခန့ျ ပါဝငျခဲ့ပါတယျ။ ဒီလေ့လာမူတှေ့ရှိခကြျအရ၊ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကငျဆာဖွဈလာလြှငျ လူနာ (၃၉)% က တဈနှဈအတှငျးသရေပွီး၊ ဒိထကျပိုရှငျနိုငျသူတှထေဲမှာလညျး (၃၂)% ရဲ့ မိသားစုက ငှကွေေးကွပျတညျးဆငျးရဲသှားပွီး၊ နောကျထပျ (၂၉)% အတှကျတော့ အိုးမဲ့၊အိမျမဲ့ မှဲတရေတဲ့အဆင့ျထိကို ရောကျသှားကွရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကငျဆာဖွဈလာလြှငျ၊ တကယ့ျ ကပျဆိုးကတြာပဲလို့၊ ဒီလေ့လာမူမှာ ကောကျခကြျခထြားပါတယျ။
အခုလို သဆေုံး၊ ဆငျးရဲ၊ မှဲတမေူ အကြိုးဆကျတှကေနေ လှတျမွောကျနိုငျဖို့၊ အရညျအသှေးပွည့ျဝတဲ့ ကငျဆာဆိုငျရာ ပွုစုစောင့ျရှောကျမူတှေ (Quality of Cancer Care) ရှိဖို့၊ အရေးကွီးလာနပေါပွီ။ နိုငျငံတကာမှာ အမြားလကျခံထားတဲ့ ဒီ အရညျအသှေးပွည့ျ ကငျဆာပွုစုစောင့ျရှောကျမူ (၁၀) ခကြျရှိရာမှာ၊ မွနျမာနိုငျငံအတှကျ အရေးအကွီးဆုံး အမွနျလိုနတေဲ့ အခကြျကတော့၊ ဆရာဝနျတဈဦးခငြျးကုတာ မဟုတျဘဲ၊ ကငျဆာနဲ့ပတျသကျနတေဲ့ ကဏ်ဍပေါငျးစုံက ဆေးပညာရှငျ၊ လုပျသားတှေ ပူးပေါငျးခြိတျဆကျကုသတဲ့စနဈ Multidisciplinary Management (Multidisciplinary Team – MDT) ဖွဈပါတယျ။ Multidisciplinary Cancer Care လို့လညျးခေါျတဲ့၊ ဒီစုပေါငျးကုသစောင့ျရှောကျမူစနဈထဲမှာ ဆေးပညာဆိုငျရာ ကငျဆာအထူးကု (Medical Oncologist)၊ ခှဲစိတျမူဆိုငျရာ ကငျဆာအထူးကု၊ ဓာတျရောငျခွညျဆိုငျရာ ကငျဆာပညာရှငျ၊ ရောဂါဗဒေ ပညာရှငျ၊ ဆေးဝါးဗဒေ ပညာရှငျ၊ ကငျဆာနာကငြျမူသကျသာရေး ပညာရှငျ (Palliative Care Experts)၊ ကငျဆာသူနာပွု (Oncologist Nurse)၊ လူမူရေးလုပျသား (Social Worker) နဲ့ အစိုးရအဖှဲ့တို့လညျး ပါပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံတကာလိုမဟုတျဘဲ၊ ဆရာဝနျနညျးပွီး လူနာမြားလှနျးနတောကွောင့ျ၊ လူနာတိုငျးအတှကျ အခုလို စုပေါငျးကုသမူ မလုပျပေးနိုငျလြှငျတောငျ၊ အရေးကွီးတဲ့လူနာ၊ သုတသေနမှာဝငျပါတဲ့လူနာနဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျလှယျလှယျမခတြတျတဲ့ လူနာတှအေတှကျ၊ ဦးစားပေး လုပျဆောငျပေးသင့ျပါတယျ။ ခုလိုလုပျဆောငျနိုငျဖို့ စကာၤပူမှာ စုပေါငျးကငျဆာကုသမူဥပဒပွေဌာနျးပွီး လုပျနသေလို၊ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး လှှတျတောျက ဥပဒေ (Legislation)၊ သို့မဟုတျ၊ ဝနျကွီးဌာနက အမိန့ျ (Directive) ထုတျပွီး လုပျဆောငျပေးသင့ျပါတယျ။
ကငျဆာဆိုငျရာ ကဏ်ဍပေါငျးစုံ စုပေါငျးကုသမူစနဈ လုပျဆောငျပေးခွငျးအားဖွင့ျ၊ ကငျဆာလူနာတှေ လူတနျးစေ့ (Quality of Life) နနေိုငျပွီး၊ မလိုအပျဘဲ အသကျဆုံးရှုံးရမူကလညျး ကငျးဝေးနိုငျမှာပါ။ ဥပမာအားဖွင့ျ မကွာခငျကပဲ၊ ကြောရိုးအပေါျပိုငျး လညျပငျးနားတဝိုကျမှာ ကငျဆာဖွဈနသေူတဈဦးအတှကျ၊ ကငျဆာခှဲစိတျကုဆရာဝနျတှဘေကျကနေ အခွားကငျဆာအထူးကုတှနေဲ့ ခြိတျဆကျတိုငျပငျကုသမူ မလုပျနိုငျခဲ့တာကွောင့ျ၊ အသားစစဈတဲ့ရလဒျကို ကွာမွင့ျစှာ စောင့ျနခေဲ့ပွီး၊ အခြိနျမီ ဓာတျမကငျနိုငျဘဲ၊ ကငျဆာက ကြောရိုးအာရုံကွောမကွီးကို သှားပိမိပွီး၊ အောကျပိုငျးခွလေကျသသှေားကာ လူတနျးစေ့ မနနေိုငျတော့ဘဲ၊ အိပျယာထဲ ပကျလကျ စိတျဆငျးရဲစှာ ရှငျသနျနရေပါတော့တယျ။ ဒါ့အပွငျ ဓာတျရောငျခွညျ ကငျဆာပညာရှငျနဲ့ ဆေးပညာ ကငျဆာအထူးကုတှအေကွားအပါအဝငျ၊ အခုလို စုပေါငျးခြိတျဆကျကုသမူအမြိုးမြိုး မလုပျနိုငျတာကွောင့ျ၊ အခြိနျမီ ကှကျတိကိုကျတဲ့ကုသမူ မပေးနိုငျတော့ဘဲ၊ အခြိနျမတိုငျခငျ ဘဝဆုံးခဲ့ရသူတှကေိုလညျး၊ ကငျဆာအထူးကုတှေ အခငြျးခငြျးအကွား သိရှိထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုလို အဖွဈဆိုးကွုံနရေတာကို၊ အခွားဆရာဝနျတှအေပါအဝငျ ဦးဆောငျမူအပိုငျးကပါ မသိတဲ့အနအေထားမှာ ရှိနပေုံရတာကွောင့ျ၊ အုပျခြုပျရေး (Governance) ကောငျးဖို့၊ ဦးဆောငျသူတှအေနနေဲ့၊ ဒီပွူနာကို နားမရှောငျဘဲ၊ ကွားအောငျ နားထောငျတတျဖို့ အရေးကွီးနပေါပွီ။
ဒီရောဂါအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျး က ကငျဆာအထူးကုနဲ့ အငွိမျးစားပါမောက်ခ ဆရာဝနျကွီး ဦးစိုးအောငျ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
