[[Zawgyi/Unicode]]
ကမ္ဘာ့နေရာအနှံ့ ပဋိပက္ခဒေသတွေက လူမှုအကာအကွယ်မဲ့နေတဲ့ ကလေးငယ်တွေဟာ လုပ်ငန်းခွင်ထဲ ပိုရောက်လာပြီး ပညာသင်ကြားမှုအခွင့်အလမ်းလည်း ပိုနည်းလာတယ်လို့ မကြာမီက ထုတ်တဲ့ ILO အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအစီရင်ခံစာတစောင်မှာဖော်ပြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း နိုင်ငံရေး၊ လုံခြုံရေးနဲ့ ကပ်ဘေးအန္တရာယ်တွေကြောင့် ကျောင်းတွေပိတ် ထားရပြီး ကလေးငယ်တွေဟာလုပ်ငန်းခွင်ထဲ ပိုရောက်လာတယ်လို့ ILO ကပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဒီကလေးငယ်တွေရဲ့ လေ့လာရေးအစီအစဉ်အတွက် ILO က စီစဉ်ဆောင်ရွက်နေမှုတွေ ဘယ်လောက်အထိ ထိရောက်နိုင်မလဲ၊ ရန်ကုန်က ပေးပို့တဲ့သတင်း ကိုသားညွန့်ဦးက တင်ပြပေးထားပါတယ်။
နိုင်ငံရေး၊ လုံခြုံရေးနဲ့ ကပ်ရောဂါအခြေအနေတွေကြောင့် ကျောင်းတွေပိတ်ထားရပြီး စီးပွားရေးအခက်အခဲတွေကြုံလာတဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ကလေးလုပ်သားအခြေအနေ ပိုမိုဆိုးဝါးလာနေတယ်လို့ ILO မြန်မာဌာနေကိုယ်စားလှယ် Mr Donglin Li က ILO ရဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ထုတ်ပြန်ချက်တခုမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒီလို အန္တရာယ်ကြုံနေတဲ့ကလေးငယ်တွေအတွက် စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ပေးနိုင်ဖို့နဲ့ အချိန်မီ စုပေါင်းတုံ့ပြန်အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ အရင်ကထက်ပိုပြီး အရေးကြီးလာတယ်လို့ လည်း ပြောပါတယ်။ ဒီအတွက်လည်း သက်ဆိုင်ရာလူမှုကူညီရေးအဖွဲ့တွေကတဆင့် မြန်မာကလေးလုပ် သားတွေကို အွန်လိုင်းလေ့လာရေးအစီအစဉ်တွေ အခု ဇွန်လမှာ စတင်နိုင်ဖို့ ILO မြန်မာရုံးက စီစဉ်နေပါတယ်။ ဒီအစီအစဉ်ကိုတော့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ လူမှုဝန်ထမ်းအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အလုပ်ရှင်-အလုပ်သမားအဖွဲ့အစည်းတွေကတဆင့် အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ILO က ညှိုနှိုင်းဆောင်ရွက်သွားမယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်တွေ့နိုင်ငံရေးအနေအထားအရ ဒီ အစီအစဉ်တွေကို လက်တွေ့ဆောင်ရွက်နိုင့်ပါမလားဆိုတာ ကလေးသူငယ် အခွင့်အရေးကာကွယ်ရေးဆောင်ရွက်နေသူတချို့က သံသယရှိကြပါတယ်။ ပြည်တွင်း အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေမပြောနဲ့ ILO နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေတောင်မှာ ပြည်တွင်းလပ်ငန်းမှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ်လုပ်နိုင်ဖို့ အခက်အခဲရှိတယ်လို့ ကလေးအခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးနေလင်းအောင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင်တော့ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ကာကွယ်မှုကတော့ ဒီလိုမျိုးကလေးတွေကို တခုခုဖြစ်လာပြီဆိုရင် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်တယ် ဆိုပေမယ့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်လို့ ရနိုင်တဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေ ကိုယ်တိုင်က အခက်အခဲဖြစ်နေတာ ကျနော်တို့တွေ့ရတယ်။ သူတို့ကိုယ်တိုင်က ဒီလိုမျိုး အရေးယူတုံ့ပြန် ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ကို ကြိုးစားတဲ့ဟာတောင်မှ သူတို့ကိုယ်တိုင်တောင် မနည်းလှုပ်ရှားနေရတယ်။ ချက်ချင်းပြောလိုက်ရင် ချက်ချင်းကူညီပေးဖို့က မလွယ်ဘူးဖြစ်နေတယ် ကြိုးစားရပ်တည်နေတာ တွေ့ရတယ်။"
လက်ရှိတာဝန်ယူထားတဲ့ ဌာနဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူတွေကလည်း စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေက ကလေးလုပ်သားကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ထိထိရောက်ရောက် မဆောင်ရွက်နိုင်ဘူးလို့ ရန်ကုန်တိုင်း ကလေးသူငယ်အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ကော်မတီက ဦးမြင့်သန်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"တချို့တလေဆိုရင် လညနက မျက်ကွယ်ပြုလိုက်တာတွေ ရှိတယ်။ ဥပမာ အထည်ချုပ်တွေမှာ under 18 ကိုပဲ ခွင့်ပြုလိုက်တာမျိုးတွေရှိတယ်။ အဲဒါကို လညနက lobour လုပ်ပေးဖို့ ခွင့်ပြုလိုက်သည့်တိုင်အောင် လမဖ လူမှုဖူလုံရေးတို့ အလရ အလုပ်ရုံနှင့်အလုပ်သမား စစ်ဆေးရေးဦးစီးဌာန ဝင်ပြီးတော့ အဲဒီကလေးတွေကို အသက်တိုက်စစ်တာတို့ ဒါ focal department တွေက အဲဒါမျိုးလုပ်ဖို့ကို ပျက်ကွက်နေတာ များပါတယ်။"
ပဋိပက္ခတွေဖြစ်နေတဲ့ နေရာက ကလေးတွေဆိုရင် ပညာသင်နိုင်တဲ့အခွင့်အရေးက ပိုနည်းလာပြီး အလုပ်လုပ်နိုင်ရခြေ ပိုများနိုင်တယ်လို့ ILO ကပြောပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းက လုပ်ခဲ့တဲ့ ကလေးလုပ်သားပပျောက်ရေး ပဉ္စမအကြိမ်ညီလာခံမှာ ဖြန့်ချီခဲ့တဲ့ ILO နဲ့ UNICEF ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာဆိုရင် ၂၀၂၀ အစမှာ ကမ္ဘာ့ကလေးလုပ်သားဦးရေက သန်း ၁၆၀ လောက်ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါက ကလေး ၁၀ ယောက်မှာ တယောက်က ကလေးလုပ်သား ဖြစ်နေတာပါ။
ကပ်ဘေးရော စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုပါ ကြုံခဲ့ရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာတော့ အခုဇွန်လအတွင်းမှာ အခြေခံပညာအဆင့် ကျောင်းတွေ ပြန်ဖွင့်ခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာစစ်ကောင်စီကတော့ ကျောင်းလာအပ်သူ၊ ကျောင်းလာတက်သူ ရာခိုင်နှုန်းအတော်များများရှိတယ်လို့ ကြေညာနေပေမယ့် နိုင်ငံရေးနဲ့ လုံခြုံရေးအခြေအနေတွေအရ ကိုယ့် ကလေးငယ်တွေအတွက် စိုးရိမ်ပူပင်နေကြရတဲ့ မိဘတွေလည်းရှိနေပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် CDM အကြမ်းမဖက် အာဏာဖီဆန်ရေးလုပ်ထားကြတဲ့ ဆရာ ဆရာမတွေကို အရေးမယူဘဲ ပြန်လက်ခံမယ်လို့ စစ်ကောင်စီက နေ့စဉ်လိုလို ကြေညာနေပါတယ်။ ကျောင်းတွေမှာ အထူးသဖြင့် နယ်ကျောင်းတွေမှာ ဆရာ ဆရာမ မလုံလောက်မှု ကြုံနေရတာကြောင့်လို့ ဒေသခံတချို့က ပြောပါတယ်။ စစ်ရေးပဋိပက္ခဖြစ်နေတဲ့နေရာတွေ အထူးသဖြင့် မြန်မာပြည်အလယ်ပိုင်း စစ်ကိုင်းတိုင်းနဲ့ တိုင်းရင်းနယ်မြေတချို့မှာတော့ ကျောင်းတွေကို ပုံမှန်မဖွင့်နိုင်သေးပါဘူး။
=============
[[Unicode]]
“မွနျမာကလေးလုပျသားတှေ အခွအေနပေိုဆိုးဝါးလာ” ILO မွနျမာရုံး
ကမ်ဘာ့နရောအနှံ့ ပဋိပက်ခဒသေတှကေ လူမှုအကာအကှယျမဲ့နတေဲ့ ကလေးငယျတှဟော လုပျငနျးခှငျထဲ ပိုရောကျလာပွီး ပညာသငျကွားမှုအခှင့ျအလမျးလညျး ပိုနညျးလာတယျလို့ မကွာမီက ထုတျတဲ့ ILO အပွညျပွညျဆိုငျရာအစီရငျခံစာတစောငျမှာဖောျပွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး နိုငျငံရေး၊ လုံခွုံရေးနဲ့ ကပျဘေးအန်တရာယျတှကွေောင့ျ ကြောငျးတှပေိတျ ထားရပွီး ကလေးငယျတှဟောလုပျငနျးခှငျထဲ ပိုရောကျလာတယျလို့ ILO ကပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဒီကလေးငယျတှရေဲ့ လေ့လာရေးအစီအစဉျအတှကျ ILO က စီစဉျဆောငျရှကျနမှေုတှေ ဘယျလောကျအထိ ထိရောကျနိုငျမလဲ၊ ရနျကုနျက ပေးပို့တဲ့သတငျး ကိုသားညှန့ျဦးက တငျပွပေးထားပါတယျ။
နိုငျငံရေး၊ လုံခွုံရေးနဲ့ ကပျရောဂါအခွအေနတှေကွေောင့ျ ကြောငျးတှပေိတျထားရပွီး စီးပှားရေးအခကျအခဲတှကွေုံလာတဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ကလေးလုပျသားအခွအေနေ ပိုမိုဆိုးဝါးလာနတေယျလို့ ILO မွနျမာဌာနကေိုယျစားလှယျ Mr Donglin Li က ILO ရဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ထုတျပွနျခကြျတခုမှာ ပွောခဲ့ပါတယျ။ ဒီလို အန်တရာယျကွုံနတေဲ့ကလေးငယျတှအေတှကျ စှမျးဆောငျရညျမွှင့ျတငျပေးနိုငျဖို့နဲ့ အခြိနျမီ စုပေါငျးတုံ့ပွနျအရေးယူဆောငျရှကျဖို့ အရငျကထကျပိုပွီး အရေးကွီးလာတယျလို့ လညျး ပွောပါတယျ။ ဒီအတှကျလညျး သကျဆိုငျရာလူမှုကူညီရေးအဖှဲ့တှကေတဆင့ျ မွနျမာကလေးလုပျ သားတှကေို အှနျလိုငျးလေ့လာရေးအစီအစဉျတှေ အခု ဇှနျလမှာ စတငျနိုငျဖို့ ILO မွနျမာရုံးက စီစဉျနပေါတယျ။ ဒီအစီအစဉျကိုတော့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ လူမှုဝနျထမျးအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ အလုပျရှငျ-အလုပျသမားအဖှဲ့အစညျးတှကေတဆင့ျ အကောငျအထညျဖောျဖို့ ILO က ညှိုနှိုငျးဆောငျရှကျသှားမယျလို့ သိရပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လကျတှေ့နိုငျငံရေးအနအေထားအရ ဒီ အစီအစဉျတှကေို လကျတှေ့ဆောငျရှကျနိုင့ျပါမလားဆိုတာ ကလေးသူငယျ အခှင့ျအရေးကာကှယျရေးဆောငျရှကျနသေူတခြို့က သံသယရှိကွပါတယျ။ ပွညျတှငျး အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှမေပွောနဲ့ ILO နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှတေောငျမှာ ပွညျတှငျးလပျငနျးမှာ လှတျလှတျလပျလပျလုပျနိုငျဖို့ အခကျအခဲရှိတယျလို့ ကလေးအခှင့ျအရေးရှေ့နေ ဦးနလေငျးအောငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရရငျတော့ လကျရှိအခြိနျမှာတော့ ကာကှယျမှုကတော့ ဒီလိုမြိုးကလေးတှကေို တခုခုဖွဈလာပွီဆိုရငျ ခြိတျဆကျဆောငျရှကျတယျ ဆိုပမေယ့ျ ခြိတျဆကျဆောငျရှကျလို့ ရနိုငျတဲ့အဖှဲ့အစညျးတှေ ကိုယျတိုငျက အခကျအခဲဖွဈနတော ကနြောျတို့တှေ့ရတယျ။ သူတို့ကိုယျတိုငျက ဒီလိုမြိုး အရေးယူတုံ့ပွနျ ဆောငျရှကျပေးဖို့ကို ကွိုးစားတဲ့ဟာတောငျမှ သူတို့ကိုယျတိုငျတောငျ မနညျးလှုပျရှားနရေတယျ။ ခကြျခငြျးပွောလိုကျရငျ ခကြျခငြျးကူညီပေးဖို့က မလှယျဘူးဖွဈနတေယျ ကွိုးစားရပျတညျနတော တှေ့ရတယျ။"
လကျရှိတာဝနျယူထားတဲ့ ဌာနဆိုငျရာ တာဝနျရှိသူတှကေလညျး စကျရုံအလုပျရုံတှကေ ကလေးလုပျသားကိစ်စတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ ထိထိရောကျရောကျ မဆောငျရှကျနိုငျဘူးလို့ ရနျကုနျတိုငျး ကလေးသူငယျအခှင့ျအရေးမြားဆိုငျရာ ကောျမတီက ဦးမွင့ျသနျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"တခြို့တလဆေိုရငျ လညနက မကြျကှယျပွုလိုကျတာတှေ ရှိတယျ။ ဥပမာ အထညျခြုပျတှမှော under 18 ကိုပဲ ခှင့ျပွုလိုကျတာမြိုးတှရှေိတယျ။ အဲဒါကို လညနက lobour လုပျပေးဖို့ ခှင့ျပွုလိုကျသည့ျတိုငျအောငျ လမဖ လူမှုဖူလုံရေးတို့ အလရ အလုပျရုံနှင့ျအလုပျသမား စဈဆေးရေးဦးစီးဌာန ဝငျပွီးတော့ အဲဒီကလေးတှကေို အသကျတိုကျစဈတာတို့ ဒါ focal department တှကေ အဲဒါမြိုးလုပျဖို့ကို ပကြျကှကျနတော မြားပါတယျ။"
ပဋိပက်ခတှဖွေဈနတေဲ့ နရောက ကလေးတှဆေိုရငျ ပညာသငျနိုငျတဲ့အခှင့ျအရေးက ပိုနညျးလာပွီး အလုပျလုပျနိုငျရခွေ ပိုမြားနိုငျတယျလို့ ILO ကပွောပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ရကျပိုငျးက လုပျခဲ့တဲ့ ကလေးလုပျသားပပြောကျရေး ပဉ်စမအကွိမျညီလာခံမှာ ဖွန့ျခြီခဲ့တဲ့ ILO နဲ့ UNICEF ရဲ့ အစီရငျခံစာမှာဆိုရငျ ၂၀၂၀ အစမှာ ကမ်ဘာ့ကလေးလုပျသားဦးရကေ သနျး ၁၆၀ လောကျရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။ ဒါက ကလေး ၁၀ ယောကျမှာ တယောကျက ကလေးလုပျသား ဖွဈနတောပါ။
ကပျဘေးရော စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုပါ ကွုံခဲ့ရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာတော့ အခုဇှနျလအတှငျးမှာ အခွခေံပညာအဆင့ျ ကြောငျးတှေ ပွနျဖှင့ျခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာစဈကောငျစီကတော့ ကြောငျးလာအပျသူ၊ ကြောငျးလာတကျသူ ရာခိုငျနှုနျးအတောျမြားမြားရှိတယျလို့ ကွညောနပေမေယ့ျ နိုငျငံရေးနဲ့ လုံခွုံရေးအခွအေနတှေအေရ ကိုယ့ျ ကလေးငယျတှအေတှကျ စိုးရိမျပူပငျနကွေရတဲ့ မိဘတှလေညျးရှိနပေါတယျ။ အာဏာသိမျးပွီးနောကျ CDM အကွမျးမဖကျ အာဏာဖီဆနျရေးလုပျထားကွတဲ့ ဆရာ ဆရာမတှကေို အရေးမယူဘဲ ပွနျလကျခံမယျလို့ စဈကောငျစီက နေ့စဉျလိုလို ကွညောနပေါတယျ။ ကြောငျးတှမှော အထူးသဖွင့ျ နယျကြောငျးတှမှော ဆရာ ဆရာမ မလုံလောကျမှု ကွုံနရေတာကွောင့ျလို့ ဒသေခံတခြို့က ပွောပါတယျ။ စဈရေးပဋိပက်ခဖွဈနတေဲ့နရောတှေ အထူးသဖွင့ျ မွနျမာပွညျအလယျပိုငျး စဈကိုငျးတိုငျးနဲ့ တိုငျးရငျးနယျမွတေခြို့မှာတော့ ကြောငျးတှကေို ပုံမှနျမဖှင့ျနိုငျသေးပါဘူး။
=============
